“Өдрийн сонин”-ы 11 дүгээр сарын 19-ны дугаарт гарсан нийтлэл
Нийслэл хотод их хэмжээний цас орж байна. “Хот тохижилтын газар” ОНӨААТҮГ-аас өндөржүүлсэн бэлэн байдал зарлан ажиллаж буй. Цас орж замын халтиргаа гулгаа нэмэгдэж, их цасыг хайлуулахаар цас хайлуулагч бодис цацсан гэх мэдээллийг Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газраас өгч байгаа. Гэвч хотын төвийн замууд мөстөж, халтиргаа гулгаа хэд дахин нэмэгдээд байна. Замын цагдаагийн газарт өчигдөр гэхэд зам тээврийн осол аваарын 500 гаруй дуудлага ирсэн байна. Ихэнх нь замын халтиргаа гулгаанаас болж гарчээ. Замын цагдаагийн газраас бидэнд өгч буй мэдээллээр “Өнгөрсөн жилүүдэд цас орсон ч гэсэн замын халтиргаа гулгаа бага байсан. Энэ жилийн арваннэгдүгээр сард хэд хэдэн удаа цас орсон. Халтиргаа гулгаа ч сүүлийн жилүүдэд байгаагүйгээр хэд дахин нэмэгдээд байна. Арав гаруй жилийн өмнө зам дээр элс, давс цацдаг байсан. Өдөр нь хайлж байгаад шөнө нь мөстөөд каток шиг болчихдог байсан. Хотын төвийн замууд элс, давс цацчихсан юм шиг л болчихоод байна” гэв. Бид Замын цагдаагийн газраас хөдөлж, хотын төвийн замууд ямар гулгаатай байгаа талаар сурвалжлага бэлтгэсэн юм. Замын цагдаагийн газраас хойш хотын төвийн зам тэр чигтээ мөстөж гялайсан байна. Жолооч нар явж ядах ажээ. Зайгаа барьж явахгүй л бол тоормос барих ямар ч боломжгүйгээр гулгаж очоод л урд явж байгаа машинаа мөргөчихөөр гулгаатай байв. Сүхбаатарын талбайн зүүн, баруун хэсэг, Боловсролын их сургууль, МУИС-ийн орчмын зам мөн л каток болжээ. 100 айл, 32-ын тойрог, Баянбүрд, Гандан, III, IV хороолол, Баруун дөрвөн зам, Зүүн дөрвөн зам гээд л хотын төв хэсгийн аль ч замын цас дагтаршиж мөстөөд гулгаа үүсчээ.
99 тонн цас
хайлуулагч бодис цацсан гэв
“Хот тохижилтын газар” ОНӨААТҮГ-аас цас хайлуулагч бодис цацаж байгаа эсэхийг тодрууллаа. Тус газраас “Арваннэгдүгээр сарын 17-ны 21:30 цагаас бодис цацахаар тоноглогдсон портер машин хоёр, Зил-130 гурав, камаз долоо нийт 12 машин, 24 жолооч, инженер техникийн ажилтантайгаар хуваарьт 337 км замуудад цас хайлуулах бодис цацсан. Энэ үеэр Нийслэлийн Засаг даргын Дэд бүтэц, гэр хорооллын хөгжлийн асуудал хариуцсан орлогч П.Баярхүү, Ногоон хөгжил, агаарын бохирдлын асуудал хариуцсан орлогч Ж.Батбаясгалан нар ажлын нөхцөл байдалтай газар дээр нь очиж танилцсан бөгөөд Улаанбаатар хотын ерөнхий менежер Т.Гантөмөр, тус газрын дарга, орлогч дарга нар бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ ажилласан. Хуваарьт замууд буюу Яармагийн гүүр, Баянзүрхийн товчоо, XIX хороолол, “Хурд” хорооллын урд, Нийслэл хүрээ өргөн чөлөө, Тасганы овоо, Шар хад, Энхтайваны өргөн чөлөө, Таван шараас Офицер хүртэл, Зурагтын уулзвар Баян хошуу, Хөтөл, Жанцан, Энхтайваны гүүр, Зайсан, Чингисийн өргөн чөлөө, Гадаад харилцааны яам, Их Монголын гудамж, Маршалын гүүр, Их тэнгэр, 32-ын тойрог, Сансарын тунель өгсөх уруудах зам, Нарны зам, Халдвартын уулзвар, IV дэлгүүр, СУИС, Яармагаас Нисэх Сонсголонгийн гүүр, Монос, Нарны гүүр, “Гэсэр” сүм, Гандигийн гудамж, Дунд гол, Эрчим хүчний гудамж, Саппоро, Сөүлийн гудамж, Баянзүрх дүүрэг Нохойтой хөшөө, Богд уулын зам, ХАА-н уулзвар, Гурвалжингийн гүүр, Гэмтэл, 25-аас дээш өгсөх, Модны хоёр өгсөх зам, саппорогоос дээш өгсөх, нэгдүгээр хорооллын арын зам, Замын цагдаагийн урд, төмөр замын призер, Соёолж, Баянмонгол хорооллын нүхэн гарц, Багшийн дээдийн уулзвар, 100 айл, 17-гийн буудал, Долоон буудлын эцэс, Дарь эх, Дамба, Бэлх, Сэлх Дөлгөөн нуураас Их тэнгэр хүртэл, Хан-Уул дүүргийн уулзвар, ХАА-н уулзвар зэрэг хариуцдаг бүх уулзвар, уруу өгсүүр замд нийт 99 тн бодис, давс цацсан байна. Есөн гудамж талбайд 12 машин, явган хүний замын цасыг 350 гаруй хүн цэвэрлэж байна” гэв. Мөн “Хот тохижилтын газар” ОНӨААТҮГ-ын ахлах деспетчер Ч.Зориг “Хуваарьт замууд мөн Замын цагдаагийн газрын дуудлагын дагуу хальтиргаа гулгаатай газруудад нийт таван удаагийн цас оролтоор бодис цацаж, одоо 385 тонн бодисын нөөцтэй байна. Цаашид Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын албанаас нэмж бодис нийлүүлнэ” гэх мэдээллийг сэтгүүлчдэд өгч байсан юм.
Чанарын шаардлага хангахгүй, хямд үнэтэй цас хайлуулагч бодис цацаад байна
Цас хайлуулагч бодисыг тендерээр шалгаруулж худалдаж авдаг. Мөн хэдэн тэрбум төгрөг улсын төсвөөс гаргадаг. Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газраас зарласан тендерт ямар компани шалгарч, хэдэн тонныг нөөцөлсөн бэ гэдгийг тодруулах гэсэн боловч энэ талаар тодорхой мэдээлэл бидэнд өгсөнгүй. Иргэдийн зүгээс “Чанарын шаардлага хангахгүй цас хайлуулагч бодис оруулж ирсэн. Үүнээс болоод замын халтиргаа гулгаа нэмэгдэж, осол аваар гараад байна” хэмээн нэлээд шүүмжлэлтэй хандаж байгаа. Энэ талаар нэгэн эх сурвалж бидэнд ярилцлага өгсөн юм.
-Цас хайлуулагч бодис чанаргүй байна. Үүнээс болоод халтиргаа гулгаа нэмэгдэж, осол их гарч байна гэж иргэд шүүмжлэлтэй хандаж байгаа. Энэ талаар тодруулахгүй юу?
-Өнгөрсөн дөрвөн жил Улаанбаатар хотын зам цас орсон ч халтиргаа гулгаа маш бага байсан. Энэ нь чанартай цас хайлуулагч бодис цацаж байсантай холбоотой. Гэтэл өнөөдөр цас ороод маргааш нь замын нөхцөл байдал ямар байгааг хүн бүр харж байгаа байх. Замын цас мөстөөд гулгаа үүссэн байна гэдэг нь чанаргүй цас хайлуулагч бодис цацаж байгаатай шууд холбоотой. Тэгэхээр тендерт шалгарсан компани болоод холбогдох албан тушаалтнуудад хариуцлага тооцох нь зүйтэй. Тэдний буруугаас болж нийслэлийн олон иргэн эд хөрөнгөөрөө хохирч байна. Хэрэв тэд чанарын шаардлага бүрэн хангасан бодис оруулаад ирсэн бол замын халтиргаа гулгаа ийм аюултай хэмжээнд хүртлээ үүсэхгүй байсан. Чанартай бодис замын цасыг хайлуулаад зогсохгүй, дагтаршихаас сэргийлж чаддаг.
-Цас хайлуулагч бодист химийн ямар бодис ордог юм бэ?
-Найрлагад нь ордог бодисыг хатуу хяналт дор оруулж ирдэг. Энэ бодисын найрлагад хүнсний давс, магни хлорид, кальци хлорид, хүхэр хүчлийн магнийн давс, сульфат кальци, кальцийн гидро карбонат, кальцийн карбонат болон усанд үл уусах бодис агуулагддаг.
Үйлдвэр бүр цас хайлуулах бодисын найрлагыг өөр өөрөөр хийдэг ч ерөнхийдөө химийн эдгээр бодисыг их, бага ямар нэг хэмжээгээр агуулдаг юм. Зарим нь натри хлорид түлхүү агуулдаг байхад үндсэн найрлагынх нь 70 хувь нь кальци хлоридоос бүрддэг бодис ч бий. Үүнээс үзвэл цас хайлуулах бодисыг төрөл бүрийн давснаас бүрддэг гэж үзэж болно. Гэхдээ 100 хувь тийм бус. Туулганд хэрэглэдэг бодис хүртэл байгааг анзаарахгүй байх аргагүй. Эдгээр химийн бодис орж байж цасыг хайлуулж чаддаг юм. Чанаргүй цас хайлуулагч бодис гэдэг нь дээр дурдсан химийн элементүүдийн орлуулагч, эсвэл бага хэмжээгээр хийснээс болдог. Үүнийг лабораторийн шинжилгээгээр баталгаажуулагч, гарал үүслийн дагуу чанарыг нь шалгаж болдог. Биднийг хотын захиргаанд ажиллаж байх үед зарим дүүрэгт чанарын шаардлага хангахгүй цас хайлуулагч бодис цацсан байна гэх асуудал яригддаг байсан. Шалгаад үзэхээр маш хямд үнэтэй, БНХАУ-д үйлдвэрлэсэн цас хайлуулагч бодис байдаг байсан. Бид тендерт шалгарсан компанийг сайн чанарын цас хайлуулагч бодис үйлдвэрлэж байгаа газраас бодисоо худалдаж авах шаардлага тавьдаг байсан. Энэ жилийн цацаж байгаа цас хайлуулагч бодисыг тендерт шалгарсан компани ашгаа бодоод хямд үнэтэй, чанаргүй бодис авчихсан байх. Үүнийг хууль хяналтын байгууллага шалгах хэрэгтэй. Энэ өвлийг нийслэлчүүд мөстсөн гулгаатай замтай давах болоод байна гэв.
Э.БААТАР