Ардчилсан намын дэд дарга Р.Эрдэнэбүрэнтэй ярилцлаа.
-УИХ-ын нөхөн сонгуульд АН яаж оролцох вэ. Үндэсний бодлогын хороогоо хэзээ хуралдуулж, хэнийгээ сойх вэ. Сонгуульд бэлдэх ажлын хэсгийн ахлагчийн хувьд та мэдээлэл өгөхгүй юү?
-АНхоёр талд сонгуульд оролцоод ямар ч ашиггүй гэдгийг бүгд мэдэж байгаа. Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үр дүн тодорхой харуулсан шүү дээ. Энэ удаагийн нөхөн сонгуульд М.Тулгат даргатай АН-аас нэр дэвших эрхтэй гэж Сонгуулийн ерөнхий хороо үзсэн. Дараа, дараагийн сонгууль ч гэсэн ийм зарчмаар явна. УИХ-ын болон орон нутгийн сонгууль ч ялгаагүй. Тэгэхээр АНнэгдэхгүй бол сонгуульд амжилттай оролцож чадахгүйг хоёр тал мэдэхийн дээдээр мэднэ. Иймд хамтарсан ажлын хэсэг, штабаа байгуулаад дундаасаа хэнийгээ дэвшүүлэхээ ярилцацгаая гэж өнгөрсөн долоо хоногт уриалсан. Өнөөдөр энэ уриалгаа албан бичгээр хүргүүлнэ.
-Парламентад суудалгүй намуудыг ч сонгуульд нэгдэж оролцохыг уриалсан байх аа. Энэ талаар ярилцаж, тохиролцов уу?
-Тийм ээ. Парламентад суудалгүй намуудад уулзалт хийх хүсэлт тавина. Яагаад гэвэл олонх хяналтгүй, хэтэрхий эрдэж сөрөг хүчнээ ч сонсохгүй байна. Тиймээс сөрөг хүчнүүд нэгдэж, нийлэх ёстой гэсэн үүднээс парламентад суудалгүй намууд ч ялгаагүй хамтарч сонгуульд оролцохгүй бол амжилт олохгүй. Зөвхөн МАНялна. Үүнийг бүгд мэдэж байгаа учраас нийлээд нэр дэвшигчээ ярья гэдэг байр суурьтай байгаа. Тэгэхгүй бол О.Цэгтгэрэлийн тал биднийг МАН-ын тоглоом болоод байна гээд зарлаад байгаа шүү дээ.
-Аудитын байгууллагаас М.Тулгат болон О.Цогтгэрэлийн тал руу хоёуланд нь нэг дүгнэлт явуулсан гэж байсан. О.Цогтгэрэлийн талынхан бас нэр дэвших эрхтэй гэж үзээд байгаа юм биш үү?
-Аудитын дүгнэлтийг нэг намын хоёр талд илгээдэг нь буруу. Хууль ёсны дагуу М.Тулгат даргатай Ардчилсан нам Дээд шүүхэд бүртгэлтэй. Ном журмын дагуу албан ёсны бүртгэлтэй намаас нэр дэвшинэ. Одоо хоёр хуваагдаад байлгүй тогтож суугаад нэрсээ гаргаад тэндээсээ дэвшүүлэх хүнээ сонгох ёстой. Үүнийг л намын жирийн гишүүд хүлээж байна. Нийт ард иргэд манай намыг учраа олоосой гэж хүсч байгаа. Энэ нь зөвхөн АН-ын биш, улс орны асуудал болчихоод байна.
АН-ын дотоод хагарал нэлээд гүнзгийрсэн учраас гэнэт нэг өдөр тэврэлдчихгүй байх. Гэхдээ хоорондоо уулзаад асуудлаа ярих хэмжээнд болох хэрэгтэй. Сонгуульд бэлдэх ажлын хэсгийн ахлагчийн хувьд ийм байр суурьтай байна. Энэ удаагийн нөхөн сонгууль манай АН-ын хувьд эвлэрч нэгдсэн, нийлж нэгдэхийн ач холбогдлыг харуулсан сонгууль болно гэж харж байгаа. Ийм хүчин чармайлт гаргаж байхад үр дүнд хүрэхгүй байвал эндээс хэн нь эрх баригчдын тоглоомонд орж байгаа нь тод харагдана л даа.
-Оюу толгойн гэрээтэй холбоотой АН-ын лидерүүдийг хэрэгт унагасан. Тэднээс С.Баярцогт ганцаараа хоригдсоор байгааг АН юу гэж үзэж байна вэ. Хэрэг нь ямар шатандаа яваа юм бол. Ар гэрийнхэн, өмгөөлөгчтэй нь холбоотой байгаа юу?
-Түүнд АН-ынхан бүгд анхаарал тавьж байгаа. С.Баярцогтын асуудал ном ёсоороо явж байгаа. Анхан шатны шүүх дээр материал нь очсон. Тэндээсээ прокурорт шилжих ёстой. Өмгөөлөгч нартай нь холбоотой байгаа. Удахгүй суллагдах юм байна гэсэн хүлээлттэй байна.
-Энэ хүний Монголын эдийн засагт байгуулсан гавьяаг намын нөхөд нь хэрхэн үнэлдэг вэ?
-АН-ын засаг барьж байх үеийн олж ирсэн, авч үлдсэн, эхлүүлсэн бүхнийг МАН үгүй хийж байна. Таван толгой, Оюу толгой, Эрдэнэт гээд энэ бүхнээс орж ирж байгаа орлогыг эрх баригчид өнөөдөр дур зоргоороо зарж, үрж, идэж байгаа. Барууны үзэл баримтлалтай нам бол хийж, бүтээж, босгож байдаг. Харин зүүний нам эсрэгээрээ. Хийж, босгож, хураасан зүйлийг халамж нэрээр тараадаг. Эрх баригчид энэ зарчмаар л явж байна. Харамсалтай нь босгосон, бүтээсэн, эхлүүлсэн, авчирсан олж ирсэн зүйлүүдийг төрийн өмчит нэртэй намын өмчит компаниудаараа дамжуулаад ууж идэх, ямар ч хяналтгүй зарцуулах асуудал цадгиа алдаж байна. Гэтэл Монголынхоо эдийн засагт том гавьяа байгуулсан С.Баярцогт, Да.Ганболд, М.Энхсайхан, С.Бямбасайхан нарт өнөөдөр муу нэр зүүж, шорон оронгоор дамжиж явна. Одоо эргээд харахад эрх баригчид сонгуулийн үр дүнг өөрчлөхийн тулд АН-ын лидерүүдийг харлуулах алхмуудыг хийж байсан нь тодорхой болсон. АН удаа дараа энэ байр сууриа илэрхийлсээр ирсэн.
-Энэ улсуудын толгойг ашигласан бол Монголын эдийн засаг өдийд элгээрээ мөлхөхгүй байсан гэж ярих хүн олон байдаг…
-Том зургаар нь харахад, Монгол Улсыг авч яваа хоёр багана бий. Энэ бол Ардчилсан нам, Монгол ардын нам. Эрх баригч МАН өрсөлдөгч намынхаа хүмүүсийг харлуулж, элдэв хэрэг тохож, гэмтэн болгосноос үүдэж улсаа авч явж чадахгүйд хүрлээ. Өөрсдөө ялахын тулд сонгуульд зориулж энэ улсуудыг харлуулж, АН-ыг хүнд байдалд оруулаагүй бол МАН ч гэсэн өөрөө хяналттай, зөөлөн чихтэй явах байсан юм. АН парламентад хүчтэй сайн явж байвал МАН-д хэрэгтэй шүү дээ. Гэтэл өнөөдөр МАН-ынхан анхан, дунд шатаа хянаж чадахаа байчихлаа. Хяналтаасаа алдсан гэж хэлэхэд хол зөрөхгүй. Гарын үсэг, тамга тэмдэгнээс өгсүүлээд бүх асуудал авлига боллоо. Энэ зуны хугацаанд эдийн засаг ялангуяа барилгын салбар нам зогссон. Бараа, бүтээгдэхүүний үнэ өссөн. Зөвхөн Замын-Үүдэд машин ариутгагч хийгээгүйгээсээ болж, тээврээ хахууль болгоод бүхэл бүтэн улсын эдийн засаг гацчихлаа. Үүнийгээ өөрсдөө ч хүлээн зөвшөөрлөө. “Бие биеэ сонгуульд зориулж намнахдаа ялангуяа эдийн засаг, хууль ном мэддэг С.Баярцогт, М.Энхсайхан нарын олон жил бэлтгэгдсэн лидерүүүдээ гадны захиалгаар шоронд хорихынхоо оронд тэдний толгойг энэ хүнд үед ашиглаж байсан бол илүү байж дээ” гэж одоо хүн бүр ойлгож эхэлж байна. МАН сонгуульд ялсан байж болно. Харин улсад ямар хохиролтой вэ гэдгийг ард түмэн харж байгаа байх. Энэ улсуудаас парламентад ороод хэлж, яриад явсан бол өнөөдөр манай улсын эдийн засаг ийм байдалд орохгүй байсан байх. Үүнийг МАН-ынхан ч гэсэн ойлгож байх шиг байна.
-Ерөнхийлөгчийн зүгээс М.Энхсайханд уучлал үзүүлсэн. Ер нь Оюутойлгойн гэрээтэй холбогдсон АН-ын лидерүүдийн хэргийг цагаатгах ёстой биз дээ?
-АН-ын зүгээс М.Энхсайхан, С.Баярцогт, С.Бямбасайхан, Да.Ганболд гээд Оюутолгойн гэрээтэй холбогдож янз бүрийн хэрэг түвэгт холбогдож шоронд орсон хүмүүсээ хэлмэгдсэн гэж үзэж байгаа. Тэднийг цагаатгагдах ёстой. Бүгд шүүхийн шийдвэрээр цагаатгагдах нь тодорхой болж байгаа.
М.МӨНХЦЭЦЭГ