Далайд гарцгүй хөгжиж байгаа орнуудын Олон улсын судалгааны төв , Япон Улсын Гадаад худалдааны байгууллагын Хөгжиж буй эдийн засгийн хүрээлэнтэй хамтран “Монгол Улсын эдийн засгийн коридоруудын эдийн засагт үзүүлэх нөлөө: Эдийн засгийн үр ашгийг Газар зүйн тооцооллын загварыг ашиглан тодорхойлох нь” сэдэвт семинар зохион байгууллаа. Уг семинар нь өнөөдөр НҮБ-ын хурлын танхимд болсон юм. Энэхүү арга хэмжээнд хамтарсан судалгааны ажлын үр дүнг танилцуулж, худалдаа болон хөгжлийн чиглэлээр судалгаа хийдэг төрийн албан хаагч, судлаач, их сургууль, судалгааны төв, хувийн хэвшлийн төлөөллүүд болон бусад зочдын дунд хэлэлцүүлэг өрнүүлснээрээ онцлог байлаа.
Эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөрт гурван улсын худалдааны эргэлтийг нэмэгдүүлэх, бараа бүтээгдэхүүнийг өрсөлдөх чадвараар хангах, хил дамнасан тээврийг хөнгөвчлөх, дэд бүтцийг хөгжүүлэх замаар эдийн засгийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхэд оршиж байгаа аж. Хөтөлбөрт хил, гааль, аялал жуулчлал, худалдаа, аж үйлдвэр, эрчим хүч, хил орчмын бүс нутаг хоорондын болон хүрээлэн буй орчны хамгаалал зэрэг хамтын ажиллагааны үндсэн чиглэлүүдийг тохиролцсоны нэг нь тээврийн дэд бүтцийн харилцан уялдаа бүхий хөгжлийг дэмжих зорилтой юм.
Арга хэмжээнд Гадаад харилцааны яам, Сангийн яам, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам, Зам, тээврийн хөгжлийн яам, Гаалийн ерөнхий газар, Татварын ерөнхий газар, Монголын худалдаа аж үйлдвэрийн танхим, Үндэсний хөгжлийн газар, МУИС, Стратегийн судлалын хүрээлэн, Эдийн засгийн бодлого, өрсөлдөх чадвар судалгааны төв, Эдийн засгийн судалгаа эрдэм шинжилгээний хүрээлэн болон хувийн хэвшлийн төлөөллүүд оролцлоо.
Гадаад харилцааны яамны Гадаад худалдаа эдийн засгийн хамтын ажиллагааны зөвлөх Б.Зоригт хэлэхдээ: 2014 онд Душенбэ хотноо гурван талт уулзалтын эхнийхийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн санаачилгаар анх удаа хийж байсан. Гурван талт уулзалтын хоёр дахийг нь 2015 оны долоодугаар сард ОХУ-ын Уфа хотноо зохион байгуулж хамтран хийх ажлуудаа тодорхой болгон холбогдох Санамж бичгүүдийг байгуулсан билээ. Харин энэ удаагийн уулзалтаар Монгол Улсын талын зам, БНХАУ-ын торгоны зам, ОХУ-ын Евро Азийн эдийн засгийн холбоо гэсэн гурван төслийг уялдуулан эдийн засгийн коридор байгуулахаар төлөвлөсөн. Тус хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх нэр бүхий байгууллага гэж байгаа Монгол улсын талаас гадаад харилцааны яам, ОХУ-аас Эдийн засгийн хөгжлийн яам, БНХАУ-аас Хөгжил шинэчлэлийн хороо байдаг юм. Уг хөтөлбөр нь гарын үсэг зурснаас таван жилийн хугацаанд хүчинтэй бөгөөд тав таван жилээр сунгагдаж явах юм. Энэ хөтөлбөр хэрэгжсэнээс хойш хийгдсэн ажлаас дурдвал. Гурвын талын шинжээчдийн анхдугаар хурал уулзалтыг энэ оны гуравдугаар сарын 25-нд Бээжин хотноо зохион байгуулсан. Дараагийн хурал нь энэ оны найман сарын 9-нд Москва хотноо боллоо. Уулзалтаар гурван төслийг нэн тэргүүнд хэрэгжүүлэхээр болсон бөгөөд үүнд нэгд төмөр замын төв коридор, хоёрт авто замын сүлжээ, гуравт Монгол, Оросын цахилгаан эрчим хүчний сүлжээг шинэчлэн гэж тохиролцсон” гэв.
Эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөрийн хүрээнд хавсралтаар батлагдсан 32 төслийг танилцуулж байна
Тээврийн дэд бүтцийн чиглэлээр:
1. Төмөр замын Төв коридор (Улаан Үд-Наушки-Сүхбаатар-Улаанбаатар-Замын Үүд-Эрээн-Улаанцав-Жанчхүү-Бээжин-Тяньжин)-ыг иж бүрэн шинэчлэн хөгжүүлэх, хос зам барих, цахилгаанжуулах эдийн засгийн үндэслэлийг судлах,
2. Төмөр замын Хойд коридор (Курангино-Кызыл-Цагаантолгой-Арц суурь-Овоот-Эрдэнэт-Салхит-Замын Үүд-Эрээн-Улаанцав-Жанчхүү-Бээжин-Тяньжин)-ын төслийг судалж, засгийн үндэслэлтэй тохиолдолд хэрэгжүүлж эхлэх,
3. Төмөр замын Баруун коридор (Курангино-Кызыл-Цагаантолгой-Арц суурь-Ховд-Такашикэн-Хами муж- Цонжийн хотон үндэстний өөртөө засах тойрог-Өрөмч)-ын төслийг судалж, эдийн засгийн үндэслэлтэй тохиолдолд хэрэгжүүлж эхлэх,
4. Төмөр замын Зүүн коридор (Борзя-Соловьевск-Эрээнцав-Чойбалсан-Хөөт-Бичигт-Шилийн гол (Зүүн хатавч)-Улаанхад-Чаоян-Жиньжоу/Паньзинь)-ын төслийг судалж, эдийн засгийн үндэслэлтэй тохиолдолд хэрэгжүүлж эхлэх,
5. “Түмэн голын тээврийн коридор” (“Далайн эрэг-2) (Чойбалсан-Сүмбэр-Рашаан-Улаанхот-Чанчунь-Яньзи-Хуньцүнь-Зарубино)-ыг төслийг судалж, эдийн засгийн үндэслэлтэй тохиолдолд хэрэгжүүлж эхлэх,
6. Төмөр замын тээврийн “Далайн эрэг-1” коридор (Чойбалсан-Сүмбэр-Рашаан-Манжуур-Цицихар-харбин-Муданьзян-Суйфэньхө- Владивосток-Находка)-ыг төслийг судалж, эдийн засгийн үндэслэлтэй тохиолдолд хэрэгжүүлж эхлэх,
7. Москва-Бээжин чиглэлийн өндөр хурдны төмөр замын шугамыг Монгол улсын нутаг дэвсгэрээр дамжуулан барих хэтийн боломжийг судлах,
8. Гурван талын ложистикийн компани байгуулах асуудлаар хамтарсан яриа хэлэлцээ өрнүүлэх,
9. Азийн автозамын сүлжээний АН-3 (Улаан Үд-Хиагт/Алтанбулаг-Дархан-Улаанбаатар-Сайншанд-Замын Үүд/Эрээн-Бээжингийн гаднах тойрог-Тяньжин) чиглэлийг дамжин өнгөрөх тээвэрлэлтэд идэвхтэй ашиглах, тус чиглэлд хурдны автозам барих эдийн засгийн үндэслэлийг судлах,
10. Азийн автозамын сүлжээний АН-3 (Новосибирьск-Барнаул-Горно Алтайск-Ташанта/Улаан байшинт-Ховд-Ярантай/Такашикэн-Өрөмч-Каши-Хонкираф) чиглэлийг бүтээн байгуулж дамжин өнгөрөх тээвэрлэлтэд идэвхтэй ашиглах,
11. Автозамын Зүүн коридор (Борзя-Соловьевск-Эрээнцав-Чойбалсан-Баруун Урт-Бичигт-Зүүн хатавч-Си-Уджимчин-Ци-Улаанхад/Шилийн гол-Чаоянь/Чэндэ-Жиньжоу/Паньзинь/Тяньжин чиглэлд)-ын төслийг судалж, эдийн засгийн үндэслэлтэй тохиолдолд хэрэгжүүлж эхлэх,
12. Азийн авто замын сүлжээгээр олон улсын авто тээвэр гүйцэтгэх тухай Монгол улс, ОХУ, БНХАУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг байгуулж, хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх /АНДЭЗНК/,
13. Харилцаа холбооны дэд бүтцийг байгуулах ажлыг илүү идэвхжүүлж, Улаан Үд-Хиагт/Алтанбулаг-Дархан-Улаанбаатар-Сайншанд-Замын Үүд/Эрээн-Улаанцав-Бээжин-Тяньжин чиглэлийн дамжин өнгөрөх тээврийн коридоруудын технологийн үйл ажиллагааг удирдах, аюулгүй байдлыг хангах талбарыг байгуулах,
Аж үйлдвэрийн салбарын чиглэлээр:
14. Монгол, Орос, Хятадын Эдийн засгийн коридорын тэргүүний жишиг бүсийг байгуулах ажлыг эрчимжүүлж, гурван улсын хоорондын үйлдвэрлэлийн хамтын ажиллагааны кластерийг байгуулах боломжийг судлах,
15. Хейлунжин муж (БНХАУ), ОХУ-ын холбогдох субъект, Өвөр Монголын Өөртөө засах орон (БНХАУ), Монгол улсын хооронд эдийн засгийн хамтын ажиллагааны жишиг бүс байгуулах үндэслэлийг судлах,
Хилийн боомтыг шинэчлэх чиглэлээр:
16. ОХУ-ын төмөр замын Забайкальск, авто замын Пограничный, Краскино, Монд хилийн боомтыг сэргээн засварлах, БНХАУ-ын Манжуур, Суйфэньхэ, Хунчунь, Эрээний хилийн боомтыг шинэчлэх, Монгол улсын төмөр зам, авто замын боомтуудыг шинэчлэх, бүтээн байгуулах,
Эрчим хүчний чиглэлээр:
17. Монгол, Оросын цахилгаан эрчим хүчний сүлжээг шинэчлэхэд Хятадын аж ахуйн нэгжүүд оролцох боломжийг судлах,
Худалдаа, гааль, мэргэжлийн хяналт шалгалт, хорио цээрийн чиглэлээр:
18. 2015 оны долдугаар сарын 9-ний өдөр байгуулсан Монгол, Орос, Хятадын хилийн боомтын хөгжлийн салбарт хамтран ажиллах тухай Ерөнхий хэлэлцээр болон Монгол улс, ОХУ, БНХАУ-ын гаалийн албад хооронд Гурван улсын хоорондын худалдааны хөгжлийг дэмжих таатай нөхцөл бүрдүүлэх талаар хамтран ажиллах тухай Санамж бичгийг хэрэгжүүлэх,
19. Зарим нэр төрлийн бараанд хийсэн гаалийн хяналтын үр дүнг харилцан хүлээн зөвшөөрөх тухай Монгол улсын Гааль, татварын ерөнхий газар, ОХУ-ын Холбооны Гаалийн алба, БНХАУ-ын Гаалийн ерөнхий газар хоорондын хэлэлцээр байгуулахыг дэмжиж, хэрэгжүүлэх,
20. “Бүс, зам” санаачилгын хүрээнд Хүнсний бүтээгдэхүүний аюулгүй байдлын салбар дахь хамтын ажиллагааны тухай Монгол, Орос, Хятадын 2015 оны арваннэгдүгээр сарын 3-ны өдрийн Хамтарсан мэдэгдлийг хэрэгжүүлж, хүнсний бүтээгдэхүүний хил дамнасан худалдааны хяналтын хамтын ажиллагааг бэхжүүлэн, худалдааны нөхцөлийг сайжруулахад дэмжлэг үзүүлэх,
21. Монгол улс, ОХУ-ын эрх бүхий байгууллагууд болон БНХАУ-ын Чанарын хяналт, шалгалт, хорио цээрийн ерөнхий газрын хоорондын хамтын ажиллагааны Ерөнхий хэлэлцээрүүдэд гарын үсэг зурахад дэмжлэг үзүүлэх, үүнд: хилээр нэвтрэх /орж, гарах/ амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай бүтээгдэхүүний хорио цээрийн салбар дахь хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх, хил дамнасан мал, ургамлын гоц халдварт өвчин, хортой биологийн тархалтаас урьдчилан сэргийлэх, мал, ургамлын гаралтай бүтээгдэхүүний худалдааны аюулгүй байдлыг хангах,
Хүрээлэн буй орчныг хамгаалах болон экологийн чиглэлээр:
22. Байгалийн тусгай хамгаалалттай газар нутгийн чиглэлээр гурван талын харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг хангах практик хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэх, холбогдох харилцаа холбоог бэхжүүлэх, зөвлөлдөх уулзалтуудыг зохион байгуулах, Монгол, Орос, Хятадын хамтарсан “Дагуурын дархан цаазат газар”-ын үйл ажиллагааны хүрээнд харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг идэвхжүүлэх,
23. Монгол, Орос, Хятадын хил дамнасан экологийн коридоруудыг байгуулах, зэрлэг ургамал болон амьтны аймаг, ус, намгархаг газартай холбогдох эрдэм шинжилгээний хайгуул, хяналт шинжилгээ хийж, зэрлэг ан амьтан, ургамал, нүүдлийн шувуудыг хамгаалах салбар дахь хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх,
24. Хүрээлэн буй орчныг хамгаалах болон экологийн салбарт хамтарсан удирдлагын болон мэдээлэл солилцох тогтолцоог бий болгох боломжийг судлах, түүнчлэн байгаль орчныг хамгаалах сэдвээр семинар зохион байгуулах,
Шинжлэх ухаан, техникийн хамтын ажиллагааны чиглэлээр:
25. Гурван улсын шинжлэх ухаан, техникийн парк, инновацийн талбар хоорондын, мөн түүнчлэн эрдэм шинжилгээний болон боловсролын байгууллагуудын хооронд тээвэр, хүрээлэн буй орчныг хамгаалах болон байгалийн нөөцийн зүй зохистой ашиглалт, амьдрахуйн шинжлэх ухаан, мэдээлэл, харилцаа холбооны технологи, нано систем ба материал, эрчим хүч, эрчим хүчийг хэмнэх ба хог хаягдлыг бууруулах, хөдөө аж ахуйн шинжлэх ухаан, аж үйлдвэрийн шинэ технологи, байгалийн болон технологийн гаралтай гамшгийн зэрэг салбарт хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх,
26. Талуудын шинжлэх ухаан, технологийн хөгжлийн тухай мэдээллийн солилцоог урагшлуулж, эрдэм шинжилгээний ажилтнуудыг солилцох, дадлагажуулахад дэмжлэг үзүүлэх,
27. Сурагчдын харилцан солилцоо болон оюутнуудыг гадаадад харилцан суралцуулах хүрээг өргөжүүлэх, боловсролын байгууллагуудын нөөц бололцоонд тулгуурлан залуучуудын боловсролын солилцоог урагшлуулах,
Хүмүүнлэгийн хамтын ажиллагааны чиглэлээр:
28. Хил дамнасан бүс нутаг хоорондын аялал жуулчлалын чиглэлүүдийг хөгжүүлэх, тухайлбал, Монголын Хөвсгөл нуур, ОХУ-ын Байгаль нуур, БНХАУ-ын Хөлөнбуйр нуурыг оруулсан “Их нууруудын гурвалжин”, мөн түүнчлэн Монгол-Орос-Хятадын аялал жуулчлалын тойргийг бий болгох,
29. Монгол-Орос-Хятадын аялал жуулчлалын “Цайны их зам” брэндийг бий болгох,
30. Гурван улсын киноны арилжаа солилцоог урагшлуулах, хамтарсан кино үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх,
Хөдөө аж ахуйн чиглэлээр:
31. Хамтран ажиллах эрмэлзлэлийн тухай Монгол улсын Мал эмнэлэг, үржлийн газар, ОХУ-ын Мал эмнэлэг, ургамал, хорио цээрийн хяналтын Холбооны алба болон БНХАУ-ын Мал эмнэлгийн алба хоорондын 2015 оны есдүгээр сарын 12-ны өдрийн Протоколыг хэрэгжүүлэх,
Анагаах ухааны чиглэлээр:
32. Анагаах ухаан болон эрүүл мэндийг хамгаалах олон улсын семинар хамтран зохион байгуулах, хүн амын эрүүл мэндийг хамгаалах салбарт хамтын ажиллагааг хэрэгжүүлэх.
Б.Үржиг