Импортоор ирж буй приус маркийн тээврийн хэрэгслийн нүүрсэн янданг ченжүүд авч, дамлаж зарж байгаатай холбоотойгоор 200 гаруй төрлийн хорт хий агаарт ялгарч буй асуудлын мөрөөр “Өдрийн сонин” цуврал сурвалжилга бэлтгэж буй билээ. Үйлдвэрийн яндан буюу тээврийн хэрэгслээс ялгарах хорт утааг саармагжуулах үүрэгтэй эд ангийг нь сугалж оронд нь шүүлтүүргүй яндан суурилуулснаар приуснээс хүний сэтгэцэд нөлөөлдөг хар тугалга ялгардаг тухай эрдэмтэд онцолж байгаа юм. Үйлдвэрийн янданг нь сугалж, хятад яндан суурилуулсан приус замын хөдөлгөөнд зоргоороо оролцоод явж буй асуудлын хүрээнд энэ удаа авто оношилгооны төвүүдээс сурвалжилга бэлтгэлээ.
Нийслэлд өнөөдрийн байдлаар авто оношилгооны долоон төв үйл ажиллагаа явуулж байна. Тасганы овоонд үйл ажиллагаа явуулдаг оношилгооны төв рүү өчигдөр бага үдийн алдад очиход хөл хөдөлгөөн ихтэй байв. Тэдний олонх тээврийн хэрэгслээ зарахдаа оношилгоонд хамруулахаар зэхэж энд цуглажээ. Оношилгооны төвийн үүдэнд 20 орчим тээврийн хэрэгсэл дугаарлаж зогссоны дөрөв нь приус маркийн тээврийн хэрэгсэл байв.
Приус маркийн машины жолооч н.Бат-Очир гэх залуугаас цөөн асуултад хариулт авлаа.
-Таны приус үйлдвэрийн яндантай байна уу. Эсвэл өөр яндан суурилуулсан уу?
-Шүүлтүүр муу яндантай бол оношилгоонд тэнцүүлэхээ больсон байх. Ер нь үйлдвэрийн бус хятад яндантай бол оношилгоонд тэнцүүлэхгүй буцааж байна лээ. Хятад яндангийн тухайд шүүлтүүр нь тийм сайн биш гэж ойлгосон. Нүүрсэн яндангүй приус машинууд авто оношилгоонд ямар ч саадгүй тэнцэж байна
8Ò¿ð¿¿÷ íü I í¿¿ðò8
-Таных үйлдвэрийн яндантай юу?
-Би приусээ дөрвөн жилийн өмнө авсан юм. Анх гаальтай машин л “Да хүрээ” захаас авч байлаа. Төд удалгүй доголдоод эхлэхэд нь оношилгоонд ороход яндангаа солиулах зөвлөгөө өгсөн. Ингээд харахад л миний машины үйлдвэрийн янданг нь сольчихсон байгаа юм. Гааль дээр буухад нь сольсон юм уу, эсвэл зарж байсан хүмүүс нь сольсон юм уу тэрийг нь нарийн мэдэхгүй. Үйлдвэрийн яндангүй болохоор хүйтний улиралд амархан доголдох юм. Хэдэн жил оношилгоонд орох гэж үйлээ үзсэн. Багадаа 600.000 төгрөгөөр хятад яндан авна. Өнөөх нь сүүлдээ оношилгоонд ч тэнцэхээ больсон. Гол төлөв л нүүрсэн яндан шаардаад байх болсон. Тэр нь дийлдэхгүй өндөр үнэтэй. Одоо ч би хятад яндан зүүгээд л явж байгаа. Тэнцүүлэх эсэхийг нь хэлж мэдэхгүй байна” гэв.
Гааль дээр буусан тээврийн хэрэгслийн үйлдвэрийн янданг хэн нэгэн сугалаад оронд нь шүүлтүүргүй яндан байршуулдаг талаар дээрх иргэн онцолж байна. Үүнээс гадна хятад яндантай тээврийн хэрэгслийг авто оношилгоонд тэнцүүлэхгүй байгааг хэлж байлаа.
Цааш авто оношилгооны үйл ажиллагаа явуулж буй том гараж руу шагайвал хоёр машин явах зам татжээ. Замын харалдаа цагаан кабинд нүдний шилтэй залуу завгүй суугааг анзаарвал оношилгооны төвийн инженер бололтой. Ажлынх нь хажуугаар цөөн хором хөөрөлдлөө.
-Тасганы овооны авто оношилгооны төвөөр жилд хэдэн приус оношилгоонд ордог юм бэ?
-Энэ оны тухайд нарийн тоо гараагүй байна. Өдөрт ойролцоогоор 10 орчим приус манайхаар орж ирдэг. Гол төлөв иргэд хоорондоо наймаа хийхдээ энд оношилгоонд хамруулдаг юм.
-Та бүхэн үйлдвэрийн яндан буюу катализаторгүй приусыг оношилгоонд тэнцүүлж байгаа юу?
-Энд техникийн үзлэгт ирж буй тээврийн хэрэгслийг шалгахдаа утааны ангиллыг нь шалгаж үздэг. Стандартаа хангаж байвал оношилгоонд тэнцэнэ. Үйлдвэрийн яндангүй байна гээд үзлэгт тэнцүүлэхгүй гэх хууль эрх зүйн орчин өнөөдөр манайд алга. Утааг нь тестэлж үзээд л ямар ч яндантай байсан тэнцэнэ. Өнөөдөр мөрдөгдөж байгаа хууль эрх зүйн орчин нь ийм.
-Үйлдвэрийн яндангүй приус хортой утаа ялгаруулж байгаа талаар та мэдэх байх…
-Өнгөрсөн жилүүдэд нүүрсэн яндангүй приус маш олон ирдэг байлаа. Тухай бүрийнх нь утааг тестлээд л тэнцэхгүй бол буцаадаг. Энэ жил эрс цөөрсөн шүү. Тодорхой хэмжээнд хяналт тавьдаг болсонтой холбоотой байх.
-Тээврийн хэрэгслийн яндангаас гарч буй утаанд ямар стандарт тавьдаг юм бэ?
-Бензин хөдөлгүүрт автомашины утаанд хорт бодисын хэмжээг үздэг стандарт бий. CO2 нь 0.3-аас ихгүй, CH нь 250-иас ихгүй байх ёстой. Ийм байхад л ямар ч яндантай байсан хэвийн гэж үзнэ. Харин хэвийн бус байвал янданг нь шалгаж үзээд оношилно.
-Дээрх шаардлагыг хангаж байвал хятад яндантай тээврийн хэрэгсэл асуудалгүй замын хөдөлгөөнд оролцох нь. Таны дурдаад байгаа энэ стандарт хүний эрүүл мэндэд ямар ч хоргүй гэсэн үг үү?
-Үйлдвэрийн яндантай тээврийн хэрэгсэл л замын хөдөлгөөнд оролцоно гэсэн стандарт баталчихвал бид дагаад л мөрдөнө. Энэ стандарт нь хортой утаа ялгаруулдаг эсэхийг мэдэх юм надад алга. Би эрүүл мэндийн салбарын хүн биш.
-Шүүлтүүр муу гэгдээд буй хятад яндан тээврийн хэрэгсэлд яаж нөлөөлдөг юм бэ?
-Үйлдвэрийн яндан нь биш учраас мэдээж сөрөг нөлөө үзүүлнэ. Катализатор бол машинаас ялгарч буй хорт утааг саармагжуулах чухал үүрэгтэй эд анги. Жолооч нарын зүгээс үүнд анхаарч приус маркийн тээврийн хэрэгсэл авахдаа үйлдвэрийн янданг нь сольсон эсэхийг хамгийн эхэнд шалгах нь зөв. Бидний зүгээс стандартаа л мөрдөнө. Одоогоор энэ стандарт шинэчлэгдээгүй байгаа.
-Нүүрсэн янданг нь сугалж аваад байгаа асуудлыг та яаж харж байна вэ?
-Нүүрсэн яндангийн эрэлт их байсантай л холбоотой асуудал. Үүнд хяналт тавих хэрэгтэй. Өнгөрсөн жилүүдэд ченж гэх хүмүүс янданг өндөр үнээр авч байсан нь энэ нөхцөл байдалд хүргэсэн гэх тайлбар хэллээ.
Техникийн үзлэгт орж буй тээврийн хэрэгсэлд хяналт тавихдаа ямар яндантай байгаагаас үл хамаарч ялгарч байгаа утааны хорыг л шинжилдэг байна.
Мөн инженерүүдийн хэлж байгаагаар жолооч нар техникийн үзлэгт орохдоо таньдаг хэн нэгнийхээ нүүрсэн янданг түр зуур хэрэглэх явдал хэвийн үзэгдэл болсон гэнэ. Техникийн үзлэгтээ тэнцээд л хорт утаа ялгаруулдаг яндангаа буцааж зүүгээд хотын төвөөр утаа савсуулаад давхидаг гэнэ.
Үүнд хяналт тавих гол субьект нь Замын хөдөлгөөний удирдлагын төв, Тээврийн цагдаагийн алба гэдгийг тэд онцолж байлаа. Жолооч нар яндангаа зарчихаад хэн нэгний янданг түр зүүж оношилгоонд тэнцэж нүглийн нүдийг гурилаар хуурдаг явдал дэлгэрээд байгаа талаар ярьсан юм.
“Да хүрээ” захын авто оношилгооны төв рүү өчигдөр үдээс хойш очиход мөн л ачаалалтай байлаа. Инженерээс нь тодруулга авахаар хандсан ч тодорхой мэдээлэл өгөхөөс татгалзсан юм. “Да хүрээ” орчимд ялаа шиг шавж байдаг яндангийн ченжүүд энэ удаа харагдсангүй. Хууль хяналтын байгууллагуудын зүгээс тэдэнд шаардлага тавьж ил худалдаа явуулах боломжийг хязгаарлажээ. Харин нүүрсэн яндангийн худалдаа цахимд шилжсэнийг ченжүүдийн зарим нь хэлж байлаа.