-“Жизель” балетыг амжилттай удирдан тоглууллаа. Та энэ балетын тухай манай уншигчдад ярьж өгөөч?
-Жизелийн сэдэв нь их гоё. Тус зохиолыг бичсэн А.Адан тийм ч алдартай биш л дээ. Энэ л балетаараа олонд танигдсан. Романтик балетын төлөөлөл бол Жизель. Мөн балетын олон элементийг тусгаж чадсан. Хөгжим ч мөн ялгаагүй тус балетаа бүрэн дүүрэн илэрхийлж чадахаар байдаг. “Жизель” хоёр үзэгдэлтэй. Үзэгдлүүд нь хоорондоо их ялгаатай. Эхнийх дээр тариачин охины амьдралыг энгийнээр гаргадаг бол хоёрдугаар хэсэгт өнөөх тариачин охин хайр сэтгэлээсээ болжУсан үзмийн тариалан, түнэр шугуйн завсарт эгэл жирийн хэр нь аз жаргал бялхсан бяцхан тосгон оршино. Ургацын баярын завгүй өдрүүд үргэлжилж, тосгоныхон инээд хөөр дүүрэн байх агаад хүн бүрийн хайрыг татсан хонгорхон бүсгүй Жизельд ойн цагдаа Ханс хором тутам сэтгэлээ илэрхийлэх ажээ. Гэвч Жизель тариачны дүрд хувирсан гүн Альбертад хэдийнэ дурласан байлаа…
Гал халуун дурлал, хууран мэхлэлт, итгэл найдвар, гуниг гансрал, үхэл. Гэвч үхлээс хойш ч амьдарсаар байх хайр сэтгэл, сүнсний ертөнц. Энэ бүх үйл явдлын өрнөлийг А.Аданы “Жизель” балетаас та үзэж болох юм. Өнгөрсөн амралтын өдрүүдээр Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театр 54 дэх улирлын тоглолтоо “Жизель” балетаар нээсэн билээ. Энэ удаад симфони найрал хөгжмийг Италийн алдарт “Ла Скала” театрын удирдаач Стефано Салватори удирдсан юм. Стефано Салватори нь удирдаач, төгөлдөр хуурч, хөгжмийн зохиолч болон сонгодог хөгжмийн хэлмэрч юм. мөнх бусыг үзээд сүнс болж байгаагаар илэрхийлэгддэг. Жизелийн булшнаасаа гарч ирээд манан дунд яваа хэсгийг үзэгчид үзээд уйлахгүй байж чаддаггүй. Энэ нь надад ч гэсэн онцгой мэдрэмж төрүүлдэг учраас би Жизелийг удирдах дуртай.
-Монголын театрын уран бүтээлчидтэй хамтран ажиллалаа. Тэдний ур чадварын тухайд та юу хэлэх вэ?
-Ямартай ч дүрэм, журамд захирагдсан, юу хийх, яах ёстой гэдгээ ухамсарласан, авьяастай хөгжимчид намайг угтлаа. Надаас илүү ихийг сурч, мэдэж өөрийн болгочих юмсан гэсэн хүсэл эрмэлзэл дүүрэн байгааг нь анзаарсан. Аль ч орны дуурь, балетын театрын хөгжимчид маш их ачаалалтай байдаг. Дуу, балетаас гадна симфони тоглодог. Мөн удаан хугацаагаар анхаарлаа төвлөрүүлэх хэрэгтэй байдаг. Өглөө нь дуурь тоглосон бол орой нь симфони тоглох шаардлага гарна. Түүнийгээ дагаж сэтгэл хөдлөл өөрчлөгдөж байдаг. Ийм л хүнд хөдөлмөр юм шүү дээ. Ерөнхийдөө театрын хөгжимчин байх нь тухайн хүнээс маш их золиос шаарддаг юм. Тэгэхээр Монголын хөгжимчид энэ ачааллыг дааж дээрээс нь нэмэлтээр илүү ихийг сурч, мэдэх эрмэлзэлтэй байгаад нь удирдаач миний хувьд сэтгэл маш өндөр байна. Тиймээс хүсэл, эрмэлзлийг нь талаар болгохгүйн тулд энэ хугацаанд өөрийн өгч чадах бүхнээ зааж, сургалаа. Гэхдээ хугацаа, боломж байх юм бол илүү нарийвчилж заахыг хүсч байна.
-Өнгөрсөн тавдугаар сард Монгол Улсын гавьяат жүжигчин, дуучин Э.Амартүвшинтэй хамтран хэд хэдэн тоглолт хийсэн. Цаашид дахин хамтарч уран бүтээл хийх үү?
-Бид хоёр анх Италийн Милан хотод тоглолт хийж байлаа. Нэлээд том тоглолт болсон шүү. Миланы ойролцоо Аркоре гэж хот байдаг. Мөн Италийн Ерөнхий сайд асан Сильва Берлусконийн амьдардаг жижиг хотод тоглолтоо хийсэн. Милантай ойролцоо Биелла хотод ч бас тоглосон. Тоглолтууд маань маш сайхан болж өндөрлөсөн. Түүний дараа би өнгөрсөн тавдугаар сард Монголд болсон Э.Амартүвшингийн гала концертод уригдан ажилласан юм. Э.Амартүвшин бол гайхалтай хоолойтой дуучин. Дээрээс нь олон чадварыг өөртөө шингээсэн цогц хүн л гэж хэлнэ.
Ямар ч зүйлийг маш хурдан сурдаг. Хамтарч ажиллахад урамтай байсан. Тоглолт хийхэд олон хэл дээр дуулах шаардлага гардаг л даа. Испани, франц, орос гээд л. Э.Амартүвшиналь ч хэлээр дуулсан маш цэвэр хэллэгтэй байсан нь миний гайхшралыг төрүүлсэн шүү. Ази дуучид тийм байх нь ховор байдаг юм. Би Э.Амартүвшингээр дамжуулж Монголын хөгжмийн зохиолчдын гайхалтай бүтээлүүдийг сонссон. Хөгжмийн зохиолч Б.Шаравын “Чингис хаан” дуурийн хэсгээс Э.Амартүвшин дуулсан юм. Энэ дуурь надад маш сонирхолтой санагдсан. Удирдаач хүний хувьд Италийн “Ла Скала” театрт “Чингис хаан” дуурийг тоглуулахыг хүсэж байна. Энэ нь хэр боломжтой талаар би судалж үзнэ.
Амараа маань Германд дууллаа. Удахгүй Израил, Италид дуулах гэж байна. Ийм амжилттай яваад нь үргэлж баярладаг юм. Хаана, юу хийж, ямар дуурь дуулж явааг нь сонирхон байнга харилцаатай байдаг даа. Дахин хамтран уран бүтээл хийнэ гэдэгтээ итгэлтэй байна.
-Та яагаад удирдаач болсон юм бэ?
-Миний багш алдарт удирдаач, төгөлдөр хуурч Даниэль Баренбоймягийн энэ асуултад хариулсан үг нь надад маш их таалагддаг. Тэрээр “Би алдартай хөгжмийн зохиолчдын симфонид дуртай байсан юм” гэж энгийн хариулсанбайдаг. Симфонид дуртай, ойлгохыг хүссэн эрмэлзэл нь түүнийг алдартай удирдаач болоход нь чиглүүлжээ. Би ч мөн адил өөрийгөө хөгжмөөр юу илэрхийлж чадах, миний дуу хоолой юу болохыг мэдэхийн тулд хөгжмийн зохиолч, удирдаач болсон.
Би Перугийн Ф.Морлаккигийн нэрэмжит хөгжмийн сургуулийг төгөлдөр хуурч мэргэжлээр төгссөн. Мөн хөгжмийн зохиолч, удирдаач мэргэжлээр Миланы Ж. Вердийн Консерваторыг дүүргэсэн юм.
-Та “Ла Скала” театрын удирдаачаар 2009 оноос хойш ажиллаж байгаа гэсэн. Энэ том театрт удирдаач хийнэ гэдэг амаргүй байх?
-Театр гурван удирдаачтай байдаг. Ерөнхий, туслах мөн зочин удирдаач. Одоогоор би Италийн “Ла Скала” театрын туслах удирдаач хийж байна. Би театрын дэргэдэх академийн тэтгэлэгт хөтөлбөрт оролцох эрхтэй болсноор тэнд театрын удирдаач болох зам нээгдсэн. Харин суралцаж төгсөөд “Ла Скала” театрын бэлтгэгч төгөлдөр хуурч гээд бүх л зүйлийг багаас нь хийж эхэлсэн. Энэ нь надад маш том сургууль болсон гэж боддог. Дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн хамгийн алдартай бүжигчид, дуучид, удирдаачид “Ла Скала”-д чуулдаг. Энэ том байгууллагын бэлтгэгчээсэхлээд өндөр албан тушаалтай хүмүүс асуудлыг яаж шийдэж, зохицуулж байгааг харна гэдэг бол маш том боломж, сургууль байсан. Энэ утгаараа би амьдралд болоод “Ла Скала”-д өртэй гэж боддог.
-Таны мөрөөдөл юу вэ?
-Би мөрөөдлөө ярихын тулд Италийн дуурийн театрын тухай ярих шаардлагатай болно. Итали бол дуурийн урлаг, сонгодог хөгжим, мөн маш олон хөгжмийн зэмсэг үүссэн газар. Гэсэн ч Италийн ихэнх хотын театрт сонгодог урлаг өмнөх шигээ өндөр түвшний байхаа больсон. Зөвхөн “Ла Скала”-д л гайхамшиг үргэлжилсээр байгаа. Харин эсрэгээрээ Германы жижиг хот болгон театруудтай, тэдгээр нь үр бүтээлтэй ажиллаж байна. Түүнийгээ дагаад олон мянган сонгодог урлагийг сонсч, мэдэрдэг хүмүүс бий болсон.
Тиймээс тэр гайхамшигт сонгодог орчинг Италийн өнцөг булан бүрт эргүүлэн авчрахын тулд бид ихийг хийх хэрэгтэй. “Ла Скала”-д ч тэр, сонгодог урлагийнхаа төлөө ч тэр хийх зүйл их байна. Мөн би цаашдаа ерөнхий удирдаач болох мөрөөдөлтэй. Аливаа театрын ерөнхий удирдаач нь хөгжимчдөө сонгох эрх мэдэлтэй болдог юм. Тиймээс өөрийн сонгосон хөгжимчидтэйгөө гар нийлж, нэг баг болон уран бүтээл туурвихыг хүсэж байна. Урлаг хөгжинө гэдэг бол цогц зүйл. Энэ цогц зүйлийг өндөр түвшинд байлгаж, түүнээсээ таашаал авахыг хүсэж байна даа.
-Монголд хоёр дахь удаагаа ирж байна. Хөдөө нутгаар явж үзсэн үү?
-Би Монголд хэдий хоёр дахь удаагаа ирж байгаа ч хотын төвөөс нэг ч гарч үзсэнгүй. Надад маш их өөрчлөлт, хөдөлгөөн, шинэчлэгдэн өсөж дэвшиж байгаа энерги шууд мэдрэгдлээ. Өндөр давхраас харахад бүтээн байгуулалт эрчимтэй байгаа нь илт байна. Монгол гэхээр хүмүүст нийтлэг ойлгогддог тал нутаг, онгон дагшин байгалийг үзэхийг маш их хүсэж байна. Надтай онгоцонд хамт ирсэн гадныхан бүгд Монголын тэр сайхан байгалийг үзэхээр бэлдэж ирсэн байлаа. Ихэвчлэн уул хаданд авирах зориулалтын хувцас хэрэглэлтэй байсан. Миний байгаа зочид буудал “Хөвсгөл нуур” гэсэн нэртэй. Тэр буудлын зурагтаар Хөвсгөл нуур гарч байдаг. Үзэх болгондоо л 1000 км-ийг өөрийн биеэр туулж, Хөвсгөл нуурт очих хүсэл оргилж байгаа. Дараа тэдгээр жуулчид шиг бэлтгэлтэй ирж Хөвсгөл нуур болон говь нутаг руу явна гэдэгтээ итгэлтэй байна.
О.АРИУНЦЭЦЭГ