Монголчуудын уламжлалт баяр цагаан сар болоход сар хүрэхгүй хугацаа үлдлээ. Монголчууд цагаан сараа ёс төртэй, сайхан тэмдэглэдэг уламжлалтай. Сүүлийн жилүүдэд цагаан сараар архи хэтрүүлэн хэрэглэсэн хүнтэй бараг таарахгүй болсон. Өндөр настан, хүүхэд багачуудаа баярлуулж, удам судраа мэдэлцэх, ахмадаа хүндлэх, ах дүүгийнхээ амар мэндийг жилдээ ганц удаа эрж золгодгийн хувьд сар шинийн баяр хамгийн сайхан нь гэж хэлэхэд болно. Тэгвэл томоохон худалдааны төвүүд болох “Дүнжингарав”, “Скай”, “Оргил”-д цагаан сарын үзэсгэлэн худалдаа аль хэдийнэ гарчээ. Иймээс бид өргөн хэрэглээний бараа, бэлэг зэргийг ямар үнэтэй байгааг сурвалжилсан юм.
ИРГЭД ЦАГААН САРЫН БЭЛЭГ, БАРААНЫ ҮНЭ ХАНШ СУДАЛЖ БАЙНА ГЭВ
Ингээд бид “Дүнжингарав” худалдааны төвийг зорин очлоо. Гадаа нь “Нэгдүгээр сарын 12-ноос ирэх хоёрдугаар сарын 15-ны хүртэл “Цагаан сарын үзэсгэлэн худалдаа” үргэлжилж байна” гэсэн байв. Харин дотогш ороход хөл хөдөлгөөн багатай, иргэд цагаан сарын бэлэг, бараагаа зүгээр сонирхож буй байдалтай байлаа. Лангууны ард зогсож буй худалдагч нар “Наашаа ирж, цагаан сарын бэлэгний сонголтоо сонирхоорой” гэлээ.
Очиход эрэгтэй сорочкан цамц 15000-18000, эмэгтэй хүзүүний алчуур 2500-5000 төгрөгийн үнэтэй байв. Цааш явахад савхин бээлий 12000, эрэгтэй тэлээ 8000, арьсан тэлээ 15000, 18000, даавуун цүнх 4000, усны сав 3000-12000 төгрөг гэнэ. Аяга тавагны иж бүрдэл 115000, 140000, 380000 төгрөгийн үнэтэй байлаа. Харин дээл материал, загвараасаа шалтгаалж, 150000-250000 бол хүүхдийн дээл 60000 төгрөгийн үнэ ханштай байна. Торго нэг метр нь 5000-28000 төгрөг аж.
Цагаан идээний тасагт ааруул нэг килограмм нь 14000-18000, шар тос 14000, ээзгий 10000, таван давхар таваг засч болох ааруул 150000 төгрөг гэнэ. Гандангийн хэвийн боов нэг ширхэг нь 2500-2700, “Түмэн наст” ХХК-ийнх 2300 төгрөгийн үнэтэй байна. Чихэр нэг килограмм нь 8000-20000 төгрөгийн үнэтэй бол резинэн чихэр 10000, хатаасан жимс 10000-12000 төгрөг гэж байсан юм. Алим сортоосоо хамаарч 4500-6500 төгрөгийн үнэтэй байв.
Таваг засч, ууцаа тавих цар 160-200 мянган төгрөг юм байна. Энэ үеэр худалдагч Г.Баясгалан “Монголчуудын уламжлалт баяр цагаан сард зориулсан үзэсгэлэн худалдаа өргөн дэлгэр үргэлжилж байна. Одоогоор иргэд цагаан сарын бэлтгэлээ хэрхэн хийх вэ, хэдэн төгрөг зарцуулахаар байна, ямар бэлэг авах вэ зэргээр ярилцаж, сонирхсон байдалтай явж байгаа юм. Хоёрдугаар сар гарахаар хаа сайгүй хөл хөдөлгөөн их болж, бараа бүтээгдэхүүн эрэлт хэрэгцээтэй болж эхэлдэг” гэв.
УДАХГҮЙ “ЦАГААН САРЫН ҮЗЭСГЭЛЭН ХУДАЛДАА” ӨРГӨЖНӨ
“Скай” их дэлгүүрт очиход “Цагаан сарын үзэсгэлэн худалдаа-2018” гэсэн томоос том зар гаднаа тавьсан байлаа. Үүдэнд нь цагаан идээ болон хүнсний төрлийн бараа бүтээгдэхүүн худалдаалагдах бөгөөд үзэсгэлэн удахгүй өргөжнө гэдгийг худалдагч нар ярьж байсан юм. Ингээд дэлгүүр рүү ороход хэвийн боов, өргөст хэмх, чихэр жимс байлаа. Нэг килограмм чихэр хатуу зөөлөн, шоколадтай зэргээс хамаарч 8000-15000 төгрөгийн үнэтэй байв. Мөн алим сортоосоо хамаарч 5500-8500 төгрөг гэнэ. Хэвийн боов 2500-2700 төгрөгийн үнэтэй юм байна. Бэлгийн багц болох нүүрний тос, саван, гуужуулагч, цэвэрлэгч нийлээд 35000 төгрөгийн ханштай байна. Энэ үеэр иргэн Ж.Эрдэнэболор “Скай их дэлгүүрийн “Цагаан сарын үзэсгэлэн худалдаа”-г сонирхож явахтай таарав. Хэвийн боов, чихэр эхнээсээ өргөн сонголттой гарчихсан байна. Мөн дээл, торгыг төрөл бүрээр нь л сонгож болохоор юм. Сар шинийн баярыг тохиолдуулан гэрийнхээ зарим тавилга болон ахуйн хэрэглээний зүйлүүдээ шинэчлэхээр үнэ ханшийг нь сонирхож байна. Нэг давхарт бэлэг, хэвийн боов, чихэр, жимс байна. Хоёр давхарт гутал, гадуур хувцас, цүнх болон буйдангийн бүтээлэг, угаалгын өрөөний иж бүрэн хэрэгсэл зэрэг байна лээ. Дараа нь “И-март” руу орох төлөвлөгөөтэй байна. Монголчууд нэг үеэ бодоход соёлжиж, аливаа баяр ёслолыг тэмдэглэхдээ ухамсартай болжээ. Сүүлийн үед нийслэл хот маань хөгжөөд л томоохон худалдааны төвүүд элбэг болсон юм билээ. Одоо нягтаршиж буй байдлыг шийдвэрлэхдээ дагуул хот байгуулах нь зөв сонголт болох байх аа. Ирээдүйн үр хүүхдүүдэд маань ч хэрэгтэй. Монголчууддаа сар шинийн баяраа сайхан тэмдэглэж, ирэх жилдээ өнгөлөг, хиймортой яваарай гэж хэлье” гэлээ. Энд бүсгүйчүүдийн дээл 113-160 мянга бол эрэгтэй дээл 270 -500 мянган төгрөгийн үнэтэй байв. Хүүхдийн дээл 60000-110000 мянган төгрөг гэнэ.
ЧИХРИЙН ӨРГӨТГӨСӨН ХУДАЛДАА БОЛЖ БАЙНА
Бид “Оргил” худалдааны төв рүү очиход хүн хөдөлгөөн ихтэй, бужигнасан байдалтай харагдлаа. Учир нь энд “Цагаан сарын уламжлалт худалдаа” энэ сарын 19-нөөс эхэлж, чихрийн өргөтгөсөн худалдаа явагдаж байгаа гэнэ. Тодруулбал, албан ёсны эрхтэйгээр “Roshen” брэндийн чихрийг оруулж ирж, бөөний үнээр зарж байгаа юм байна. Хэрэглэгчдэдээ үнийн доод хязгаараар, үйлдвэрийн сайн чанарыг монгол түмэндээ түгээж байгаа гэдгийг худалдагч нар нь хэлж байлаа. Сар шинийн баярыг тохиолдуулан Орос, Герман, Бразил, Швейцарь, Украйн улсуудын чанартай амттанг хамгийн хямд бөөний үнээр худалдан авах боломжийг бүрдүүлж байгаа гэдгийг эх сурвалж хэлэв. Иргэн С.Цэнд “Томоохон супермаркет худалдааны төвүүдэд чихэр хямд, бөөний үнээр зардаггүй. Ихэнхдээ нэг килограмм нь 7500-20000 гэдэг бол энд нэг килограмм Украйн “Roshen” чихэр 4480-7720 төгрөгийн үнэтэй байна. Харин том шоколадтай чихэрнүүд 6820-12000 төгрөг гэж байна. Манай гэр бүл баяр ёслол болохоор “Оргил”-ын бөөний төвийг зорьж ирдэг. Энд өргөн сонголттой, чихэр, печень, шоколад болон бусад бараа ч гэсэн бөөний үнээр зарагддаг. Хамгийн гол нь чанартай юм. “Оргил”-ыг салбартаа чихэр, шоколадны худалдаагаар тэргүүлэгч гэдэг шүү дээ. Цагаан сарынхаа баярт зориулан чихрээ бөөний үнээр ахиу авах бодолтой байна” гэж ярилаа. Тус худалдааны төвийн менежертэй очиж уулзахад “Манайд чихэр бөөний үнээр зарагдаж байгаа. Энэ сарын 20-ноос ачаалал их болсон” гэв. Мөн тэрээр “Манайд зарагдаж буй чихэр бусад томоохон худалдааны төв, захуудынхаас хамаагүй хямд байгаа. Үүнийг иргэд ч хэлнэ” гэсэн юм.
Иргэн О.Содном “Хүүхдүүдтэйгээ дэлгүүр хэсч байна. Хичээл, сургууль хүйтэн үеэр амрах их зүгээр юм. Цагаан сарын бэлтгэлээ одооноос бага багаар хийж эхэлж байна. Чихрийн өргөтгөсөн худалдааг зорьж ирлээ. Хүүхдүүд маань ч “Оргил” оръё, чихэр авъя гэсэн. Тэгэхээр нь чихрийг найдвартай, чанартай, хямд үнээр “Оргил”-оос авна шүү дээ гэж бодоод, гэр бүл, найз нөхдөөрөө явж байна. Энд чихэр хамгийн хямд, өргөн сонголттой байна” гэлээ.
Ер нь монголчууд ямар нэг баяр ёслол болохоос олон хоногийн өмнө биш, хугацаа нь дөхчихсөн, давчуу үеэр хэрэгцээт бүх зүйлээ бэлдэх гэж явдаг. Ингэхээр хаа сайгүй оочер дараалал үүсч, замын түгжрэл ихэсч, хүмүүс бухимдалтай болчихдог гэсэн яриа байдаг.
Гэрэл зургуудыг Г.БАЗАРРАГЧАА
