Өмнөд Африкийн Стандарт банкинд “Жаст” ХХК Эрдэнэтийг барьцаанд тавьж, зээл авснаа төлөөгүйгээс Арбитрын шүүх манай улсыг 109 сая доллар төлөх шийдвэр гаргасан. Үндсэн хуулийн Цэцийн гишүүн Д.Сугар энэхүү шуугиантай асуудалд нэр холбогдоод байгаа. Энэ талаараа өмнө нь “Өдрийн сонин”-д тэрээр ярилцлага өгсөн билээ. Гэтэл саяхан 49 хувийг төрд авсан УИХ-ын 23 дугаар тогтоол Үндсэн хуулийн зарим зүйл заалтыг зөрчсөн гэж хандсан иргэдийн өргөдлийг Үндсэн хуулийн Цэцийн дунд суудлын хуралдаанаар хэлэлцсэн. Цэцийн гишүүн Д.Сугар энэ хуралдаанд илтгэгч гишүүнээр оролцсон билээ. Эдгээртэй холбоотой асуудлаар түүнтэй ярилцсан юм.
-Стандарт банкны өр, Арбитрын шүүхийн шийдвэртэй таны нэр холбогдсон гээд цахим сүлжээгээр л нэг шуугиж байна?
-Мэдээллийн энэ шинэ орчинд чухам яаж зохицож амьдрахаа мэдэхгүй л байна. Хувь хүмүүсийн үзэл бодол, байр суурь юм даа. Ямар албан ёсны шийдвэр дүгнэлт биш гэж бодоод хүлээцтэй, чимээгүй байхаар “Энэ нөхөр буруугаа хүлээгээд чимээгүй болчихлоо” гээд бүр дэвслэх юм. Яах аргагүй үндэслэлтэй бодитой тайлбар хэлж байхад түүнийг ойлгохыг хүсэхгүй байх шиг. Өөрсдийнхөө л хүссэн чиглэл рүү үерлэдэг бололтой. Хувь хүний жаргал зовлон яах вэ. Эрдэнэт үйлдвэр, цаашлаад улс маань аль болох хохирол багатайгаар энэ үүссэн нөхцөл байдлаас гарах хэрэгтэй байна. Үйлдвэрээ удирдаж байсан, Арбитрын процессын янз бүрийн шатанд оролцож байсан, өөрөөр хэлбэл мэдвэл мэдэх хүмүүс нь Арбитрын шийдвэрийн эх хувийг албан ёсоор шаардан авч байгаад түүн дээр ярих юм байгаа гээд байна лээ. Энэ чиглэлээр чадах чадахаараа хамтарч ажилламаар.
-Та өөрийгөө буруугүй цэвэр хүн гэж зарлаад байсан. Гэтэл түүнтэй чинь санал нийлэхгүй хүмүүс баахан шаагилдаж байна. Энэ хэрэгтэй холбоотой нэр нь гараад байгаа бусад хүмүүсийн талаар та юу хэлэх вэ?
-Хууль хяналтын байгууллагаас шалгах шаардлагатай хүмүүсээ шалгаж байгаа юм билээ. Намайг ч гэсэн дуудвал дуртайяа очиж юу мэдэж байгаагаа хэлнэ. Харин олон нийтийн цахим сүлжээгээр бодит байдлыг өөрсдөө ойлгоогүй, тэгсэн мөртлөө шалгагдаагүй мэдээллээр хүн доромжлоод байгаа зарим сайт, хувь хүмүүсийг би өөрөө хууль хяналтын байгууллагад өгчихөөд байгаа. Удахгүй дүгнэлт шийдвэр нь гарна. Ер нь намайг зүхээд байгаа хүмүүст хэлэхэд жаахан тэвчээртэй хүлээвэл учир нь олдоно доо.
-Та “Арбитрын шүүхийн шийдвэрт миний нэр байвал 461 дүгээр ангийн үүдэнд өөрөө яваад очно” гэж манай сонинд ярилцлага өгсөн шүү дээ. Тэр хэлсэн үг чинь хэвээрээ юу?
-Миний өмнө нь хариуцаж байсан амаргүй, хариуцлагатай ажилтай холбоотой, би олон удаа шалгуулж байсан. Онцын гэмтэй буруутай юм илрээгүйг л би жаахан хэтрүүлэгтэй танай сонинд хэлсэн юм.
Бусад нэр холбогдоод байгаа хүмүүсийн талаар би юм хэлж чадахгүй. Тэд мэдэж байгаа зүйлсээ өөрсдөө ярих байлгүй дээ.
-Арбитрын шүүхийн шийдвэрт таны гарын үсэг байна гээд л яваад байх юм. Одоо та хэлснээсээ буцах болох нь ээ дээ…
-Хэрвээ би тэр баталгаанд гарын үсэг зурсан байвал очдог газар нь өөрөө очно гэсэн хэлсэн амнаасаа буцахгүй. Хэлсэндээ хүрнэ. Харин наадах чинь нөгөө Батхүүгийн “Эрдэнэт ХХК-ийн удирдлагын гарын үсэгтэй баримт бичгийг Жаст групп ХХК-ийн зүгээс үйлдсэн ба Эрдэнэтийн удирдлага энэ талаар мэдэхгүй байсан болохыг тодорхойлов” гэсэн албан бичигт дурдсан хуурамч баримтын нэг нь байна. Олон улсын “Жайлес” лабораторийн яг энэ гарын үсгийг хуурамч гэж дүгнэсэн албан ёсны дүгнэлтийг манай биш, харин Стандарт банкны хүсэлтээр гаргасан юм билээ. Үүнээс өөрөөр би яаж тайлбарлах билээ. Тэгээд энэ баталгааны төлөө хариуцлага хүлээх болвол Эрдэнэтийн хувьцааг эзэмшиж байгаа 49 хувь, 51 хувийн аль алинд нь л хамаатай болж таарна шүү.
-Яагаад тэр билээ. Эрдэнэтийн 51 хувь нь МАН-д, 49 хувь нь АН-д оччихлоо гээд байгаа шүү дээ?
-Компанийн тухай хуулиар балансын активын нийт дүнгийн 25 хувиас дээш үнийн дүнтэй хэлцлийг их хэмжээний гээд үүнээс доошихыг ерөнхий захирал байгуулах эрхтэй л дээ. Ингэвэл Эрдэнэтийн монгол, орос захирал зөвшилцөн 100-200 сая долларын хэлцэл хийх эрхтэй. Жилийн экспорт, импорт олборлох, боловсруулах, ерөнхий хэмжээг ТУЗ-өөр баталж, үүнд ороогүй 10- 20-иос дээш сая долларын хэлцлийг ТУЗ-ийн монгол, орос тал тус тусдаа хуралдаж, зэрэг зөвшөөрөл өгдөг уламжлалтай байсан юм. Тэгэхлээр Стандарт банкинд өгөх баталгааг ийм л журмаар өгөх ёстой бөгөөд энэ нь аль, аль талд хамаарч таарна. Хэрвээ ийм замаар яваагүй, бүх материалыг хуурамчаар бүрдүүлээд авчихсан бол бас л аль, аль тал хохирлыг үүрнэ.
-Үндсэн хуулийн Цэцийн дунд суудлын хуралдаанаар “Эрдэнэт ХХК”-ийн 49 хувийн энгийн хувьцаатай холбогдсон маргааныг шийдвэрлэсэн. Үүнд та нэлээд үүрэгтэй оролцлоо. Таны талаар сүүлийн үед шуугиад байгаа нь үүнтэй холбоотой биз дээ?
-Үндсэн хуулийн Цэцийн дунд суудлын хуралдаанд оролцсон таван гишүүн, хуулиар олгогдсон эрх хэмжээнийхээ хүрээнд, хэнээс ч хараат бусаар шийдэж байхад, миний голлох үүрэг гэж юу байхав. Харин 51 хувьтай холбоотой, ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэсэн яриа гарсан байна лээ. Энэ тийм их үндэстэй яриа биш гэдэг нь уг нь танд яриад байгаагаас минь ойлгогдох байх гэж найдна.
-Эрдэнэтийг өрөнд тавиад туучихсан асуудалд нэр холбогдоод яваа юм чинь 49 хувийг төрд авсан тогтоолыг хэлэлцэх Цэцийн дунд суудлын хуралдаанд та оролцохгүй байж болоогүй юм уу. Бүр илтгэгч гишүүнээр оролцдог нь яаж байгаа юм?
-Аж ахуйн удирдлагын ажилд оролцож байсан туршлагатай, иргэний эрх зүйгээр эрдмийн зэрэг хамгаалсан зэрэг шалтгаанаар өргөдлийг надад хуваарилсан юм гэнэ лээ. Түүнээс би сайн дураараа энэ асуудлыг хэлэлцэхэд оролцъё гээгүй. Илтгэгч гишүүн гэж тусгай илүү эрх дарх байхгүй. Материалыг номын дагуу бүрдүүлээд бусдын адил нэг саналтай л байдаг. Тиймээс энэ шуугиан Цэцийн шийдвэртэй холбоогүй байх.