Монголын Үндэсний музейн үзэсгэлэнгийн танхимд өнөөдөр “Тал нутгийн соёл, шашны харилцаа ба үсэг бичгийн дурсгалууд: Монгол-Японы хамтарсан Бичээс төслийн 22 жилийн үр дүнгээс” үзэсгэлэн нээлтээ хийлээ.
Монгол нутагт монгол, түрэг, уйгур, хятан, нанхиад, перс, араб, согд, баракми зэрэг олон хэлээр хаданд бичсэн, гэрэлт хөшөөнд сийлсэн эртний бичгийн арвин дурсгал өдгөө болтол хадгалагдан иржээ. Монгол-Японы хамтарсан “Бичээс” төслийн баг 1994 оноос хойш эдгээр янз бүрийн хэлээр бичиж үлдээсэн хадны бичээс, гэрэлт хөшөө зэрэг бичгийн дурсгалуудыг судалж байна. Дэлхийн хамгийн эртний байж болох хаданд сийлсэн бичээсийг Дундговь аймгийн Хүрэн хайрхан уулаас олсон бөгөөд хаданд цавчиж сийлсэн нанхиад бичээсийг манай тооллын 89 онд буюу 1929 жилийн өмнө бичсэнээрээ одоогоор хамгийн эртний хадны бичигт тооцогдож байна.
“Бичээс” төслийн бас нэг сонирхолтой ховор олдвор бол хусны үйсийг тусгайлан боловсруулж, түүн дээр бичсэн монгол номууд юм. Уг төслийн А.Очир, М.Эрдэнэболд, К.Мацуда, Т.Мураока, Т.Мацукава нар 2010, 2011 онд Булган аймгийн Дашинчилэн сумын Харбух балгаснаас 100 гаруй хуудас үйсэн ном олж, Япон улсад сэргээн засварлуулаад, өдгөө уншиж тайлан, тайлбар, удиртгалын хамт хэвлүүлэх гэж байна. Үйсэн ном бүтээх арга бол монголчуудын үндэсний технологи мөн бөгөөд тэр технологийг дээрх үйсэн номууд бидний үед тээн авчирсанаараа маш үнэ цэнтэй аж.
Энэхүү үзэсгэлэнд 20 гаруй жилийн судалгааны дүнд шинээр нээн илрүүлж, тайлан уншиж судалсан 20-иод гэрэлт хөшөөний эх бичээсийн хуулбарыг анх удаа нэгэн дор үзэгч олонд толилуулж байна.