Гадаад хэргийн дэд сайд Н.Оюундарьтай ярилцлаа.
-Уфад болсон Монгол, Орос, Хятад гурван орны төрийн
тэргүүнүүдийн уулзалтын тухай яриа намжаагүй байна. Уг уулзалтын үеэр яг ямар
гол асуудлуудыг шийдсэн бэ. Ерөнхийдөө бол эдийн засгийн коридор байгуулах
саналыг талууд дэмжсэн гэсэн?
-Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж долдугаар сарын
9-10-ны өдрүүдэд ОХУ-ын Уфа хотноо болсон ШХАБ-ын гишүүн орнуудын төрийн
тэргүүн нарын зөвлөлийн 15 дугаар хуралдаан болон БРИКС, Евразийн эдийн засгийн
холбоо, ШХАБ-ын гишүүн болон ажиглагч орнуудын төр, засгийн тэргүүн нарын
хамтарсан уулзалтад ажиглагч орны төрийн тэргүүний хувьд оролцсон.
Энэ удаагийн гурван талт уулзалтын үеэр гурван улсын
төрийн тэргүүн нар Монгол, Орос, Хятадын хоорондын хамтын ажиллагааг дунд
хугацаанд хөгжүүлэх замын зураглалыг тохиролцсон тухайгаа хэлсэн үгэндээ
нотолж, гурван талын хамтын ажиллагааны эрх зүйн үндсийг бүрдүүлэх баримт
бичгүүдэд гарын үсэг зурагдсан нь уг дээд түвшний уулзалтын гол үр дүн болсон.
Тухайлбал, Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын хооронд Эдийн засгийн коридор байгуулах
хөтөлбөр боловсруулах тухай санамж бичиг, Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын хооронд
худалдааны хөгжлийг дэмжих таатай нөхцөл бүрдүүлэх талаар хамтран ажиллах тухай
Монгол Улсын Гаалийн ерөнхий газар, БНХАУ-ын Гаалийн ерөнхий газар, ОХУ-ын
Холбооны гаалийн алба хоорондын санамж бичиг байгуулсан. Түүнчлэн Хилийн
боомтын хөгжлийн салбарт хамтран ажиллах тухай Монгол Улсын Гаалийн ерөнхий
газар, БНХАУ-ын Гаалийн ерөнхий газар, ОХУ-ын Хилийг тохижуулах алба хоорондын
ерөнхий хэлэлцээрт гурван улсын холбогдох албан тушаалтнууд гарын үсэг зурлаа.
Ингэснээр Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дамжин өнгөрөх ачаа тээврийн гаалийн
бүрдүүлэлтийг хялбаршуулах чухал ач холбогдолтой юм.
-Манай орноор дамжих транзит тээврийн асуудал хэрхэн
шийдэгдсэн бол. Зам дагаж хөгжил гэдэг утгаараа авто замын болон төмөр замын
асуудал олны анхаарал татсан сэдвийн нэг хэвээр байна?
-Бид гурван талын тээврийн салбарын хамтын ажиллагааг
“Талын зам”, “Торгоны замын эдийн засгийн бүс”, “Транс-Евразийн коридор” зэрэг
гурван талын санаачлагын хүрээнд уялдуулж, өргөжүүлэн хөгжүүлэхээр санал
нэгдсэн. Мөн Монгол, Орос, Хятадын хамтарсан тээвэр-логистикийн компани
байгуулах зэрэг томоохон төслийг хэрэгжүүлэх бодит ажлыг ойрын хугацаанд
хэрэгжүүлэх шаардлагатайг гурван улсын төрийн тэргүүн нар Уфад болсон уулзалтын
үеэр тэмдэглэсэн байгаа.
-Уг уулзалтын үеэр Монголын талаас ямар ямар саналуудыг
тавьсан бэ. Хөрш орнуудын төрийн тэргүүнүүд хэрхэн хүлээж авсан бол?
-Гурван талт уулзалтын үеэр Монголын тал гурван улсын
хамтарсан дэд бүтэц, хөрөнгө оруулалтын төсөл хэрэгжүүүлэх тохиолдолд төслийн
техник эдийн засгийн үзүүлэлтийг судлах, хөрөнгө оруулалтыг шийдвэрлэх үүрэг
бүхий судалгааны төвийг Улаанбаатар хотноо байгуулах санал тавьсан. Манай түнш
улсууд манай саналыг судлан үзнэ гэж найдаж байгаа. Мөн байгалийн хий, газрын тос
дамжуулах хоолойг Монгол Улсын нутгаар дамжуулан барих боломжийг судлах, Монгол
Улс дотоодын хэрэгцээндээ зориулж ОХУ, БНХАУ-аас авч буй импортын цахилгаан
эрчим хүчний үнэ тарифыг урт хугацаанд тогтвортой байлгах, цаашид бууруулах
чиглэлд хамтран ажиллах талд анхаарал хандуулахыг хүссэн. Түүнчлэн Монголын уул
уурхай, экспорт, хөдөө аж ахуйн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг Орос,
Хятадын нутаг дэвсгэрээр дамжуулан гуравдагч зах зээлд гаргахтай холбогдсон
асуудлыг шуурхай шийдвэрлэхэд дэмжлэг үзүүлэх зэрэг асуудлыг манай талаас
илэрхийлсэн.
-Уфа-гийн уулзалтын өмнө гурван орны Гадаад хэргийн дэд
сайд нарын уулзалт болсон. Манай зүгээс тавьсан саналууд саяын уулзалтаар хэдэн
хувь нь биелэлээ олсон бэ?
-Уфагийн дээд түвшний уулзалтын өмнө буюу энэ оны зургадугаар
сард гурван улсын Гадаад хэргийн дэд сайд нарын түвшний уулзалт Москва хотноо
болсон. Энэ удаагийн уулзалтаар гурван улсын төрийн тэргүүн нарын хоёр дахь
удаагийн уулзалтын бэлтгэлийг хангах, энэ үеэр байгуулах Монгол Улс, ОХУ,
БНХАУ-ын хамтын ажиллагааг дунд хугацаанд хөгжүүлэх замын зураглал, гурван
улсын хооронд эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөр байгуулах тухай Санамж
бичиг болон хил, гаалийн салбарын хоёр баримт бичгийг тохиролцсон. Үндсэндээ
гурван талт хамтын ажиллагаа амжилттай хөгжиж байна.
-ШХАБ болон БРИКС-ийн уулзалтын үр дүнг та хэрхэн
тодорхойлох вэ. Дэлхийд эдийн засгаараа тэргүүлдэг өндөр ашиг сонирхол бүхий
орнууд бүгд өөрсдөдөө ашигтай хувилбарыг нэрлэсэн байх?
-ШХАБ-ын гишүүн орнуудын төрийн тэргүүн нарын зөвлөлийн
энэ удаагийн хуралдааныг анх удаа БРИКС-ийн орнуудын төрийн тэргүүн нарын
уулзалттай хамтатган зохион байгуулснаар онцлог болсон. Энэхүү дээд хэмжээний
уулзалтууд нь дэлхийн хүчний тэнцэл өөрчлөгдөх эхлэлийг тавьж, олон улсын
харилцаанд шинэ нөхцөл байдал үүсгэх магадлалтай чухал үйл явдал боллоо гэж
олон улсын судлаачид мөн үзэж байгаа.
БРИКС-ийн орнуудын энэ удаагийн дээд хэмжээний уулзалтын
дүнд Уфагийн тунхаглал, Эдийн засгийн түншлэлийн стратеги, үйл ажиллагааны
төлөвлөгөө зэрэг чухал баримт бичгүүдийг тус бүлгийн гишүүн орнуудын төрийн
тэргүүн нар баталж, БРИКС-ийн шинэ хөгжлийн банк байгуулах эхлэлийг тавьсан
чухал уулзалт болсон гэхэд болно.
-Зарим орнууд ШХАБ-ын гишүүн орон болох нөхцөл бүрдсэн гэж
дуулсан?
-ШХАБ-ын гишүүн орнуудын төрийн тэргүүн нарын зөвлөлийн
хуралдааны үеэр 15 жилийн хугацаанд анх удаа бүл нэмж, Энэтхэг, Пакистан улсыг
эгнээндээ элсүүлэх үйл явцыг эхлүүлэх баримт бичигт гарын үсэг зурсан. Мөн
Беларусь улсын статусыг ажиглагч болгон ахиулж, Армени, Азербайжан, Камбож,
Балба улс яриа хэлэлцээний түнш орнууд боллоо. ШХАБ-ын дээд хэмжээний уулзалтын
гол үр дүн нь ШХАБ-ын ирээдүйн хөгжлийн ойрын 10 жилийн чиг хандлагыг
тодорхойлох “2025 он хүртэлх хөгжлийн стратеги”, Дэлхийн хоёрдугаар дайны
ялалтын 70 жилийн ойн мэдэгдэл болон Уфагийн мэдэгдэл байлаа.
-Удахгүй Монгол Улсад ардчилсан анхны сонгууль болсны 25
жилийн ой тохиох гэж байна. Энэ хүрээнд гадны төлөөлөгчид ирэх сураг байна.
Ямар асуудлуудын хүрээнд хуралдах бол?
-Олон улсын тавцанд Монгол Улсын нэр хүндийг өсгөхөд үлэмж
нөлөө үзүүлж буй хүчин зүйл бол манай улсын ардчилсан үзэл санаа, хүний эрх,
эрх чөлөөний үнэт зүйл, суурь зарчмыг богино хугацаанд нийгэмдээ амжилттай
нэвтрүүлсэн явдал.
Тиймээс энэ талаар түлхүү яригдана. Мөн Монгол Улс
ардчиллын ногоон арал болж, ардчиллын үнэт зүйлсийг дээдлэн хөгжүүлж байгаа гэж
гадныхан хүлээж авдаг. Тиймээс энэ нь биднийг гуравдагч хөршүүдтэй холбож буй
чухал холбоос мөнөөсөө мөн. Энэ тухай ч хэлэлцэнэ.
Энэ үеэр Монгол Улсад анхны чөлөөт ардчилсан сонгууль
явуулсан түүхэн үйл явдлын 25 жилийн ойг долдугаар сарын 29-30-нд улс орон
даяар тэмдэглэн өнгөрүүлэх тухай Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн
захирамж гарсныг зарлана гээд маш олон хөтөлбөрийн хүрээнд ойг тэмдэглэнэ.
-Гадна ямар төлөөлөгчид ирэх вэ?
-Ойг тэмдэглэх хүрээнд олон улсын Чехийн Парламентын
төлөөлөгчдийн танхимын дарга Яан Хамачек, Солонгосын Ерөнхийлөгч асан Ли Мен
Баг, Киргизийн Ерөнхийлөгч асан Роза Отунбаева, НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн
даргын улс төрийн асуудал хариуцсан орлогч Жефри Фелтман, Ардчилал, сонгуулийн
туслалцааны олон улсын хүрээлэнгийн Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ив Летерм
ирнэ. Мөн Америкийн төрийн департаментын туслах төрийн нарийн бичгийн орлогч
Сузан Торнтон, Японы Ерөнхий сайдын бие төлөөлөгч Цүтомо Такэбе зэрэг
төлөөлөгчид оролцохоо мэдэгдээд байгаа. Мөн Польшийн ардчиллын домогт удирдагч
Лех Валенса оролцох хүсэлтээ илэрхийлээд байгаа. Түүнчлэн биечлэн ирж чадахгүй
тул НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Бан Ги Мун, Европын Комиссын
Ерөнхийлөгч Жан Клод Юнкер, Япон Улсын Ерөнхий сайд Шинзо Абе, ХНБГУ-ын Канцлер
Ангела Меркел, Австралийн Холбооны Улсын Ерөнхий сайд Тони Аббот, Мьянмарын
Холбооны Бүгд Найрамдах Улсын Үндэсний Ардчилсан Лигийн тэргүүн Аунг Сан Сү Чи
зэрэг дэлхийн хэмжээний улс төрчид, удирдагчид, төр засгийн тэргүүн нар видео
мэндчилгээ дэвшүүлнэ.