Category: онцлох-нийтлэл

Оскарын шагналт Америкийн алдарт жүжигчин Робин Улльямс Колифорни мужийн Тибурон дахь гэртээ саяхан амьсгал хураажээ. Орон нутгийн цагдаагийн байгууллагуудад орон нутгийн цагаар 11 цаг 55 минутанд дуудлага ирсэн бөгөөд хэргийн анхан шатны үзлэгээр түүнийг амиа хорлосон байж болзошгүй хэмээн үзэж байна. Учир нь түүний цогцсонд бэртэж гэмтсэн ул мөргүй, гэр доторх эд хогшил эмх замбараатай байснаас гадна түүний амьсгал боогдон нас баржээ. 

Сэтгүүлч мара Баксбум түүнийг хэдэн сарын турш сэтгэл санаагаар маш их унаж байсан талаар олонд мэдэгдсэн нь түүний амиа хорлосон байж болзошгүйт гэх таамгийг улам нэмэгдэүүүлж байна. Гэсэн хэдий ч хэригийн газар дахь мөрдлөгө шинжилгээ үргэлжилж байна. 

Ердөө саяхан, энэ сарын эхээр болсон Хөвсгөлийн ИТХ-ын нөхөн сонгуулийн дүнг сонирхлоо. АН бараа сураггүй уруудчихаж.  Долоон тойргийн тавд нь МАН ялалт байгуулсан гэж хэвлэлийнхэн мэдээлэв. Сонгуулийн дүнг бүр нарийвчилж мэдээлбэл Хөвсгөлийн ИТХ-ын 41 суудлын 24-ийг нь МАН, хоёрыг нь бие даагч, үлдсэн 14-ийг нь АН аваад байна. Арваад суудал авсан нь АН-ын хувьд тайвшрахаар мэдээ биш. Хөвсгөлийнхөн энэ удаа МАН-д итгэл үзүүлсэн нь ардчилагчдын хувьд анхаарахаас аргагүй бодит үйл явдал. 

Хөвсгөлийн сонгуулийг онцолж бичих болсон нь цаанаа нарийн учиртай. Улстөрийнхөн Хөвсгөлийн сонгуулийг анхааралтай ажигладаг нь тохиолдлын хэрэг биш. Тэд цэнхэр далайн хавьцаа өрнөх сонгуулийн дүнгээс улстөрийн чигийг танддаг. Хөвсгөл нутаг их сонин. Манжийн түрэмгийллийн үед манжууд Монголын цэнхэр хязгаарт бараг ялж чадаагүй. Яаж ч  айлгаж сүрдүүлээд нөлөөллөө тогтоож хүчрээгүй. Хоёр зуун жил хаанчлалаа тогтоох гэж үзээд сая нэг хүлээн зөвшөөрүүлэх гэтэл Манж  гэдэг улс дэлхийн түүхийн тавцангаас чимээгүйхэн буучихсан. Чингүнжавыг өөртөө татахын тулд Манжийн хаан эрх мэдэл, хэргэм зэрэг гээд элдэв дээдийг амласан ч манжийн эсрэг тэмцсээр байсныг өнгөрсөн түүхээс харж болно. Хаантан ямар сайндаа л “Би дотоод газрын цэргийг гаргаж Чингүнжавыг бариулна. Чингүнжав бузар  хааш оргож чаднам. Чингүнжавыг барьж ял өгөхгүй бол хэн болохсон билээ” гэж хилэгнэн бичиж байхав. 

Бээжинд хоёр хүү, ханийнхаа хамт цаазлуулсан Чингүнжавдаа  Хөвсгөлчүүд хайртай. Жанхас бор толгойгоо Ван толгой хэмээн нэрлэж, хөшөөг нь босгон хүндэтгэл илэрхийлсээр байгаа. Хөвсгөлчүүд эрх чөлөөнд хичнээн хайртайг Чингүнжав хэмээх монгол ноёны Манжийн дарангуйлалтай тэмцсэн он цаг, Чингүнжавынхаа хөшөөнд хүндэтгэн бөхийдөг энэ цагийнхнаас нь харж болно. Манжийн хааны засаглалыг хөхиүлэн дэмждэг байсан шарын шашныг ч Хөвсгөл нутгийнхан хүлээж аваагүй. Бөө мөргөлийн ёс жаягаа өнөө хүртэл эвдэлгүй авч үлдсэн газар гэвэл ганцхан Хөвсгөл гэхэд хэтрүүлсэн болохгүй. Хөвсгөлчүүд ийм л сонин улс. 

Яг нарийндаа Монголд ерэн жил оршсон Ардын хувьсгал ч Хөвсгөлд бараг ялаагүй. Цагаан морин жилийн ардчилсан хувьсгалын үеэр эрх чөлөөнд дуртай цэнхэр хязгаарынхан л хөдөөгийнхнөөс хамгийн түрүүнд “Ардчилал мандтугай” гэж хашгирсан.  “Бидэнд социализм биш эрх чөлөө хэрэгтэй” гэж чанга дуугаран  жагсацгаасан нь Ардын хувьсгалын улаан туг Хөвсгөлд жинхэнэ утгаараа намирч чадаагүй гэх итгэмээргүй ч итгэхээс аргагүй үнэний наад захын нотолгоо.  Хөвсгөлчүүд ардчиллын түүчээ болсон нь мөн л өнгөрсөн түүхийн шарласан хуудсанд тодоос тод бичээтэй байгаа.  МАХН (одоо бол МАН) парламентын бараг л бүх суудлыг эзэгнэж байхад Хөвсгөлчүүд АН-аас нэр дэвшсэн Л.Гүндалайг сонгож байв. Ганц намын дарангуйллын эсрэг агуулгатай үг бичгийн цаасан дээр бичин барьж зогсон чуулганы нээлт бүрийг үймүүлдэг байсан  Л.Гүндалайгийн зураг одоо ч хаа нэг харагддаг. Хөвсгөлөөс сонгогдсон Л.Гүндалай далан хэдүүлээ суугаа олонхийн хувьд, тэдний тухайн үед гаргаж байсан шийдвэрүүдэд  сүрхий айхтар нөлөө үзүүлж чадаагүй ч монголчуудад ардчилал, АН хоёрыг мартуулаагүй л юмдаг.  Хөвсгөл ийм л нутаг. 

Эргээд Хөвсгөлд болсон ИТХ-ын сонгуулийн дүн рүү анхаарлаа хандуулъя. Эрх чөлөөнд ийм дуртай, уг язгуураараа ардчилсан хөвсгөлчүүд энэ удаа МАН-ыг сонгожээ. Энэ бол АН-ын хувьд том сануулга. ”Ажлаа хийхгүй байна шүү та нар” гэсэн том дохио. Бодож үзэхгүй байх аргагүй сэрэмжлүүлэг. Аливаа нам ялаад ард түмэнд юу өгөх ёстой вэ гэсэн асуултад хариу хайгаад үзье. Аягандаа ахиухан хоолтой байх боломжийг бүрдүүлж  өгөх нь  л ялсан намын иргэддээ үзүүлэх том дэм.  Аяга дүүрэн хоолон дээр нэмэх нь өмнөхөөсөө илүү ая тухтай амьдрал, аюулгүй, эрүүл орчин.  Иргэдэд үүнээс өөр юу ч хэрэггүй. Ялснаасаа хойш хоёр жилийн турш төр барихдаа АН үүнийг нь бүрдүүлж өгөөгүй учраас л Хөвсгөлд ялалт байгуулж чадаагүй гэх гээд байна л даа. 

Түүхэндээ төрийн гурван өндөрлөг нь АН-ынх байсан тохиолдол үгүй. Энэ цагт л Ц.Элбэгдорж, З.Энхболд, Н.Алтанхуяг гэсэн АН-ын гурван гишүүн монгол төрийн магнайд байна. АН Монголын түүхэнд анх удаа засгийг бүрэн утгаар нь барьж байгаа тохиолдол нь бидний амьдарч буй өдгөө цаг. Бямбасүрэнгийн засгийн үед АН-ыг  төр барьсан гэж хэлж болох юм. Гэхдээ бага хурлын эрх нь МАН-д байсан. Р.Гончигдоржийг Их хурлын дарга байх үед Ерөнхийлөгч нь Н.Багабанди байлаа. Харин энэ удаа төрийн удирдлагууд гурвуулаа АН-ынх. АН дангаараа төр барьж байна. АН бүх эрхийг нь авчихвал арай илүү юм хийх байх гэсэн итгэлээр л Монголын ард түмэн энэ эрхмүүдийн төлөө саналаа өгч  АН-ыг бүх сонгуульд ялуулсан. 

АН өнөөдөр юу ч хийхгүй байна гэвэл хэт өрөөсгөл дүгнэлт болно. Мэдээж тэд төр засгийн эрхийг аваад  юм хийж байгаа. Гэхдээ ардчиллынхаа уг үндэс рүү нулимсан алхмууд их хийж байна. Ардчиллын язгуур эрх ашиг болсон хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлтэй дайтаж байна. Дөрөв дэх засаглал гэгддэг хэвлэлийг үгүй болгохоор улайрсан жишээг нэг биш нэжгээдээр нь дурдаж болно. Ардчиллын амин сүнс болсон төрийн институтуудыг хооронд нь дайтуулаад эхэлчихлээ. Эдийн засгийн бодлогын чанартай стратегийн гэж онцолж болох бүтээн байгуулалтаас нэг нь ч бодитой ажил болсонгүй. Таван толгой төсөл, тавдугаар цахилгаан станц, төмөр зам өнөөдрийг хүртэл таг чиг. Тавдугаар цахилгаан станц нь арай нааштай явж байгаа. Бусад нь бараа сураггүй. Нүүрс нь үнэ цэнэгүй болсон Таван толгойг төмөр зам л аварна. Эдийн засагчид, учир мэдэх эрхмүүд  урд хөрш рүү нарийн царигтай төмөр зам тавьж байж нүүрсний үнэ арай өснө гээд байхад л шийдвэр гаргахгүй явсаар хаврын чуулганаа хаачих жишээний. Намрын чуулганаар царигийн асуудлыг эдийн засгийн талаас нь эрүүлээр харж шийдлээ ч  энэ жилдээ лав төмөр замын ажил “будаа” болсон. Санхүүжилт дээр нь туслаад өгье гэж дуугарсан “Шинхуа” яг өнөөдөр бол ууртай байгаа.  Хөгжлийнхөө төлөө хөдөлж өгдөггүй түшээд маань Хятаддаа төдийгүй дэлхийд дээгүүрт давхидаг энэ группынхны гайхшийг ёстой л нэг барж буйг таамаглаж цөхөх юмгүй. 

Сүүлийн үед АН-ынхны хийж байгаа бүхнийг харахаар дандаа хуурсан, дүр эсгэсэн жүжгүүд харагдах боллоо. Харин ч нэг жинхэнэ утгаар нь дэглэж  тавьж  чадаж байна.  Харамсалтай нь ард түмэн жүжигт итгэдэггүй. Амьдралынхаа төлөө зүтгэж яваа эгэл иргэдэд тайзан дээр өрнөх, амьдралаас нь тасархай, амьдралд нь нэмэргүй гоё жүжиг хэрэггүй.  Тэд бодитой, биетэй ажлыг л үнэлнэ. Амьдралд нь мэдрэгдсэн ажил хийсэн хэнийг ч дэмжих хүч тэдэнд бий. Төмөр замаа шийдэж нүүрсээ дажгүй үнээр ахиухан гаргаад доллар оруулж ирээд байвал ядаж л иргэдийн халаасан дахь төгрөгийн үнэ цэнэ өдөр өдрөөр унахгүй. Жилийн өмнө түрийвчинд нь байсан арван мянган төгрөг зургаан мянган төгрөг болоод шалдаа уначихаад байхад хэн АН-д дуртай байх юм бэ. Энэ удаа Хөвсгөлийн ИТХ-д АН цөөнх боллоо. Яг энэ янзаараа яваад байвал хоёр жилийн дараа УИХ-д цөөнх болно гэсэн дохиог Хөвсгөлийн сонгууль өгчихлөө. Хөвсгөлийн барометр дохиолж эхэллээ шүү, АН-ынхаан.

Ц.БААСАНСҮРЭН

 Эболагийн цусархаг халууралт өвчнөөр Африкийн Гвиней улсын иргэн 2013 оны 12-р сард өвчилж, улмаар хөрш зэргэлдээ Сьерра Леон, Либери, Нигери улсуудад уг халдвар тархан, 2014 оны 8-р сарын 8-ны байдлаар 1779 тохиолдол бүртгэгдснээс 961 тохиолдол буюу нийт өвчлөгсдийн 54.0 хувь нь нас барсан байна.

ДЭМБ уг халдварын байдлыг авч хэлэлцээд, өндөр эрсдэл бүхий нийгмийн эрүүл мэндийн аюултай, онцгой нөхцөл байдал үүссэнийг зарласан байна.

 Өвчний тухай баримт мэдээллүүд:

• Эбола вирусын өвчин (өмнө нь Эболагийн цусархаг халууралт гэж нэрлэдэг байсан) цочмог явцтай үхлийн аюулд хүргэх өндөр эрсдэлтэй вирусээр дамжин халдварладаг өвчин юм.

 • Халдварлагдсан хүмүүсээс 90 хүртэлх хувь нь нас барах магадлалтай

 • Энэ өвчний дэгдэлт халуун орны ой шугуй бүхий Төв болон Баруун Африкийн орнуудад  бүртгэгдсэн. 

• Халуун орны зэрлэг амьтдаас тухайлбал сармагчин, жимсний сарьсан багваахай зэрэг амьтнаас хүнд халдварлан улмаар хүнээс хүнд дамжин дэгдэлтийн түвшинд хүрдэг. 

Халдвар дамжих зам:

 • Өвчилсөн хүний гэмтсэн арьс салст, цус, шээс, бөөлжис, үрийн шингэн өтгөн болон тэдгээрээр бохирлогдсон орчны эд зүйлстэй шууд харьцах замаар халдвар дамжина. Нас барсан өвчтнийг оршуулах үед эмгэнэж гашуудсан төрөл төрөгсөд нь бие махбодитой нь хүрэлцэх үед мөн халдвар дамждаг болох нь тогтоогдоод байна. 

• Өвчин тусаад эдгэсэн хүний үрийн шингэнд вирус 7 долоо хоног (49 хоног) хүртэлх хугацаанд хадгалагдаж халдварлуулах боломжтой. 

 • Өвчтнийг хэвтүүлэн эмчлүүлж буй эмнэлгийн ажилтнууд халдвар хамгааллын чанд дэглэмийг сахиж мөрдөөгүй тохиолдолд халдвар эмнэлгийн дотоод халдвар байдлаар дэгдэх аюултай.

  Өвчний шинж тэмдэг:

 • Халдвар авсан цагаас өвчний шинж тэмдэг илрэх хүртэлх нууц үе нь 2-21 хоног үргэлжилдэг. 

• Гэнэт өндөр халуурч эхлэх ба бие сульдаж, булчин өвдөх, толгой өвдөх, хоолой эмзэглэлтэй болж өвдөх зэрэг шинж тэмдгүүд илэрч дараа нь бөөлжих, суулгах, тууралт гарах зэрэг шинжүүд нэмэгдэнэ.

 • Хүнд болон амь насанд аюултай үедээ цусархаг диатез илэрч, элэгний, бөөрний дутал, Төв мэдрэлийн системийн өөрчлөлт болон олон эрхтэн системийг хамарсан хүндрэлд хүргэнэ. Лабораторийн шинжилгээгээр цусны цагаан эс, тромбоцитийн тоо цөөрч, элэгний ферментүүдийн хэмжээ ихэснэ.

Оношилгоо:

 • Эбола вирусын өвчний оношийг эцэслэн тавихын өмнө хумхаа, шигеллёз, холер, менингит зэрэг бусад вирусын шалтгаант цочмог өвчнүүдийг үгүйсгэх ёстой.

• Оношийг лабораторийн ийлдэс судлалын болон вирус судлалын шинжилгээгээр эцэслэн баталгаажуулна. 

 Вакцин ба эмчилгээ:

 • Одоогоор уг өвчнөөс сэргийлэх вакцин болон өвөрмөц эмчилгээний арга байхгүй байна.

Зөвлөмж:

 Хилийн дээс алхаж буй зорчигчдод дараахь зөвлөмжийг хүргэж байна.

• Дэгдэлт бүртгэгдэж буй Африкийн улс орнуудад онцгой шаардлага гарахгүй бол аялал жуулчлал, албан болон хувийн ажлаар зорчихгүй байх.

 • Зайлшгүй шаардлагаар дээрх бүс нутгийн улс орнуудад очих тохиолдолд:

 o Халдвар авсан байж болзошгүй хүний цус, биеийн бусад шингэнд хүрэлцэхээс зайлсхийх;

 o Тохиолдлын бэлгийн хавьталд орохгүй байх; 

 o Үхсэн болон өвчтэй зэрлэг амьтны эд эрхтэн, сэг зэмээр оролдохгүй байх;

 o Түүхий болон дутуу болгосон хүнс хэрэглэхгүй байх;

 o Өвчтэй байж болзошгүй хүний хэрэглэсэн болон хүрсэн эд зүйлс нэн ялангуяа цусаар бохирлогдсон зүү тариур зэрэгт хүрэхгүй байх.

 • Шаардлагатай тохиолдолд таны эрүүл мэндийг хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх зорилгоор ашигладаг тул өөрийн орны хилээр болон зорчин яваа гадны улс орны хилээр нэвтрэхэд бөглөдөг маягт дээрх (орох, гарах хуудас arrival/departure card) гэрийн хаяг, буух буудал, байрлах байр, холбоо барих хувь хүн/албан байгууллагын хаяг, утасны дугаарыг үнэн зөв алдаа мадаггүй бөглөх. 

 • Дэгдэлт гарсан бүс нутгаас ирсэн зорчигчдын хувьд ирснээс хойш 3 долоо хоногийн дотор халуурах, ядрах сульдах, булчингаар өвдөх, бөөлжих, суулгах, арьсаар туурах, цус алдах зэрэг шинж тэмдгүүд илэрсэн тохиолдолд шууд Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвд хандахыг зөвлөж байна.  

Эрүүл мэндийн яам

Хэрэглэгчийн хүлээлтийн индекс хоёр  улирал  дараалан буурсан дүнтэй гарсныг Нээлттэй нийгэм форум, Монголын санхүүгийн зах зээлийн холбооны нэгдсэн судалгааны дүн өгүүлэв.  Оны эцэс гэхэд 174 байсан Хэрэглэгчийн хүлээлтийн индекс   2014 оны нэгдүгээр  улиралд 167,58  болж  буурсан бол хоёрдугаар улиралд 145 болж буураад байна. ХХИндексийн дэд  индикаторууд болох өнөөгийн нөхцөл  байдлын индикатор 55.85 болж өмнөх улирлаас өссөн боловч ирээдүйн нөхцөл байдлын индикатор 52.88 болж өмнөх  улирлаас буусан  юм.

Өнөөгийн нөхцөл байдлын индикатор –55.85 байгаа  бол  ирээдүйн нөхцөл байдлын индикатор –52.88   байна.

Энэхүү  уналтын байдал нь Монголын эдийн засагт итгэх иргэдийн итгэл буурсаар байгааг харуулж байгаа юм.

Үүнээс дүгнэхэд иргэдийн амьдрал огцом дордоогүй ч  ирээдүйд муудах вий гэсэн айдас өндөр байна. 

Энэхүү  ирээдүйгээ харах сөрөг хандлагыг  бий болгосон үйл явдлуудад  улс төрийн тогтворгүй байдал, ам.долларын ханшийн өсөлт,  уул уурхайн салбарын зогсонги байдал, хөдөлмөрийн зах  зээлд  өрнөж буй томоохон цомхотголууд зэргийг дурдаж болно. Харин өнөөгийн нөхцөл байдлын  индикатор тогтвортой хадгалагдсаар байгаа нь орон сууцны  үнэ, ипотекийн зээл зэрэг буюу өдөр тутмын амьдралд  нөлөөлөх хүчин зүйлс нь эерэг үзүүлэлттэй байгаатай холбоотой.

 Дараагийн онцлох үр бол инфляцийн хүлээлт юм. 

Инфляцийн  хүлээлт өмнөх улирлаас сөрөг үр дүнг үзүүллээ. Судалгаанд  оролцсон нийт иргэдийн 54 хувь нь ирэх  нэг жилийн хугацаанд  инфляци өснө гэсэн хүлээлттэй байхад 18 хувь нь буурна хэмээн хүлээж байгаа ажээ. Харин үлдсэн 30 хувь нь өөрчлөлт гарахгүй болов уу хэмээн таамаглаж байна. 

Өнөөдрийн  байдлаар улсын хэмжээнд инфляци 14.6 хувьтай байгаа юм. 

Гурван  ажилтан бүрийн нэг нь  ажлын байраа тогтворгүй хэмээн  дүгнэжээ

Энэ улирлын хувьд онцлох үзүүлэлт нь ажлын байрны тогтворгүйбайдал байлаа. Нийт судалгаанд оролцогчдын 1/3 нь буюу 33 хувь нь ажлын байраа тогтворгүй гэж үзэж байна.

Хэрэглэгчийн хүлээлтийн индекс нь дэлхийн олонхи хөгжингүй орнуудад тухайн улс өөрийн  иргэдийн хэрэглээндээ зарцуулж байгаа зардлын ирээдүйн хандлагыг тодорхойлох зорилгоор тооцдог өндөр ач холбогдол бүхий эдийн засгийн индикатор юм. 

Аливаа нэгэн улсын эдийн засгийн төлөв байдлыг тодорхойлохын тулд тэргүүлэгч буюу эдийн засгийн ирээдүйн төлөв байдлыг харуулдаг индикатор болон улс орны эдийн засгийн тухайн үеийн төлөвийг харуулдаг индикаторыг тооцож үзэх шаардлагатай болдог. ХХИ нь эдийн засгийн ирээдүйн төлөв байдлыг урьдчилан харуулдаг тэргүүлэгч  индикатор бөгөөд зах зээлийн эдийн засагтай орнуудын хувьд тухайн улсын эдийн засгийн ирээдүйн хандлага нь эдийн засаг дахь хэрэглэгчдийн үйл хөдлөл, эдийн засгийн ирээдүйн төлөв байдлын талаархи хүлээлт, тэдгээрийн хэрэглээндээ зарцуулж байгаа зардлын хэмжээ зэргээс голчлон хамаардаг болсон учраас дэлхийн олон улс орон хэрэглэгчдийнхээ үйл хөдлөл, хүлээлт дээр тулгуурласан энэ индексийг 

тооцож, шийдвэр гаргалтандаа чухал үзүүлэлт болгон ашигласаар ирсэн байна. 

ХХИ нь зөвхөн бодлого боловсруулагчид, төрийн болон төрийн бус байгууллагуудын хувьд бус бизнес эрхлэгчдийн хувьд ч ирээдүйн төлөвлөлт, шийдвэр гаргалтандаа ашиглаж болох мэдээллийн чухал эх үүсвэр болдогоороо ихээхэн ач холбогдолтой юм. 

Ийм учраас дэлхийн хөгжингүй орнуудад энэ индекст ихээхэн ач холбогдол өгч, тогтмол тооцсоор ирсэн. Тухайлбал, Америкийн Conference Board, Германы ZEW зэрэг байгууллагууд энэ индексийг  тогтмол тооцдог бөгөөд индекс нь эдийн засгийн ирээдүйн чиг хандлагыг гайхалтай зөв харуулж чаддаг нь батлагдсан 

байна. Манай улсын хувьд  Санхүүгийн Зах Зээлийн Холбоо болон Нээлттэй Нийгэм Форум 2010 оны нэгдүгээр улирлаас хамтран энэхүү индексийг тооцож байна. 

Өнгөрсөн амралтын өдөр Туркт анх удаагаа  Ерөнхийлөгчийн сонгууль болж өнгөрсөн билээ. Тус улсад эрх барьж буй Шударг ёс ба хөгжлийн намаас нэр дэвшсэн, Ерөнхий сайдын албыг хашиж байсан Т.Эрдоганыг нэр дэвшүүлсэн. Өчигдөр орой Туркийн Сонгуулийн төв хорооноос мэдэгдэл хийхдээ саналын хуудсыг тоолж дуусан гээд нэр дэвшигч Т.Эрдоган хамгийн олон буюу 51.75 хувийн санал авч ялалт байгуулжээ.

Ийнхүү Т.Эрдоган нь бүх нийтийн сонгуулиар сонгогдсон Туркийн анхны Ерөнхийлөгч боллоо.

Ю.Дэлгэр

Ерөнхий сайдын ахлах зөвлөх Л.Гансүх болон М.Тулга, Э.Төмөрбаатар,
Г.Батхуяг нарыг өнгөрсөн сарын 29-нд АТГ-аас саатуул­сан билээ.  УИХ-ын гишүүн асан Л.Гансүхийг  Төв аймаг дахь урьдчилан хорих төвд хориод байгаа.
Түүнийг Засгийн газраас хэрэгжүүлсэн “Нүүрс” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ мөнгө завшсан
байж болзошгүй гэх хэргээр шалгаж байгаа юм. Л.Гансүхийн өмгөөлөгч Ц.Баасандорж  АТГ, болон Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын
алба хаагч нар удаа дараа хууль зөрчин, өмгөөлөл үзүүлэх эрхийг хаан боогдуулж байгаад
гомдолтой байна гэв. Энэ талаар түүнтэй ярилцлаа.

 -Та
үйлчлүүлэгч Л.Гансүхтэй уулзсан уу. Өмгөөлөл үзүүлэх эрхийг тань АТГ-аас хааж  хууль зөрчөөд байгаа гэсэн. Энэ талаар яриагаа
эхлэх үү?

-Л.Гансүхтэй гурван ч удаа уулзаад байна.  Түүнийг АТГ-аас долдугаар сарын 29-нд цагдан хорьсон
байгаа. Л.Гансүхэд хууль ёсны дагуу өмгөөлөл үзүүлж байгаа энэ хугацаанд АТГ-ын
хууль бус үйлдэл хэрээс хэтэрч байна. Тэднийг шалгадаг газар алга байгааг хэлмээр
байна. Анх Л.Гансүхийг цагдан хорьсны дараа Төв аймгийн цагдан хорих төвд очсон.
Гэтэл хорих ангийн дарга болоод албан хаагч нар “АТГ-аас өмгөөлөгчтэй нь битгий
уулзуул гэсэн албан бичиг өгсөн. Үүний дагуу бид уулзуулж болохгүй” гэх утга бүхий
тайлбарыг өгч уулзуулаагүй. Өмгөөлөгчтэй уулзуулаагүй нь хууль бус. 

Эрүүгийн байцаан
шийтгэх хуульд зааснаар сэжигтэн, яллагдагч өмгөөлөгчтэйгөө уулзах эрхтэй гэж заасан
байдаг юм. Өмгөөлөгч хорих байранд үнэмлэхээ үзүүлээд л нэвтрэх эрхтэй. Мөн хоригдож
байгаа этгээд өөрийнхөө өмгөөлөгчтэй уулзах эрхтэй. Бүр хуулинд тов тодорхой заагаад
өгчихсөн байдаг. Тухайл­бал Эрүүгийн бай­цаан шийтгэх хуулийн 35 дугаар зүйлийн
35.2.8, 36 дугаар зүйлийн 36.3.4-т заас­ны дагуу сэжигтэн яллаг­дагч нь өмгөөлөгч
авах, өмгөө­лөгч­тэйгөө ганцаарчлан уул­зах эрхтэй, 41 дүгээр зүйлийн 41.3.1-т өмгөөлөгч
нь сэжигтэн, яллагдагч шүүгдэгчтэй уулзах эрхтэй, 17 зүйлийн 17.1.4-т  хоригдсон этгээд өмгөөлөгчтэйгөө уулзах эрхтэй,
11 дүгээр зүйлийн 11.2-т хоригдсон этгээдийн өмгөөлөгч үнэмлэхээ үзүүлж хорих байранд
нэвтрэх эрхтэй гэж тус тус заасан байдаг. Гэтэл хуулиар оногдсон эрхийнхээ хүрээнд
өөрийнхөө үйлчлүүлэгчтэй уулзах эрхийг авах гэтэл ШШГЕГ,  АТГ хоёр ч удаа зөрчсөн. Мөрдөн байцаагч ямар
эрх үүрэгтэйг хуулинд мөн л заа­гаад өгчихсөн байгаа. Өөрөөр хэлбэл өмгөөлөгч үйлчлүүлэгч
хоёр уулзах нь   АТГ-т ямар ч хамаагүй. АТГ-ын
байцаагч н.Золжаргалд сэжигтэнг өмгөөлөгчтэй уул­зах зөвшөөрөл өгөх ямар ч эрх байхгүй.
Гэтэл АТГ өөрсдийгөө хэн нэгэнд уул­зах эрхийг нь өгдөг гээд ойлго­чихсон. Тэгээд
Шүүхийн шийд­вэр гүйцэтгэх газар руу бичиг явуулсан. Өмгөөлөгчтэй уулзуулж болохгүй,
АТГ-аас зөвшөөрөл өгнө тэгэхээр уулзуул гээд. Энэ нь хууль зөрчсөн асуудал. Хэрэв
мөр­дөн байцаагч сэжигтэн, яллагдагчийг өмгөөлөгчтэй уулзуулахыг мэддэг байсан юм
бол цагдаа, тагнуул зэрэг бусад хууль хяналтынхан ч гэсэн адилхан эрхтэй байна биз
дээ. Адилхан л мөрдөн байцаагч нар. Тэгсэн АТГ-аас хууль зөрчин ШШГЕГ-ын зарим хорих
ангиудад бичиг өгүүлсэн. Өөрсдийнхөө эрх үүргийг хэт ихээр үнэлж, хуулийг гажуудуулах
гэж орол­дож байгаагийн нэг хэлбэр юм. Өмнө нь мөрдөн байцаагч нарын хууль бус үйлдлийг
хянаж, шалгадаг Прокурорын дэргэдэх мөрдөн байцаах газар татан буугдсан. Үүнээс
болж АТГ-ын мөрдөн байцаагч нарын хууль бус үйлдэл хэрээс хэтэрч байна. Тэднийг
хянаж шалгадаг газар ч алга.

-Та
АТГ-ын мөрдөн бай­цаагч нарын хууль бус үйлд­лийн талаар Хүний эрхийн комисс зэрэг
байгууллагад хандсан. Танд ямар нэгэн хариу өгсөн үү?

-Миний бие өөрийн үйлч­лүүлэгч Л.Гансүхийг Нийс­лэлийн прокурорын
газар болон ШШГЕГ-ын дарга, хурандаа С.Баяндалай болон Хүний эрхийн комисст хандан
гомдол гаргасан. Монгол Улсын Үндсэн хууль болон Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг
ноцтойгоор зөрчиж байгаад гомдолтой байгаагаа илэрхийлсэн. Монгол Улсын Үндсэн хуульд
хүн өмгөөлөх, өмгөөлүүлэх эрхтэй хэмээн заасан бол Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн
35 дугаар зүйлд “сэжигтэн, яллагдагч нь өмгөөлөгч авах, өмгөөлөгчтэйгөө ганцаарчилж
уулзах” эрхтэй хэмээн заасан байдаг. Энэ талаар албан бичиг хүргүүлсэн. Удахгүй
хариу нь ирэх байх. ШШГЕГ-аас хууль зөрчсөн асуудалтай холбоотойгоор эхнээсээ арга
хэмжээ авч эхэлж байна. Хүний эрхийн комисс энэ долоо хоногтоо багтаагаад хүний
эрхийг зөрчсөн үү үгүй юу гэдгийг шийдвэрлээд хариуг нь өгөх байх. Үүний дараа АТГ-ын
мөрдөн байцаагч нарт хариуцлага тооцох асуудал яригдана.

-Төв
аймгийн цагдан хорих газрын албан хаагч таны хөтөлж байсан тэмдэглэлийг булааж авч
байрнаасаа хөөн гаргасан гэсэн. Та тийм ноцтой зүйл бичиж авч байсан юм уу?

-2014 оны наймдугаар сарын 5-нд өглөө 09:00 цагт  Төв аймгийн цагдан хорих төв орж Л.Гансүхтэй уулзах
гэтэл ээлжийн дарга Баярмагнай, тоо бүртгэгч н.Гандолгор нар АТГ-аас уулзуулж болохгүй
гэсэн бичиг дахин ирчихсэн. Уулзуулахгүй гээд оруулаагүй. 12:00 цагийн алдад албаны
дарга нь ирээд уулзуулсан юм. Тэгээд үйлчлүүлэгч Л.Гансүхтэй уулзаад түүний бичсэн
өргөдлөөс тэмдэглэл хөтөлж байтал ээлжийн ахлагч “Та тэмдэглэл хөтөлж болохгүй,
бид таныг энд юм бичүүлэхгүй” гээд булаагаад авчихсан. Бүр та эндээс зайл гэж хүртэл
хэлсэн. Энэхүү үйлдэл нь  мөн л хууль зөрчсөн
зүйл болсон. Иймд Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газар дээрх албан тушаалтан
өмгөөллийн, яллагдагчийн уулзах, ярилцах, тэмдэглэл хөтлөх эрхийг хязгаарлаж хууль
бус үйлдэл гаргасан тул арга хэмжээ авч өгнө үү гэсэн гомдол гаргаад байгаа. Л.Гансүх
болон түүний ар гэрийнхний тавьсан хүсэлтийн дагуу миний бие өмгөөлөл үзүүлж байгаа.
Өмгөөлөл үзүүлэхдээ ямар нэгэн хууль зөрчсөн зүйл байхгүй. Гэтэл удаа дараагийн
үйлдлээр АТГ, Төв аймгийн цагдан хорих төвийн албан хаагч нар хууль зөрчиж өмгөөлөл
үзүүлэх эрхэд саад болж байна. Үүний эсрэг баттай зогсож тэмцэнэ.

-Таны
өмгөөлж байгаа Зөвлөх Л.Гансүхийг өнгөр­сөн сарын 29-нд саатуулсан. Өмгөөлөгчдийн
зүгээс АТГ хууль бусаар саатуулсан гэсэн мэдээлэл хийсэн. Яагаад хууль бусаар хорьсон
юм бэ?

-Л.Гансүхийг 29-ний өдөр цагдан хорьсон. Ингэж цагдан хорихдоо АТГ-аас
Л.Гансүхийг нэг юман дээр гарын үсэг  зураадхаач
гэж дуудсан байгаа юм. Ингээд дуудсан өрөөнд нь үдийн 13.00 цагийн үед яваад ороход
нь шууд гавлаад суулгачихсан, яах гэж байгаа нь мэдэгдэхгүй. Тэр өрөөнд Л.Гансүх
5,6 цаг гавтай суусан юм билээ. Сүүлдээ Л.Гансүх уурлаад гараад явахад АТГ-ынхан
гудамж талбайд  чирж, гулдчиж хүнлэг бусаар
харьцсан байсан. Тэгж байхад хажуугаар нь УИХ-ын нэр бүхий гишүүд явж таарсан. Мөн
ард түмний нүдэн дээр  нэр төрийг нь гутаан
доромжилсон байна.  Тэгээд оройны 18.00 цагийн
үед АТГ-ын байцаагч Зол­жаргал захирамжаа үзүүлж цаг­дан хорьсон. Мөн л цаг­дан
хорихдоо өөрт нь мэдэг­дэхгүйгээр дуудаж авчирч хууран, мэхлэх замаар саатуулсан.

Э.ХҮРЭЛБААТАР

Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн долоодугаар сарын гүйцэтгэлийн мэдээгээр төсвийн тэнцвэржүүлсэн нийт орлогын бүрдүүлэлт 88 хувь, нийт зарлага 72.8 хувийн гүйцэтгэлтэй гарсан байна. Улмаар төсвийн нийт тэнцэл 160.9 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай гарчээ. Тэнцвэржүүлсэн нийт орлого долоодугаар сард 3305.2 тэрбум төгрөгт хүрч, орлогын төлөвлөгөө 12 хувь буюу 450 тэрбум төгрөгөөр дутуу биелсэн байна. Энэ нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 265.2 тэрбум төгрөгөөр илүү байгаа аж.