НҮБ-ын Монгол дахь суурин төлөөлөгчийн газраас “Бэлгийн боловсролын олон улсын арга зүйн удирдамж”-ийг танилцууллаа. Энэ талаар НҮБ-ын Хүн амын сангийн Монгол дахь тэргүүн, хатагтай Каори Ишикаватай ярилцлаа.
-Энэхүү үйл ажиллагааны талаар товч таницуулахгүй юу?
-Бэлгийн боловсролын олон улсын арга зүйн удирдамжийн монгол эхийг танилцуулах чухал арга хэмжээ болж байна. Бэлгийн боловсролын удирдамжийг ЮНЕСКО болон бусад НҮБ-ын төрөлжсөн агентлагууд хамтран боловсруулан баталдаг. 2018 онд шинэчлэн баталсан хувилбарыг танилцуулсан байгаа. Сүүлийн хувилбар дээр НҮБ-ын эмэгтэйчүүдийн сан болон бусад агентлагууд нэмэгдэж орж ирснээр бид илүү жендерийн мэдрэмжтэй, жендерийн тэгш байдлыг хангасан бодлогыг баяжуулж өгсөн онцлогтой.
-Бэлгийн цогц боловсрол гэдэг нь юуг хэлээд байна. Цогц боловсролыг яаж олгох вэ?
-Бэлгийн цогц боловсрол гэхээр хүмүүс тэр болгон мэддэггүй, ойлгодоггүй. Тэр нь бас асуудал болдог. Бэлгийн цогц боловсрол гэдэг нь ерөнхий өргөн хүрээний ойлголт. Олон асуудлыг хамарсан ухагдахуун. Хүний бэлгийн амьдралыг тойрсон бүхий л асуудал энд багтана. Дээр нь хүний эрх, жендерийн тэгш байдлын талаарх ойлголтууд ч орно. Жишээ нь, өсвөр насны охидын жирэмслэлт гэдэг томоохон асуудал тулгамдаад байна. Гэтэл өсвөр насны охин ганцаараа явж байгаад жирэмсэн болчихгүй. Нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн асуудлыг зөвхөн эмэгтэй хүн л мэддэг байх ёстой юм шиг ойлгодог. Нөгөө талд өсвөр насны охидыг жирэмслүүлээд байгаа өсвөр насны хөвгүүд эрэгтэйчүүдийн ойлголт, мэдлэг боловсрол чухал болоод байна гэдгийг онцлон тэмдэглэх хэрэгтэй. Бэлгийн амьдралтай холбоотой ХДХВ, бэлгийн замаар дамжих халдвар, хүчирхийллээс сэргийлэх мөн дээр нь хүмүүс хоорондын харилцааг дэмжсэн чадвар, үнэт зүйлс хандлагын асуудлууд гээд энэ бүхэн ордог учраас үүнийг бэлгийн цогц боловсрол гэж нэрлээд байгаа юм.
-Хүүхэд насанд хүртлээ бэлгийн боловсролын талаар юу мэдсэн байх ёстой вэ?
-Бэлгийн боловсрол хүүхдэд олгохдоо өөрийнх нь нас сэтгэхүйн онцлогт тохирсон агуулгыг олгож байх хэрэгтэй. Тухайлбал, энэхүү арга зүйн удирдамжаа нээгээд харвал 5-8 насны хүүхдэд ямар мэдлэгийг олгох ёстой юм бэ гэдгийг маш нарийн биччихсэн байгаа. Энэ насны хүүхдийн үерхэл нөхөрлөлийн асуудал байна. Найз нөхөдтэйгөө яаж зөв харилцах вэ, өөртөө төрсөн сэтгэгдлийг хэрхэн зөв илэрхийлэх, эрүүл болон эрүүл бус харилцаа, харилцаанд ямар хэм хэмжээ байж болох вэ гэх мэтчилэн зөв талаас нь залж өгөх хэрэгтэй. Бэлгийн боловсрол гэхээр хүмүүс бэлгийн харилцаа заах гээд байна гээд дурамжхан байдаг. 5-8 насны хүүхдэд нас сэтгэхүйд нь тохирсон жишээ нь, өөрийгөө хэрхэн хамгаалах вэ гэх мэтээр бие эрхтнийх нь талаар мэдээлэл өгч байх хэрэгтэй. Миний охин 10 настай. Би эх хүнийхээ хувьд охиныхоо насанд тохирсон бэлгийн боловсрол олгоход оролцох ёстой гэж боддог.
-Энэхүү гарын авлагыг хаанаас эрхлэн гаргасан бэ. Ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээлийн хөтөлбөрт оруулах уу. Яаж хүүхдүүдэд сургалтаа хийж мэдээллээ тараах вэ?
-Бэлгийн цогц боловсролын олон улсын арга зүйн удирдамжийг НҮБ-ын зургаан төрөлжсөн байгууллага хамтран гаргаж баталсан. Дэлхийн хэмжээнд баталсан удирдамж байгаа. ЮНЕСКО буюу НҮБ-ын боловсрол шинжлэх ухаан соёлын байгууллага, Хүн амын сан, Хүүхдийн сан, НҮБ-ын ДОХ-ын нэгдсэн хөтөлбөр, НҮБ-ын эмэгтэйчүүдийн сан, Эрүүл мэндийн сангаас хамтран баталсан. Яагаад гэвэл энэ маань боловсрол, эрүүл мэнд, хүүхэд залуучууд, ДОХ ХДХВ зэрэгтэй холбоотой асуудал учраас бид бүгдээрээ хамтрахаас өөр аргагүй. Тэгж байж цогц болж чадаж байгаа. Энэхүү олон улсын удирдамжийн дагуу Монголын Засгийн газрын зүгээс арга хэмжээ аваад ЕБС-ийн сургалтын хөтөлбөрт өнгөрсөн жилээс эхлээд тусгагдаад явж байгаа. Арга зүйн удирдамж маань сургалтын хөтөлбөрт зөв тусах байх. Чанар хүртээмжийг хангах, сайжруулахад тусладаг баримт бичиг байгаа. Манай НҮБ-ын хамтын ажиллагаат байгууллагууд туслахад, цаашид хэрэгжүүлэхэд, сайжруулан шинэчлэх зэрэг бүхий л шатанд хэрэгтэй техник арга зүйн тусламж дэмжлэгийг үзүүлээд явна. Цаашдаа ч шинэчлэхийг үгүйсгэхгүй. Нийгмийн асуудал болон дэлхий ертөнцийн бүхий л юмс шинэчлэн өөрчлөгдөж байгаа. Жишээ нь, бид яамдуудтай, аймгийн удирдлагуудтай уулзаад явж байхад бэлгийн замаар дамжих халдварын асуудлыг маш их ярьж байгаа. Энэ бол яах аргагүй сэтгэл зовоосон асуудал. Бэлгийн боловсролын олон улсын арга зүйн удирдамжаа дагаад ерөнхий боловсролын сургуулийн сургалтын хөтөлбөрөөр дамжуулан зөв мэдлэг, ойлголт, чадвар, хандлага, дадал хэвшил олгох замаар энэ асуудлуудаас урьдчилан сэргийлэх боломжтой. Хамгийн гол суваг нь энэ болж байгаа нь үнэн. Тэгэхээр бид энэ тал дээр хамтран ажиллахад үргэлж бэлэн.
-Хүүхэд бэлгийн боловсролын талаар хамгийн эхэнд ямар ойлголт мэдлэгийг олж авсан байх ёстой вэ?
-Бэлгийн цогц боловсрол гэдэг нь маш өргөн хүрээний ойлголт гэж түрүүн хэлсэн. Жишээ нь, Хүмүүс ихэнхдээ бие махбодь талаас нь илүү заадаг гэж ойлгодог. Гэтэл тэр чухал ч гэсэн түүнээс гадна дотно харилцаа, хүмүүс хоорондын харилцааны асуудал, хүчирхийлэл, дээрэлхэлтээс хэрхэн сэргийлэх вэ, гэр бүлийн харилцаа гээд маш олон асуудлыг хамарч байгаа. Бүгд л чухал асуудал. Яг Монгол орны хувьд, Монголын хүүхэд, өсвөр үеийнхний хувьд аль асуудал нь илүү чухал байна вэ, нөхцөл байдал, түүний хэрэгцээ ямар байна гэдгийг монголчууд өөрсдөө тодорхойлоод түүндээ суурилсан мэдлэгийг эн тэргүүнд өгөх хэрэгтэй гэж бодож байна. Тэр бүх мэдлэгийг өгөхөд дэмжинэ гэдгээ хэлээд байгаа. Гэр бүлийн хүчирхийллийн, сургууль дээрх үе тэнгийнхнээ дээрэлхэх зэрэг асуудал байна. Гэр бүлийн хүчирхийллийн талаар НҮБ-ын хүн амын сан тусгайлан ажилладаг. Гэр бүлийн хүчирхийлэлд судалгаа хийгээд үзэхээр маш тархмал байгаа. Гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэх, өртөх нь их байна. Хүчирхийлэл үйлдсэн хойно нь мэдээлэл аваад цагдаа нар очоод таслан зогсоож болно. Хүчирхийлэгчтэй ажиллаад сургалт хийгээд байж болно. Гэтэл нэгэнт төлөвшөөд насанд хүрсэн хүний хандлагыг өөрчилнө гэдэг маш хүнд, урт хугацааны асуудал байдаг. Тиймээс хүүхэд өсвөр үеэ сургуульд төлөвших явцад нь гэр бүлийн хүчирхийллийн мөн чанарыг таниулаад хэрхэн урьдчилан сэргийлэх, хэрхэн өөрөө үйлдэхгүй байх зэрэг шаардлагатай хандлага чадварыг эзэмшүүлсэн байхад хожим нь гарз хохирол багатай тусна.
-Хүүхэд аливаа нэгэн эрсдэлд өртөхгүйн тулд юуг мэдсэн байх ёстой вэ. Эцэг эхчүүд юуг анхаарч, хүүхдэдээ зааж зөвлөх ёстой вэ?
-Эцэг эхийн оролцоо маш чухал. Жишээ нь, бид Өмнөговь аймгийн ерөнхий боловсролын нэг сургуульд хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн. Тэр сургуульд эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ боловсролд маш сайн анхаардаг, хамтран ажилладаг жишиг үүссэн байгаа нь харагдаж байсан. Сургууль бол бэлгийн цогц боловсролыг сургалтын хүрээнийхээ дагуу үнэн зөв шинжлэх ухааны үндэслэлтэй олгоно. Гэхдээ үүнд эцэг эхчүүд заавал оролцох ёстой.