Category: улс-төр

УИХ-ын
чуулганы хуралдаан 09.00 цагт эхэлнэ гэж товлогддог ч үргэлж хоцордгийн жишгээр
өнөөдрийн нэгдсэн хуралдаан ч 10.30  цагт эхэллээ.  Чуулганы
хуралдаанаар Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуульд нэмэлт
оруулах, Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2015 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл
батлах тухай, Гэр бүлйн тухай хуульд нэмэлт оруулах, Галын аюулгүй байдлын тухай
хуулийн төслүүдийг хэлэлцэнэ.  Хуралдааны эхэнд Аж ахуй нэгжийн орлогын
алан татварын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны
хэлэлцүүлэгийг үргэлжлүүлэн хийлээ.

Энэ
хуулийн төсөл нь Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуй нэгжүүдэд
татварын 90 хувийг буцаан олгох тухай хууль юм. Хуулийн төсөлтэй холбогдуулан
гишүүд асуулт, тодруулга авч байна.

УИХ дахь АН-ын бүлгийн хуралдаан бүтэн өдрийн турш үргэлжиллээ.  Хуралдааны завсарлагаанаар бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат, дэд дарга С.Одонтуяа болон ЭЗБХ-ны дарга Б.Гарамгайбаатар нар сэтгүүлчдэд мэдээлэл өглөө. 

Гадаадын иргэнд газар өмчлүүлэхгүй 

АН-ын бүлэг үдээс өмнөх хуралдаанаар УИХ-ын дарга болон Ерөнхий сайдын мэдээлэл, Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах талаар судалж, санал болгох үүрэгтэй ажлын хэсэг болон УИХ-ын гишүүн ч Л.Цогийн мэдээлэл, Сонгуулийн нэгдсэн хуулийн төслийг боловсруулах Ажлын хэсгийн ахлагч Р.Бурмаагийн мэдээллийг сонссон юм. Эдгээр асуудлын талаар бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат сэтгүүлчдэд мэдээлэл өгөв. 

Тэрээр Газрын тухай хуулиар буруу, ташаа мэдээлэл твиттер хуудас болон хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр цацагдаж байна. “Өнөөдөр 18 цагаас газрыг гадаадын иргэнд өмчлүүлэхийн эсрэг жагсаал хийнэ” гэсэн мэдээллийг Ё.Отгонбаяр гишүүн твиттер хуудсандаа цацсан байна. Иймд энэ талаар мэдэгдэл хийхэд хүрлээ. Манай Үндсэн хуульд зөвхөн Монгол Улсын иргэн газар өмчлөх эрхтэй гэж заасан. Бид 2002 онд анх удаа Газрын тухай хуультай болсон. Энэ хуулийн 44-р зүйлд гадаадын иргэнд газар ашиглуулах тухай асуудлыг тодорхой зааж өгсөн байдаг. Гурав дахь парламентдаа дамжин хэлэлцэгдэж байгаа Газрын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд уг заалт яг хэвээрээ орж ирсэн. Газрыг дуудлага худалдаагаар борлуулахад анхны үнийг зарласан байна гэсэн ганцхан тодотгол нэмэгдсэн. Үүнийг орон нутгийн Засаг дарга нь шийдвэрлэнэ гэсэн хуучин заалт нь ч хэвээрээ байгаа. Өөр ямар ч өөрчлөлт ороогүй. Нийгмийн сэтгэл зүйд зохиомлоор бухимдал үүсгэн, тэр байтугай Үндсэн хуультай зөрчилдүүлсэн асуудлыг зориудаар тарааж, хурал цуглаан зохион байгуулахыг уриалах нь Үндсэн хуульд харшилсан, хариуцлагагүй үйлдэл гэж үзэж байна. Тиймээс хууль хяналтын байгууллагууд энэ асуудлыг анхааралдаа авах ёстой. Монгол Улс Газрын тухай хуулийг баталж, иргэдээ өмчтэй болгож, газраар дамжуулан иргэдийнхээ зээлжих, эзэмших, ашиглах, өмчлөх эрхийг нь баталгаажуулах ёстой. Иймд газрыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах зайлшгүй шаардлагатай. Газрын тухай хууль нь бэлчээртэй ямар ч холбоогүй болсон. Бэлчээр бол монголын ард түмний уламжлалт ёс заншил, нүүдэлчин соёлыг хадгалж байгаа гол зүйл. Тиймээс бэлчээрийг хувьчлахгүй хэмээн мэдэгдлээ.

Өмчлөх, эзэмших, ашиглах, түрээслэх эрх гэдэг бол дөрвөн өөр ухагдахуун. Эдгээрийг ялгаж салгаж ойлгох хэрэгтэй. Үндсэн хуулиа зөрчөөд, монгол нутгаа зарчихъя гэсэн сонирхолтой нэг ч хүн байхгүй гэдэгт би итгэж байна. Ард түмэнд газрыг нь өмчлүүлнэ гэж олон жил худал яриад, улс төрөөс болоод төр зоригтой алхам хийж чадахгүй байсан. Бид энэ асуудлыг шийдэх үүрэгтэй. Гэхдээ зөв шийднэ. Сүүлийн үед эх оронч дүр эсгээд популист маягаар улс төр хийдэг байдал түгээмэл болж байна. Газрын тухай хуулиас гадна Ашигт малтмалын тухай хууль, Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хууль, Өрийн тухай хууль, Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хууль гээд бүгдийг нь жадлан эсэргүүцэж, Монгол Улсын эдийн засгийн хөгжлийг хойш нь татах санаархал зохион байгуулалттайгаар өрнөж байгаа нь яавч сайн зүйл биш. Монголд гялтайх зүйлгүй болсон мэтээр ухуулан сурталчилж,  Монгол Улсыг хамгийн муухайгаар харагдуулах үйлдлийг хөхиүлэн дэмжиж байгаа нь хамгийн буруу улс төр юм. Монгол Улсад гялтайж байгаа, хөгжиж байгаа зүйл олон байна. Эдийн засгийн хүндрэлээс шалтгаалан тулгамдаж байгаа асуудал ч олон бий. Иймд эдийн загсийн цоо шинэ эрх зүйн орчныг бий болгохын тулд хаа хаанаа хамтарч ажиллах нь чухал байна гэдгийг бүлгийн дарга нэмж хэлсэн юм.

Өргөтгөлөөр эрчим хүчний асуудлыг шийдвэрлэх нь зүйтэй

Бүлгийн хуралдаанаар хэлэлцсэн дараагийн асуудал нь Ерөнхий сайдын мэдээлэл байлаа. Эдийн засгийг идэвхжүүлэх энэ хугацаанд Засгийн газраас өргөн барих ёстой хуулиудаа бүгдийг өргөн мэдүүлээд байгаа. Наадам хүртэл маш их ачаалалтай дөрвөн долоо хоног хүлээж байна. Арваад хуулийн төслийг наадмаас өмнө хэлэлцэж, батлах ёстой. Шаардлагатай гэж үзвэл чуулганы хугацааг сунгаж өгөөч гэсэн хүсэлтийг АН-ын бүлгээс УИХ-ын даргад тавьсан. Үүнээс өөр арга зам байхгүй гэдгийг АН-ын бүлгийн дарга мэдэгдлээ. Тэрээр цааш нь хэлэхдээ “Өнөөдөр Ерөнхий сайд “ТЭЦ-3” дээрх өргөтгөлийг хүлээж авах нээлтийн ажиллагаанд оролцож байгаа. Бид цахилгаан станц барина гэж нэлээд олон жил ярьсан. Үнийн зөрүүгээс болоод энэ асуудал өнөөдрийг хүртэл шийдэгдээгүй ч гэсэн “ТЭЦ-3” болон “ТЭЦ-4”-ийн өргөтгөлийг барьснаараа монголын эрчим хүчний чадлыг 173 мвт-аар, хамгийн хямд өртгөөр нэмэгдүүлж байгаа. Урьд нь бид их өндөр өртөгтэй ажил хийдэг байсан. Жишээлбэл, 2012 онд 50 мвт-ын хүчин чадалтай Салхитын цахилгаан станцыг 120 сая ам.доларын өртгөөр байгуулсан. Гэтэл өнөөдөр “ТЭЦ-3”-ын өргөтгөлийг 35 сая ам.доллараар хийж байна. Тэгэхээр цаашид өргөтгөл хийх маягаар эрчим хүчний асуудлыг шийдвэрлээд явах нь зүйтэй гэдгийг Ерөнхий сайдад зөвлөсөн. Цаашид эрчим хүчний найдвартай эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэхийн тулд ямар эх үүсвэрийг сонгох вэ гэдгийг бодолцох ёстой гэлээ. 

Үндсэн хуультай холбоотой судалгааны талаар Л.Цог гишүүний мэдээлллийг АН-ын бүлэг сонссон. Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах нь зүйтэй гэсэн урьдчилсан дүгнэлтийг зүйтэй гэж үзэж байгаагаа бүлгийн дарга илэрхийлэв. Тиймээс бүлэг дээрээ ажлын хэсэг зохион байгуулахаар болсон юм.

Сонгуулийн хуулийг парламент дотроо ярилцах цаг болсон

Бүлгийн хурлаар хэлэцсэн дараагийн асуудал Сонгуулийн тухай хууль. Энэ  хууль дээр ажлын хэсэг жил гаруй хугацаанд ажилахдаа улс төрийн бүх намууд, ТББ-ууд, судлагааны байгууллагуудын саналыг авсан байна. Одоо парламент дотроо энэ хуулийг ярилцах цаг болсон гэж үзэж байна. АН-ын бүлгийн хувьд парламент дахь намуудынхаа зөвшилцлийг хэрхэн хийх вэ, юуг нь дэмжих вэ гэдгийг анхаарч, болж өгвөл өмнөх амжилтаасаа ухрахгүй байх шаардлагыг тавьж байгаа. Мөн олон сонгуулийг нэг мөр хамтад нь хийж байя гэсэн байр суурьтай байгаа. Сонгуулийг хамгийн бага зардлаар зохион байгуулж, хамгийн нээлттэй байдлаар зөв тоолдог болоосой гэж хүсч байна. Тиймээс бусад намуудтай зөвшилцөх ажлын хэсэг байгуулсан. Өнөөдрөөс эхлээд анхныхаа уулзалтуудыг хийгээд явна. АН-ын хувьд урьд нь олсон ололтуудаасаа ухрахгүй байх тал дээр бусад намуудтай зөвшилцөнө. Тухайлбал: 2012 оны сонгууль 28:48 гэсэн хувилбараар явагдсан. Үүнийг ахиулаад 50:50 харьцаатай болгох саналтай байна. “Шударга-Ёс “эвсэл бидэнтэй санал нэгдэж байгаа. Харин МАН-ын бүлэг жижигчилсэн буюу можаритори сиситемээр явъя гэсэн зарчмын зөрүүтэй санал гаргаад байгаа. Гэхдээ бид хоорондоо ярилцаж байгаад алтан дунджийг олох байх гэж найдаж байна гэж Д.Эрдэнэбат дарга мэдээллээ.  

Д.Гарамгайбаатар: Газрын биржийн журмыг боловсруулж, ажиллуулна

Бүлгийн дарга мэдээлэл хийсний дараа Газрын тухай хуулийн Ажлын хэсгийн ахлагч Б.Гарамгайбаатар гишүүн уг хуулийн төслийн талаар сэтгүүлчдэд мэдээлэл өглөө. Тэрбээр: 

Сүүлийн үед Газрын тухай хуулиар улс төр явагдаж байна. Намууд өөрсдийн байр сууринаас улс төр хийхийг хориглохгүй. Гэхдээ үнэн бодит мэдээллийг ард иргэдэд өгөхгүй байгаа нь харамсал төрүүлж байна гэдгийг онцоллоо. Ажлын хэсгийн ахлагч цааш нь хэлэхдээ “Миний хувьд, Газрын тухай хуулийн ажлын хэсгийг ахлаад жил гаруй болж байна. Улс төрийн нилээд олон асуудал дагуулсан том хууль учир олон талаас нь нухацтай хэлэлцэж байна. Монгол Улсын Засгийн газраас Газрын тухай багц хуулийн төслийг 2013 оны нэгдүгээр сарын 13-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн.  2013 оны гуравдугаар  сарын 10-ны өдөр яам, тамгын газрын холбогдох албан тушаалтан, МУИС, ХААИС-ын багш, эрдэмтэн, судлаачид, төрийн бус байгууллага, иргэдийн төлөөлөл оролцуулсан өргөн хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан. Энэ хэлэлцүүлгээр оролцогсод өөрсдийн санал, сэтгэгдлээ өгсөн. Мөн оныхоо дөрөвдугаар сард  уг хуулийн нэр томъёогоор хэлэлцүүлэг хийсэн. Энэ хэлэлцүүлэгт  багш, оюутан, эрдэмтдээс гадна газрын тухай холбогдох хууль хяналт, өмгөөлөл, шүүхийн байгууллагаас төлөөлөл оролцсон. Олон улсад газартай холбоотой асуудлаар ямар нэр томъёо хэрэглэдэг талаар санал бодлоо солилцсон юм. Мөн газартай холбоотой шүүх, өмгөөлөл маргааны талаар ярилцсан. Нэлээд ач холбогдолтой хэлэлцүүлэг болсон. Мөн хөдөө аж ахуйн газрын эрхзүйн зохицуулалт хэлэлцүүлгийг энэ оны дөрөвдүгээр сарын 17-нд  явуулсан. Үүнд ҮАБЗ, Үндэсний шинэтгэлийн хороо, УУЯ, ҮХААЯ, Газрын харилцаа, геодези, зурагзүйн газар, АМГ, шүүх, МУИС зэрэг байгууллагуудаас холбогдох албан тушаалтан, мэргэжилтнүүд оролцож, санал бодлоо солилцсон. Үүний дараагаар бид эрчимжсэн мал аж ахуйн асуудлаар хэлэлцүүлэг хийсэн. Үүгээр эрчимжсэн мал аж ахуй, тариалан эрхлэгч аж ахуйн нэгж, энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн бус байгууллага, нийслэлийн Хан-Уул, Налайх, Сонгинохайрхан дүүрэг, Булган, Сэлэнгэ, Төв аймаг зэрэг аймгуудаас малчид, тариаланчдын төлөөллийг авчирч, санал солилцлоо. Дараагаар нь бид тавдугаар сарын 13-нд АНУ-ын Газар ашиглалт, хамгаалалт, түүнд тавих хяналт, эрх зүйн орчныг ямар байгааг туршлага судлалж ярилцсан. Энэ хэлэлцүүлэгт төрийн байгууллага, яам тамгын газар, энэ чиглэлээр судалгаа явуулдаг мэргэжилтнүүд оролцсон. Газрын багц хуулийн төсөлд хэлэлцүүлэг явуулсны дараа иргэдээс захидал, өргөдөл, цахим хаягаар 194 санал ирүүлсэн. Эдгээр саналуудыг бид багцлан, томъёолол бэлтгээд ажлын хэсэг өнөөдрийг хүртэл ажиллаж байна. Энэ чиглэлээр хэвлэл мэдээллийн сэтгүүлчид надаас ярилцлага өгөхийг хүсдэг. Гэвч байнгын хороогоор орж хэлэлцүүлээгүй байгаа асуудалд өөрийн байр сууринаас хандаж хэлэх нь зохимжгүй гэж үзсэн. Байнгын хорооны хуралдаанаар анхны хэлэлцүүлэг явуулсны дараагаар хэвлэл мэдээллийн байгууллагад мэдээлэл өгөх боломж бүрдэх байх гэсэн зарчмыг барьж ажилласан. Хамгийн гол нь өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд улс төр хийх гэсэн хүчнүүд өөрсдийн зүгээс ард иргэдийн санаа бодлыг үймүүлсэн янз бүрийн мэдээлэл өгсөн. Өнөөдрийг хүртэл бид хүлээцтэй хандсан. Цаашдаа хариуг нь дор бүр нь өгч байхаар боллоо. 

УИХ-ын БОХХААБХ-оос байгуулагдсан ажлын хэсэгт бүх намуудын төлөөлөл байгаа. Ажлын хэсэг 19 гишүүний бүрэлдэхүүнтэй. Харамсалтай нь энэ бүх төлөөлөл ач холбогдол бүхий хуулийн төсөл дээр чин сэтгэлээсээ ажиллаж чадаагүй. Тийм учраас байнгын хороод дахин хуралдаж бүрэлдэхүүний тоог цөөлсөн. Өнөөдрийг хүртэл УИХ дахь МАН-ын бүлгийн шийдвэр нэгдсэн байдлаар гараагүй. Гишүүдийнх нь дунд үзэл бодлын зөрүү байгаа учраас нэгдсэн байр суурьт хүрч чадахгүй байна гэсэн. Өнгөрсөн баасан гаригт УИХ-ын даргын дэргэдэх зөвлөл дээр МАН-ын бүлэг хэд хэдэн асуудал дээр нэгдсэн байр суурьт хүрч чадахгүй байгаагаа албан ёсоор хэлсэн. Бие даагч нараас С.Ганбаатар гишүүн энэ хуулийн төсөлтэй холбогдуулан эрдэмтэд, холбогдох байгууллагуудын төлөөлөлтэй уулзуулсан. С.Ганбаатар гишүүний саналыг бид хүлээж аваад, тэдэнтэй ярилцсан. Энэ хуулийн төсөлд хүнд хандсан чиглэсэн ямар нэг асуудал байхгүй гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн. Харамсалтай нь бие даагчид, МАН-ын бүлгийн гишүүд хувь улстөрчийн зүгээс ард олонд таалагдахын тулд уг хуулийн төслийг мушгин гуйвуулсаар байна.  

Өмчлөх гэдэг асуудлыг Монгол Улсын Үндсэн  хууль, Иргэний хуульд тодорхой заасан байдаг. Өргөн баригдсан хууль холбогдох хуулиудыг огт зөрчөөгүй. Монгол Улсын иргэн 0,07-05 га газрыг  үнэ төлбөргүйгээр нэг удаа өмчлөх эрхтэй. Үүнийг Монгол Улсын Үндсэн хууль, Иргэний хуульд тодорхой заасан. Үүнээс өөр ямар нэг өмчлөлийн асуудал Газрын тухай хуулинд тусгагдаагүй байгаа. УИХ-ын ажлын хэсгийн эцсийн хувилбараар “Газар бол төрийн өмч. Монгол Улсын төрийн төсөвт байгууллага л эзэмшиж болно. Гэхдээ үйл ажиллагаа явагдах тодорхой чиглэл хугацаагаар гэрээ байгуулна.”  гэж хуулийн төсөлд тусгасан. Өөр эзэмших тухай заалт байхгүй. Ашиглах гэдэг дээр Монгол Улсын иргэн, Монгол Улсын хуулийн этгээд ашиглаж болно. Гэхдээ “Тодорхой үйл ажиллагаа явуулах зураг төсөлтэй  гэрээг аймаг, нийслэлийн Засаг дарга хийж, ашиглана” гэсэн заалт байгаа. Гэрээн дээр нөхцөл, шаардлагууд тодорхой тусгагдана. Мөн “Монгол Улсын иргэн газрыг оршин суух зориулалтаар ашиглаж болно” гэсэн заалт байгаа. Үүний сум, дүүргийн Засаг дарга нар шийдвэрлэнэ.  Гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүмүүс Монгол Улсад оршин суух зорилгоор мөн ашиглаж болно.  “Гадаадын хуулийн этгээд тодорхой үйл ажиллагаа явуулах эрхтэйгээр мөн ашиглаж болно” гэсэн заалт байгаа. Тухайн ашиглах газар дээр зураг төсөл нь байх юм.  Гадаадын хөрөнгө оруулалтай аж ахуйн нэгж мөн газар ашиглаж болно. Гэрээнд заагдсан зориулалтаар л ашиглана. Өмчлөх, эзэмших эрх байхгүй. Тодорхой хугацаатай. Газрын биржээр дамжуулж ашиглах юм. 

Газрын бирж өнөөдрийг хүртэл ажиллаагүй. Өмнөх хууль дээр Газрын биржийн талаар тодорхой заалт байсан. Гэхдээ хэрхэн ажиллах журам нь батлагдаагүй байсан. Одоо бид журам боловсруулж, Газрын биржийг ажиллагаанд оруулна. Газрын тухай хуулиар бүгдийг зохицуулна. Гадаадын иргэн, аж ахуйн нэгжид газрыг өмчлүүлэх тухай асуудал огт байхгүй гэдгийг хариуцлагатайгаар мэдэгдье” гэлээ.

Мэдээллийн дараа сэтгүүлчдийн асуултад дараахь хариултыг өглөө. 

-Улсын баялагтай холбоотой хуулийн төслүүдийг баяр наадам дөхөж буй, хөл бөмбөгийн ДАШТ болж байгаа энэ үед давхцуулан шууруулах гэж байна гэсэн хардлага байна. Ер нь стратегийн орд гэж байхаа больж байгаа юм уу? 

Д.Эрдэнэбат: Үндсэн хуульд “Газар бол ард түмний өмч” гээд заачихсан. Гэхдээ уул уурхайн баялгийг ямар хэлбэрээр ашиглавал ард түмэнд илүү үр өгөөжтэй байх вэ гэдэг дээр гишүүдийн дунд хоёр янзын санал байна. Нэг хэсэг нь стратегийн орд газар байх ёстой, тодорхой хувийг төр эзэмших ёстой гэдэг. Нөгөө хэсэг нь уул уурхайг илүү үр ашигтай ашиглая гэвэл төрийг оролцуулахгүй байя. Төр оролцохоороо хамаг юм нь шахааны байдлаар явагдаж, улс төржсөөр ард түмэн  баялгаасаа хүртэж чадахгүй байна гэдэг. Ямар нэг баяр наадам, хөл бөмбөгийг далимдуулаад, ардуур нь хулгайч нар асуудлыг шийдэх гээд байгаа юм шиг ойлголтыг олон нийтэд түгээж, ийм гэнэн улс төр хийж болохгүй шүү дээ. 

С.Одонтуяа: Стратегийн оруудын талаар нэмэлт мэдээлэл өгье. Төрөөс эрдэс баялгийн талаар баримтлах бодлогод 2007 оны 27-р тогтоолд заасан стратегийн ордуудыг цэгцлэх тухай тусгасан байгаа. Зарим ордыг энэ жагсаалтаас хасъя, зайлшгүй үлдэх ёстой ордууд дээр төр хяналтаа зөв тавьж, үр ашгийг нь нэмэгдүүлэх тал дээр онцгой анхаарч ажиллая гэсэн заалт орсон. Манай улсын эдийн засаг томоохон ордуудаас шууд хамааралтай байдаг. Тийм учраас Засгийн газраас эдгээр ордын асуудлыг оруулж ирж байгаа юм. Оруулж ирсний дараа төрийн өмчийн оролцоо хэдэн хувь байх вэ гэдгийг УИХ өөрөө шийдэх ёстой. Бодлогын баримт бичгийг хэлэлцэх үед санал өгч байсан эрдэмтэн, судлаачид, ААН-үүдийн 90 гаруй хувь нь стратегийн ордыг болих хэрэгтэй, энэ бол эдийн засгийн үр ашиггүй хувилбар гэдгийг хэлж байсан. Төрийн өмч нэрээр хэдхэн хүн завшдаг, авилгын уурхай болдог асуудлыг эцэслэе гэсэн зарчмыг баримталж байгаа юм. 

Соёлын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг дэмжлээ

Соёлын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэн дэмжээд, Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэхээр тогтлоо. Энэ хуулийн төсөл нь 2 зүйлтэй бөгөөд 1 дүгээр зүйлд нэмж оруулах нэр томъёог, үйл ажиллагаанд тавих хязгаарлалтыг тусгаж, 2 дугаар зүйлд хуулийг дагаж мөрдөх хугацааг тусгажээ. Энэ хуулийн төсөл батлагдсанаар үндэсний соёлыг хамгаалах хэрэгцээ өсч, үндэсний уран бүтээлчдийн эрэлт сайжирч, ажлын байр нэмэгдэнэ хэмээн үзэж байна.

Телевиз, радио болон кабелийн сувгаар дамжуулагдаж буй уран сайхны нэвтрүүлгийн агуулгын зохистой харилцааг бий болгох, хэрэглэгчийг үндэсний эрх ашиг, хэл, соёл, зан заншил, хүүхдэд зориулсан нэвтрүүлэг, Монгол Улсад бүтээсэн бүтээлээр хангах, үндэсний соёл, зан заншлыг дэмжих зорилгоор хуульд нэмэлт оруулах хуулийн төслийг боловсруулжээ. Тодруулбал, Олон нийтийн радио, телевизийн нэвтрүүлж буй уран сайхны хөтөлбөрт нэвтрүүлгийн нийт агуулгын 60 хувиас доошгүй нь, хүүхдэд зориулсан уран сайхны хөтөлбөрт 70 хувиас доошгүй нь үндэсний нэвтрүүлэг байна. Бусад Монгол Улсад бүртгэлтэй эфирийн телевиз, радио, кабелийн сувгаар дамжуулж буй уран сайхны хөтөлбөрт нэвтрүүлгийн нийт агуулгын 50 хувиас доошгүй нь, хүүхдэд зориулсан нэвтрүүлгийн 60 хувиас доошгүй нь үндэсний нэвтрүүлэг байна. Мөн кино театр, үзвэрийн цэгүүдийн дэлгэц тус бүрээр түгээх кинонд үндэсний киноны эзлэх хувь 50-аас доошгүй байхаар тусгажээ.

УИХ-ын гишүүн, АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат “Тамхины хяналтын тухай”  хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслөө УИХ-ын дарга З.Энхболдод өнөөдөр өргөн барьжээ. Уг төсөлд утаат тамхи татах зөвшөөрөгдсөн цэгийг тодорхойлж, байгуулах асуудлыг тусгасан аж. Ингэхдээ тамхи татах зориулалт бүхий тусгай бэлтгэсэн талбайг гадаа эсвэл агааржуулалтын тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон тусгай тасалгаан дотор байхаар төсөлд оруулжээ. Мөн нийтийн хоол, худалдаа, баар, цэнгээний газар, аж ахуй нэгж байгууллагын ажлын байрны дотоод орчинд утаат тамхи татах зөвшөөрөгдсөн цэг байгуулах нь зүйтэй хэмээн үзсэн байна. Харин тамхи татах цэг нь тусгай тэмдэглэгээтэй байх аж. 

Д.Эрдэнэбат гишүүн тамхичдын эрх ашгийг хамгаалахаар ажиллаж эхлэв. Тэр тамхи татдаг хүмүүст зориулсан тусгай газар байх нь зүйтэй гэж үзэж. Харин хуулийг санаачлагч УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэг тамхины өрөөг эрс эсэргүүцэж байгаа. Тэрбээр тамхичдыг гишгэх газаргүй болгох нь зүйтэй хэмээн үзэж, санаачилсан хуулиа цээжээрээ хамгаалж буй. Тиймдээ ч бүлгийн даргаа торгуулахаар мэргэжлийн хяналтын байгууллагад албан бичиг илгээж байсан удаатай. Тамхины хяналтын тухай хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах санал гаргаж, төсөл боловсруулаад буй АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат өрөөндөө тамхи татсан хэмээн ам алдсанаасаа болж, Л.Эрдэнэчимэг гишүүнээс зэм хүртээд зогсоогүй торгуулахаар болсон. Харин энэ удаа АН-ын бүлгийн дарга хариу болгож, хуулийг нь засварлахаар шийджээ. Мянга мянган тамхичид бас өөрийнхөө хэрэгцээ шаардлагад нийцүүлэх үүднээс хуулиар хориглосноос бусад нийтийн эдэлбэр газарт зөвшөөрөгдсөн цэг байгуулах нь зүйтэй хэмээн хуулийн төсөлд тусгаж. Харин хуулийн эзэн энэ засварыг хэрхэн хүлээж авах нь сонирхууштай л зүйл.

УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн хуралдаанаар Үндэсний их баяр наадмын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийж, гишүүдийн 80.7 хувийн саналаар дэмжин баталлаа. УИХ-ын гишүүн Р.Гончигдорж, Б.Чойжилсүрэн нарын  санаачилсан уг хууль батлагдсанаар үндэсний бөхийн далай аварга цол хасагдаж байгаа юм.

УИХ-ын дарга З.Энхболдод өнөөдөр УИХ дахь АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат “Тамхины хяналтын тухай”  хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл өргөн барилаа.

Утаат тамхи татах зөвшөөрөгдсөн цэгийг тодорхойлж, байгуулах асуудлыг  хуулийн төсөлд тусгасан байна. Тамхи татах зориулалт бүхий тусгай бэлтгэсэн талбайг гадаа, агааржуулалтын тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон тусгай тасалгааг дотор байхаар зааж дээрх цэгүүдэд тэмдэг тэмдэглэгээ байрлуулах, ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээлийн болон дотуур байрнаас 500 метрийн дотор тамхи татах, худалдаалахыг хориглосон заалт дээр нэмж эмнэлэг сувиллын газрыг оруулахаар хуулийн төсөлд тусгасан талаар хууль санаачлагч дурдав. Утаат тамхи татах зөвшөөрөгдсөн цэгт тавих стандартыг эрүүл мэндийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална гэж хуулийн төсөлд оруулжээ.

Мөн нийтийн хоол, худалдаа, баар, цэнгээний газар, аж ахуй нэгж байгууллагын ажлын байрны дотоод орчинд утаат тамхи татах зөвшөөрөгдсөн цэг байгуулж, хуулиар хориглосноос бусад нийтийн эдэлбэр газарт зөвшөөрөгдсөн цэг байгуулах асуудлыг сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал шийдвэрлэхээр тусгажээ.  

УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн үдээс өмнөх нэгдсэн хуралдаанаар Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх асуудлыг хэлэлцлээ. Хууль санаачлагчийн илтгэлийг Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин, Хууль зүйн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн С.Баярцогт танилцуулав.

Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль 2004 онд батлагдаж, гэр бүлийн хүчирхийллийг хүний эрхийн зөрчилд тооцож, Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх үндэсний хөтөлбөрийг 2007 онд батлан хэрэгжүүлжээ. Засгийн газраас гэр бүлийн хүчирхийллийн хохирогчид хамгаалах байр, зөвлөгөө өгөх утсаар үйлчлэх үйлчилгээг мэргэшсэн төрийн бус байгууллагаар гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгүүлж, нэг цэгийн үйлчилгээний төвүүдийг байгуулан ажиллуулжээ. 

Дээрх арга хэмжээг хэрэгжүүлж байгаа боловч гэр бүлийн хүчирхийлэл буурахгүй, харин ч хүний амь нас хохирох, гэмтэх, хүүхэд илүү өртөх зэргээр ноцтой хэлбэрт шилжих болсон байна. Үүний гол шалтгааныг хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа хуулийн зохицуулалт оновчтой бус, ялангуяа байгууллагуудын эрх хэмжээ, оролцоог хэт ерөнхий, салангид байдлаар тусгасан, хохирогч, түүний гэр бүлийн гишүүдийн аюулгүй байдлыг хамгаалах асуудлыг орхигдуулсантай холбоотой гэж үзсэн байна.

Иймд гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх эрх зүйн зохицуулалтыг хохирогчийн аюулгүй байдлыг нэн тэргүүнд хамгаалах, хүчирхийлэл дахин давтагдахаас урьдчилан сэргийлэх, салбар хоорондын хамтын ажиллагаанд тулгуурлах зарчимд нийцүүлэн хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг боловсруулжээ. 

Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжиж чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэж үзсэн байна. 

Төслийн танилцуулга болон Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан гишүүд асуулт асууж, саналаа хэлсэн. Гишүүд хүчирхийлэлд өртсөн хүмүүст үйлчлэх түр хамгаалах байрны үйл ажиллагаа, түүнд байрлах хугацаа, хүүхэд, ахмад настны эсрэг гэмт хэрэгт ногдуулах ял шийтгэл, хохирогчдод үзүүлэх сэтгэл зүйн зөвөлгөө, хүүхдийн тэвчишгүй хөдөлмөр, үр хүүхдээ шийтгэдэг, уураа барьж чаддаггүй эцэг эхчүүдтэй ямар хариуцлага тооцох талаар асууж тодруулж байлаа. Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин болон тус хуулийн ажлын хэсгийн гишүүдийн тайлбарласнаар, хүүхэд, ахмад настны эсрэг хүчирхийллийн гэмт хэргийг хүндрүүлэх нөхцөл байдлаар авч үзэхээр хуулийн төсөлд тусгасан байна. 

Одоо үйл ажиллагаа явуулж байгаа хохирогчдыг түр хамгаалах байранд гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн хохирогчийг 7-30 хоног байрлуулдаг байна. Хуулийн төсөлд түр хамгаалах байранд хохирогчийг байрлуулах хугацааг заагаагүй бөгөөд цаашдаа тэднийг байрлуулах хугацааг сунгах боломжтой хэмээн ажлын хэсгээс тодруулж хэлсэн. 

Эрүүл мэндийн даатгалын тухай, Нийгмийн халамжийн тухай хуульд гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн хохирогчид эрүүл мэндийн болон сэтгэл зүйн үйлчилгээг үнэ төлбөргүй үзүүлнэ хэмээн заасан байдаг ч хэрхэн үзүүлэх нь тодорхойгүй явсаар ирсэн аж. Шинэ хуулиар сэтгэл зүйн болон эрүүл мэндийн үйлчилгээ үзүүлэх асуудлыг дээрх хуультай холбож өгч байгаа юм байна. 

Хүүхдээ зун цагт хөдөө явуулж, мал хариулуулан, хөдөөд, малд дуртай болгож байгааг хүүхдийн хөдөлмөр гэж ойлгож болохгүй. Энэ бол монгол ахуй хэмээн Х.Тэмүүжин сайд хэлсэн. Харин хүүхдээ сургуулиас нь гаргаад мал хариулуулан, мөнгө олж, эрхийг нь зөрчиж байгаа үйлдлийг өөрөөр ойлгох учиртай гэж тэрбээр тодруулсан юм. 

Хүүхэддээ гар хүрсэн, уураа барьж чаддаггүй эцэг, эхийг юун түрүүн шийтгэхээс өмнө уураа барих сургалтад хамруулах талаар ч хуулийн төсөлд тусгасан байна. Гишүүд ийнхүү хэлэлцсэний дараа санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх хуулийн төслүүдийг хэлэлцэхийг дэмжлээ.  

УИХ-ын гишүүн, Гадаад хэргийн сайд асан Г.Занданшатар Вашингтон ДС хотод авто зам гарч яваад  машинд дайруулсан харамсалтай хэрэг өнгөрсөн долоо хоногт гарсан байна. Ослын улмаас тэрбээр гар, хөлөндөө гэмтэл авч Вашингтон хотын нэгэн эмнэлэгт ухаангүй хүргэгджээ. Одоогоор түүний биеийн байдал сайжирч ухаан орсон гэдгийг ойрын эх сурвалж нь мэдээллээ.

 АНУ-ын Вашингтон хотод Баянхонгор аймгийн МАН-ын хорооны дэд дарга тэргүүтэй хүмүүс очсон байна. Г.Занданшатар тэдэнтэй уулзаад орой авто замын гарцаар, ногоон гэрлээр гарах гэж байхад нь машин хурдтай жолоодож явсан нэгэн залуу ирж дайрчээ.  Г.Занданшатартай хамт хоёр америк иргэн зам гарах гэж явсан бөгөөд тэд ч мөн машинд дайруулж хүнд гэмтэл авсан байна. Хурд хэтрүүлэн машин жолоодож явсан залууг цагдаагийнхан саатуулсан бөгөөд түүнийг хар тамхи хэтрүүлэн хэрэглэсэн үедээ машин жолоодсон гэж буруутгаж байгаа  гэнэ. 

 Г.Занданшатар  АНУ-ын Вашингтон хотод гэр бүлийн хамт амьдарч байгаа бөгөөд “George Town” –ны их сургуульд суралцаад  зургаан сар болж байсан юм байна. Энэ талаар МАН-ын хэвлэл мэдээллийн ажилтнаас тодруулахад “Г.Занданшатар осолд орсон нь үнэн. Бие нь гайгүй байгаа” гэсэн товчхон хариултыг өгсөн юм.

Г.Ялгуун

УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэх асуудал   

09.00 цагаас: 

1. Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2014.5.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/: 

– Хууль санаачлагчийн илтгэлийг Хууль зүйн сайд Х.ТЭМҮҮЖИН танилцуулна; 

– Хууль зүйн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их  Хурлын гишүүн Р.БУРМАА танилцуулна. 

2. Үндэсний их баяр наадмын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл  /Улсын Их Хурлын гишүүн Р.Гончигдорж, Д.Батцогт, Б.Чойжилсүрэн 2014.01.20-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, далай аварга цолыг хасах тухай, анхны хэлэлцүүлэг/: 

– Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их  Хурлын гишүүн Р.БУРМАА танилцуулна. 

3. Өрийн удирдлагын тухай болон холбогдох бусад хууль, тогтоолын төсөл /хэлэлцэх эсэх/: 

– Хууль санаачлагчийн илтгэлийг Сангийн сайд Ч.УЛААН танилцуулна; 

– Төсвийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их  Хурлын гишүүн Ц.ЦОЛМОН танилцуулна. 

4. “Ногоон хөгжлийн үзэл баримтлал, дунд хугацааны хөтөлбөр батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /эцсийн хэлэлцүүлэг/: 

– Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны танилцуулгыг Улсын Их Хурлын гишүүн С.ДЭМБЭРЭЛ танилцуулна. 

5. Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /эцсийн хэлэлцүүлэг/: 

– Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны танилцуулгыг Улсын Их Хурлын гишүүн А.БАКЕЙ танилцуулна. 

6. “Цагаан суваргын ордын төрийн эзэмшлийн хувь тогтоох тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2014.5.23-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/: 

– Эдийн засгийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Д.ГАНБАТ танилцуулна. 

7. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай /Засгийн газар 2014.01.24-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, татварын 90 хувийг буцаан олгох тухай, анхны хэлэлцүүлэг/: 

– Төсвийн байнгын хорооны санал дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Б.НАРАНХҮҮ танилцуулна. 

8. Монгол хэлний тухай хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн М.Батчимэг, Н.Батцэрэг, А.Бакей, Г.Батхүү, Л.Гантөмөр, Н.Энхболд нар 2014.5.16-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/: 

– Хууль санаачлагчийн илтгэлийг Улсын Их Хурлын М.БАТЧИМЭГ танилцуулна; 

– Төрийн байгуулалтын болон Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ё.ОТГОНБАЯР танилцуулна. 

9. “Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2015 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /хэлэлцэх эсэх/: 

– Хууль санаачлагчийн илтгэлийг Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.БАТБАЯР танилцуулна; 

– Эдийн засгийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын  гишүүн Г.БАТХҮҮ танилцуулна. 

10. Гэр бүлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Оюунхорол 2011.10.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, гэр бүлийн асуудал хариуцсан агентлаг бий болгох тухай, хэлэлцэх эсэх/: 

– Хууль санаачлагчийн илтгэлийг Улсын Их Хурлын Д.ОЮУНХОРОЛ танилцуулна; 

– Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны  санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.БАТСУУРЬ танилцуулна.