Өнөөдөр Санхүүгийн зохицуулах хорооноос үнэт цаасны, даатгалын, банк бус санхүүгийн байгууллага болон хадгаламж, зээлийн хоршооны салбарын 2018 оны хоёрдугаар улирлын статистик үзүүлэлтүүд, үйл ажиллагааны тоймыг танилцууллаа.
СЗХ-ны Судалгаа, эрсдэлийн шинжилгээний хэлтсийн дарга Н.Хүдэрчулууны мэдээлснээр “2018 оны хоёрдугаар улирлын байдлаар даатгал, банк бус, хадгаламж зээлийн хоршооны нийт активын хэмжээ өмнөх оныхоос 29,7 хувиар өсөж 1,6 их наяд төгрөгт хүрсэн дүнтэй байна. Хөрөнгийн зах зээлийн хэмжээг илэрхийлэгч гол үзүүлэлт болох зах зээлийн үнэлгээ өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 65,9 хувиар өсөж 2,5 их наяд төгрөгт хүрлээ. Дөрвөн салбарын нийт хөрөнгийн хэмжээг 2017 оны жилийн эцсийн Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнтэй харьцуулахад 9,1 хувьтай тэнцүү дүнтэй байна. Санхүүгийн зохицуулах хорооны үнэт цаасны дэлгэрэнгүй бүртгэлд төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой нийт 303 хувийн компани бүртгэлтэйгээр үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа бөгөөд 2018 оны хоёрдугаар улирлын байдлаар нийт 54 үнэт цаасны компани хорооноос олгосон тусгай зөвшөөрлийн дагуу ажиллаж байна.
Түүнчлэн TOP-20 индекс өмнөх оны мөн үеэс 58,6-иар өсчээ. “Монголын хөрөнгийн бирж” ТӨХК болон “Монголын үнэт цааны бирж” ХХК-аар дамжуулан хоёрдугаар улиралд нийт 77,9 тэрбум хийгдсэнээс МХБ-ийн анхдагч зах зээлийн арилжаагаар 35.5 тэрбум төгрөгийн хувьцаа, 27.6 тэрбум төгрөгийн Засгийн газрын үнэт цаас, компанийн 631.6 сая төгрөгийн бонд, МҮЦБ-ийн анхдагч зах зээлийн арилжаагаар 248.1 сая төгрөгийн хувьцааг тус тус арилжаалсан байна” гэв.
Энэ үеэр Үнэт цаасны газрын дарга Б.Лхагвасүрэнгээсдараах зүйлсийг тодрууллаа.
–Сүүлийн үед “Мобиком” Candy– үйлчилгээг ашиглан 500 мянган төгрөг хүртэл зээл авч болохоор болчихсон. Үүрэн телефоны компаниудын энэ үйлчилгээг явуулахад зохицуулалтыг санхүүгийн зохицуулах хороо яаж хийдэг вэ?
– Мобикомын Candy Юнителийн GG-оноотой холбоотой асуудал сүүлийн гурван жил яригдсан. Энэ жилийн нэгдүгээр сарын нэгнээс эхлэн “Үндэсний төлбөрийн системийн хууль”мөрдөгдөжэхэлсэн. Төлбөрийн системд хамаарахгүй байгаа этгээдийн зохицуулалтын асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх тухай яригдаж байгаа. Үүрэн телефоны компаниудтай энэ асуудлаар уулзалт хийж эцсийн дүгнэлт гаргаагүй байна. Үндэсний төлбөрийн системд хамаарагдахаар бол Монгол Банкны хяналт зохицуулалтанд явах ёстой. Хэрэв хамааралгүй явна гэвэл Санхүүгийн зохицуулах хорооны одоогийн мөрдөгдөж буй журмын хүрээнд зохицуулах болно.
–Тэгвэл үүрэн холбооны комданиудын зээлийн үйлчилгээ Монгол банк болон Санхүүгийн зохицуулах хорооны аль алинд нь бүртгэлгүй гэж ойлгож болох уу?
-Бүртгэлгүй байгаа. Хөнгөлөлтийнсистем хэлбэрээр үүссэн үйлчилгээ. Үйлчилгээ үзүүлсэн, төлбөрөө төлсөн нөхцөлд тодорхой хэмжээний буцаан олголтыг авч өөрсдийн дансандаа хадгалдаг. Энэ нь сүүлдээ төлбөрийн хэрэгсэл болж хувирсан. Үүн дээр нэгдсэнбодлого, зохицуулалт хийхээр ажиллаж байгаа.
-Үүнийг одоогоор зогсоох боломжгүй гэсэн үг үү?
-Монгол Улсад мөрдөгдөж байгаа хуулийг зөрчсөн гэдэг нь тогтоогдох юм бол үүрэн холбооны компаниуд зээлийн үйлчилгээгээ зогсоох ёстой. Үүн дээр бид тодорхой ажиллагаа хийсний дараа эргэн мэдэгдэх болно.
-260 гаруй өргөдөл гомдол ирсэн гэж байна. Аль салбартай холбоотой гомдол их ирсэн бэ, үүнийг хэрхэн шийдвэрлэсэн юм бэ?
-Жилийн эцсээр нийт 260 гаруй гомдол ирсэн. Хоёрдугаар улирлын байдлаар179 өргөдөл, гомдол хороонд ирсэн. Үүнээс45 хувь нь буюу 81 даатгалын нөхөн төлбөртэй холбоотой өргөдөл ирсэн. Энэ нь автомашины даатгал буюу жолоочийн хариуцлагын даатгалтай холбоотой байсан. Үүнтэй холбоотойгоортаван үйлчлүүлэгчийн нөхөн төлбөрт 353 сая төгрөгийг нөхөн олгох шийдвэрийг гаргуулж, нийтдээ дөрвөн иргэн аж ахуй нэгж байгууллагад 99.5 сая төгрөгийн нөхөн төлбөрийг олгуулсан.
Үнэт цаастай холбоотой өргөдөл гомдлын хувьдихэнх нь 2000 он хүртэлх хугацаанд Монгол Улсын иргэдэд байсан хувьцааг тухайн этгээдийн зөвшөөрөлгүйгээр өөр этгээдэд шилжүүлсэн тухай өргөдөл гомдол ирсэн. Энэ асуудлыг шийдэх боломжтой хувилбар руу шилжиж, заримыг нь хууль зөрчсөн үйлдэл байвалшүүх рүү шилжүүлж байгаа.
-Иргэдийн зүгээс банк Бус санхүүгийн байгууллагуудын зээлийн хүү өндөр байна гэж гомдоллодог. Энэ талаар хэр их гомдол ирсэн бэ? үүнд зохицуулалт байдаг уу? Өөрсдийн дураар хүү бодож оруулж ирээд байх юм. Мөнгө хүүлэлтийн системээр?
-ББСБ-ууд өөрсдийн хөрөнгөөр иргэд, аж ахуй нэгжүүдэдзээлийн үйлчилгээ үзүүлдэг.Монгол Улсын хувьд хүүгийн өндөр хязгаарыг тогтоосон аливаа хууль, эрхзүйн зохицуулалт байхгүй. Банк бусын хүү банкны хүүгээс өндөр байдаг. Яагаад гэвэл иргэд банкнаас зээл авах гээд шаардлагыг нь хангаж чаддаггүй. Шаардлага хангаагүй иргэд , хуулийн этгээд ББСБ-д ханддаг. Банкны шаардлагыг хангаж чадахгүй байгаа этгээд тодорхой хэмжээний эрсдэлтэй байдаг. Энэ эрсдэлийг ББСБ тооцоолоод зээлийн хүүндээ шингээж, банкны түвшнээс арай өндөр тавьжөгдөг гэсэн үг. Заримдаа хүмүүс ирээд Банк бусуудын зээлийн хүү өндөр байна. Санхүүгийн хүртээмжтэй холбоотойгоор Санхүүгийн зохицуулах хороо зохицуулалт хийх үү гэдэг.
Хамгийн гол нь иргэн танд сонголт хийх эрх байна. Банкнаас хүү багатай төслийн зээл авч болно. Гагцхүү шаардлагыг нь хангаж чадахгүй байвал өндөр хүүтэй Банк бус санхүүгийн байгууллагаас авч болно гэдэг. Зээл авахгүй байх нь бас таны сонголт гэж хэлдэг. Эрсдэл гэдэг бол банкны шаардлагыг хангаж чадахгүй болоод ББСБ-д хандаж байна гэсэн үг. Энэ эрсдэл ББСБ-д өндөр хүүтэйгээр бодогддог.
–1072 ширхэг хувьцааны ногдол ашиг тараах талаар мэдээлэл гарах боллоо. Энэ талаар?
1072 ширхэг хувьцаа хөдөлгөөнд оруулахасуудлыг Уул уурхайн яам хариуцаадЗасгийн газар дээр яригдаж байгаа. Нэг ширхэг хувьцаа 933 төгрөгний үнэтэй. Уул уурхайн яам, Сангийн яам хувьцааны үнэ цэнийг унагаахгүйн төлөө зорилго тавин ажиллаж байна. Үүнтэй холбоотойгоор Засгийн газар шийдлээ гаргахаар ажиллаж байна. Түүнчлэн гадаадын стратеги хөрөнгө оруулагчдадэзэмшүүлэх замаар хөдөлгөөнд оруулна.Дараа нь IPO гаргахаар яригдаж байгаа бөгөөд эцэслэн шийдэгдээгүй байна.
-Эрдэнэс таван толгой ашигтай ажиллаж байгаа. Ногдол ашиг тараах хугацааг та бүхэн хэрхэн тооцоолж байна?
-Одоогоор энэ талаар өгөх мэдээлэл алга.
-Мэдээллийг харахад бүх л Банкны бус байгууллагын тоо өсөлттэй харагдаж байна. Өсөлтөд нөлөөлж байгаа хүчин зүйлүүд нь юу вэ?
– Салбарын өсөлтөд гарч байгаа зүйлд олон хүчин зүйл хамаарна. Монгол Улсын эдийн засгийн хүчин зүйл эргээд сэргэж, эрчимжиж байна. Мөн энэ салбарт явуулж байгаа бодлого, шийдвэрийнүр нөлөөллөөс тодорхой өөрчлөлтүүд гарч эхэлж байна. Цаашид улам эерэг өөрчлөлтүүд гарахаар хүлээгдэж байна. Тухайлбал, ББСБ-ын зээлийн хүүний талаар ярилаа. 2017 оны нэгдүгээр сардхувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг ББСБ-ууд нэмэгдүүлэх шийдвэр гаргаж байсан. Шийдвэрийн үр дүн тодорхой хугацааны дараа гарна. Ингэхдээ иргэдэд илүү санхүүгийн хүртээмжтэй, зээлийн хүүг бууруулах үр дүн гарна гэж судалгаа шинжилгээ хийж мэдээлэл гаргаж байсан.
-Эдийн засгийн өсөлтийг ашиглаад шинэ бодлого, шийдэл төлөвлөгдөж байгаа юу?
-Зах зээл дээр гарч байгаа эерэг өөрчлөлтүүд эдгээрийг эрчимжүүлэх чиглэлээр СЗХ бодлого шийдвэрийг гаргахаар судалгаа шинжилгээний ажил хийж байна. Тухайлбал, Банкнаас бусад санхүүгийн салбарт сүүлийн жилүүдэд эрчимтэй яригдаж байгаа технологид суурилсан бүтээгдэхүүн үйлчилгээг түлхүү нэвтрүүлэх, нийт энэ салбараар үйлчлүүлэгчдийн санхүүгийн хүртээмжийг сайжруулах чиглэлээр технологид суурилсан шийдлүүдийг түлхүү нэвтрүүлэх хэрэгцээ шаардлага байгаа юм байна. Тиймээс энэ чиглэлийн дагуу судалгаа шинжилгээ хийгдэж байгаа гэв.
Даатгалын салбарын нийт хөрөнгийн хэмжээ13.1 хувиар өсөн, 282.2 тэрбум төгрөгт хүрснээс 80.4 хувийг ердийн даатгалын компаниудын хөрөнгө, 16.6 хувийг давхар даатгалын компани, 3.0 хувийг урт хугацааны даатгалын компаниуд бүрдүүлжээ.
Даатгалын компаниудыннийт нөхөн төлбөрийн зардал тайлант улиралд 29.2 тэрбум төгрөгт хүрч, нийт хураамжийн орлогын 34.7 хувийг эзэлж байгаагаас ердийн даатгалын компаниудын нөхөн төлбөр 98.8 хувийг бүрдүүлж байна.Энэ нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 68.5 хувиар өссөн үзүүлэлт юм. Салбарын татварын цэвэр ашиг 8.7 хувиар буурч, нийт цэвэр ашгийн хэмжээ 6.3 тэрбум төгрөг байна.Салбарын өөрийн хөрөнгийн өгөөж 5.2 хувь, нийт хөрөнгийн өгөөж 2.3 хувь байна.
Банк бус санхүүгийн салбарт хоёрдугаар улирлын байдлаар нийт 539 ББСБ үйл ажиллагаа явуулж байгаагийн дийлэнхбуюу 90.9 хувь нь зээлийн үйл ажиллагаа эрхэлж байна. Нийт хөрөнгийн хэмжээ 1.14 их наяд төгрөгт хүрсэн нь өмнөх оны мөн үеэс 33.6 хувиар өссөн бөгөөд хөрөнгийн өсөлтийн 74.1 хувь зээлийн өсөлтөөс бүрдсэн байна. Харин ББСБ-уудын өөрийн хөрөнгийн хэмжээ өмнөх оны мөн үеэс 30.4 хувиар өсөж 888.5 тэрбум төгрөгт хүрсэн бол нийт хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээ 707.8 тэрбум төгрөгт хүрч жилийн өмнөхөөс 28.8 хувиар өссөн байна. Салбарын нийт зээлийн хэмжээ өмнөх онтой харьцуулахад 38.5 хувиар өсөж, 768.3 тэрбум төгрөгт хүрлээ.
Хадгаламж зээлийн хоршооны салбарт нийт 289 хоршоо үйл ажиллагаа явуулжээ. Хоршоодын салбар нэгжийн тоо өнгөрсөн оноос 18-аар нэмэгдсэн бол гишүүдийн тоо 20.7 хувиар өсчээ.
Салбарын нийт цэвэр ашиг 1.1 тэрбум төгрөгт хүрсэн нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 30.6 хувиар буурсан байгаа бол нийт орлого 37,4 хувиар өсөж 19.3 тэрбум төгрөг буюу сүүлийн арван жилийн хамгийн өндөр түвшинд хүрсэн байна. Мөн салбарын нийт зээл өнгөрсөн оноос 27.2 хувиар буюу 26.1 тэрбум төгрөгөөр өсөж 134.1 тэрбум төгрөгт хүрсэн. Нийт зээлд эзлэх чанаргүй зээлийн хувь өнгөрсөн оны мөн үеэс1.6 пунктээр өсөж 6.2 хувьд хүрснээр нийт чанаргүй зээлийн хэмжээ 8.3 тэрбум төгрөг болов. Хоршоодын нийт хадгаламж өнгөрсөн оныхоос51.6 хувийн өсөлттэй байгаагийн 97.0 хувийг хугацаатай, 3.0 хувийг хугацаагүй хадгаламж бүрдүүлж байна.
Б.ОЮУНЖАРГАЛ