Өнгөрөгч онд сүүлийн 100 жилд тохиогүй цар тахал дэгдсэнээс үүдэн дэлхий нийт таамаглаагүй олон сорилттой тулгарсан. Энэ ч утгаараа хүн төрөлхтөн шинжлэх ухааны ач холбогдлыг улам ихээр ойлгох болсон билээ. Тэгвэл 2020 онд шинжлэх ухаанд ямар онцлог нээлтүүд гарсан хийгээд эдгээр нээлтүүд ирээдүйд бидний амьдралд хэрхэн нөлөөлж болохыг харцгаая.
1. “COVID-19” өвчин лабораториос алдагдсан уу?
Шинэ төрлийн халдварт өвчин болох коронавирусийг судалж, цар тахлыг зогсоохын тулд дэлхийн олон мянган эрдэмтэд судалгаа, шинжилгээний ажил өрнүүлж буй. Цар тахалтай тэмцсэн нэг жил хагасын хугацаанд орон орны эрдэмтийн баг одоогоор таван төрлийн вакциныг гарган аваад байна. Түүнчлэн олон улсын эрдэмтдийн баг шинэ төрлийн “SARS-CoV-2” коронавирус нь хаалттай лабораторид гарсан ослын улмаас хүрээлэн буй орчинд алдагдсан байж болзошгүйг үгүйсгэхгүй байна. Австрийн хэвлэлийн агентлагт Инсбрукийн их сургуулийн микро биологич Россана Сегретог энэ талаар дурьдаж, эрдэмтдийн хамтаар энэ сэдвээр хийсэн судалгаагаа шинжлэх ухааны “BioEssays” сэтгүүлд нийтэлсэн байна. “Би эрдэмтэн хүний хувьд хуйвалдааны онолчдын гарт тоглохыг хүсэхгүй байна. Вирус лабораториос тархсаныг нотлох шинжлэх ухааны үндэслэлтэй нотолгоо одоог хүртэл байхгүй байна” гэж Сегрето хэлжээ.
2. Хиймэл оюун ухааны тусламжтайгаар түрүү булчирхай болон хөхний хорт хавдрыг бүрэн оношилдог боллоо
Судлаачид Google-ийн DeepMind AI буюу хиймэл оюун ухааны системийг ашиглан 29000 гаруй эмэгтэйн рентген зурагнаас гажиг илрүүлэх туршилтыг хийжээ. Туршилтаар уг систем мэргэжлийн рентгенологичдоос илүү оношилж байгааг тогтоожээ. Мөн 2020 оны долдугаар сард Питтсбургийн их сургуулийн судлаачид түрүү булчирхайн хорт хавдрыг эдийн слайднаас ялгах хиймэл оюун ухааны хөтөлбөр боловсруулжээ. Туршилтын үеэр хиймэл оюун ухааны систем нь түрүү булчирхайн хорт хавдрыг илрүүлэх 98 хувийн мэдрэмж, 97 хувийн гүйцэтгэлийг харуулсан нь урьд өмнө байгаагүй өндөр тоон үзүүлэлт болжээ. Хиймэл оюун ухааны тогтолцоо нь хорт хавдрыг илрүүлэх хамгийн анхны систем бөгөөд хавдрын зэрэг тогтоох, хэмжээ тодорхойлох, захын мэдрэлийн нэвчдэс зэрэгт үзүүлэх үр дүнг нарийн мэдээлдэг болсон нь анагаах ухаанд гарсан шинэ ололтуудын нэг юм.
3. “SpaceX” компани хүн төрөлхтний сансарт нисэх шинэ ололтыг нээлээ
“SpaceX”-ийн Falcon-9 пуужин “Crew Dragon” сансрын хөлгийг тойрог замд хөөргөсөн нь хүн төрөлхтний сансарт нисэх шинэ эрин үеийг эхлүүлжээ. Арван нэгдүгээр сард сард “SpaceX” компаниас“Crew Dragon Resilience” төслийг эхлүүлж олон улсын сансрын станц руу дөрвөн сансрын нисэгчийг амжилттай илгээсэн юм. Энэхүү нээлт нь арилжааны байгууллага сансарт хөвж буй өндөр технологийн лабораторид анх удаа НАСА-ийн сансрын нисгэгчдийг амжилттай тээвэрлэсэн үйл явдал болжээ. Хүмүүсийг тойрог замд тогтмол нисгэхийн тулд сансрын хөлгөө бүтээж, туршиж олон жилийн турш ажилласны дараа уг төслийг амжилттай болсон нь SpaceX-ийн хувьд түүхэн үйл явдал юм.
4. Археологчид Америкийн түүхтэй холбогдох шинэ баримтыг дэлгэлээ
Мексикийн агуйгаас олдсон багажны археологийн шинжилгээ болон агуйн ордод хийсэн ДНК-ийн шинжилгээгээр Америкийн колоничлолын түүхтэй холбогдох өөр нэгэн баримт дэлгэгджээ. Хүмүүс агуйг 30 мянгаас 15 мянган жилийн өмнө очиж үзсэн болохыг баримтууд харуулжээ. Энэхүү нээлт нь Кловичуудыг 15000 жилийн тэртээ Америк тивийн хамгийн эртний оршин суугчид байсан гэсэн таамгийг бий болгож байгаа юм.
5. Анхны тираннозаврын үр хөврөлийг нээв
Судлаачид тиранозаврын үлдэгдлийг бүрхүүлээсээ салж амжаагүй маш балчир байсныг тогтоожээ. 2018 онд Канадын Алберта дахь морины хошуунаас траннозаврын хөлийн хумс, доод эрүү олдсон бол 1983 онд Монтанагийн анагаах усны формацаас удаах нь олдсон юм. 71-75 сая жилийн настай үлдэгдэлд хийсэн шинжилгээгээр тиранозаврууд нь Чиуахуагийн чинээ хэмжээтэй, гурван фут орчим хэмжээтэй, гайхмаар жижигхэн гарч эхэлсэн нь тогтоогджээ. Энэ урт нь тэдний бүрэн гүйцэд боловсрогдсон аравны нэгийн аравны нэг ажээ. Ихэнх эрдэмтэд ийм жижиг хэмжээтэй махчин амьтныг урьд өмнө нь олж нээж байгаагүй гэдэг.
6. Хуванцар иддэг бактерийг илрүүлжээ
Европын судлаачид полиуретанаар хооллодог шинэ нянг олж илрүүлжээ. Энэ нь дахин боловсруулахад хэцүү, устгахад хэцүү хуванцар юм. ХБНГУ-ын Хельмгольцын Байгаль орчны судалгааны төвийн баг энэ нээлт нь дэлхий дээрх хог хаягдлыг нэмэгдүүлж, далай тэнгисийг бохирдуулж буй дахин боловсруулахад хэцүү хуванцар материалыг бууруулахад туслах болно гэж мэдэгджээ.
Ч.БИНДЭРЪЯА