Ч.Мөнхбаярын өмгөөлөгч Г.Баасантай ярилцлаа.
-Тагнуулын ерөнхий газраас Ч.Мөнхбаярыг цагдан хориод багагүй хугацаа өнгөрлөө. Яг ямар зүйл ангиар буруутгаж байгаа юм бэ?
-Би Ч.Мөнхбаярыг зүгээр Монгол Улсын иргэн гэж хэлэхгүй. Энэ хүн бол өмнөд монгол хүний зөрчигдсөн эрхийг хамгаалдаг, монгол бичиг соёл заншлаа дээдэлдэг олон улсын байгууллагатай хамтарч дуу хоолойгоо нэгтгэдэг иргэний нийгмийн зүтгэлтэн гэж хардаг. Хоёрдугаарт, гэрээс нь их хэмжээний мөнгө хурааж авсан гэж зарласан. Гүйцэтгэх ажиллагааны тухай та бүхэн мэдэх байх. Гэрээс нь авсан ч юм уу, та бидний хэн нь ч хажууд нь байгаагүй учраас үүнд шууд итгэж нь осолтой. Гуравдугаарт, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 19.6.1-д заасан зүйл ангиар яллаж байна гэж Тагнуулын ерөнхий газраас мэдэгдсэн. Энэ хүрээнд л танд хариулъя. Надад хууль сануулсан учраас хууль зөрчихгүйгээр ярилцах ёстой.
-Ч.Мөнхбаярын ажил, амьдралын талаар товч мэдээлэл өгөхгүй юү. Энэ хэрэг мандсанаас хойш ажил орлогынх нь тухай хүмүүс ихээр анхаарч байх шиг байна?
-Ч.Мөнхбаяр сэтгүүлч хүн юм билээ. Орос хэлтэй. Ямар нэгэн компани, хувийн өмч хөрөнгөгүй. Би Ч.Мөнхбаяраар бахархдаг хүмүүсийн нэг. Учир нь дэлхийн бөмбөрцөг дээр монгол үндэстэнг тэр чигт нь харж, том сэтгэж явдаг хүн гэж хүндэлдэг. Ер нь түүний ярьж байгаа бүх зүйл нь элэг нэгт монголчуудынхаа төлөө гэсэн сэтгэл харагддаг. Гэтэл зарим монголчууд маань гэр доторхоо ч шийдэж чадахгүй яваа нь олон.
Би амьдрал ахуйг нь мэддэггүй байсан. Энэ хэрэг явдлаас болж ар гэрийнхэнтэй нь уулзсан. Социализмын үеийн л нэг байна билээ. Ч.Мөнхбаяр айлын том хүү. Ээж, дүүтэйгээ амьдардаг хүн байж. Түүнд овоож оцойтлоо эд хөрөнгө, мөнгө цуглуулсан зүйлгүй. Түүний цуглуулсан хөрөнгө юу вэ гэхээр Монголоо гэсэн том үзэл, дэлхийн монголчуудынхаа төлөө явдаг эр зориг, тэр дундаа өмнөд монголчуудын өнөөдөр зөрчигдөж байгаа эрх, үгүйсгэгдэж байгаа монгол хэл, ёс заншил, соёлын төлөө дэлхийгээр тархсан монголчууд нийлж тэмцдэг юм байна. Түүний төлөө дуугарч байгаа хэнтэй ч найзалж, нөхөрлөж явдаг хүн гэж харсан.
-Ар гэрт нь очсон гэлээ. Ээжийнх нь бие зүгээр үү. Ээж, дүүгийнх нь нүдэн дээр нэгжлэг хийсэн гэсэн?
-Ээж нь ная шахсан өндөр настай хүн юм билээ. Гэр орноосоо гарч чадахгүй, хөл муутай хөгшин байсан. Даралт өндөртэй, байнгын эм уудаг хүн юм байна. Тэр айлд ямар гүйцэтгэх ажиллагаа явуулсныг ярьж болохгүй.
-Найз нөхөд, хамтран зүтгэгсэд нь холбогдож байна уу?
-Монголд байгаа иргэний хөдөлгөөнүүд, Ч.Мөнхбаярын өөрийнх нь хүлээн зөвшөөрдөг, хамтарч ажилладаг, хөндлөнгөөс дэмжиж явдаг олон хүмүүс энэ хүний төлөө сэтгэл нэгдэж, холбогдож байна. Ч.Мөнхбаяр тагнуул хийх гэсэн байр суурийг холбогдсон хүмүүс хэлж байна. Дээр нь дэлхий даяар байгаа Дэлхийн монголчууд хэмээх том байгууллагаас хүмүүс сураглаж асууж байна. Тэд Ч.Мөнхбаярт бүх талаар туслахаа ч илэрхийлж байна лээ.
-Ч.Мөнхбаяртай өөртэй нь уулзав уу. Юу гэж байх юм?
-Баривчлагдсан өдрөөс нь хойш дөрөв дэх удаагаа уулзаад байна. Өөрөө бол “Би юу гэж улс орныхоо эсрэг ажиллах вэ дээ. Түүн дээрээ тулбал улсынхаа төрийн албанд хэлнэ шүү дээ” гэж байсан. Хэнд ч ойлгомжтой. Ч.Мөнхбаярыг тагнуул хийнэ гэдэг ямар ч хүний ой тойнд багтахгүй. Энэ дашрамд хэлэхэд, гадаадын тагнуулын байгууллагын гар хөл болчихлоо гэж зарлаад байгаа ч аль улсын байгууллага гэдгийг зарлахгүй байгаа. Нэг нь тагнуулын байгууллага байгаад нөгөө нь гар хөл болчихсон бол хоёр талыг хамтад нь шалгах ёстой.
Түүнээс гадна ТЕГ-ын газраас Монгол Улсад мөрдөгдөж байгаа хуулийн дагуу шүүхээр гэм буруу нь тогтоогдоогүй байхад энэ хүн бол гадаадын тагнуулын байгууллагын гар хөл байна гээд шууд зарлаж байгаа нь хүний эрхийн ноцтой зөрчил. Тагнуулын байгууллага процессын хуулийг маш ноцтой зөрчлөө.
Өчигдрөөс эхлээд цахим орчинд Ч.Мөнхбаярт найман жилийн ял төлөвлөж байна гэсэн агуулгатай мэдээлэл түгэж эхэллээ. Энэ ч их ноцтой. Тагнуулын байгууллага энэ мэдээллийг цацаж байгаа хүмүүсийг ч таслан зогсоох ёстой. Монгол Улсад хүн, хуулийн этгээд бүгд тэгш эрхтэй. Гурван шатны шүүхээр гэм буруутай эсэхийг тогтоодог. Түүнээс нааш хэн ч тэгж зарлах эрх байхгүй.
-Өмгөөлөгчийн хувьд энэ хэрэг дээр анхаарах ямар асуудал байна вэ?
-Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан байгаа. Хамгийн чухал нь нотлох баримттай байх ёстой. Тийм учраас миний үйлчлүүлэгчийг нотлох баримттай байгаа эсэхийг сайн харах ёстой. Хоёрт, шалгагдаж байх хугацаанд гүйцэтгэх ажиллагаа хийсэн гээд байгаа. Гүйцэтгэх ажиллагаа зөв явагдсан уу. Гуравт, цаад байгууллага нь тагнуулын байгууллага мөн үү, биш үү гэдгийг ч тодорхой баримттайгаар нотлох ёстой. Энэ бүхнийг тодорхой болгосны эцэст Ч.Мөнхбаярын үйлдэл тагнуулын үйлдэл мөн үү, биш үү гэдэг тодорхой болно. Ингээд хэрэг шүүхээр орж байж гэм буруутай эсэх нь тогтоогдоно. Тэр үед энэ асуудал дээр олон нийт байр сууриа илэрхийлж болох байх.
Би нэг зүйл дээр эргэлзэж байгаа. Үнэхээр Ч.Мөнхбаяр гадны байгууллагын тагнуул хийсэн юм бол манай тагнуулын байгууллага яагаад нийгэмд асуудал дэгдээхгүйгээр нууц байдлаар хийхгүй, холбогдсон хүнийхээ нүүр амыг нь ил задгай явуулчихав гэдэг асуудал анхаарал татаж байгаа. Хүмүүс ч бас дүйцүүлж асууж, байр сууриа ихээр илэрхийлж байна. Өмнөд монголчуудын төлөө, монгол хэл бичгийнхээ төлөө явсан хүн тагнуулч болдог юм бол тагнуул хийсэн гэж тагнуулын байгууллагын хүн хэлчихсэн Ц.Нямдорж яагаад хариуцлага хүлээдэггүй, төрийн өндөр алба хашаад яваад байдаг юм бэ гэж.
Яахав, Ч.Мөнхбаяр БНХАУ-ын нутаг дэвсгэр дээр явж байгаад баригдсан бол хэлэх үг алга. Гэтэл эрх чөлөөтэй, ардчилсан нийгэм дотроо өмнөд монгол хүний эрх чөлөөний тухай, монгол бичгийн төлөө дуугардаг хүн Монгол Улсын тагнуулын байгууллагад баригдсан нь маш ноцтой асуудал. Нэг талаар сонин логик. Явцын дунд энэ процесс тодорхой болох байх.
-Тагнуулч хүний өөрийгөө далдлах төрх ардын баатар болох явдал гэсэн хардлагыг хүмүүс ихээр хэлж байна?
-Иргэний нийгмийн байгууллагын нэрээр мөнгө олох, улс төрд гарах гэсэн санаархал хавтгайрсныг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ түүнтэй Ч.Мөнхбаярыг адилтгах боломжгүй. Учир нь Ч.Мөнхбаяр 54 нас хүртлээ гэр бүл ч зохиогоогүй, үр хүүхэд ч үгүй, нийтийн эрх ашгийн төлөө л цохилж явсан байна. Хувийн сонирхолгүй, хувьдаа хөрөнгөтэй болчихъё гэдэг бодол түй ч байхгүй байж, энэ хүн.
-Яг тэр байдал нь ийм хэрэгт холбогдох нөхцөл болох юм биш үү. Гэр бүлгүй, алдах зүйлгүй гэх мэт…
-Гэр бүлийн асуудал дээр хүний итгэл үнэмшил янз бүр. Гэр бүл зохиох, зохиохгүй байх эрх нь хүн бүрт бий.
Энэ хэрэг дээр хамгийн ноцтой нь шүүхээр гэм буруутай эсэх нь шийдэгдээгүй байхад манай тагнуулынхан баримт дэлгэж, буруутгаад байгаа.
Би өөрөө хууль эрх зүйн хүн, бас Ч.Мөнхбаяр шиг иргэний нийгмийн төлөө дуугардаг хүн. Янз бүрийн зүйл үзэж явлаа. Энэ процессыг харахаар яагаад энэ хүнийг шүүхээр шийдээгүй мөртлөө тогтоочихсон юм шиг зарлачихав аа. Мөн нэгэнт тагнуулын хүн байсан бол нууцаар ажиллагааг явуулахгүйгээр олны хүртээл болгож нийгмийг тэр чигт нь яагад цочроов. Дэлхий дээр байгаа монголчуудыг яагаад оволзуулав. Үүний ард хэн нуугдаад байна вэ гэдэг хардлага төрж байна.
Та бод доо. Тагнуул гэдэг чинь “Таг нуу” гэж байгаа биз дээ. Гэтэл ил тод гаргаад шүүхээр шийдвэрлээгүй мөртлөө баримтыг дэлгээд буруутгаж байна. Удахгүй учир олдох байлгүй. Уг нь манай тагнуулынхан бол Монгол Улсын нүд чих болох үүрэгтэй байгууллага. Гэтэл өнөөдөр манай улсад ямар аюултай зүйл болж байгаа билээ. Дор хаяж л нийт ард түмний өмч гэгддэг байгаа байгалийн баялгийг яаж үрж байна, ямар хараа хяналтгүй алга болж байна, тендерүүд яагаад хараа хяналтгүй алга болдог тухайд л тагнуулын байгууллага ажиллаж байх ёстой. Үүнээс ч илүү олон зүйд ээр учрыг олж хужрыг тунгаах хэрэгтэй байдаг. Ямартаа ч Ч.Мөнхбаяр хэмээх гадны улсын захиалгатай том тагнуулыг бариад авчихлаа гэж бодохгүй л байна.
Энэ асуудал бол олон зүйлийн зангилаа болж мэднэ. Нийгмийн идэвхтэн Ч.Мөнхбаярын асуудал, өөрөөр бодлогын том үйлдэл ч харагдаж байна.
-Ч.Мөнхбаярыг Энэтхэг улсын захиалгаар БНХАУ-ыг харлуулах үйлдлийг хийсэн. Үүнийхээ хариуд 200 сая төгрөгийг авч байсан үйлдэл дээр барьсан гэх мэдээлэл гарч эхлээд байна. Үүн дээр тайлбар хэлэхгүй юү?
-Хэргийн шалгалт ид өрнөж байна. Мөрдөн шалгах ажиллагааны процесст би орж болохгүй. Энэ бол хуулиар хоритой. Тийм мэдээлэл цацаж байгаа цахим сайтуудтай бид асуудал ярина.