НҮБ-ын хуралд “Ногоон паспорт” санаачилгыг танилцуулсан сурагч Б.Энэрэлтэй ярилцлаа.
-Өөрийгөө танилцуулахгүй юу. Аль сургуулийн хэддүгээр ангид сурдаг вэ?
-Би МУИС-ийн харьяа Байгаль лицей ахлах сургуулийн хими биологийн хичээлээр гүнзгийрсэн 12б ангид суралцдаг.
-“Ногоон паспорт” аяныг анх яаж мэдэж орсон бэ. Хэзээнээс бэлтгэв?
-2018 онд “Ногоон паспорт” аяныг хэрэгжиж эхлэхэд оролцох болсон. Энэ аян нь айл өрх бүрт эко элч бүтээх зорилготой. “Хандлагаа өөрчилье” гэдэг уриатай. Уриа нь надад маш их таалагдсан. Тэгээд л оролцохоор шийдсэн.
-Аяндаа ямар санаачилга гаргаж оролцож байв?
-Ногоон паспорт гэдэг нь ногоон өнгөтэй жижиг паспорт байхгүй юу. Гарын авлага л даа. НҮБ-д тулгамдсан олон асуудлыг дотроо багтаасан. Өөрөө бөглөөд явдаг. Хэрэгжилт дээрээ анхаарах нь надад таалагддаг. Тэгээд ногоон паспорт хөтлөгч шилдэг сурагчаар нийслэлээс шалгараад Хонконгоор аялж байсан.
-НҮБ-ын индэр дээрээс илтгэл тавихад ямар шалгуур байсан бэ?
-Байгаль орчин аялал жуучлалын яамны хэрэгжүүлэгч агентлаг гэж бий. Цэнгэг усны нөөц байгаль хамгаалах төв. Тэр агентлагаас “Ногоон паспорт” аяныг хэрэгжүүлсэн юм. Би “Ногоон паспорт” хөтлөгч шилдэг сурагчаар шалгарсан болохоор эхний шатыг давсан хүүхдүүдээ дуудсан. Тэгээд шилдэг хүүхдүүд дундаа өрсөлдөөн явуулсан. Нийслэлээс гурав, орон нутгаас гурван хүүхэд шалгарсан. Орон нутгийн хүүхдүүдэд эссэний уралдаан, нийслэлийн хүүхдүүдийн дунд илтгэлийн уралдаан зохиосон. Илтгэлийн сэдэв нь байгаль орчинд тулгамдсан асуудлаар чөлөөтэй сонгоод, англи хэлээр тавих байсан л даа. Би “Агаарын бохирдол” сэдвийг сонгосон.
-Англи хэлийг хэдэн наснаасаа сурсан юм бэ?
-Англи хэлийг хичээлийн хөтөлбөрийнхөө дагуу л сурсан. Цэцэрлэгт байхаасаа англи хэлний бэлтгэлд явж эхэлсэн. Хажуугаар нь сургалтад 1-2 жил явж байлаа. Ерөнхийдөө миний англи хэлний дуудлага сайн.
-НҮБ-ын индрээс илтгэл тавихад ямар байв. Өөрийнхөө санасан хэмжээнд сайн илтгэж чадсан уу?
-Youtube-ээр бичлэгийг нь үзэж, үлгэр дуурайл авдаг хүмүүстэйгээ эн зэрэгцээд очно гэдэг миний хувьд маш том амжилт. Тэр хүмүүсээсээ суралцахаас гадна тэр хүмүүс намайг сонсоно гэдэг утгаараа маш том боломж гэж бодсон л доо. Өөрөөрөө бахархах сэтгэл төрж байсан. НҮБ-д гадаадын 100-гаад орноос 100 төлөөлөгч цугласан байсан. Миний үеийнхэн бараг харагдаагүй. Дандаа надаас ах, эгч хүмүүс. Миний насны хүүхдүүдэд том асуудлуудын талаар мэдлэг бага. Жишээ нь, улс төр, цаг уурын санхүүжилжилтийн талаарх асуудлаар мэдлэг бага. Тийм болохоор тэнд илтгэл тавьсан хүмүүсээс их зүйл сурсан.
-Илтгэлийн чинь үндсэн санаа нь юу байв?
-НҮБ-д тавьсан илтгэл лекц шиг биш. Баг багаар залуучуудыг хуваарилаад, баг дотроо өөр өөрсдийн санаагаа хэл гээд тэр санаа дундаасаа нэгийг сонгоод илтгэгч нь гараад илтгэх ёстой. Тэгээд манай багаас миний санаа шалгарсан. “Уур амьсгалын санхүүжилт” гэдэг санааг гаргасан. Миний хувьд яг тийм асуудал байхгүй л дээ. Байгаль орчин аялал жуучлалын яамнаас санхүүжилт нь орж ирээд, Ногоон паспорт аянаар явсан учраас. Би хүмүүсийн санааг нэгтгэж байгаад аппликэйшн гаргаад хүмүүст таниулах, хог хаясан хүмүүсээс татвар авах гэх мэтчилэнгээр санхүүжилт босгох талаар ярьсан.
-Илтгэл тавих урлагаар хэзээнээс хичээллэж эхэлсэн юм бэ?
-Илтгэлийн клубт би хоёр сар л явсан. Ерөнхий суурь мэдлэгтэй болж чадсан. Урьд нь драмын дугуйланд явж байсан юм. Тэр нь түлхүү нөлөөлсөн байх.
-Ирээдүйд ямар мэргэжил эзэмшье гэж бодож байна?
-Би НҮБ руу явахаас өмнө биотехнологич юмуу экологич болъё гэж бодож байлаа. Би өөрөө биотехнологич тал руугаа илүү зорьж байсан л даа. НҮБ-д илтгэл тавиад ирснээсээ хойш экологич болъё гэж бодох боллоо. Байгаль орчны чиглэлээр илүү ажиллах сонирхолтой.
-Энэ чиглэлээрээ сургууль, ангийнхнаа уриалан дуудаж олон нийтийн ажил хийж байв уу?
-Манай сургууль эко клубтэй. Эко клубүүд дунд янз бүрийн уралдаан тэмцээн зохиогддог. Төслийн уралдаанд оролцоод манай клуб шалгарсан. Сургуульдаа хог ангилдаг хогийн сав компост хийх төсөл санаачилсан. Тэр ажил одоо хэрэгжээд явж байгаа. Би айлын том, хоёр дүүтэй. Тийм болохоор дүү нартаа сургах үүрэгтэй. Манайх бас гэртээ олон хогийн савтай. Хогийн савандаа хогоо ангилж хаях талаар төлөвлөж байгаа. Дүү нартаа сургахын тулд.
-Гэр бүлээ танилцуулаач. Танай аав, ээж чиний санаачилж оролцож байгаа ажлыг хэр дэмждэг вэ?
-Аавыг маань Намсрайн Батмөнх гэдэг. Хувийн компани байгуулаад ажиллаж байгаа. Ээжийг Төмөрбаатарын Отгонзул гэдэг. Ээж маань билетийн кассанд ажилладаг. Хоёр дүү бий. Ээж намайг маш их дэмждэг. Ер нь миний санаачилгуудыг ээж минь дэмжиж, олсон санаагаа ярилцахаар ээж минь ажил дээрээ миний санааг хэрэгжүүлдэг. Аав ч маш их дэмждэг. Цаг зав зарцуулах ёстой бол “Аав нь дүүг нь харж байя, би энийг хийе” гээд дэмжлэг үзүүлдэг.
-Гэртээ дүү нартаа үлгэр дуурайл үзүүлээд сургахыг хичээдэг байх нь. Тэгэхээр сургуульдаа, ангийнхандаа, үеийнхэндээ яаж үлгэр дуурайл үзүүлдэг вэ?
-Манай сургуулийн хог ангилдаг саван дээр ундааны сав, шил, хуванцар ялгаж хаях гээд биччихсэн байдаг. Тэгээд дээр нь шийдний кольцоогоор хийсэн. Гэтэл манай сургуулийн зарим хүүхдүүд хуванцар хийх ёстой хогийн сав руу цаас шиднэ. Тэрийг нь хараад “Боль, хуванцар саваа л хий. Буцаагаад ав. Цаасны сав руу нь хийх ёстой” гэх мэтээр шаардлага тавьдаг л даа. Тэгж шаардлага тавьсаар байгаад манай сургуулийн хүүхдүүд хогоо яг л бичсэнээр нь ангилж хаядаг, хольж хаяхаа больсон л доо.
-Сургуулийн чинь хүүхдүүд чамайг хэр таньдаг болов. НҮБ-д илтгэл тавиад ирлээ гэхээр баярлах, бахархах, үлгэрлэн дуурайх зүйл ажиглагдаж байна уу?
-Манай ангийнхан, гэр бүл, хамаатан садан бөөнөөрөө гаргаж өгсөн л дөө. Баяр хүргээд тэр олон хүн гаргаж өгөхөд сайхан мэдрэмж төрдөг юм байна лээ. Эргээд ирэхэд сургуулийн удирдлагууд, ангийнхан, гэр бүл, хамаатан садан бөөнөөрөө хүлээж авсан. “Дэлхийн хэмжээний хуралд илтгэл тавиад ирэхэд маш баярлаж, бахархаж байгаа шүү” гэдгээ хэлсэн. Манай сургуулийнхан намайг бараг бүгд таньдаг болсон.
-Цаашид энэ чиглэлээр уралдаан тэмцээн, төсөл санаачилгад оролцох уу. Цаашдын төлөвлөгөө юу байна?
-Экологичоор сурах. 2030 он хүртэл бидэнд урьдчилан сэргийлэх боломж байгаа. Тэр хүртэл би өөрийнхөө чадах бүхнийг хийнэ гэж боддог. Гэхдээ миний хийх зүйл 2030 он гээд дуусчихгүй. Цаашид үргэлжлээд л явна.
-НҮБ-ын индрээс илтгэл тавихад сандрал догдлол хэр байв. Тэр үед яг ямар мэдрэмж төрсөн бэ?
-Би өөрөө илтгэлийг нь сонсоод энэ хүн шиг илтгэдэг болно, ийм зүйлийг хийнэ гэж боддог байсан хүмүүс миний илтгэлийг сонсоод сууж байгаад өөрөө бахархах сэтгэл маш их төрсөн. Өөрийгөө буруу зөрүү ярьчих вий дээ гэж их сандарсан. Гэхдээ давж туулаад гараад ирсэндээ баяртай байна.
-Илтгэл тавина гэдгээ хэзээ мэдсэн бэ. Хэр хугацаанд бэлтгэв?
-Наймдугаар сард шалгаруулалт болно гэсэн. Шалгаруулалтад тавьсан илтгэлээсээ арай өөр илтгэл тавьсан. Тэнд очихоосоо өмнө уур амьсгалын талаар их зүйл судалж мэдсэн. Түүндээ тулгуурлан илтгэлээ тавих бэлтгэлээ өөрийнхөө хэмжээнд сайн хангасан.
-Ерөнхий боловсролын сургуулиа төгсөөд хаана суръя гэж бодож байна. Монголдоо сурах уу, гадаадад суралцах хүсэлтэй байгаа юу?
-Гадаадад сурах хүсэл байгаа. Эхлээд МУИС-даа сурна. Монголдоо сурчихаад дараа нь гадаадад сурвал илүү дөхөмтэй байх гэж бодож байгаа.
-НҮБ-д илтгэл тавихад бас шинэ боломжууд нээгдсэн байх?
-Тийм шүү. Олон улсын зөндөө найзуудтай болсон. Тэдэнтэйгээ санаа бодлоо хуваалцаж, суралцах зүйл их бий. Хамтран ажиллах саналууд бас ирсэн.
-Анх “Ногоон паспорт” аянд ороход ямар хүсэл тэмүүлэлтэй орж байв?
-2018 онд анх “Ногоон паспорт” аяныг сонирхоод явж байхад НҮБ-аас ирсэн Францад амьдардаг англи хүн хэлж байсан юм. “Та нараас шалгарсан шилдэг хүүхэд гадаадаар аялна” гээд. Тэр үедээ би ямар гоё юм бэ, явчих юмсан гэж мөрөөдөж байсан. Дараагийн аянаар нь би өөрөө шилдгээр нь шалгараад гадаадаар аялах болчихсон. Нээлтэн дээр нь уриалгаа хэлээд зогсож байлаа. Ирэх өвөл бас Найрамдал зусланд очно. Гэхдээ би НҮБ-д оччихсон. Илтгэлээ тавьчихсан гэхээр өөрөөрөө маш их бахархаж байгаа. Гуравхан жилийн дотор ийм зүйл хийж чадна гэдэг миний хувьд маш том ололт.
-Аянаас гарсан шинэ санаачилгаа манай уншигчдад танилцуулаач?
-“Ногоон паспорт” гээд гарын авлага нь цаасан хэлбэрээр байсан бол энэ жилээс аппликэйшн хэлбэрт шилжиж байгаа. Цаасыг модоор хийдэг шүү дээ. Тэгэхээр цаасаа хэмнэх үүднээс утасны аппликэйшн болгосон байгаа.