-Хуул ь бус үйлдлийг шүүмжилж хууль ёсыг шаардсан иргэд шүүгдэж, яллагддаг болжээ –
Баянгол, Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд өнгөрсөн гурван өдрийн турш Э.Одбаяр, Ц.Чинбат, Б.Билгүүн, Л.Ганхөлөг, Б.Бямбагэрэл нарын таван залууд холбогдох хэргийг шүүж, зорчих эрхийг нь хязгаарлах шийдвэрийг гаргалаа. Прокуророос тэднийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 13.14 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг буюу худал мэдээлэл тараах, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт Бүлэглэн хууль сахиулагчийг албан үүргээ биелүүлэхтэй нь холбогдуулан хүч хэрэглэн эсэргүүцсэн гэх зүйл ангиудаар буруутгажээ.
Шүүгдэгч залуус ийнхүү ярьж байна.
АН-ын Үндэсний бодлогын хорооны Тамгын газрын дарга, “No double standart” хөдөлгөөний гишүүн Л.Ганхөлөг:
-Бид цагдаагийн байгууллага дээр хууль бус ажиллагаа болж байхад хууль ёсыг шаардаж очоод сүүлдээ хууль зөрчигч болоод өнгөрч байна. Өнгөрсөн нэг жил нэг сарын хугацаанд хууль хүчний байгууллагынхан нийгэмд буруу ойлголт өгч явсаар сүүлдээ шүүгдэх хэмжээнд хүрч, хэргийн ялтан болгож оруулж ирлээ. Уг нь бол хууль сахиулагчид өөрсдөө хуулиа зөрчиж явсан шүү дээ. Бид зүгээр л үг хэлэх эрх чөлөөгөө эдэлж Оросын Элчингийн гадна “Дэлхий нийтээрээ энх тайван байх ёстой” гэж жагссан залуус. Энэ жагсаал цуглаан цаашдаа өргөжих юм байна гэж эрх мэдэлтнүүд айж, ямар ч хамаагүй шалтгаан гаргаж яллан, дуугүй болгох зорилготой үйл явц болж байна.
МАН-ын генсек гээд байгаа нөхөр олон нийтэд маш буруу ойлголтыг төрүүлж байна. Цаана нь том сонирхол байгаа учраас ингэж төөрөгдүүлж байгаа хэрэг.
Э.Одбаярыг Ерөнхий сайдын нэр төр, алдар хүндийг гутаасан худал мэдээлэл тараасан гээд байгаа. Энэ гомдлыг МАН-ын хуулийн хэлтсээс гаргасан байгаа юм. Ерөнхий сайдын асуудал дээр МАН ямар хамаатай юм бэ. Үнэндээ Э.Одбаяр шүгэл үлээж хүний амь настай холбоотой асуудлыг олон нийтийн анхааралд оруулаагүй байсан бол осол маягаар өнгөрөх байсан юм билээ.
Ингээд харахаар Монголд бүх зүйл урвуугаараа эргэчихэж. Цагаан дээр хараар бичсэн хууль байхад хуулийг зөрчсөн хууль сахиулагчид хохирогч болоод хууль шаардсан иргэд нь хууль зөрчигчид болдог юм байна. МАН өнгөрсөн хугацаанд хүний эрх, эрх чөлөөтэй холбоотой том хурал цуглаан хийгээд л байсан. НҮБ-аас 99.3 хувь нь шүүхийн шийдвэргүйгээр баривчилж байна гэлээ шүү дээ. Ийм л байна.
Өнгөрсөн хугацаанд болсон үйл явдлыг харахаар хуулийнхан их зальтай харагдаж байгаа юм. Цаасан дээр бол ямар ч үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэхтэй холбоотой үг үсэг байхгүй. Худал мэдээлэл тараасан гэх өөр хэргийн талаар биччихдэг. Тэгсэн хэрнээ шүүх танхимд прокурор болохоор үг хэлэх үзэл бодлоо илэрхийлэхтэй холбоотой зүйл, ял яриад байдаг. Эд нар юм л бол сошиал дээр юм бичиж байдаг гээд л. Гэтэл эрх баригчид өнгөрсөн хугацаанд ковидын хатуу дэглэмийн үеэр жирийн иргэдийг хөл хорьчихоод өөрсдийгөө сурталчилж юу ч хамаагүй хийж ирсэн. Түүнийг нь эсэргүүцээд залуус жагсаад эхлэхээр эрх мэдлээ алдахаас айж байна. Хоёрт, Оросын Элчингээс, ОХУ-аас айж байна. Нэг ёсондоо бүх амьтан тэгш эрхтэй, гэхдээ гахай арай илүү тэгш эрхтэй гэдэг юм л болоод байна.
Биднийг шүүх танхимд цагдаа нараас айхгүй байна гээд байгаа юм. Хүмүүнлэг иргэний ардчилсан нийгэмд цагдаагаас айх ёсгүй. Цагдаа нарыг хараад баярладаг байх ётой. Цагдаа нараас айхгүй байгаа учраас яллаж, айлгах ёстой гэдэг үйл явдал л боллоо. Түүнээс гадна ингэж хамаагүй үзэл бодолдоо үнэнч тууштайгаар жагсаж цуглаад байх юм бол ямар үр дүнд хүрдэг юм бэ гэдгийг биднээр харуулж байна. Үүн дээр иргэд мэдрэмжтэй байх ёстой. Зөвхөн таван залуугийн асуудал биш юм, Монголын бүх иргэдэд олгогдсон эрхийг хаан боогдуулж, айдаст автуулсан үйл ажиллагаа юм.
Б.Билгүүн:
-НҮБ-ын тайлан дээр дур зоргоор баривчлах үзэгдэл Монголд 99 хувь байна гэж гарлаа. Энэ бол 2022 оны аравдугаар сард гарсан тайлан. Бидний асуудал бол 2021 орны есдүгээр сарын 30-наас эхэлсэн. Үзэл бодлоо илэрхийлсэн залуусыг цагдаагийн байгууллага хойшлуулшгүй ажиллагаа нэртэй дур зоргоор баривчлах үйл ажиллагаа удаа дараа явагдсан. Тодруулж хэлбэл, иргэн Д.Монголхүүг гэрээс нь шөнө ямар ч зөвшөөрөлгүй баривчилж яваад хорих гээд байна гэсэн мэдээллийн дагуу бидний хэдэн залуус Сүхбаатар дүүргийн цагдаагийн нэгдүгээр хэлтэс дээр очсон. Явж очиход Д.Монголхүүг өмгөөлөгч авах эрхийг нь эдлүүлээгүй, эрх зүйн туслалцаа үзүүлэхээр очсон өмгөөлөгчийг дотогш нэвтрүүлэхгүй нөхцөл байдалтай байсан. Дээр нь цагдаа нарт Д.Монголхүүг баривчлах зөвшөөрөл байгаагүй. Ингээд 461 дүгээр анги руу авч явсан. Харин Шүүхийн шийдвэрийнхэн ч хүлээж аваагүй учраас бид Д.Монголхүүг аваад явсан. Ийм л хэрэг болсон. Гэтэл биднийг Д.Монголхүүг оргуулсан гээд байгаа.
Шүүх хурлын гурван өдрийн турш өмгөөлөгчид маргалдлаа. Энэ бол гэмт хэрэг биш. Зөрчлийн шинжтэй ч асуудал биш. Энэ бол иргэн үг, үзэл бодлоо илэрхийлэх явцад хууль хүчний байгууллага хууль бус шаардлага тавьж хариуд нь иргэд эсэргүүцсэний үүднээс бий болсон асуудал гэж. Прокурорын байгууллагаас бидэнд есөн сараас 1.2 жилийн хорих ял оноох санал оруулж ирсэн. Шүүгч зорчих эрхийг хязгаарлаж буулгаж байх шиг байна. Гэхдээ энэ тогтсон стандарт болчихоод байна. Прокурор ялладаг, шүүгч тодорхой хэмжээгээр багасгадаг. Уг нь прокурор нотолж чадахгүй, эргэлзээтэй нөхцөл байдал үүссэн бол цагаатгах байр суурь илэрхийлж болдог. Угаас энэ хэрэгт хүн оргуулаагүй, улсын онцгой объектод халдаагүй.
н.Чинбат шүүх хурал дээр хэлсэн. “Монгол хүний эрх Ардын намын Д.Амарбаясгалангийн аманд байдаг юм байна” гэж. Үнэн. Тэр хүн хүний эрх гэж ярихаас цаашгүй. Тэр хүн энэ хэргийг мэдэхгүй байх боломжгүй. Д.Амарбаясгалангийн хуулийн зөвлөхөөр ажиллаж байгаа н.Эрхэмбаяр энэ хэрэгт өмгөөлөгчөөр оролцсон, ЗГХЭГ-ын Хөгжил бодлого хариуцсан зөвлөх н.Батбаатар ч оролцсон. Ингэхээр МАН Засгийн газар мэдээгүй мэтээр ард иргэдэд ярьж болохгүй. Гэтэл өнөөдөр (өчигдөр) Х.Нямбаатар бас иргэдийг доромжилсон байр суурь илэрхийлж байна. Жагсаал цуглаанаас болоогүй, худал мэдээлэл тараасан болон 461 дүгээр ангид гэмт хэрэг үйлдсэн мэт ойлголт өгөөд байгаа юм. Энэ бол ковидоор болон хавдраар нас барж байгаа хүүхдүүдэд эмгэнэл илэрхийлж Сүхбаатарын талбайд хүүхдийн гуталтай жагсаал хийе гэдэг үйлдлээс эхэлсэн шүү дээ.
Хууль сахиулагчийн хууль бус шаардлагыг биелүүлээгүй ч гэсэн хариуцлага хүлээсэн явдал болж байсан. Прокурор хэлж байна. Хууль сахиулагч хууль бус шаардлага тавьсан ч иргэн түүнийг биелүүлэх ёстой гэж. Хууль бус шаардлагыг эсэргүүцсэн бол хууль зөрчсөнд тооцно гэнэ. Өнөөдөр бидний ял авсан гол шалтгаан бол ердөө л энэ.
Б.Бямбагэрэл:
-Биднийг буруутгасан үйл явдлыг эхлээд товч дурдах ёстой болов уу. Иргэн Д.Монголхүүг шүүхийн шийдвэргүйгээр хууль бусаар баривчилчихлаа гэдэг мэдээллээр бид 461 дүгээр ангид очсон. Зөвшөөрлөө үзүүлээч гэхэд цагдаа нар араас ирж байгаа гэсэн. Шүүхийн шийдвэрийнхэн проркурорын зөвшөөрөлгүйгээр хүн хорих гэж байснаа биднийг хараад Д.Монголхүүг өөрсдөө гаргаад л явуулсан. Ийм л үйл явдалд бид яллагдчихлаа.
Өмгөөлөгчид маань ч гайхаж байгаа юм. Ямар шалтгаанаар ингээд байна вэ. Хохирогч гээд байгаа хүмүүс нь болохоор бид нар хохироогүй гэж байгаа. Шүүх хуралд 461 дүгээр ангийн гурван хүн хохирогч гээд ороод ирсэн. Тэднээс өмгөөлөгч асуухад хохиролгүй, байгууллага гомдоод байна гэсэн. Мөн дээр нь гурван мөрдөгч орж ирсэн. Хууль бусаар хүн баривчилсныг нь хууль ёсных юм уу гэж асууснаар тэд хохирсон гэсэн. Бид энэ зургаан хохирогчийн биед ч хүрээгүй, ямар ч хохирол учруулаагүй. Харин юу болсон бэ гэхээр шүүхийн шийдвэрийнхэн, цагдаа хоёр зөрчилдсөн хэрэг. Энэ нь бидэнд ял авах шалтгаан болчихож байгаад гайхаж байна.
Шүүх хурлын танхимд байгаа хохирогчдыг харахаар бүгд хууль хүчнийхэн. Үнэндээ Монгол Улсын хууль хүчнийхэн бүгд иргэндээ гомдчихдог гээд бодохоор харамсалтай. Үндэслэлтэй бол яахав. Гэтэл ямар ч үндэслэлгүй хэрэгт том ажлын хэсэг байгуулж байгаад долоо хоногийн дотор боогоод шидчихсэн хэрэг. Энэ бол дээрээсээ тушаалтай хэрэг. Үзэл бодлоо илэрхийлж байгаа залуусыг байхгүй болгоё, залхаан цээрлүүлье, дараагийн хүмүүст санамж болгоё гэдэг зорилгоор биднээр туг тахилаа гэж харж байна.
Прокурор нь яллах дүгнэлт дээрээ оруулаад ирчихсэн гэрчийн мэдүүлэг бий. Гэрчүүд нь шүүх хурал дээрээ зөрж ярьдаг. Ямар ч хохирогчгүй. Тэр баривчилгааны үеэр тэнд ямар ч хууль ёсны үйл ажиллагаа байгаагүй. Хэрэв үнэхээр хууль ёсных байсан бол шүүхийн шийдвэрийнхэн өөрсдөө хүнээ гаргаад явуулна гэж байхгүй биз дээ. Биднийг буруутгасан бас нэг зүйл нь бичлэг хийсэн гэсэн. Эцсийн эцэст бичлэг хийгээгүй бол бүр өндөр ял авах байсан. Тэр бичлэгээрээ өөрсдийгөө хамгааллаа.
Хууль хүчнийхэн иргэндээ гомдчихсон, Ерөнхий сайд нь иргэндээ гомдчихсон маш хачирхалтай хэрэг. Хамгийн гол нь 461 дүгээр ангиас оргоод гараад явчихсан гээд байгаа Д.Монголхүүд холбогдох хэрэг аль эрт хэрэгсэхгүй болоод дуусчихсан. Гэтэл тэр хүнээс үүдэж очсон иргэд нь ял аваад дуусч байна. Энэ бол дандаа жагсаал цуглаан хийдэг залуусыг шүүж шигшиж аваад яллаж байгаа нөхцөл байдал харагдаж байна.
Ц.Чинбат:
-Энэ асуудал бүгд одоо төр барьж байгаа МАН болон Засгийн газрын тэргүүн Л.Оюун-Эрдэнэтэй холбоотой. Биднийг худал мэдээлэл тараасан, төрийн албан хаагчийн хууль ёсны шаардлагыг эсэргүүцсэн гэж буруутгасан. Нэгд, худал ямар нэгэн мэдээ огт тараагаагүй. Э.Одбаярын бичсэн постыг хараарай. Нэг ширхэг ч худал үг байхгүй. Тэнд Л.Оюун-Эрдэнийн хамаарал бүхий этгээд гэдэг нэг ширхэг ч үг, утга санаа агуулагдаагүй. Нөгөө талаар тэр мэдээлэл дээр гарсан хэргийг үйлдсэн хүн нь гомдсон хүн гомдоогүй гээд энэ шүүх хуралд оролцоогүй, гомдол нэхэмжлэлээ татаад аль эрт алга болчихсон. Өнгөрсөн нэгдүгээр сарын
хуралдаанаас эхлээд оролцоогүй. Тэгэхэд Л.Оюун-Эрдэнэ юунд гомдоод байгааг гайхаж байна. Энэ хэрэг шууд надтай хамааралгүй ч энэ хэрэг нь бидний хэрэг дээр давхардаж орж ирснээрээ эрх зүйн байдлыг минь дордуулсан.
Хоёрт, “No double standart” хөдөлгөөн юуны улмаас бий болж гарч ирсэн бэ гэдэг асуудал эхнээс нь яригдах ёстой. Хуулийн өмнө хүн бүхэн эрх тэгш байхыг шаардсан. Энэ нь 2021 оны есдүгээр сард Засгийн газар Цахим үндэстэн шоу арга хэмжээг Ковидын хууль хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байхад зөрчин байж, бусад бизнесийг хаан байж өөрсдөө зохион байгуулсан. Үүгээрээ маш олон хүнийг цар тахалд нэрвэгдүүлсэн. Тухайн үеийн ЭМЯ-ны мэдээллээс харахад Цахим үндэстэн шоу арга хэмжээ болох хүртэлх хугацаанд 1000 гаруй хүн ковидын улмаас нас барчихсан байсан. Харин арга хэмжээ болсны дараа 70 хоногийн дотор нас баралт 2010 болж огцом нэмэгдсэн. Энэ бол Засгийн газрын алдаатай бодлого үйл ажиллагаа, санаатайгаар халдвар тараасан явдал болсон. Үүнийг шүүмжилж энэ хөдөлгөөн үүссэн юм. Үүнээс үүдэлтэйгээр иргэд үзэл бодлоо илэрхийлж талбай дээр жагсаж эхэлсэн. Цагдаагийн байгууллагаас удаа дараа хүч хэрэглэсэн үйлдэл гаргасан. Энэ үйлдлийнх үр дүнгээс Д.Монголхүүг хууль бусаар баривчилсан.
Бид хууль ёсны шаардлага тавьсан. Шүүхийн шийдвэрийнхэн хуулиа мөрдөж Д.Монголхүүг гаргасан. Гэтэл шүүхийн шийдвэр цагдаагийн хооронд мөргөлдөөн үүссэн. Д.Монголхүүг оргоогүй гэдгийг прокурорууд өөрсдөө хүлээн зөвшөөрөөд анх үүсгэсэн хэргээ хэрэгсэхгүй болгочихсон шүү дээ. Тэгсэн хэрнээ биднийг хүн оргуулсан гэж буруутгаад яллаж байна.
Энэ бол улс төрийн хэлмэгдүүлэлтийн үр дүнгээр Засгийн газраас бидний амыг хамхиж хөлийг дөнгөлж зогсоох гэсэн арга хэмжээ. Прокурор нь өөрөө энэ этгээдүүдийг яллаж нийгэмд анхааруулга өгөх ёстой гэж анхнаасаа хэлж ирсэн. Шүүх хурал дээр хэлж байсан. Нийслэлийн прокурор н.Ууганбат шүүх хурал дээр “Би бол прокурор хүн, улсын яллагч хүн заавал яллана” гэж хэлнэ лээ. Бас тэрээр “Би Ерөнхий сайдыг өмгөөлнө, өмгөөлөх ч болно, өмгөөлөх эрхтэй” гэсэн нь анхаарал татаж байна. Тийм болохоор энэ бол захиалгатай шүүх хурал боллоо гэж харж байна.