Хүний эрхийн үндэсний комиссын ахлах референт Л.Дүгэрсүрэнтэй ярилцлаа.
-Сүүлийн үед Хүний эрхийн үндэсний комисст ямар төрлийн гомдол санал ирж байна. хүний эрх хаана, аль салбарт ихэвчлэн зөрчигдөж байгаа бол?
-Хүний эрхийн үндэсний комисст дунджаар жилд 600-700 гомдол мэдээлэл ирдэг. Үүний 50-60 хувь нь хөдөлмөрлөх эрхтэй холбоотой гомдол байдаг. Төрийн байгууллага үндэслэлгүйгээр ажлаас халах, ажлын байрны дарамт үзүүлэх, албан тушаал бууруулах гэх мэт гомдлууд давамгайлдаг. Хувийн хэвшилд бол ажлын цалин хөлс өгдөггүй, илүү цагаар ажиллуулдаг, дарамт үзүүлэх гэм мэт гомдол ирнэ. Мөн Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцтай холбоотой гомдол мэдээлэл ирнэ. Жишээлбэл, хилс хэрэгт холбогдуулан шалгаж байгаа, удаан хугацаагаар үндэслэлгүй цагдан хорьж байгаа тухай гомдол их. Цагдаа, прокурорын байгууллагын ажилтнууд хэргийн оролцогч нартай зүй бус харьцаж байгаа тухай мэдээлэл өдөр тутам ирдэг.
–Хүний эрх зөрчигдөж байгаа нь нотлогдоход тухайн байгууллагад Хүний эрхийн үндэсний комиссоос ямар арга хэмжээ авдаг вэ?
-Хүний эрхийн үндэсний комиссоос гомдлыг хүлээж авсны дараа хуульд заасны дагуу холбогдох ажиллагаануудыг хийдэг. Хэрвээ гомдолд дурдсан асуудал хүний эрхийг зөрчиж болзошгүй нөхцөл байдал тогтоогдсон бол холбогдох байгууллага албан тушаалтанд зөвлөмж, хүний эрхийг зөрчсөн нь тогтоогдсон тохиолдолд шаардлага хүргүүлнэ.Гомдолд шаардлагатай гэж үзвэл комиссын гишүүний бүрэн эрхийн дагуу тухайн байгууллагад хяналт шалгалт хийх эрхтэй. Үүний дагуу тухайн байгууллагад хөдөлмөрлөх эрх юм уу, ямар нэгэн эрхийн хэрэгжилтийн чиглэлээр хяналт шалгалт хийнэ.
-Хүний хөдөлмөрлөх эрх зөрчигдсөн талаарх гомдол их ирдэг талаар та яриандаа дурдаж байсан. Энэ талаар дэлгэрэнгүй тайлбарлахгүй юу. дийлэнх нь цалин хөлстэй холбоотой байдаг уу?
-Хувийн хэвшлийн байгууллагууд хүнийг ажиллуулчихаад цалин хөлсийг нь өгдөггүй нийтлэг зөрчил бий. Мөн туршилтаар ажиллуулж байна гэх нэрийн дор хэд хоног цалингүй ажиллуулчихаад “Та манайд тэнцсэнгүй” гэсэн тайлбар хэлж хүнийг цалин хөлсгүй ажиллуулах тохиолдол их. Энэ нь хууль зөрчсөн үйлдэл. Мөн илүү цагаар ажиллуулж Хөдөлмөрийн хууль зөрчих тохиолдол байдаг. илүү цагаар ажиллуулсан тохиолдолд нэмэлт цалин тооцож өгөх хэрэгтэй. иргэд цалин авч чадаагүй тохиолдолд шүүхэд хандаж гомдлоо барагдуулах боломжтой.
–Хүний эрхийн үндэсний комисс зөвхөн иргэдийн ирүүлсэн гомдол саналын дагуу шалгалт явуулдаг уу. Өөрсдөө тандалт хийж ажиллагаа явуулдаг уу?
-Хүний эрхийн үндэсний комисс гомдол мэдээллийн дагуу холбогдох хяналт шалгалтыг хийдэг. Жишээлбэл, цахим ертөнцөд хүний эрхийг зөрчиж буй мэдээлэл явагдаж байгаа тохиолдолд тодруулж, судлаад хяналт шалгалт хийгээд явна.
-Унаач хүүхдийн эрх зөрчигдөж байгаа тухай хэл ам их гардаг. энэ тал дээр Хүний эрхийн үндэсний комисс ямар хяналт тавьж ажиллаж байна?
-2018 оны Засгийн газрын тогтоолоор өвлийн улиралд хурдан морины уралдаан зохион байгуулахгүй, хаврын тэргүүн сарын шинийн 1-ний өдрөөс хойш хурдан морины уралдаан зохион байгуулсан тохиолдолд 12-оос дээш насны хүүхдээр хурдан морь унуулна гэсэн тогтоол гарсан. Энэ нь хүүхдийг дотор нь насаар нь ялгаварлан гадуурхаж байгаа юм. Хүүхдийн эрхийн тухай хуульд “18 хүртэлх хүнийг хүүхэд гэнэ” гэж заасан байдаг. Хүйтний улиралд хүүхдээр хурдан морь унуулж болохгүй гэсэн заалтыг мөрдөх ёстой. Арваннэгдүгээр сарын 1-нээс тавдугаар сарын 1 хүртэлх буюу газар хөлдүү үед хурдан мориноос хүүхэд унах, бэртэл авах, цаашлаад амь насаа алдах, хөгжлийн бэрхшээлтэй болох эрүүл мэндээрээ хохирох сөрөг үр дагавар их байдаг учраас Хүний эрхийн үндэсний комиссын зүгээс өвөл хаврын хүйтний улиралд хүүхдээр хурдан морь унуулахгүй гэсэн байр суурьтай байгаа. Үүний дагуу Засгийн газар болон 21 аймгийн засаг дарга нарт өвөл хаврын улиралд хурдан морины уралдаан зохион байгуулахгүй байх зөвлөмж хүргүүлсэн. Зөвлөмжтэй холбогдуулж эцэг эхчүүдэд “Хүүхдээрээ хүйтний улиралд битгий хурдан морь унуул” гэсэн зөвлөмж гаргасан.
-Хаврын бүсийн томоохон уралдааныг хориглох нь уяачдын эрх ашгийг зөрчиж байгаа тухай ярих хүмүүс олон байдаг?
-Уяачдын эрх ашгийг зөрчсөн асуудал байхгүй. Хамгийн гол нь хүүхдийн эрхийн асуудал. Хүүхдийн эрхийн тухай конвенц, Хүүхэд хамгааллын тухай хуульд “Хүүхэд эрүүл аюулгүй орчинд амьдарч, сурч боловсрох эрхтэй” гэж заасан байдаг. Иймээс Хүний эрхийн Үндэсний комисс хүүхдийн эрхийг хамгаалах, учирч болзошгүй аюулаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор хүйтний улиралд хүүхдээр хурдан морь унуулахыг эсэргүүцэж байгаа.
-2019 он гарсаар унаач хүүхэд хурдан мориноос унаж бэртэж гэмтсэн гомдол Хүний эрхийн комисст ирсэн үү?
-Энэ оны нэгдүгээр сард Сүхбаатар аймагт хурдан морь хөлслөх үеэр хүүхэд мориноос унаж амиа алдсан. Үүнтэй холбоотой асуудлыг тус аймгийн цагдаагийн газар шалгаж байгаа. Мөн Хөвсгөл аймагт морины ажил хийх үеэр хүүхэд хүнд гэмтэж эмнэлэгт хүргэгдсэн асуудал гарсан. Хөдөө орон нутагт нууцаар уралдаан зохион байгуулж байна гэх мэдээлэл ирж байгаа.
-Сар шинийн өмнө Ерөнхий сайд У.хүрэлсүх, Уих-ын гишүүн ж.ганбаатар нар “UB palace”-д өндөр настнуудыг цуглуулж бэлэг тараах үеэр 83 настай иргэн олны хөлд дарагдаж амиа алдсан. өндөр настнуудаар шоу хийж нэр хүндээ өсгөх гэсэн оролдлого мөн үү?
-УиХ-ын гишүүд тойргийнхоо иргэд сонгогчдыг хүлээн авч уулздаг, ахмадууддаа хүндэтгэл үзүүлдэг үйл ажиллагаануудын нэг л дээ. Өндөр настан амиа алдсан тохиолдолд би тайлбар өгөх боломжгүй. Тухайн хэргийг хууль хяналтын байгууллага шалгаад гэм буруутай эсэхийг тогтооно. Уулзалт, зөвлөгөөн зохион байгуулсан энэ үеэр иргэн амиа алдсанд бусдын гэм буруутай эсэхийг шүүх шийднэ.
-Сүүлийн хоёр долоо хоногийн хугацаанд 240 гаруй иргэд нийтийн сүлжээ үйлчилгээний байгууллага “KFC”-ийн хоолонд хордсон гэх мэдээлэл нийгмийг цочроогоод байна. хордсон иргэд хаана, ямар байгууллагад хандаж хохирлоо барагдуулах вэ?
-Энэ төрлийн гомдлыг Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газарт гаргах эрхтэй. Тухайн хүн зоогийн газар, ресторанд ороод чанаргүй хүнсний бүтээгдэхүүн хэрэглэсэн, эрүүл мэндэд нь сөргөөр нөлөөлсөн тохиолдолд МХЕГ-т өргөдөл гаргана. МХЕГ-аас тухайн байгууллага чанарын шаардлага хангасан нөхцөлд үйл ажиллагаа явуулж буй эсэх, хоол хүнсний бүтээгдэхүүн чанарын шаардлага хангаж байгаа эсэхийг шалгана.
-Тухайн байгууллага зөрчил гаргасан нь тогтоогдсон тохиолдолд иргэдийн хохирлыг 100 хувь барагдуулах үүрэгтэй юу?
-Хууль хяналтын байгууллагын шалгалтаар тухайн байгууллага эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй нөхцөлд үйл ажиллагаа явуулсан, эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй бүтээгдэхүүнээр үйлчилсэн, тухайн байгууллагын хууль бус үйл ажиллагааны улмаас хүн хордож хохирсон тохиолдолд хохирлыг тухайн байгууллагаас нэхэмжлэх боломжтой.