Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр, БСШУСЯ-ны “Их дээд сургуулийн боловсролын шинэчлэл L2766MON” төслийн хүрээнд дээд боловсролын байгууллагын хөгжлийг дэмжих чиглэлд судалгааны өрсөлдөөнт тэтгэлэг шалгаруулж, санхүүжилт олгож иржээ. Энэхүү тэтгэлгээр “Үл задлах аргаар эргэлдэх тоног төхөөрөмжийн техникийн байдлыг оношлох нь” судалгааны төсөл амжилттай хэрэгжиж дууслаа.
Үйлдвэрийн зардлын 30 гаруй хувийг тоног төхөөрөмжийн засвар үйлчилгээ эзэлдэг ба үр ашиг нь тоног төхөөрөмжид заагдсан ажиллах хугацаанаас шууд хамаардаг. Иймээс тоног төхөөрөмжийн ашиглалтыг сайжруулан, үзлэг үйлчилгээ, засварын үр өгөөжийг дээшлүүлснээр бүтээгдэхүүний гарцыг нэмэгдүүлдэг. Ашиглалтын явцад гадаад, дотоод хүчин зүйлсийн нөлөөллөөр цахилгаан механик тоног төхөөрөмжийн хэвийн ажиллагаа алдагдаж, гэмтэл, эвдрэл үүсгэснээр төлөвлөөгүй сул зогсолт гарч засварын зардлыг ихэсгэдэг ажээ. Үзлэг үйлчилгээний хоорондох хугацаа нь төхөөрөмжийн гэмтэж, эвдрэх хугацаанаас бага байх шаардлагатай. Гэвч олон үзлэг, үйлчилгээ нь машин, тоног төхөөрөмжийн ажиллах цагийг багасгаж, шаардлагагүй сэлбэг хэрэгслийг нөөцлөн, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг бууруулж байдгаас гадна буруу задлах, угсрах гэх мэт хүний алдааг ихэсгэдэг тул төдийлөн ашигтай биш байна.
Сүүлийн үед үл задлах аргаар тоног төхөөрөмжийн техникийн байдал, түүний цахилгаан тусгаарлалыг оношлон эвдрэл гэмтлийн шалтгааныг тодорхойлон урьдчилан арга хэмжээ авч төлөвлөгөөт бус сул зогсолтыг багасгаж, найдварт ажиллагааг ихэсгэснээр үйлдвэрлэлийн ихээхэн үр ашиг гарч байна. Английн нэг нүүрсний үйлдвэр тоног төхөөрөмжийн ашиглалтаа нэг хувиар өсгөснөөр жилд 80 сая фундын ашиг олсон жишээ бий. Иймд зарим их дээд сургуульд энэ чиглэл нь судалгааны санхүүжилт олох гол эх үүсвэр болдог. Мөн үл задлах аргын оношилгоо нь спектр шинжилгээ дээр хийгддэг тул спектр шинжилгээний онолыг бодитоор хэрэгжүүлэх инженерийн хэрэглээний салбар үүсэх нэг нөхцөл болдог байна.
Олон оронд үл задлах аргаар тоног төхөөрөмжийг оношлох, засварлах нь үйлдвэрийн газруудын зах зээл, зарим их сургуульд санхүүжилт олдог судалгааны гол салбар болтлоо хөгжсөн боловч манай оронд эхлэл төдий байгаа тул судалгааны шинэ чиглэл, зах зээлийг бий болгох нь энэ төслийг хэрэгжүүлэх гол үндэслэл болжээ. Түүнчлэн манай оронд механик эргэлдэх болон цахилгаан тоног төхөөрөмжийн оношилгоо судалгааны зах зээлийг бий болгох, инженерийн хэрэглээ, өрсөлдөөнийг эрчимжүүлэх, энэ чиглэлээр судалгаа гүйцэтгэх хүний нөөцтэй болох, их хүчин чадлын овор ихтэй тоног төхөөрөмжийг үл задлах аргаар оношилсноор аюулгүй ажиллагаа дээшлэх гэх мэт ихээхэн ач холбогдолтой.
Төслийн удирдагч, ШУТИС-ийн багш, Доктор П.Ариунболор төслийн үр дүнг тайлбарлахдаа: “Төслийн хүрээнд “Механик эргэлдэх болон цахилгаан тоног төхөөрөмжийн оношилгоо” ба “Цахилгаан эрчим хүчний чанар” гэсэн үндсэн 2 том судалгааны ажлыг гүйцэтгэсэн. Энэ судалгааны ажлын үр дүнд 1 эмхэтгэл хэвлэгдэж, 2 магистр төгсөж, 1 докторант элсэж, нийт 13 эрдэм шинжилгээний өгүүлэл хэвлэгдэж, аман илтгэл 11, ханан илтгэл 3 удаа тус тус хэлэлцүүлсэн байна. 3 удаа үзэсгэлэнд оролцож, эрдэм шинжилгээний хурал 1 удаа зохион байгуулж, динамик загвар 3 боловсруулагдаж, зохиогчийн эрх 1-ийг авсан ба ашигтай загвар 1, шинэ бүтээлийн эрх 1-ийг авахаар материалыг хүлээлгэн өгч, туршилтын 1 стенд боловсруулжээ. Сургалт судалгаанд ашиглах 43 бүтээл гаргалаа. Үүний үр дүнд “Үл задлах аргын оношилгоо” нь ‘”Үл эвдэх аргын оношилгоо”-оос өөр судалгааны салбар болохыг хүлээн зөвшөөрүүлсэн ба “Цахилгаан эрчим хүчний чанар” судалгааны ажил ШУТИС-ийн ГУУС дээр хийгдэх боломжийг нээлээ. Судалгааны ажил гүйцэтгэх багаж тоног төхөөрөмж, туршилтын стенд бий болсон тул үйлдвэр, аж ахуй нэгжээс захиалгат судалгааны ажил, сургалт явуулах, зөвлөгөө өгөх үйлчилгээг явуулах боломжийг бүрдүүлсэн нь ШУТИС-д судалгааны ажлаар тодорхой хэмжээний санхүүжилт орж ирэх, үйлдвэрийн газруудтай нягт хамтран ажиллах боломжийг бий болгосон” гэж ярьлаа.
Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр хэрэгжиж буй Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын яамны “Их дээд сургуулийн боловсролын шинэчлэл L2766MON” төслийн хүрээнд дээд боловсролын байгууллагын хөгжлийг дэмжих чиглэлд судалгааны өрсөлдөөнт тэтгэлэг шалгаруулж, санхүүжилт олгож иржээ. Энэхүү тэтгэлгээр хэрэгжсэн төслүүдийн нэг нь 2015 оны 11-р сараас эхлэн 2017 оны 12-р сард дуусах “Дохио боловсруулалтын сургалт-судалгааны хөтөлбөрийн боловсруулалт, хэрэгжүүлэлт” билээ.