Шар тос бол цагаан идээнээс гаргаж авдаг, монголчуудын хүнс болон ахуйн хэрэгцээндээ өргөн хэрэглэдэг уламжлалт тос. Монгол орны ихэнх нутагт өрөмнөөс шар тос гаргаж авдаг бол зарим газарт айргийг түүхий сүүгээр исгэж бүлээд айргийн тосыг нь ялган авч тэрийгээ шаргааж шар тос гаргадаг. Сүүлийн үед хүмүүс шар тосыг ихэд сонирхож, юм юманд сайн гэж хошуурах болсон. Кофендоо хүртэл хутгаж уух шинэ хэв маяг ч гарч ирээд байна. Ер нь зөвхөн шар тос ч гэлтгүй тос гэдэг энэ бодисыг хүмүүст огт хэрэггүй, аль болох татгалз гэх болж, зарим хүмүүс өөх, тосыг хүнсний цэснээсээ хасчихсан. Гэтэл тос нь хүний биед дараахь үүргийг гүйцэтгэдэг юм байна. Эсийн бүтцэд оролцоно, хүний биед илч ялгаруулна, бодисын солилцоонд орно, тосонд уусдаг А, Е, D, К зэрэг амин дэмийг уусгаж бодисын солилцоонд оруулж, хэт халуун, хүйтэнд бие махбодын дулааныг зохицуулна. Мөн дотор эрхтэнүүдийг цохилт, доргилтоос хамгаалдаг ач холбогдолтой.
Монгол эмнэлэгт шар тосыг “Идээний дээд охь манлай” гэж үздэг бөгөөд сударт “Шар тосыг тогтмол идвэл зүрхний тамирыг сайжруулж, уушгины хатингарлыг арилгаж, үс гэзгийг шимжүүлж, царайд өнгө нэмэн, нүдэнд гэрэл цацруулж, хүйтэнд өлчир, халуунд халууцуулахгүй болгоод насан хутгийг олгодог” гэжээ. Шар тосыг шинжлэх ухааны талаас нь судалсан олон судалгаа бий. Сарлагийн шар тосонд агуулагдах тосны хүчлийн найрлагыг хроматографийн аргаар судлахад шар тосонд олейны хүчил хамгийн их буюу 41.8 хувь, хүний биед үл орлуулагдах тосны хүчил болох линол, линолейн, стеарины хүчил 15.54 хувь, ханасан хүчил 48.96 хувь, ханаагүй хүчил 51.04 хувь агуулагдаж байжээ. Ялангуяа хүний биед үл орлуулагдах тосны хүчил илүү агуулдгаараа чухал ач холбогдолтойг мэргэжилтнүүд онцолжээ. Шар тос А, Е, К, D аминдэмүүд, антиоксидантаар маш баялаг. Найрлагад байдаг фенолт антиоксидант нь дархлаа сайжруулдаг бол дээрх аминдэмүүд нь нүдний харааг сайжруулж, судасны уян хатан чанарыг дээшлүүлдэг онцгой тустай. Мөн хлостериний хэмжээг бууруулж, илүүдэл жинг багасган, даралтыг тогтворжуулж хуримтлагдсан хортой нэгдлийг саармагжуулдгийг тогтоожээ. Шар тосны найрлагад Омега3, Омега9 байдаг болохоор холбогч эд эс, булчингийн үйл ажиллагааг дэмжихээс гадна тархи болон ой санамжид сайнаар нөлөөлдөг. 50 наснаас эхлээд өдөрт нэг халбага шар тос идэж хэвшвэл зөнөглөдөггүй аж. Заавал ахимаг насныхан гэлтгүй аль ч насныхан шар тосыг хэрэглэхэд тохиромжтой. Шар тосыг байнга хэрэглэснээр судасны хатуурал, ясны сийрэгжилт, бэлгийн болоод бөөрний булчирхайн гормоны алдагдлаас хамгаалж, элэг өөхлөх, судасны хананд илүүдэл тос хуримтлахаас сэргийлдэг. Өөх тос идэж чаддаггүй хүн өглөөдөө шагайн чинээ шар тосыг аяга халуун бүлээн усанд уусгаад эсвэл цэвэр зөгийн бал, нимбэгийн шүүс нэмээд уухад өдрийнхөө шар тосны хэрэгцээг хангадаг юм байна. Шагайн чинээ гэдэг нь ойролцоогоор амны нэг халбагыг хэлж байгаа юм.
Шар тос хэрэглэх маш олон шалтгаан бий. Шар тос бусад тосноос илүү өндөр 160190°С хэмд хүртэл тэсвэрлэх чадвартай байдаг учир хоол хийхэд бусад тосноос илүү тохиромжтой. Хадгалалтын хугацаа урт. Исэлдлийн түвшин багатай учир хөргөгчинд хийлгүй удаан хадгалж болдог. Шингэц хурдан. Ходоодны шүүрлийг өдөөж хоол боловсруулалтад сайнаар нөлөөлдөг. Нүдний эмгэг болон, нүдний даралтад маш сайнаар нөлөөлдөг. Мөн архи болон хар тамхины эсрэг эмчилгээ болдог. Хорт бодисонд хордсон биеийг эрүүлжүүлэхэд шар тос маш чухал нөлөөтэй байдаг. Хорыг биеэс хөөж гаргадаг. Үрэвслийн эсрэг үйлчилгээтэй. Шар тос нь үрэвсэл үүсгэдэг лейкотриен шүүрэл, простагландиныг багасгаж түүний эсрэг маш сайн үйлчилгээ үзүүлдэг юм байна. Шар тос биеийн жинг бууруулдаг. Шар тосонд байдаг дээр дурдсан линолений хүчил нь бодисын солилцоог түргэсгэдэг. Мөн турахад маш сайн үйлчилгээтэй бөгөөд ялангуяа гэдэсний өөхийг хурдан арилгадаг юм байна.
Олон жил хадгалсан шар тос арьсны элдэв гөвдрүүг эдгээх онц чадалт эм болдог аж. Харин шар тосны талаар муу мэдээлэл төдийлөн байдаггүй бөгөөд хэмжээнээс нь хэтрүүлсэн тохиолдолд гулигах, бөөлжих зэрэг шинж илэрнэ. Зарим тохиолдолд хийг дарах зорилгоор шар тостой цай, шар тосоор зуурсан арвайн гурил идэх, шар тосоор бариа хийлгэхэд гүйлгэх нь бий. Үүнийг хүмүүс буруугаар ойлгож шар тос өөрт нь зохихгүй байна гэж андуурдаг. Энэ нь шар тос таны биеэс хорыг гадагшлуулж байгаагийн илрэл юм байна.