Category: утга-зоxиол

Засгийн газрын 2021 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийн ээлжит хуралдаанаар дараах асуудлуудыг хэлэлцэж шийдвэр гаргалаа. Үүнд:

– Монголын төр, цэргийн нэрт зүтгэлтэн Манлай баатар Жамсрангийн Дамдинсүрэнгийн мэндэлсний 150 жилийн ойг 2021 онд тэмдэглэн өнгөрүүлэх ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүн, арга хэмжээний төлөвлөгөөг баталлаа.

– Боловсролын ерөнхий хуулийн төсөл болон уг хуулийн төсөлтэй холбогдуулан бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцээд УИХ-д өргөн мэдүүлэхээр тогтов.

– Монгол Улсын Засгийн газар, гадаад улсын Засгийн газар хооронд байгуулсан худалдаа, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, техникийн хамтын ажилагааны Засгийн газар хоорондын комиссуудын Монголын хэсгийн удирдах бүрэлдэхүүнийг хэлэлцэн батлав.

Бүгд Найрамдах Сингапур Улс, Шинэ Зеланд Улс, Бүгд Найрамдах Эстони Улс, Бүгд Найрамдах Куба Улс болон Өмнөд Америкийн зарим улстай эдийн засгийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэх зорилгоор Засгийн газрын түвшний хамтарсан механизм байгуулах чиглэлээр ажиллахыг Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэгт даалгав.

Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар, Ардын уран зохиолч Д.Пүрэвдорж агсны санаачилгаар 1983 оны арванхоёрдугаар сард анхны “Болор цом-1” наадам зохион байгуулагдсан түүхтэй.

Өдгөө 38 дахь жилтэйгээ золгож байна. Энэхүү утга уянгын их наадам энэ жил Цагдаагийн байгууллагын түүхт 100 жилийн ойтой хамтран зохион байгуулагдаж байгаа юм.

Цагдаагийн байгууллага нь 1991 онд цагдаагийн байгууллагын 70 жилийн ойгоор “Цагаан шонхор яруу найргийн наадам”, 2011 онд утга зохиолын бүхий л төрлөөр “Цагаан шонхор” утга зохиолын уралдаан тэмцээн зохион байгуулж байсан түүхтэй. Утга уран зохиолыг дэмждэг байгууллагын нэг билээ.

Тухайлбал 90 жилийнхээ ойг тохиолдуулан “Цагаан шонхор” шүлгийн номыг МЗЭ-ийн нэрт зүтгэлтэн яруу найрагч, зохиолч Арлааны Эрдэнэ-Очир эмхэтгэн гаргаж, олны хүртээл болгосон байдаг.

Энэ жилийн “Болор цом-38” яруу найргийн наадам энэ сарын 19-нд 12:00 цагт Цагдаагийн “Сүлд” чуулгын байранд цаг үеийн нөхцөл байдлаас шалтгаалан үзэгчгүйгээр зохион байгуулагдах аж.

Энэхүү яруу найргийн наадмын зорилго нь цагдаагийн сэдэвт яруу найргийн бүтээлийн өв санг баяжуулах, Монголын цагдаагийн түүхэн замнал, үнэт зүйл, сүр хүч, бахархалыг хойч үедээ өвлүүлэн үлдээх, цагдаагийн алба хаагчийн гавьяа зүтгэл, ажил үйлсийг олон нийтэд алдаршуулж, яруу найрагчдын бүтээл туурвилыг олон түмэнд сурталчлах, шинэ авьяастныг нээн илрүүлэх зорилготой аж.

Тус наадмын хоёрын даваанд шалгарсан найрагчдын нэрсийг танилцуулж байна.

1. Ж.Алтангэрэл
2. М.Амархүү
3. Н.Баасанжав
4. Д.Базарсад
5. Ц.Батгэрэл
6. Б.Баттулга
7. Т.Баянсан
8. Ба. Баярсайхан
9. Ш.Билэгсайхан
10. Г.Бөртэ-Үжин
11. С.Бүрнээ
12. Т.Баямбасүрэн
13. Д.Ганболд
14. Э.Гантулга
15. Д.Дамдинжав
16. Д.Дашдондов
17. П.Нямлхагва
18. Д.Одгэрэл
19. М.Отгонбаяр
20. С.Начин
21. В.Нэргүй
22. Б.Пүрэвренцэн
23. А.Сүглэгмаа
24. С.Сэр-Од
25. С.Ууганбаяр
26. Ч.Ууганбаяр
27. С.Цэвээнлхаазал
28. Б.Энхтөр
29. Б.Эрдэнэбилэг

Монголын зохиолчдын эвлэлээс жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулж, оны шилдэг яруу найрагчийг тодруулдаг “Болор цом” наадам зургадугаар сарын 19-нд цагдаагийн “Сүлд” чуулгын концертын танхимд болно.

“Өдрийн сонин”-ы Асуух эрхийн танхимд өнөөдөр “Болор цом” наадмын талаар хэвлэлийн бага хурал боллоо. Тус хуралд МЗЭ-ийн удирдах зөвлөлийн дарга Д.Цэнджав, МЗЭ-ийн яруу найргийн Үндэсний төвийн тэргүүн Ж.Баяржаргал, МҮОНТ-ийн захирал Р.Тулга, ЦЕГ-ын соён гэгээрүүлэх албаны сургалтын хэлтсийн дарга Д.Долгорсүрэн, “Сүлд” чуулгын дарга, хурандаа Г.Эрдэнэбаатар, Монгол Улсын соёлын гавьяат зүтгэлтэн, сэтгүүлч, яруу найрагч Ш.Гүрбазар нар оролцсон юм.

МУУГЗ Ш.Гүрбазар “Болор цом” гэдэг оюуны, яруу найргийн их наадмыг аль болох үзэгчдэдээ шинэ соргог байдлаар хүргэх гэж манай телевиз хичээж байна. Наадам маань ч сайхан болно” гэв.

Монголын зохиолчдын эвлэлийн удирдах зөвлөлийн дарга До.Цэнджав “Олон түмний хүсэн хүлээдэг 38 дахь удаагийн Болор цом наадмыг зохион байгуулах гэж байна. Болор цом гэдэг бол оюун санааны, яруу найргийн, уншигчдын, зохиолчдын, яруу найрагчдын их том баяр цэнгүүн болдог. 2020 онд “Болор цом” наадмыг зохион байгуулах байсан боловч цар тахлын улмаас явагдаагүй. Болор цом бол алгасч, орхиж болохгүй олон түмэнд нэртэй болсон наадам. Энэ жилийн наадмыг Цагдаагийн ерөнхий газар тэр дундаа “Сүлд” чуулгатай хамтран зохион байгуулж байна. Мөн МҮОНРТ хамтран ажиллаж, тэргүүн байрын яруу найрагчид урлаг, оюун санааны их тэнгэр болсон Янжинлхам бурхны асар хүндэтгэлтэй өргөмжлөлийг гардуулдаг. Яруу найргийг зөөлөн хүчний бодлого гэж их ярьдаг. Хүмүүст эерэг сэтгэгдэл төрүүлэх, үгийн урлагийг хүмүүст хүргэхэд асар том үүрэгтэй оролцдог. Энэ жилийн “Болор цом”-ыг Засгийн газар болон УОК-ын шийдвэрийн дагуу явуулна. “Сүлд” чуулгад зайгаа бариад зохион байгуулна” гэлээ.

Сүлд чуулгын дарга, хурандаа Г.Эрдэнэбаатар “2021 он бол онцгой жил. Учир нь цагдаагийн байгууллага үүсгэн байгуулагдсаны түүхт, яруу алдарт 100 жилийн ой тохиож байна. Түүхт ойгоо угтаад цагдаагийн байгууллагаас олон төрлийн арга хэмжээ, ажил зохион байгуулж байгаа. Ялангуяа олон нийт, иргэд рүү чиглэсэн олон ажил төлөвлөсний нэг нь “Болор цом” наадам. Цагдаагийн байгууллагыг төлөөлөөд зургаан яруу найрагч энэ удаагийн наадамд оролцож байгаа” хэмээв.

Монголын зохиолчдын эвлэлийн яруу найргийн төвийн дарга Ж.Баяржаргал “Оны эгшиглэнт яруу найрагч тодруулах, оны шилдэг шүлэг шалгаруулах “Болор цом” уламжлал наадам 2021 оны зургадугаар сарын дундуур болох гэж байна. Түүхэнд тодоор бичигдэн үлдэх байх. Учир нь нэгдүгээрт, халуун зунаар, хоёрдугаарт, цар тахлаас болж их хойшиллоо. Болор цом наадам хамгийн анх 1983 онд ардын уран зохиолч Д.Пүрэвдорж гуайн санаачлагаар зохион байгуулагдаж байлаа. Түүнээс хойш 38 дахь удаагаа зохиогдох гэж байна. Энэ хугацаанд ардын уран зохиолч Д.Цоодол, Б.Лхагвасүрэн зэрэг манай нэрт яруу найрагчид гурван удаа түрүүлж байжээ. 2007 онд анх удаагаа хөдөө орон нутагт буюу Эрдэнэт хотод зохион байгуулагдаж байлаа. Энэ жилийн наадамд 115 яруу найрагч, сонирхогч бүтээлээ ирүүлсэн. Үүнээс 30 яруу найрагч нь шүлгээ уншина. Үүний зургаа нь цагдаагийн байгууллагын алба хаагчид. “Болор цом”-ын гурван эзэн мөн шүлэг, зохиолоо уншина” гэсэн юм.

Сүхбаатарын талбайд энэ сарын 11-нээс эхлэн гурван хоног үргэлжлэх 29 дэх удаагийн номын баярт Анд хэвлэлийн газар эрхлэн гаргасан хүүхдийн болон уран зохиолын 100 гаруй нэр төрлийн бүтээлээрээ оролцож байна.

Анх хэвлэлийн газар “Номын баяр”-т зориулж бүх номоо 10-60 хувь хүртэл хямдруулж байна.

Анд хэвлэлийн газраас онцлох бүтээлүүд:

Зохиолч Н.Бадамжав “Амуль”

Бэсрэг роман, тууж өгүүллэгээс бүрдэх “Амуль” ном нь тайгын өвөрмөц амьдралыг өөр өөр үйл явдлаар холбон бичсэн онцлогтой. Ойн иргэдийн амьдрах хэв маяг нь байгаль эхийг шүтэх гүн сүсэг бишрэлтэй салшгүй холбоотой учраас зүүд, зөн совин, чанад ертөнцийн учир бүтээлэг, юмс үзэгдэл, тайлж тайлбарлах боломжгүй тэр далд холбоо хэлхээг бодит ахуйтай чадварлаг сүлжин бичиж, үйл явдлыг итгэл үнэмшилтэй хүүрнэх нь зохиолчийн авьяас билгийн илрэл юм.

Зохиолч Н.Бадамжав “Дайсику”

Дайсикуд хөвчийн нэгэн отог омог байгалийн гэнэтийн гамшигт өртөн, солирын бороонд сүйрч мөхөөд, түүний суурин дээр шинэ хот байгуулагдсан тухай гардаг. Байгальтай амь нэгтэй амьдарч байсан хүмүүсийн зан араншинг юу эвдэж, амгалан тайван амьдралыг юу бусниулав гэдгийг зохиол.

Зохиолч Н.Бадамжавын “Модон сахалт” цоо шинэ роман тун удахгүй хэвлэгдэж, уншигч олондоо хүрэх болно.

Проспер Мериме “Коломба”

Францын романтизмын үеийн нэрт төлөөлөгч, түүхч, археологич, зохиолч Проспер Мериме 1803 онд мэндэлжээ. Олон талын авьяас билигт зохиолч маань зохиол бүтээлүүдээ түүхэн сэжмээр холбодгоороо Европ даяар алдартай. Тэрээр 1840-1847 оны хооронд алдарт “Кармен” романаа бичиж, уншигчдын хүртээл болгосны дараахан хөгжмийн зохиолч Бизет түүний эл романыг дуурь болгосноор дэлхийн өнцөгт булан бүрд сонгодог урлагийн томоохон төлөөлөл болон тоглогдож байна. Кармен романы дараагийн тэсрэлт хийсэн зохиол яахын аргагүй Коломба. Корсик нутгийн уугуул иргэдийн ёс заншил, зоригт Коломба бүсгүйн эцгийгээ гэсэн сэтгэл нь Францын төдийгүй дэлхий дахины классик уншигчдын сэтгэлийг ховсдон, өдгөө ч нэр хүнд улам өссөөр байна. Мэдээж түүний зохиол түүхэн сэжигтэй байдаг учир Корсик нутагт очих хүсэлтэй жуулчдын тоо эл бүтээлийг гарснаас хойш тасралтгүй өссөн гэдэг.

“Захиалгат аллага” цуврал дээлээ сольж, бүл нэмэн, “Өв залгамжлагчид” нэртэйгээр дахин хэвлэгдлээ.

Зохиолч, сэтгүүлч ХОН ХЭРЭЭДИЙН Б.ЭНХБАТЫН түүхэн бодит явдлаас сэдэвлэсэн “Өв залгамжлагчид” цуврал романууд анх 1990-ээд оны эхэнд хэвлэгдэн, монголын уншигчдад цоо шинэ өнгө төрх, зохиолын голч шугам, бичлэгийн тэс өөр хэв маяг, өнө эртний түүхт Монгол улсын бүхий л цаг үеийн улс төрийн байдал, үнэн төрхийг харуулсан детиктив зохиол билээ. 2018 онд зохиогчийн хүсэлтээр “ЗАХИАЛЛАГА АЛЛАГА” нэрээр шинэчлэгдэн хэвлэгдэж байсан бол 2021 онд мөн зохиогчийн хүсэлтээр “ӨВ ЗАЛГАМЖЛАГЧИД” нэрээр дахин худалдаанд гарч байна.

ХОН ХЭРЭЭД овогт БАЗАР болон түүний хүү БАТААГИЙН хувь заяа хэрхэн эргэхийг “ӨВ ЗАЛГАМЖЛАГЧИД” цуврал романаас уншаарай.

Михаил Булгаков “Залуу эмчийн тэмдэглэл”

Хөдөө тосгоны буйд бөглүү ахуйд дөнгөж сургууль төгссөн залуу эмч томилолтоор очсоныхоо өдрөөс л хээгүй, хэнэггүй тариачдын архагшуулж, газар авхуулсан өвчинтэй тэмцэж эхэлнэ.

Уг зохиолд гарах өвчин намдаах эм морфины хамааралд орсон залуухан эмчийн тэмдэглэл зохиолчийн өөрийнх нь түүх юм. Ямар ахархан хугацаанд бие мах бод, оюун санааг нь эзлэн авсан мансууруулах бодисын хамаарал, донтолт үхлээр төгсөж байгаа тухай өдөр өдрөөр, цаг минутаар тэмдэглэлээ үлдээгээд, оюун санаа, зүүд зөнгөөрөө амьд ч биеэрээ, мэдрэхүйгээрээ насан эцэслэж буй тухай өгүүлнэ.

Зургадугаар сарын 12-нд тохиох Оросын Холбооны улсын өдрөөр Улаанбаатар дахь “Русский дом” (хуучнаар РЦНК)-д Орос номын яармаг худалдаа зохион байгуулагдахаар болжээ.

Хил хаалттай байгаа энэ үед ОХУ-д зарагддаг үнээр бүх төрлийн номын цуглуулгатай болж өөрийгөө болон хүүхдүүдээ баярлуулах боломжийг ийнхүү олгож байгаа аж.

Тодруулбал, тус яармаг худалдаагаар орчин цагийн оросын адал явдал, хайрын туужууд, уран зөгнөлт, шинжлэх ухаан танин мэдэхүйн, дэлхийн номын сонгодог сан хөмрөгт орсон Оросын алдарт зохиолчдын бүтээлүүдийг эх хэлээр нь Оросын орчин үеийн хэвлэх үйлдвэрүүдэд хэвлэгдсэнээр нь худалдан авах боломжтой байна.

Эртний Грекийн уран зохиолын гурван оргилын нэг болох Илиада их хөлгөн туулийг анх удаа бүрэн эхээр нь монгол хэлээр орчуулан уншигч олны сонорыг мялаахад бэлэн болжээ.

Эх сурвалж: Монсудар

Зуны тэргүүн сар айлчлаад удаагүйн зэрэгцээ, яруу найрагч Э.Төгсжаргалын “Тээгч сарууд” ном ч басхүү хэвлэгдээд удаагүй байна. Уран зохиолын ертөнцөд өөрийн гэсэн “өнгийг” бий болгож буй “ГҮН УТГА” уран бүтээлийн нэгдэл байгуулагдаад цөөнгүй жилүүдийг үдсэн билээ.

Нэгдлийн гишүүдийн шилмэл шүлгийн түүврийг 2019 онд “Гүн утга – I” нэртэйгээр уншигчдад хүргэж байсан нь саяхан мэт. Тэгвэл тус нэгдэл энэ оноос, орчин цагийн уншигчдын хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн, шинэлэг содон, шилдэг бүтээлүүд гаргах, уран зохиолын чанар чансааг дээшлүүлэх, уран бүтээлчдээ дэмжих зорилгоор уран зохиолын “ҮҮДЭЛ” цувралыг эхлүүлээд байгаа аж. Цаашид энэхүү цувралын хүрээнд яруу найраг, хүүрнэл зохиол, жүжгийн зохиол, орчуулга зэрэг олон төрлийн шинэ содон номууд гарахаас, ийнхүү эхний бүтээл нь, өнөөдөр онцолж буй шүлгүүдийн зохиогч Э.Төгсжаргалын “ТЭЭГЧ САРУУД” шүлгийн ном юм.

Э.Төгсжаргал нь 1991 онд Булган аймгийн Хишиг-Өндөр суманд төрсөн. Дээрх түүвэр түүний анхны ном гэнэ.

*********

Тэр өдрөөс хойш

Татсан тамхины тань иш

үнсний саванд нэмэгдсэнгүй.

Аавыгаа хэзээ ирэх бол гэж

Гэрийн хаалга онголзох бүрд

нүдний харцаа хавчуулнам.

Үнэхээр их санаж байна аа.

/“Тээгч сарууд” шүлгийн түүвэр, 11-р тал/

*********

Тоорын мод нүцгэрчээ.

Цаг хугацаа идчихжээ, үр минь.

Чамд өөр зүйл бий, битгий уйл.

Чиний сонголт

цэнхэр алим ч байж болно.

Гагцхүү аав нь чамайг

Амт голдоггүй амьдралаас л

харамлана.

/“Тээгч сарууд” шүлгийн түүвэр, 15-р тал/

*********

Гэрийн минь өрхийг нөмөргөж

Гэнэт намайг ижийгүй болгож зүсэрсэн

Үйлийн үрийн нэрмэл тэр бороо

Миний зүрхний өвдөлт юм.

Эвдэрхий цаг хугацааны

Энхэл донхолтой замаар өгсөж уруудахдаа

Элэг бүтэн амьдралын тухай мөрөөдлийг

Аргал шиг газраас түүх гэж хичээсэн

Нялх балчир нас минь

Ээжгүй өссөн хүүгийн тухай

үлгэр зохиожээ.

/“Тээгч сарууд” шүлгийн түүвэр, 46-р тал/

*********

Сонин юм гэж юу вэ?

Тув тунгалаг өглөөний агаар дунд ганц тоос.

Сонин юм гэж юу вэ?

Хүмүүс цаг үргэлжжаргаж буйгаа мэдрэхгүй

Зовлон тоочдог.

Сонин юм гэж юу вэ?

Загас нүдээ аньдаггүй ч нэг л өдөр нүдээ анина,

Хэзээ бол гэдэг нь л сонин.

Сонин юм гэж юу?

Өвөл цасан дороос ургадаг цэцэгс,

Сүүдрийг минь хүртэл өргөж ургах өвсний амь

Хүнийхтэй нэгэн ижил.

/“Тээгч сарууд” шүлгийн түүвэр, 69-р тал/

*********

1.

Хамгийн гоё бороо манай нутагт ордог

Сүүлчийн бороон дусалтай анхны цас унадаг

Тэнд л тэнцвэр оршиж, бид мэндэлдэг.

2.

Хамгийн гоё цас манай нутагт ордог

Хөлийнхөө мөрөөр хүүхдүүд

мөрөөдлөө зурж тоглодог.

Чаргаар гулгаж, усаа зөөж, түлээндээ явж

Галаа түлж, цай хоолоо үйдэг.

3.

Хамгийн гоё дурсамжаа

нутагтаа бид үлдээсэн,

Худгийн ах усаа зүгээр л бэлэглэж

Мөсөн гулгуурын талбай дээр

хөлсөө гартал гулгаж

Нууцхан, дулаахан харцаараа

бээрсэн охидыг хайрлаад л…

4.

Суурингийн гудамжинд жавар үгүй санагдах

Хамгийн гоё салхины амь

манай нутагт хөлд ордог.

Уулсын тоононоос өлгөсөн

Хамгийн гоё, сүүдэр үгүй сар

Манай нутгийг ширтдэг.

5.

Хамгийн эгэл амьдрал манай нутагт байдаг

Амьдралыг амталсаар, амталсаар

Өөрийгөө голж үзээгүй нутгийн минь

Хамаг бүхэн нь аз жаргал байдаг.

/“Тээгч сарууд” шүлгийн түүвэр, 79-80-р тал/