“Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын “Эрдэнэт” дуу бүжгийн чуулгын дуучин, ОХУ-ын Улаан-Үд хотын дуурь бүжгийн академик театрын гоцлол дуучин Д.Дагвадоржтой ярилцлаа.
-Таны бага насны дурсамжаар ярилцлагаа эхлэх үү?
-Би Сэлэнгэ аймгийн Мандал сум, Зүүнхараа хотод төрж өссөн. Aйлын бага. Цэцэрлэгт байхаасаа л дуулж, бүжиглэдэг хүүхэд байсан. Арван жилд ороод ёочин тоглодог, бүжиглэдэг, дуулдаг болсон. “Бид Сэлэнгийн үр сад” нэртэй Сэлэнгэ аймгийн бүх ерөнхий боловролын сургууль оролцдог урлагийн үзлэгт жил бүр орно. Тэр уралдаанд ёочин хөгжмөө тоглоно, дуулна, бүжиглэнэ. Арван жилийн жаахан хүүхэд тэр том хөгжмийг чирээд л явна. Уралдаан бүртээ амжилттай оролцдог, гурван төрлийн тэмцээн болно. Бүгдээс нь медаль авдаг тийм л хүүхэд байлаа.
-Танай гэр бүлд урлагийн хүн бий юү. Яагаад дуучин, тэр тусмаа дуурийн дуучин болохоор шийдсэн юм бэ?
-Ээж минь их сайхан дуулдаг. Аав минь гитар, баянхуур тоглодог хүн байсан. Эмээ минь уртын дууг их сайхан дуулна. Ер нь ээж, аавын минь өгөгдөл л юм даа. Арван жилээ төгсөөд нэг жил их сургуульд оролгүй өнжсөн. Аавын минь бие жаахан тааруу. Тэгээд Улаанбаатар хотод оёдлын үйлдвэрт нэг жил оёдолчин хийж үзсэн. Миний хийх ажил биш юм шиг санагдаад СУИС-д бүртгүүлэх гээд очтол элсэлтнээсээ хоцорчихсон. Тэгээд СУИС-д орж чадаагүй. Яах вэ гээд л гэртээ телевиз үзээд хэвтэж байтал Сити дээд сургууль (тухайн үедээ Монголжингоо дээд сургууль гэдэг нэртэй байсан) элсэлт явагдаж байна гээд реклам явахаар нь арван жилдээ авсан бүх медаль, өргөмжлөл, цомоо аваад очлоо. Элсэлтийн комисст нь бүх юмаа үзүүлээд Монголжингоо дээд сургуульд шалгалтгүй орж байсан юм. Байгалмаа захирал намайг анх өлгийдөж авч байлаа. Анх страд урлагийн ангид ороход Г.Гэрэлбаатар, “Соёл-Эрдэнэ” хамтлагийн Ж.Батсайхан нар багшилж дуулах урлагийг заасан.
-Страдын дуучны ангид сурч байсан юм бол яаж дуурийн дуучин болсон юм бэ. Энэ талаар сонирхуулаач?
-Одоо манай сургууль Сити дээд сургууль нэртэй болчихсон. Тухайн үедээ хоёр жил страд урлагийн ангид сураад гуравдугаар курсээс мэргэжлийн дуурийн дуулаачийн анги руу орсон. Тухайн үед н.Оюунчулуун, А.Сайнбаяр багш нар маань дуурийн урлагийг таниулж билээ. Хоёр багш минь хоёулаа ДБЭТ-т дуулдаг, дуурийн дуучид байлаа. Багш нарынхаа анхны шавь нь болж 2010 онд Сити дээд сургуулийг төгссөн. Манай сургууль Монголд анх удаа мюзикл тавьж байлаа. “Парисийн дарь эхийн сүм” мюзиклийн Фэбусийн дүрд би тоглосон. Энэ дүрээрээ Драмын театрт бичвэрээ хамгаалж байлаа. Улсын филармонийн рокесторт дипломоо хамгаалсан. Ингээд сургуулиа төгсөөд Эрдэнэт хотод очлоо. Эрдэнэт үйлдвэрийн дэргэдэх Эрдэнэ дуу бүжгийн чуулга гэж бий. Тус чуулгад ороод бүх чиглэлээр дуулдаг болсон. Энэ намайг их хөгжүүлсэн.
-Дуурийн урлаг руу хэзээнээс оров?
-2019 онд “Байкальский международный конкурс – III вокалистов” уралдаанд орооч гэж санал ирсэн. Тэр уралдаанд ороод нэгдүгээр байранд орсон. Түүнээс хойш л дуурийн урлаг руу орохоор шийдсэн. 2020 онд Монгол Улсын Дуурь Бүжгийн Эрдмийн театр, Улаан-Үд хотын Дуурь бүжгийн театр, Владивосток хотын “Марийнскийн нэрэмжит театр” зэрэг мэргэжлийн урлагийн байгууллагуудаас гэрээгээр ажиллах санал ирсэн. Ингээд “Марийнскийн нэрэмжит театр”-т ажиллах боллоо. Мөн 2020 онд манай улсын дуучид их оролцдог “XIII международного конкурса вокалистов им.народного артиста СССР Л.Л.Линховаина” уралдаанд ороод гран при болон нэрэмжит шагнал авсан.
-Одоо ямар тэмцээнд оролцохоор бэлтгэл хийж байна вэ?
-Винчеро гээд Италийн дуурийн агентлагуудын нэгдэл байдаг юм. Энэхүү агентлагаас зарласан Италийн алдарт дуучин Энрико Карулогийн 100 жилд зориулсан уралдаанд Дарима багштайгаа тавдугаар сараас бэлдээд, эхний шат нь онлайнаар болж бичлэг явуулсан. Нэгдүгээр шатандаа тэнцээд, долдугаар сарын сүүлчээр хоёрдугаар шат нь болсон. Мөн бичлэгээ явуулаад тэнцсэн. Анх 730 гаруй дуучид бүртгүүлснээс төгсгөлийн шатанд 60-аад хүн үлдсэн юм байна лээ. Финаль нь аравдугаар сарын 28-31-ний өдрүүдэд Италийн Наполи хотод болно. Энэ тэмцээндээ бэлтгээд л явж байна даа.
-Цар тахал гээд урлагийнхан тайзан дээр гаралгүй удлаа. Энэ хугацаанд юу хийж байна. Сүүлийн үед шинэ бүтээл гаргаж байгаа юу?
-2020 онд Эрдэнэтийн дуучин н.Нямсүрэнтэй хамтран сонгодог тоглолт хийх байсан ч ковидын улмаас хойшлогдсон. Соёл урлагийн арга хэмжээ нээгдчихвэл Итали явж ирээд арваннэгдүгээр сард хойшлуулсан тоглолтоо Эрдэнэт хотдоо тавина гэж бодож байна. Ер нь арваннэгдүгээр сардаа багтаагаад хийхийг зорьж байна. Одоогоор хувийн уран бүтээл хийсэн зүйл байхгүй. Уралдаандаа бэлтгээд л байна.
-Та их олон төрлөөр дуулдаг юм байна лээ. Цаашдаа нийтийн дуу ч юмуу өөр төрлөөр дуулах уу?
-Анх “Эрдэнэт чуулга”-д ороод нийтийн дуу, страд дуу их дуулсан. Хүмүүс санал тавиад дуулсан дуунууд олон бий. Хугацааны хувьд 2012-2014 онд хийгдсэн дуунууддаа хожуу дүрсжүүлэлт хийж гаргасан л даа. Түүнийг л хүмүүс хараад нийтийн, страд дуу дуулах гэж байгаа юм уу гэж их асууж байна. 2019 оноос хойш дуурийн дуугаараа явахаар шийдээд байгаа л даа. Хэрвээ тэмцээндээ амжилттай оролцоод ирвэл Монголынхоо том том дуурийн урлагийн бүтээлд оролцон тоглохыг үгүйсгэхгүй. Монголынхоо суут хөгжмийн зохиолчдын бүтээлүүдийг дуулна гэж бодож байгаа. “Аав, ээж хоёр минь”, “Хүний заяа” гээд сэтгэлд хоногшсон сайхан дуунууд, Н.Жанцанноров гуайн бүтээлүүдээс дуулах хүсэл их бий.
-Гаргасан амжилтуудаасаа дурдаач?
-Улаан-Үд хотод болсон ОХУ-ын Ардын жүжигчин Ким Базарсадаевын нэрэмжит Олон улсын дуурийн дуулаачдын III уралдаанд оролцож тусгай байр, 2016 онд дөрвөн залуу уран бүтээлчийн хамтарсан “ТОЛЬКО ДЛЯ ВАС” концертоор Орхон аймгийн “Шилдэг уран бүтээл” шагнал, 2019 онд Улаан-Үд хотноо зохиогдсон “Байкальский международный конкурс – III вокалистов” уралдаанд оролцож Тэргүүн байр, 2020 онд “XIII международного конкурса вокалистов им.народного артиста СССР ЛЛ.Линховаина” олон улсын дуурийн дуулаачдын уралдааны Гран при шагнал болон Оросын Холбооны ардын жүжигчин Дарима Лхасарановна Линховоинийн нэрэмжит шагнал зэргийг тус тус хүртсэн.
-Дуурийн дуучид олон улсын чанартай тэмцээн уралдаанд их орох юм. Энэ нь та бүгдэд ямар ашигтай вэ. Шагналын сан өндөр болохоор ордог уу?
-Энэ уралдаан тэмцээнүүд дуурийн дуулаачдад олон талын үр ашигтай. Хэрвээ тэмцээн уралдаанд ороод шагналт болон тусгай байр эзэлбэл дуучдын карьер өсөх, гадаадын урлагийн байгууллагуудтай хамтран ажиллах, мэдээж олон улсын чанартай тэмцээн учраас шагналын сан Монголд болдог тэмцээнээс өндөр. Манай сонгодог урлагийн салбарыг бол төр дэмждэггүй, хөгждөггүй, хөгжүүлдэггүй. Өчнөөн бэлдээд 20-30 сая төгрөгөөр зардлаа арайхийж олж очоод тэмцээн уралдаанд орсон ч бай шагнал эзэлдэггүй тохиолдол зөндөө л бий. Тэр болгон бай шагнал аваад байдаг гэвэл өрөөсгөл ойлголт л доо.
-Урлагийнхан тайзан дээр гаралгүй удлаа. Энэ хугацаанд ганцхан урлаг ч гэлтгүй бүхий л салбарын орлого буурсанбайх?
-Хөл хорио эхэлснээс хойш бүх л гэр бүлийн орлого тодорхой хэмжээнд буурсан байх. Тэр тусмаа эхнэр бид хоёр хоёулаа урлагийн хүмүүс. Хэцүү үе зөндөө л тулгарна. Гэхдээ хамт олон, найз нөхөд, хамаатан садны буянаар болгоод л байна. Урлагийн буян бас их бий.