Category: нүүр-хуудасны-онцлох

АН–ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ц.Оюундарьтай ярилцлаа.

–Засгийн газрыг огцруулах асуудал бослоо. Уг нь Н.Алтанхуяг сайд Засгийн газарт цомхотгол хийгээд үргэлжлүүлэн ажиллахаар төлөвлөж байсан.Улс төр ундарч байгаад АН ямар байр суурьтай байгаа бол?

-Засгийн газрын бүтэц бүрэлдэхүүнийг баталсан. Түүний дагуу яамдыг ямар сайдаар толгойлуулж ажиллуулах вэ гэдэг асуудал яригдаж байтал МАН-аас Ерөнхий сайдыг огцруулъя гэсэн нь өнгөрсөн баасан гаригийн асуудал. Энэ нь АН дотооддоо бий болгосон зөрчил биш. МАН-аас босгочихоод буй зөрчил. Бид буюу АН Засгийн газрыг тогтвортой ажиллуулах хэрэгтэй гэсэн байр суурьтай байгаа. Хэрвээ Н.Алтанхуяг сайдын ажил муу, урагшлахгүй, буруу байвал үндэслэлийг нь манай намын гишүүд өөрсдөө дэвшүүлээд огцруулж болно. Түүнээс биш МАН-ын тавьсан үндэслэлээр засгаа огцруулахыг нам хэзээ ч зөвшөөрөхгүй. Шууд хэлбэл МАН-ынхны гаргасан бланк дээр АН-ын хүн гарын үсэг зураад тэр нь хэрэгжиж Засгийн газар огцорвол намын дүрэмд харш. “Байгуулсан Засгийн газраа унагах аваас намаас хөөнө” гэсэн АН-ын дүрэм байгаа. Дүрмийн дагуу энэ асуудал шийдэгдэх ёстой. Болохгүй байгаа зүйлээ дотооддоо намынхаа хурлаар ярих ёстой. Одоогийн байдлаар дүрмээ бүрэн уншаагүй хүмүүс алдаа гаргаад байна. Намынхаа гишүүдэд “Байгуулсан засгаа унагах юм бол та өөрөө буруудна шүү” гэдгийг хэлж байгаа.

–Ж.Батзандан гишүүн АН–аас хөөгдөх хэмжээнд хүрч асуудал босгосон гэсэн үг үү. Тэрээр МАН–ынхантай хүч хавсарсан?

-Дүрмээр Засгийн газраа огцруулахад оролцсон нь тогтоогдвол гэж байдаг. Тэр гарын үсгээр Засгийн газар унавал Ж.Батзандан асуудалд орно. Одоогоор Засгийн газар унаагүй байгаа учраас энэ нөхөр дүрмээ мэддэггүй, ёс зүйгүй нөхөр гэж цоллогдоод л дуусах байх. Хүний тоглоомд давхиж ороод байгаа нь буруу.

–Ерөнхий сайдыг огцруулах олон хүн АН–д байгаа бололтой. Та МоАХ–ны хүн. МоАХ фракц үүнд хамгийн их хамаатай. М.Батчимэг, Р.Амаржаргал гишүүний нэр ч дуулдаж эхэлсэн?

-Би МоАХ-ны квотоор орсон ч энэ л намын хүн. Бидний саналын хуудсын ард МоАХ гэж бус АН гэж бичигдэнэ. М.Батчимэгийн нэрийн ард ч гэлээ Нэг ардчилал гэж бус АН л гэж бичигддэг. Үндсэн эрх ашгийн эрэмбэ чинь нам байхгүй юу. С.Зориг агсны үг бий дээ. Нэгдүгээрт улс эх орон, нам, бүлэглэл тэгээд хувь хүний эрх ашиг байх ёстой гэж. Гэтэл хувийн хийгээд фракцийн эрх ашгаа намаас дээгүүр эрэмбэлээд байгаа юм. МоАХ-ны хүмүүст би сануулж л байсан. Гэхдээ тэд улс төрийн хуйвалдаан хийх гээд байгаа юм биш. Үндэслэлийг нь би ихээр хүндэтгэж байгаа.

–МАН–ын гаргаж тавьсан Ерөнхий сайдыг огцруулах үндэслэлүүдийг ямар түвшинд хүлээж авч байгаа юм бол?

-Алдаа хийгээгүй гэж огт хэлэхгүй байгаа. Гэхдээ олон муу сонголтоос аль нь арай дээр вэ гэдэг чинь өнөөгийн Засгийн газар. Бид дангаараа ажиллаж чадахгүй. МАН-тай нийлж болохгүй байсан. Тэгэхээр сонголт нь “Шударга ёс” эвсэл хийгээд ИЗНН байсан. Энэ нь сайн нөхцөл байгаагүй гэсэн үг. Муу нөхцөл байдалд байгаа хүнийг ажил хийсэнгүй гэж нүдээд байх нь ёс зүйгүй асуудал. Дээрээс нь түүнийг муу болгох гэж, энд тэндхийн олон зүйлийг авчирч наагаад байх юм. Тэр хүн өөрөө л хэрэг хийгээгүй бол ойр тойрных нь хүмүүсийн хэрэг ямар хамаа байна аа.

–МАХН–тай гэрээ хийсэн нь асуудлыг хурцатгах шиг боллоо?

-Их том нөлөө болж байна. Ер нь АН-аас нэр дэвшиж хоёр удаа сонгогдсон Ерөнхийлөгчийн барьж байгаа томоохон бодлогын нэг нь авлигын эсрэг үйл ажиллагаа юм. Авлига гэдэг байнга өндөр албан тушаалтнуудыг онилдог. Тэр утгаараа хамгийн өндөр албан тушаалтай Н.Энхбаяр гэдэг хүнийг тухайн үедээ бариад шийтгэж байсан. Ял нь дууссан эсвэл өршөөгдсөн тохиолдолд төр төмөр нүүрээ үргэлж үзүүлээд байж болдоггүй л байх. Ямартай ч одоо энэ хүнийг МАХН-ын дарга гэдгийг хэн ч үгүйсгээгүй байгаа. Тэгэхээр бид МАХН-тай хамтран ажиллаад засгаа байгуулаад явж байгаа учраас тэр намыг төлөөлөх даргатай нь хамтран ажиллахаар гарын үсэг зурж таарна. Тэр утгаараа бид эв зүйгээ олж ажиллах нь ёс зүйн хэрэг. Гэхдээ ийм гэрээ байгуулахаа олонд зарлаж ҮЗХ-ныхоо хурлаар хэлэлцүүлэх байтал Н.Алтанхуяг дарга өөрийг нь огцруулах асуудлыг өргөн барингуут хариу арга хэмжээг дур мэдэж, яаран авсан нь алдаа байсан.

–Намын тань шат шатны байгууллагаас Н.Алтанхуяг сайдад хариуцлага тооцохыг шаардаж эхэлсэн. Яаж шийдэх вэ?

-Үүнийг намын бүх түвшнийхэн хэлж байна. Зарим нь хэвлэлээр, зарим нь журмаараа хэлж байна. Журмаараа хэлж байгаа нөхдийнхөө үгийг аваад “Алдаа хийчихжээ. Алдаагаа засах хэрэгтэй юм байна” гээд залруулж байна. Бид 40 жил хүчтэй удирдагчтай байсан. Хүнийг тахин шүтэж үзсэн. Дараа нь дахиад нэг хүнийг тахин шүтсэн. “Монголчуудад энэ байдал зохихгүй юм байна” гэж үзэн “Нэг хүн төгс биш учраас бусад нь дутуугаа нөхөж явъя” гээд багийн тоглолтын системийг сонгосон биз дээ. Тийм байтал Н.Алтанхуяг гэдэг хүнийг төгс байлгах гээд шаардаад, “зодоод” байх юм. Гэтэл бид өөрсдөө оролцож төгс болгох ёстой байдаг. Намын гурван удирдлагын нэг нь Э.Бат-Үүл дарга. Тэр хүн ирээд асуудлаа ярьдаггүй. Гүйцэтгэх зөвлөлийнхөө хуралд нэг ч суудаггүй. Тэгсэн хэрнээ асуудал ундрахад шууд босч ирээд мэдэгдэл гаргана гэдэг таатай зүйл биш. Намаасаа хэр холдож, хөндийрснөө харуулж байгаа юм.

–Дур мэдэн шийдвэр гаргасанд нь намын даргадаа ямар хариуцлага үүрүүлэх ёстой байдаг юм. Хэлхэлдчихээд буй Н.Энхбаяр, Н.Алтанхуяг даргыг салгахын тулд Ерөнхий сайдыг огцруулах кнопыг дар гэж гишүүддээ уриалах нь ч байна?

-Э.Бат-Үүл дарга өөрийнхөө үзэл санааг илэрхийлж байгаа хэрэг.

Харин миний үзэл санаа юу вэ гэвэл Н.Алтанхуягийг огцруулах кнопыг дар гэдэг буруу аргумент. Нэг л зүйл тодорхой байх ёстой. Н.Алтанхуяг гэдэг хүн болохгүй байвал өөрсдөө үндэслэлээ тавиад, унага. Бухимдаад байгаа асуудлаа өөрсдөө хөндөөд дүрмээрээ тогло. 19 хүнийхээ гарын үсгийг цуглуулаад ороод ир. Тэгсэн тохиолдолд асуудлыг нам хэлэлцэнэ. Тэгээд ч өнөөдөр Н.Алтанхуяг гэдэг хүн рүү бус АН руу дайрсан маш олон зүйл байна. Энэ нь намын эрх ашигт хохиролтой. Үндсэн хууль зөрчсөн, хүнийг гэм буруутай нь тогтоогдоогүй байхад ял үүрүүлэх гэсэн ноцтой асуудлууд байгаа учраас ийм байдлаар намын нүүр царайг харлуулж болохгүй гэдгийг л хэлээд байгаа юм.

–Удахгүй нийслэлийн АН хуралдаж таны гаргаж ирэхийг шаардаад байгаа асуудлуудыг хөндөх юм гэсэн. ҮЗХ хуралдах боломж одоогийн нөхцөлд хэр ойрхон байна вэ. АН–ын дарга Н.Алтанхуяг гэдэг хүний сонгуульт хугацаа хоёр жилээр хэтрээд байгаа?

-Гэрээг Гүйцэтгэх зөвлө­лийн хурлаар өнгөрсөн тавдугаар сард хэлэлцсэн юм. Ганцаараа гарч ирээд хийчихсэн зүйл ч бас биш. Гүйцэтгэх зөвлөлийн хурлаар “Ийм гэрээг МАХН санал болгож байна. Бид дэмжих хэрэгтэй байна. Яагаад гэ­вэл засагт нэгдсэн намууд хамтын ажиллагааны нарийн заалтгүйн улмаас Засгийн газрын гишүүнийг огцруулах асуудлыг өргөн барьж байна” гэж үзэж байсан. О.Баасанхүү гишүүн Х.Тэмүүжин сайдыг огцруулах төслийг оруулж ирсэн үед гэсэн үг. Энэ утгагүй асуудлыг таслан зогсоогооч гэхээр хамтын ажиллагааны гэрээнд нарийн заагаагүй учраас бид хүмүүсээ барьж дийлэхгүй нь гэдэг асуудал яригдаж байсан. Тэгэхэд би эсрэг саналтай байсан. Учир нь АН эвсэлтэй гэрээ хийсэн атал нэг намыг нь салгаж гэрээ байгуулахаар нөгөө нам нь гомдох юм биш үү. Үүнийгээ тунгааж бодооч гэдэг саналыг хэлсэн. Ерөнхий сайдын алдаа нь бүрэн хэмжээнд асуудлыг шийдээгүй байхад гэрээ байгуулсан явдал. Өнөөдөр үүнийгээ засч залруулах ажлыг хурдан хийлээ гэж бодож байна. Хэрвээ энэ гэрээг үргэлжлүүлнэ гэвэл ҮЗХ хуралдана.

–Гэрээний гурван заалт АН–д ихээхэн уршиг тарина гэлцэж байгаад?

-Нарийн заалтууд огт хэлэлцэгдээгүй байсан. Тиймдээ ч өнөөдөр ажлын хэсэг байгуулж нэг ойлголттой болно гэдэг тийм учиртай. Н.Алтанхуяг сайдын тайлбар­лаж байгаагаар “Шударга ёс эвслийн харьяанд олон яам, агентлаг газрууд байгаа. Тийм атал манайх л МАХН-ынхан гээд АН-ынхныг өшиглөөд байдаг ч юм уу. Манайхан тэдэнд ийм байдлаар ханддаг гэсэн гомдол гарсан. Тэгэхээр ийм нөхцөлд бид хамтарсан учраас нэгнээ дэмжиж ажиллах шаардлагатай” гэж үзээд энэ заалтыг оруулсан бололтой. Яг заалтыг хийхдээ алдаатай, хоёрдмол утгаар ойлгогдохоор хийсэн байна гэж би дүгнэж байгаа. Ямартай ч энэ гэрээ өнөөдөр хүчин төгөлдөр биш.

–Гэрээнд гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болно гэсэн заалт байна билээ. Ингэснээр АН–ыг МАХН–д барьцааллаа гээд байгаа?

-Гэрээнд гарын үсэг зурсан өдрөө­сөө хүчин төгөлдөр гэдэг маань нэр заагдсан хүмүүс гарын үсэг зурснаар хэмжигдэнэ. Одоогийн байдлаар гэрээн дээр найман хүн гарын үсэг зурах шаардлагатай юм билээ. Манай талаас Н.Алтанхуяг даргаас гадна гурван хүн гарын үсэг зурах бололтой байсан. Тэр хүмүүс нь бүгд гарын үсэг зураагүй учраас гэрээ хүчин төгөлдөр бус гэсэн үг.

–Гэрээний нууцын зэрэглэлтэй хавсралт гэж байгаа юм уу?

-Цахим ертөнцөд тийм мэдээлэл гарсан байсан. Би гэрээ байгуулахад байгаагүй учраас байлцсан хүмүүсээс нь асуусан. Бүгд мэдээгүй гэдгээ хэлж энэ эвлүүлэг байх гэж байсан. Тэгэхэд нь би худлаа зүйл бол асуудлыг шалгуул гүжирдлэг хэмжээ хязгаартай байх ёстой гэсэн юм.

–Энэ асуудал шийдэгд­сэний дараа Шадар сай­даар Ц.Цолмон гишүүн, Бо­ловсрол, шинжлэх ухааны сайдаар Г.Шийлэгдамба гээд дараагийн бужигнаан үүсэхийг хүмүүс хэлж байна?

-Асуудлыг урьдчилж биш, болохоор нь ярьсан дээр байх.

–Энэ эгзэгтэй үед АН–ын дарга болох сонирхолтой хүмүүс ээлжээ хүлээж байгаад бас асуудал буйгаа юм биш үү?

-Улс төрийн намуудын хууль батлагдаж намын дүрэм шинэчлэгдэх аваас хүссэн хүсээгүй АН хуралдана. Бид дүрмээрээ явах гэхээр олон асуудал босоод байгаа юм.

Л.МӨНХТӨР

Улсын Их Хурлын үдээс өмнөх хуралдаанаар Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлогын хэрэгжилтийг хангах зарим арга хэмжээний тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ.

Эдийн засгийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Гарамгайбаатар танилцуулсан.

Дамжин өнгөрөх тээврийн урт хугацааны хөнгөлөлттэй нөхцлийг тохиролцох, түүнчлэн “Шинэ төмөр зам” төсөл болон түүнтэй уялдаатай хэрэгжих “Сайншанд” аж үйлдвэрийн цогцолбор, бусад боловсруулах үйлдвэрийн төслүүдэд БНХАУ-ын санхүүжилтийн хөнгөлөлттэй эх үүсвэрүүдийг ашиглах зэрэг хэлэлцээ үр дүнд хүрсэн тохиолдолд уг боловсруулах үйлдвэрүүдээс БНХАУ-ыг чиглэсэн төмөр замын шугамын царигийн өргөн зэрэг асуудлыг цогцоор харж шийдвэрлэх боломжтой хэмээн Засгийн газрын зүгээс үзэж тогтоолын төсөлд тусгасан байна. Мөн Хятадын талтай хийж байгаа хэлэлцээ эерэг үр дүнд хүрсэн тохиолдолд боловсруулах үйлдвэрээс БНХАУ руу чиглэсэн шинээр барих төмөр замын зарим шугамын царигийн өргөний хэмжээ 1435 мм байх боломжтой. Хэрэв Хятадын талтай төмөр замын тээврийн хамтын ажиллагааны асуудлаар хийж байгаа хэлэлцээ амжилттай болсон тохиолдолд Тавантолгой-Гашуунсухайт, Сайншанд-Замын-Үүд, Хөөт-Бичигт чиглэлийн төмөр замын шинэ шугамыг 1435 мм-ийн өргөн царигтай, Арц суурь-Эрдэнэт, Тавантолгой-Сайншанд-Баруун-Урт-Хөөт-Чойбалсан, Хөөт-Нөмрөг чиглэлийн төмөр замын шинэ шугамыг 1520 мм-ийн өргөн царигтай барихаар тогтоолын төслийг боловсруулсан байна.

Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асууж, үг хэлсэн.

Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Баттулга: – Хэрвээ аймаг болгоноор хилээ сэтлээд нарийн цариг оруулж ирэх юм бол боловсруулах үйлдвэрийн тухай мартах хэрэгтэй. Өнөөдөр манай улс далайд гарцгүй улсын хувьд төмөр замын асуудлыг дотооддоо боловсруулах үйлдвэр, экспортлох бүтээгдэхүүн гэсэн эдийн засагтайгаа уялдуулж явуулах ёстой. Түүнээс бус компаниудын лоббигоор хилээ сэтлээд нарийн цариг тавих асуудлыг шийдэж болохгүй. Сая Тээврийн яамыг татан буулгасан. Одоо эзэнгүй байна. Иймд сайд нь, төрийн нарийн бичиг нь , ажлаа мэддэг олон жил явсан хүмүүс нь байхгүй байхад Их Хурлаар яаруу сандруу шийдэж болохгүй. Иймд яам нь байгуулагдаж сайд нь тавигдсаны дараа энэ асуудлыг ярья гэсэн горимын саналтай байна.

Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Уянга: – Эхлээд зарчим барья, асуудлыг дэс дараатай явуулья. Иймд Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлогын баримт бичгээ эхэлж өөрчлөх хэрэгтэй гэж үзэж байна. Х.Баттулга гишүүний тавьсан саналыг дэмжиж байна. Төр ядаж хэлбэрийн хувьд төр шиг байж асуудлаа хэлэлцдэг байх ёстой. Сангийн сайд нь байснаар төсөвөө хэлэлцдэг, Зам тээврийн сайд байснаар төмөр замын бодлого, төмөр замтай холбоотой асуудлаа хэлэлцдэг байх хэрэгтэй байна. Эхлээд бодлогын бичиг баримтаа оруулж ирье. Дараа нь МАК-ын асуудлаа оруулж ирэх нь зүйтэй гэсэн саналтай байна.

Улсын Их Хурлын гишүүн М.Батчимэг: – Монголын эдийн засгийн хөгжилтэй холбоотой том асуудлуудыг талцаж тойрч ярьсаар байгаад ямар ч асуудал шийдэхгүй улс орныхоо эдийн засгийг хэтэрхий олон жил хойш татаж байна. Дээр нь монголын төрд гадаад бодлого, төрийн бодлого гэж байдаг бол түүндээ үнэнч байх хэрэгтэй. Өнөөдөр төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлогын баримт бичгээ утга учиргүйгээр гацаах нь өөрсдөө эдийн засгаа хойш нь татаад зогсохгүй хоёр хөрш оронтойгоо ч цаашид юм ярих эрхгүй хүнд байдалд орно. Тийм учраас төрийн бодлого бол жинхэнэ бодлого болж явах ёстой. Гишүүдийн шүүмжлээд байгаа бидний ажлаа зохион байгуулж байгаа арга хэлбэрт үнэхээр асуудал байна гэдэгтэй санал нэг байна.

Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг: – Энэ бол нэлээд дуншсан асуудал. Урагшаа зөвхөн Хятад руу нүүрс гаргах гээд байгаа юм биш. Харин Хятадын нутгаар дамжаад далайн боомтууд руу гаргах, ингэхдээ боломжийн хэмжээний хямдралтай тарифийг Засгийн газрын хооронд тохирч чадсан. Тиймээс энэ асуудлыг дэмжээд шийдээд явья. Одоо маргаад байх зүйлгүй. Далан босчихсон. Иймд нарийн уу, өргөн үү гэдгийг хүлээж байгаа. Үүнийг шууд шийдэх ёстой. Мөн Хөөт гэдэг нь Чойбалсангийн хажуу талаас урагшаа Бичигт рүү явж байгаа чиглэл. Нөгөөх нь Сайншандаас Замын-Үүд. Гэтэл хоёр улсын Ерөнхийлөгч, дарга нарын айлчлалын үеэр бид үндсэн төмөр замдаа модернизаци хийх тухай асуудал хөндөгдсөн учир Сайншанд-Замын-Үүд гэсэн чиглэлийг больё гэж үзсэн. Гурван улсын хэмжээнд энэ асуудлыг ярьж шийдэх учир Засгийн газрын өргөн барьсан төслөөс Сайншанд-Замын-Үүдийн чиглэл хасагдаж, Тавантолгой- Гашуун сухайт, Хөөт-Бичигт гэсэн маршрутаар барья гэсэн. Харин Байнгын хорооны хуралдаанаас гаргасан саналаар хоёр асуудал нэмэгдсэн байна. Нэгд, Сайншанд-Ханги гэж орж ирсэн. Үүнийг заавал оруулж ирэх шаардлага байна уу. Засгийн газраас оруулж ирсэн асуудлаас зөрүүтэй байгаад болгоомжилж байна. Хоёр дахь нь Нарийн сухайт-Шивээ хүрэн. Энэ бол ойрхон 40 гаруй км. Үүнийг бас заавал өнөөдөр оруулах хэрэг байна уу. Саяхан том зам бариад дууссан байгаа. Иймд Засгийн газраас оруулж ирснээс өөр асуудал явж байгаад та бүхэн бодолтой хандаарай. Ялангуяа Сайншанд-Ханги чиглэлд боломж муутай. Иймд та бүхэн анхаарал хандуулаарай.

Гишүүд асуулт асууж дууссаны дараа Байнгын хорооноос гаргасан зарчмын зөрүүтэй саналын томьёоллоор санал хураалт явуулж, тогтоолын төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Эдийн засгийн байнгын хороонд шилжүүлсэн юм.

МАН-ын бүлгээс өргөн барьсан Ерөнхий сайдыг огцруулах төслийг УИХ өнөөдөр хэлэлцэнэ. Засгийн газарт цомхотгол хийж, шинээр эмхлэн байгуулах асуудал бүрэн шийдэгдээгүй байхад Ерөнхий сайдад хариуцлага тооцох төсөл орж ирсэн нь олон таамаглалыг дагуулж буй. Улс төрийн хүрээнд “Ерөнхий сайдыг огцруулж, Засгийн газар татан буугдана” гэж үзэх нэг хэсэг байхад “МАН-ын энэ удаагийн оролдлого урьдын адил бүтэхгүй” гэх хэсэг ч байна.

АН, МАХН ч эл асуудлаар дотооддоо хоёр хуваагдаад байгаа гэх. Шууд хэлбэл улстөрчдийн дунд МАН-ын 26 гишүүний санаачилсан Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг дэмжих үү, үгүй юу гэдэг яриа өнгөрсөн өдрүүдийн гол сэдэв байв. АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат “Ерөнхий сайдыг огцруулахгүй гэж бүлэг үзлээ” гэж мэдэгдсэн ч одоогоор найман гишүүн нь МАН-тай хүч хавсрах нь тодорхой болсон гэгдэж байна. Тэднийг УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан тэргүүлж буй. Огцруулах төсөлд гарын үсгээ зурсан нь үүний баталгаа болж буй бөгөөд тэрээр гадаад томилолтоо бараг хугацаанаас нь өмнө дуусгаж өчигдөр Улаанбаатар хотод ирсэн бололтой. Түүний араас журмын нөхөд нь буюу МоАХ-ны Х.Баттулга гишүүн нарын хүмүүс байгаа аж. Тэд бол УИХ-ын гишүүн Р.Бурмаа, Л.Эрдэнэчимэг, Д.Ганбат, М.Зоригт нар. М.Зоригт гишүүн л гэхэд өчигдөр чуулганы нэгдсэн хуралдаан дээр “Засгийн газраа сольчихоод төсвөө хэлэлцье” хэмээж суусан. МоАХ-ны гэх зургаан гишүүн дээр УИХ-ын гишүүн Р.Амаржаргал нэмэгдэж байгааг хэлэх эх сурвалж байна. Энэ тухайгаа бүлгийнхэндээ ойлгуулсны зэрэгцээ сошиал ертөнцөд “АН-ын Үндэсний Зөвлөлдөх Хороог нэн яаралтай хуралдуулж, цаашид АН-ын шат шатны байгууллагуудад зохих шийдлийг эрэлхийлж, арга хэмжээ авах хэрэгтэй гэж үзэж байна. Намын гишүүд нь намын даргадаа хариуцлага тооцох нь улс төрд байдаг ердийн асуудал” гэж үзэл бодлоо илэрхийлээд амжжээ. Тэдэнтэй УИХ-ын гишүүн М.Батчимэг нэгдсэн гэдгээ бүлгийнхэндээ шууд хэлсэн гэж мэдээлэх нэгэн ч байна.

Ийнхүү МАН-ын 26 дээр нэмэх нь АН-ын найм, нийт Ерөнхий сайдыг огцруулах хүсэлтэй 34 гишүүн байна. Тэдэнтэй хамтрахаа УИХ-ын дэд дарга Л.Цог мэдэгдэж огцруулах төсөлд гарын үсэг зурсан. Гэхдээ түүний байр суурь өнөөдөр өөрчлөгдсөн ч байж болох. Зөвхөн энэ л асуудлаар МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр УИХ-ын дэд дарга Л.Цогтой уулзаж ярилцсан удаатай. АН, МАХН-ын хооронд буюу Н.Алтанхуяг сайд, Н.Энхбаяр даргын хооронд байгуулагдсан гэрээнд “Засгийн газарт хамтарсан намын гишүүдээс Засгийн газрын гишүүнийг огцруулах асуудлыг гаргахгүй байх” гэсэн заалт буй. Н.Энхбаяр дарга энэ амлалтаа хэр биелүүлэх зангарагтай намын дарга гэдгээ Л.Цог гишүүнд хэр ойлгуулсан нь өнөөдөр харагдах биз. Л.Цог гишүүний кноп Н.Энхбаяр МАХН-даа “Шүдтэй арслан хэвээрээ юу, эсвэл шүдгүй арслан уу” гэдгийг харуулна. Үндсэндээ “Шударга ёс” эвсэл хийгээд бие даагч гурван гишүүн асуудалд хэрхэн хандах нь энэ бүхний шийдэл болно. “Шударга ёс” эвслээ Н.Энхбаяр дарга базаж, бие даагч гурав ИНЕГ гэх мэт зарим газар, агентлагуудад эрх мэдлээ үргэлжлүүлэх хүсэлтэй бол Н.Алтанхуяг сайдын талд саналаа өгөх нь дамжиггүй. Энэ засаг унах нь бие даагчид хийгээд “Шударга ёс” эвслийн алинд нь ч ашиггүй.

Мэдэгдэж байгаагаар Ерөнхий сайдыг огцруулах хүсэлтэй 35, үргэлжлүүлэн ажиллуулъя гэсэн 41 гишүүн УИХ-д байгаа бололтой. Тэрчлэн чуулганы өнөөдрийн ирц асуудалд мөн л нөлөөлнө. Гадаад, дотоод томилолт, эрүүл мэндийн шалтгаанаар зарим гишүүд чуулгандаа ирж амжихгүй байж огцруулах хүсэлтэй 35 гишүүн дийлэнх олонхи болох аваас асуудал өөрөөр яригдана. Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн эсрэг хэн, хэн кноп дарах бол?

Л.МӨНХТӨР

Баянгол дүүргийн эмнэлэг болох Эрүүл мэндийн төвийн шинэ цогцолбор байрны нээлт өчигдөр боллоо. Нийт долоон тэр­бум 726 сая төгрөгийн өртөг бүхий тус цогцолборыг улсын хэмжээнд 25 жилийн дараа төсвийн хөрөнгө оруулалтаар эрүүл мэндийн салбарт хийгд­сэн томоохон бүтээн бай­гуулалтын нэг гэдгийг Хүн амын хөгжил, нийгмийн хам­гаал­лын сайд С.Эрдэнэ онцолж байлаа.

Захиргаа аж ахуй, полик­линик, хүүхдийн, нэгдсэн эмнэлгийн, НЭМТҮ-ний тасаг болон өрхийн эрүүл мэндийн төв зэргээс бүрдэх тус эрүүл мэндийн төвд 460-аад эмч ажиллаж, өдөрт дунджаар 700 гаруй иргэдэд үйлчлэх юм. Дээр нь мэс засал, хөнгөвчлөх эмчил­гээ, гэмтлийн тасгуудыг шинээр нээн ажиллуулж эхэлжээ.

Эрүүл мэндийн төвийн дарга Ө.Батжаргал “Манай эрүүл мэндийн төв амбулатор, сувилахуй, хэвтэн эмчлүүлэх зэрэг тусламж үйлчилгээнээс гадна давхар оношилгоо хийд­гээрээ давуу. Өмнө нь манай эрүүл мэндийн нэг­дэл өвчтө­нүүддээ 37-47 минутын давтамжтай эмнэл­гийн үйлчилгээ үзүүлдэг бай­сан. Тэгвэл өнөөдөр өрхийн эрүүл мэндийн төв, салбар амбулаториос гадна өнөөд­рийн (өчигдрийн) шинээр ашиг­лалтад орж буй эмнэлэг иргэдэд үйлчлээд эхлэхээр эмнэлгийн тус­ламж үйлчилгээний хүр­тээмж хоёроос гурав дахин нэмэгдсэн. Өөрөөр хэлбэл иргэдэд дэлхийн стандартын дагуу буюу 20-25 минутын дотор эмнэлгийн тусламж, үйл­чилгээг үзүүлдэг бол­лоо. Мэдээж яаралтай тус­­лам­­жийг үүнээс бага хуга­цаанд үзүүлнэ. Дээр нь зөв зохион байгуулалтын ачаар дүүр­гийнхээ 215 мянган хүн амд эмнэлгийн тусламжийг цаг алдалгүй хүргэх нөхцөл нь бүрдсэн. Бид энэхүү тусламжийн төвийн барилгаа бариулах ажлыг аль 2008 оноос санаачлан эхлүүлсэн. Тиймээс жил бүр эмнэл­гийн тусламж үйлчил­гээний хэрэгцээт тоног төхөө­рөмжөөр хангахыг ЭМЯ, нийслэлийн ЭМГ-т цаг алдалгүй уламжилсаар ирсэн. Өнгөрсөн жил л гэхэд 370 гаруй сая төгрөгтэй тэнцэх эрүүл мэндийн яаралтай тусламж, үйлчилгээний орчин үеийн багаж, төхөөрөмжтэй болсон. Саяхан 130-аад сая төгрөгийн өртөг бүхий долоон төрлийн шинжилгээ, оношилгоо хийх хүчин чадал бүхий лабораторийн тоног төхөөрөмжийг ЭМЯ-аас тавьж өгсөн. Бас Солонгосын орчин үеийн дижитал рентген аппаратаар тоноглогдсон. Өмнө нь бид 60 ортойгоор үйл ажиллагаа явуулдаг байсан бол шинэ байранд орсноор 100 болгож нэмэгдүүлсэн. Ингэснээр дүүргийн хэмжээнд анхан буюу хоёр дахь шатлалын эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг иргэддээ найдвартай хүргэх бололцоотой болж байгаа хэрэг” гэсэн юм.

Энэхүү эрүүл мэндийн төвийн нэгээс дөрөвдүгээр давхарт амбулаториор иргэдэд үйлчлэх бол, тав зургадугаар давхруудад нэгдсэн эмнэлгийн тусламж, үйл­чилгээг үзүүлэх аж. Харин долоогоос есдүгээр давх­руудад нийгмийн эрүүл мэндийн үйлчилгээ үзүүлэхээс гадна захиргаа аж ахуйн тасаг байрлах гэнэ. Өдөрт дунджаар 700 гаруй хүнд үйлчлэх хүчин чадалтай юм байна. Барилгын ажлыг “Гангар инвест” компани гүйцэтгэжээ.

М.УУГАН-ЭРДЭНЭ

Төв аймгийн Сэргэлэн сумын нутаг Хөшигийн хөндийд их бүтээн байгуулалтын ажил ид өрнөж байна. Олон улсын нисэх онгоцны буудал барих ажил 24.1 хувьтай байна.Зургаан километр урттай 50 гаруй см зузаантай бетонон зурвас газар буюу онгоц буух талбайг бариад дуусаж байна. Харин гал унтраах авран хамгаалах ангийн барилга барих, терминал барихажил хийгдэж байгаа аж.Монгол,япон, солонгосчуудын хамтран барьж байгаа олон улсын нисэх онгоцны буудал барих ажил хэрхэн өрнөж байгааг сурвалжиллаа.

Зуунмод хотоос Улаанбаатар хүртэлх замыг шинэчлэн тавьж байгаатай холбоотойгоор замыг хаагаад байгаа. Тус замаар зорчиж байгаа иргэд уулан дээгүүр явж байна лээ.

Олон улсын нисэх онгоцны буудал барихаар барилгын эд материал тээвэрлэж байгаа том оврын автомашинууд шороон замаар тоос татуулан давхих ажээ. Зуунмод хотоос баруун урагш арав гаруй километрийн зайд оршихХөшигийн хөндийд баригдаж буй их бүтээн байгуулалтын ажилд 40 гаруй компани оролцож байгаа юм байна. Онгоцны шинэ буудал барих төслийнерөнхий гүйцэтгэгчээр Япон улсын Мицүбиши- Чиёода, харин туслан гүйцэтгэгчээр “Самсунг Си энд Ти” корпораци ажиллаж байна. Монгол, Япон, Солонгосын мянга гаруй ажилтнууд ажиллаж байна лээ.

Биднийг очих үед нисэх онгоцны буудлын вокзал буюу терминалын ган хийц угсрах ажил хийгдэж байв. Барилгын суурийн хэсэг болох гурван давхрыг бетоноор барьжээ. Харин дөрөв, таван давхар зэргийг ган хийцээр барих зураг төсөл батлагдсан юм байна. Шинэ нисэх буудлын үндсэн барилга байгууламжийн нэг болох жилдээ гурван сая зорчин явагч, үйлчлүүлэгч хүлээн авах хүчин чадалтай терминал барих ажил төлөвлөгөөний дагуу хийгдэж байгаа гэсэн. Барилгын ажил 46 хувьтай явж байгааг төслийн мэргэжилтнүүд онцолж байлаа. Японы “JFE Engineering” компани ган хийцийн төмрийг угсрах ажил хийгдэж байна лээ. Дээрх компани нь дэлхийд ган хийцээрээ алдартайгаас гадна Нарны гүүрийг барьж ашиглалтад оруулаад зуун жилийн баталгаа өгсөн компани юм. Төслийн хүрээнд 30 гаруй барилга барих гэнэ. Нислэг хөдөлгөөний удирдлагын цамхаг барих ажил 50 гаруй хувьтай байгаа гэнэ. Хөшигийн хөндийд цахилгаан дамжуулах шугам сүлжээ, цахилгааны үндсэн дэд өртөөнүүд, бие даасан цэвэр бохир усны хангамжийн байгууламж,дулааны зуухны шугам, инженерийн шугам сүлжээ болон хонгил барих ажил хийгдэж байна лээ. 40 гаруй компани бүгд тус тусынхаа ажлыг төлөвлөгөөний дагуу хийж байна лээ. Бид гал унтраах,авран хамгаалах албаны барилгын ажил хэрхэн өрнөж байгааг сонирхсон юм. Залуу төмөр хийцүүдийг угсарч гагнаж байлаа. Барилгын ажилчидсэтгүүлч ирсэн сургаар мэдээлэл өгөхөөр ирцгээв. “Энд ажиллах хугацаанд нэг ч удаа барилгын осол гарсангүй. Сүүлийн үед барилга дээр осол гарч хүмүүс амиа алдаад байгаа болохоор гадны орууд хэрхэн ажиллаж байгааг хэлэх гэсэн юм” гэв. Япон, Солонгосчууд өглөө 06:00 цагт босоод дарга цэрэггүй дасгал хийдэг байна. Монголын компанийн ажилчид эхэндээ “Цэрэгт, шоронд байгаа биш” гээд дасгал хийхээс татгалздаг байсан гэнэ. Мөн өглөө болгон ажлынхаа уриаг бөөнөөрөө уншаад ажилдаа гардаг байна. Тэд хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын талаарх өөрийгөө болон бусдыгаа ажлын байран дээр эрсдэлд оруулахгүй байхыг анхааруулдаг байна. Ингээд барилга дээр ажиллаж байхад нь гурван ч компанийн дотоод хяналт шалгалтын хөдөлмөр аюулгүй байдлыг хариуцсан мэргэжилтнүүд нарийвчилсан үзлэг хийдэг байна. Хэрэв зөрчил гаргавал мөнгөн дүнгээр торгодог гэнэ. Иймд хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын багаж, хэрэгслээ мартах, ажилдаа хайнга хандах тухай ойлголт байхгүй болдог аж. Мөн нисэх онгоцны буудал барьж байгаа ажлын хашаан дотор ямар ч машин 30 километр цагийн хурдтай явах ёстой байдаг байна. Энэ мэт хяналт шалгалтаа сайжруулаад ажиллавал осол огт гардаггүй гэдгийг барилгын ажилчид хэлж байна лээ.

Онгоцны зурвас газар барих нөсөр их ажил хийгдсэн юм байна. Газрын хөрсийг нэлэнхүйд нь хуулаад хайрга хийж тэгшилсэн гэнэ. Гурван давхар индүүдэж тэгшилсэн хайрга дээрээ 30 гаруй см бетон цутгаад дээр нь арматур зангидсан бетон мөн л 40 гаруй см тавьжээ. Монгол орны цаг агаарын байдал, хөрс агшиж, тэлж байдаг зэргээс хамааран ийм бат бөх зурвас барьсан байна. Ажил эхлээд байгаа хугацаанд буурь, суурь далангийн байгууламжийн ажлаар таван сая шоо метргазар шорооны ажил хийж гүйцэтгэсэн байна лээ.Зөвхөн хөөрч буухзурвасны 162 кв.м талбайд 65.9 мянган шоо метрхучилтын бетон орсон байна.Онгоц хөөрч буух зурвасын ажлыг Германд үйлдвэрлэсэнбетон хэвлэх машинаар гүйцэтгэж байгаа манай оронд анх удаа нэвтрүүлсэн нүсэр том технологи гэнэ. Ийм л том бүтээн байгуулалтын ажил Хөшигийн хөндийд өрнөж байна.

ЭРХ ОРОНДОО ИХ ХЭМЖЭЭНИЙ ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ ХИЙЖ БАЙНА

Өөр нэг том бүтээн байгуулалт хийх асуудал ньбуудалд ирж, нисэж буй онгоцуудыг шатахуунаар цэнэглэх асуудал юм байна. Олон улсын онгоцнынисэх буудал учир зураг төслийн ажлыг хийлгэжээ. Зураг төслөөрнайман мянган куб метр шатахууны агуулах барихаар болж гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах ажил хийгдэж эхэлсэн байна. Шатахуун нөөцлөх сав нь агаарынхөлгийг газар доогуур шатахуунаар цэнэглэх гэнэ. Улаанбаатар хотоос шилэн кабель татаад дууссан байна. Шинээр баригдаж байгаа нисэх онгоцны буудал барих ажил хэрхэн хийгдэж байгаа талаар Улаанбаатар хотын олон улсын нисэх онгоцны шинэ буудал барих төслийн захирал Н.Энхбаттай уулзаж ярилцлаа.

–Онгоцны буудал барих ажил хэрхэн хийгдэж байна даа. Томоохон төслүүдийн хөрөнгө оруулалт зогсоод ажил удааширч байгаа. Танай төслийн хувьд ажил удааширсан зүйл байгаа юу?

-Нисэх онгоцны шинэ буудал барих төсөл ид хийгдэж байна. Бид төлөвлөгөөний дагуу ажлаа хийж байгаа. Одоогоор нийт хийх ёстой ажлынхаа 24.1 хувийг хийж гүйцэтгээд байна. Төлөвлөгөөт ажлаа 1.4 хувиар давуулан биелүүлээд байна. Хэдийгээр бага тоо мэт харагдаж байгаа ч гэсэн том үзүүлэлт шүү. Энэ ондоо багтаан нийт гүйцэтгэлийн 26.8 хувьд хүргэх ёстой. Одоо 46 хоног л үлдээд байна. Энэ янзаараа бид төлөвлөгөөгөө давуулан биелүүлэх байх гэж бодож байна.Төслийн санхүүжилтийн хувьд зогссон зүйл огт байхгүй. Япон улсын Засгийн газрын тусламжтайгаар шинэ нисэх онгоцны буудал баригдаж байгаа шүү дээ. Тиймээс эдийн засгийн хувьд ямар ч гацсан зүйл байхгүй. Япон, Солонгос улсын шилдэг компаниуд чанарын өндөр түвшинд нисэх онгоцны буудал баригдаж байна. Харин ч улс эрх орондоо эдийн засгийн хувьд их хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийгдэж байгаа гэдгийг онцолмоор байна.

–Энэ талаараа тодруулахгүй юу?

-Нисэх онгоцны буудал барихад хамгийн их орж байгаа зүйл нь цемент. Бид Хөтөлийн цементийн үйлдвэрээс бүх цементийг авч байгаа. Хэдийгээр БНХАУ-ын хямд үнэтэй цемент байгаа ч гэсэн бид эх орны үйлдвэрийн цемент ашиглаж байна. Онгоцны зурвас газар, барилга байгууламжтайгаа нийлээд одоогоор 170 гаруй мянган кв.м бетон зуурмаг ороод байгаа шүү дээ. Мөн Хөтөлөөс энэ их цементийг төмөр замаар тээвэрлэж байна. Мөн нааш нь том оврын машинаар тээвэрлэж байна.Төслийн ажилчид, УБТЗ, Шатахуун, барилгын компаниудад асар том эдийн засаг авчирч байгаа гэж хэлэхэд болно. Гаднаас орж ирж байгаа хөрөнгө оруулалтыг дотоодын эдийн засагтаа шингээж байна.

–Бид нисэх онгоцны буудлыг хэдэн онд ашиглалтад оруулах ёстой вэ?

– 2017 оны нэгдүгээр сарын 7-нд ашиглалтад оруулах ёстой. Бид 2017 оноос өмнө дуусна хэмээн ажиллаж байгаа. Төлөвлөгөөгөө давуулан биелүүлээд ажиллаж байгаа. Бидэнд 27 сарын хугацаа байна гэв.

АЧАА ТЭЭВЭРЛЭХЭД БЭРХШЭЭЛГАРАХ БОЛЖЭЭ

Нисэх онгоцны буудал барих ажилд хэд хэдэн хүндрэлтэй асуудал тулгараад байгаа юм байна. Японы талаас ямар ч асуудалгүйгээр хөрөнгө оруулалттаа хийгээд нисэх онгоцны буудал барих ажилд компаниуд нь чанарыг эрхэмлэж ажиллаж байгаа гэнэ. Харин манай улсаас хүндрэлтэй асуудал гарах болжээ. Энэ нь замын асуудал юм байна. Нисэх онгоцны буудалд зориулсан өргөн хурдны зам барих ёстой гэнэ. Гэтэл энэ асуудал одоог хүртэл шийдэгдээгүй байгаа юм байна. Хурдны зам барих ажилд компани шалгаруулах ёстой ч гэсэн Эдийн засгийн яамнаас одоог хүртэл тендер зарлаж шалгаруулалт хийгээгүй аж. Нийт 37 километр газарт хурдны зам барих гэнэ. Нисэх онгоцны буудал хугацаандаа ашиглалтад орлоо ч гэсэн зам нь ашиглалтад хугацаандаа орохооргүй болжээ. Иргэдийн дунд Төв аймаг руу явах замаар зорчино гэсэн буруу ойлголт байгаа гэнэ. Гэвч дээрх замаар нисэх онгоцны буудал руу зорчигчид явахгүй гэнэ. Өөр нэг асуудал нь хоёр цахилгаан станцтай холбогдох ёстой гэнэ. Гэтэл Налайхын цахилгаан станцтай холбогдсон боловч Сонгинын цахилгаан станц баригдаагүй байгаа аж. Хэрэв Налайхын цахилгаан станц эвдэрвэл нисэх онгоцны буудал цахилгаангүй болох гэнэ.

Харин бүтээн байгуулалтын ажилд хэд хэдэн саад бэрхшээл байгаа аж. Тухайлбал, цемент УБТЗ-ын хашаанаас Хөшигийн хөндий рүү зөөхөд нэг машин 60 тонн цемент зөөх гэнэ. Гэтэл Төв аймгийн зам арчлалтын компани хүнд даацын машин явбал 17 тонноос илүү ачаа явахгүй гээд 60 тонн цемент ачсан машиныг явуулахгүй байгаа гэнэ. Үүнээс болоод 60 тонн цемент зөөх ёстой хүнд даацын машинууд 17 тонныг зөөж алдагдалд орох болжээ. Алдагдалд орсон мөнгийг япончууд гаргаж байгаа гэнэ. Ирэх жил нисэх онгоцны буудлыг терминалын ган хүзүүвч ирэх гэнэ. Мэдээж хүзүүвч төмөр 17 тонноос хамаагүй илүү жинтэй. Шороон замаар уулан дээгүүр явж болохгүй. Харин засмал замаар явахгүй болж хүзүүвч эвдэрч магадгүй гэнэ. Иймд ирэх жил ган хүзүүвч ирэхээр яах вэ гээд асуудал ар араасаа ундарч байгаа юм байна. Шинэ нисэх онгоцны буудал барих ажил Монголын талаас асуудалтай байгаа гэдгийг төслийнхөн хэлж байсан юм. Хөшигийн хөндийд хийгдэж байгаа том бүтээн байгуулалт ингэж л өрнөж байна.

Э.ХҮРЭЛБААТАР

Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮЭН

Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Ч.Сайханбилэг өнөөдөр Засгийн газрын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Засгийн газрын бүтцийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулсантай холбоотойгоор УИХ-ын дарга З.Энхболдод Засгийн газрын гишүүнийг томилох, чөлөөлөх саналыг өргөн мэдүүллээ. Тэрбээр энэ удаад Гадаад Гадаад харилцаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны сайдаар Ерөнхийлөгчийн Гадаад бодлогын зөвлөх Л.Пүрэвсүрэн, Уул уурхай, эрчим хүчний сайдаар Уул уурхайн яамны төрийн нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан Р.Жигжид, Сангийн сайдаар УИХ-ын гишүүн, Ардчилсан намын “МҮДН” фракцийн Д.Зоригт нарын гурван нэрийг өргөн мэдүүлжээ.

Тодруулбал, Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Сангийн сайдаар Улсын Их Хурлын гишүүн Дашзэвэгийн Зоригтыг; Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Гадаад харилцаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны сайдаар Лүндэгийн Пүрэвсүрэнг; Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Уул уурхай, эрчим хүчний сайдаар Рэнцэндоогийн Жигжидийг томилон ажиллуулахаар өргөн мэдүүлэв. Чүлтэмийн Улааныг Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Сангийн сайдын үүрэгт ажлаас Лувсанвандангийн Болдыг Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Гадаад харилцааны сайдын; Цэвэлмаагийн Баярсайханыг Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Барилга хот байгуулалтын сайдын; Амаржаргалын Гансүхийг Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Зам тээврийн сайдын, Даваажавын Ганхуягийг Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Уул уурхайн сайдын; Нямжавын Батбаярыг Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Эдийн засгийн хөгжлийн сайдын; Мишигийн Сономпилийг Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Эрчим хүчний сайдын албан тушаалаас тус тус чөлөөлүүлэхээр өргөн барилаа.

Засгийн газраас ийнхүү долоо сайдыг үүрэгт ажлаас нь чөлөөлж, дөрвөн сайдыг өргөн мэдүүлж байгаа юм. Харин үлдсэн нэг сайдын нэрийг МАХН-МҮАН Шударга ёс эвслээс нам дотроо хуралдаад өнөөдөр шийдсэний дараа өргөн мэдүүлэх ажээ.

АН-ын Гүйцэтгэх зөвлөл шинээр тодрох сайдуудыг хэлэлцээд, УИХ дахь намын бүлгийн хуралдаанд оруулан хэлэлцүүлж байна. АН-ын Засгийн газрын шинэ гишүүдийн нэрс дараах хувилбараар хэлэлцэгдэж байна. Гадаад харилцаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны сайдаар Ерөнхийлөгчийн Гадаад бодлогын зөвлөх Л.Пүрэвсүрэн, Зам тээвэр, барилга хот байгуулалтын сайдаар Ц.Цолмон, Уул уурхай, эрчим хүчний сайдаар Уул уурхайн яамны төрийн нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан Р.Жигжид, Сангийн сайдаар УИХ-ын гишүүн Ардчилсан намын “МҮДН” фракцийн Д.Зоригт нарыг дэвшүүлэхээр болжээ. Харин Эрүүл мэндийн сайд Н.Удвалын оронд өмнө нь Н.Энхбаярын эмч гэгддэг байсан Л.Жамбалжав эмчийг тавихаар яригдаж байгаа гэнэ. Сайдаар тодрох магадлалтай эрхмүүдийн хоёр нь давхар дээлтэй бусад нь дан дээлтэнүүд байна.

Өнөө жилийн наадмаар Монгол Улсын начин цол хүртсэн Н.Адъяабат, Б.Суманчулуун нар шинжилгээгээр допинг хэрэглэсэн нь илэрчээ. Энэхүү мэдээллийг Монголын үндэсний бөхийн холбооноос албан ёсоор өчигдөр мэдээлсэн юм. БНСУ-ын Шинжлэх ухаан технологийн хүрээлэнгийн Допингийн төв лабораторид хүргүүлсэн сорьцын хариу хэд хоногийн өмнө ирсэн бөгөөд “А” сорьцын шинжилгээгээр хоёр бөхөөс допинг илэрсэн гэдэг мэдээлэл ирсэн байна. “А” сорьцоор допинг илэрсэн гэх хоёр бөх хүсэлт гаргасны дагуу БНСУ дахь лаборатори дахин “В” сорьцын шинжилгээг хийж хариуг ирүүлжээ. Уг хариугаар начин Б.Суманчулуун, Н.Адъяабат нар допинг хэрэглэсэн болох нь батлагдсан байна. Өнөө жилийн наадмаар Улсын начин цолны болзол хангасан Балжиннямын Суманчулуун нь Говь-Алтай аймгийн Тонхил сумын харьяат, “Хилчин” спорт хороо, “Хантайшир” дэвжээний бөх билээ. Тэрээр 1983 онд төрсөн бөгөөд 2003 оноос барилдаж эхэлжээ.

Б.Суманчулуун 2007 онд аймгийн арслан цол хүртэж байжээ. Түүнийбагш нь “Хантайшир” дэвжээний үндэсний бөхийн багш, Улсын начин Д.Бадрах билээ. Тус дэвжээнээс өмнө нь Улсын заан Б.Соронзонболд допинг хэрэглэж байсан удаатай.

Харин Найдангийн Адъяабат бол Архангай аймгийн Тариат сумын харьяат “Алдар” спорт хороо, “Бөхбилэгт” дэвжээний бөх юм. Тэрээр 1984 онд төрсөн бөгөөд арав гаруй жил бөхийн спортоор хичээллэж байгаа аж. Түүний хувьд 2010 онд аймгийн арслан цолыг хүртсэн бөгөөд дасгалжуулагч багшаар Улсын заан Ч.Гочоосүрэн ажилладаг байна.

Шинжилгээний эхний хариу ирэх үеэр энэ жилийн наадмаар түрүүлсэн Улсын арслан Н.Батсуурь болон харцага цол хүртсэн Б.Пүрэвсайхан, начин цолны болзол хангасан Л.Лха-Очир нарыг хэмээн яриа гараад байсан. Тийм таамаг ч бөх сонирхогчдын дунд байсан нь үнэн. Гэвч эдгээр бөхчүүдээс нэг нь ч байсангүй. Харин шинээр улсын цолны болзол хангасан бөхчүүд байсан нь гэнэтийн мэдээ байлаа. Зарим хү­мүү­сийн ярьж буйгаар гурван бөх гэж яригдаж байсан гэтэл нэгийг нь МҮБХ сугалаад аваад үлдчихлээ гэх яриа ч олны дунд байна. Түүнчлэн өнөө жил Улсын харцага цол хүртсэн Б.Пүрэвсайхан өмнөх хариунд байсан гэх нь бий. Гэхдээ энэ бүхэн бол баримтгүй яриа гэдгийг хэлье.

Ингээд допинг илэрсэн бөхөөр зарлагдсан Улсын начин Н.Адъяабаттай уулзаж тодруулга авснаа хүргэе.

–Таны шинжилгээний хариу допинг хэрэглэсэн гэж гарлаа. Танд хариуг чинь мэдэгдсэн биз дээ?

-Мэдээгүй. Энэ тухай мэ­дээллийг би өдөр интернэтээс л олж харлаа.

–Допингийн төрөлд орох эм бэлдмэл хэрэглэсэн нь үнэн үү?

-Үүнд би тэгсэн, тэгээгүй гэдэг тайлбар өгмөөргүй байна.

–Таныг наадмын үеэр хөлөндөө эмчилгээ хийлгэж байсан гэсэн. Ямар эмчилгээ юм бол?

-Тэр үнэн. Наадмын өмнөхөн зүүн хөлний өвдөгний нүдэн дээр хатиг гарчихсан. Өвдгөн дээр гарсан хатиг цоордоггүй юм билээ. Долдугаар сарын 9-ний орой хөдөө бэлтгэлээс орж ирээд III эмнэлэгт зүсэлт хийлгэсэн. Тэгээд 10-ны өдөр өвчин намдаах тариа хийлгэж өнжөөд 11-нд наадмын дэвжээнд гарч барилдсан. 13-нд дахиж эмнэлэгт очиж зүсэлт хийлгэсэн. Тэгсэн бүр сэдэрч идээлээд хоёр газар зүсүүлсэн байхгүй юу. Наалт наагаад барилдчихсан чинь дотуураа идээ гүйчихдэг юм билээ. Наалтыг авангуут идээ гоожсон. Бараг 3 см зүссэн.

–Тухайн үед эмч нар ийм тариа, эм хэрэглэж байна шүү гэж хэлж байсан уу?

-Өвдөлтөндөө юун тэрийг сонсох. Өвдөхийн эрхэнд би өвчин намдаах хүчтэй эм, тариа хэрэглэхгүй гээд яах юм бэ. Эм ууж, лаа хийгээд, та­риа тариулж байсан. Мэдээ алдуулагч хийлгэсэн. Цэвэрлэгээний зориулалтаар натри фурамид, феркс болонтрамадол лаа хийлгэж, өвчин намдаах морфин тариулж байсан.

–Тэгэхээр барилдааны үеэр эм тариа хэрэглэж байсан гэсэн үг үү?

-Өвчин намдаах та­риа өглөө нэг хийлгээд, барилдахын өмнө бас хийлгэсэн. Наадмын дараа эмч “Насан туршдаа хөлгүй болох байлаа. Амьдралаа золиослон байж барилджээ” гэж зэмлэсэн. Үнэхээр тийм эрсдэл гарч болох байсан. Энэ л эм, тариаг хэрэглэсэн нь допинг хэрэглэсэн болж таарахгүй юм бол би өөр ямар юмныхаа юмыг хэрэглэх вэ дээ. Би хүүхэд байхаасаа л барилдсан.Би баруун хөлөндөө бас гэмтэлтэй. Таван жил болж байгаа байх. Өнгөрсөн хавар наадмын бэлтгэлд гарахаасаа өмнө эмчилгээ хийлгэсэн. Одоо болтол бүрэн эдгэрээгүй. Бэлтгэл сургуулилт гээд барилдах болгонд сэдрэх гээд байдаг.

–Ер нь допингийн төрөлд багтдаг эм, бэлдмэлүүдийг мэдэх үү?

-Яг нарийн бол мэдэхгүй. Ерөнхийдөө өвчин намдаах, тайвшруулах, жин нэмэх, булчин задлах гэдэг ч юм уу тоймлоод л мэднэ. Наадмын бэлтгэлийн өмнө допингийн эсрэг гарын авлага маягийн ном өгдөг. Мэргэжлийн хэллэгээр нь биччихсэн эмийг тэр болгон бид ойлгохгүй, тайлбарлаж чадахгүй ш дээ.

–Одоо танд ямар хариуц­лага тооцно гэж бодож байна?

-Дөнгөж түрүүхэн мэдсэн болохоор энэ талаар бодоо ч үгүй явна. Хоёр жил хүртэлх хугацаанд барилдах эрх хасах, эсвэл цол, чимгийг нь хураадаг гэж заасан байдаг биз дээ.

–Анх допинг хэрэглэсэн гээд гурван хүний нэр яваад байхад та ямар бодолтой байв. Өөрийгөө байна гэж…

-Энэ тухай юу ч бодоогүй. Огт тоогоогүй.

–Шинжилгээний хариуг та мэдээгүй гэж түрүүн хэлсэн. Шинжилгээний эхний хариуг бол мэдсэн байсан биз дээ?

-Эхний хариуг олон хоногийн өмнө мэдсэн. Гэхдээ хоёрдугаар шатны шинжилгээг өөрийн хүсэлтээр тухайн бөх өөрөөсөө мөнгө төлж хийлгэдэг гэж интернэтээс харлаа. Үнэндээ би хоёр дахь шинжилгээ буюу тэр “B” шинжилгээ гэдгийг нь хийлгэе гэж мөнгө төлөөгүй. Миний өмнөөс хэн нэгэн төлсөн юм уу би мэдэхгүй. Үнэхээр надаас допинг илэрсэнд нь би гайхаж байна. Би нэг их нэр төр, карьер хөөгөөд байдаггүй учраас ач холбогдол өгөхгүй байгаа. Олон жил барилдахдаа би өөрийнхөө бэлтгэл сургуулилтын үр дүнд л өнөөг хүрсэн. Бөхөө дээдэлдэг ард түмэн өөр, өөрсдийнхөөрөө тунгаан бодож хүлээж авах байлгүй. Надад өөр хэлэх зүйл алга даа гэв.

Түүний багш Улсын на­чин Ч.Гочоосүрэнтэй утсаар холбогдоход “Би наад мэдээл­лийг тань өөрөөс тань л сонслоо. Би хөдөө яваад өчигдөр ирсэн. Дэвжээний хэдтэйгээ холбогдоогүй л байна. Харин маргаашнаас МҮБХ-гоор орж бэлтгэл хийх заал, ойр зуурын ажил хөөцөлдөж ордог юм билүү гэж бодож байлаа. Н.Адъяабат хавар эмчилгээ хийлгэлээ гэж байсан. Наадмаар бас хагалгаатай байж тийм өндөр даваанд хүрсэн сайн бөх. Би допинг хэрэглэсэн гэж итгэхгүй байна” гэв.

Харин Монголын үндэсний бөхийн холбооны тэргүүн Р.Нямдорж хэвлэлийн бага хурлын үеэр сэтгүүлчдийн асуултад ийн хариулт өгсөн юм.

–Допингийн шинжил­гээний хариуг нэлээд удаж дэлгэлээ. Танай холбооны зүгээс зарим бөхчүүдийг санаатайгаар татахаар ийн удаасан гэх яриа байна?

-Допингийн шинжилгээг БНСУ-ын лабораторид хийлгэдэг. Манайх өөрсдөө хийдэг бол өөр хэрэг. Бид олон улсын олимпийн хорооны журамд заасны дагуу ажиллаж байна. Шинжилгээг хоёр шаттай хийдэг. “А” сорьцоор допинг хэрэглэсэн гэсэн бөхчүүд хариуг зөвшөөрөхгүй бол дахин “В” сорьцын шинжилгээнд шилждэг. Уг нь допингийн хариуг Үндэсний баяр наадмыг зохион байгуулах хороо олон нийтэд танилцуулах ёстой. Зохион байгуулах хороо танилцуулаагүй тохиолдолд МҮБХ танилцуулна. Журмын дагуу бид мэдээлэл хийж байна. Тэгээд ч холбооны зүгээс болон хэн дуртай нь шинжилгээний хариуг өөрчлөх гэсэн асуудал байхгүй.

–Допинг хэрэглэсэн гэх бөхчүүдэд хариуг мэдэгд­сэн байх ёстой. Допинг хэрэглэсэн болохоо хүлээн зөвшөөрч байх юм уу?

-Тухайн бөхчүүд одоохон­доо хариуг эсэргүүцсэн зүйл алга. Харин эмчилгээтэй байсан, эм тариа их хэрэглэсэн гэдэг тайлбар өгч байгаа. Барилдааны үеэр хоёулаа бэртэлтэй эмчилгээ хийлгэж байсан юм билээ. Гэхдээ эм хэрэглэх байсан бол Допингийн эсрэг төвд хандах ёстой. Бөхчүүд үүнийг мэдэж байгаа. Тэгэхээр энэ тайлбар нь допинг хэрэглээгүй гэх баталгаа болж чадахгүй.

–Бэртлийг тодруулахгүй юу?

-Б.Суманчулуун гарандаа бэртэлтэй байсан бол Н.Адъяабат наадмын өмнөх өдөр хөлөндөө хагалгаа хийлгэсэн байсан гэсэн.

–Одоо ямар арга хэмжээ авах вэ?

-Хоёр жилийн хугацаагаар барилдах эрхийг нь хасах эсвэл цол хураах арга хэмжээ авах байх. Ямар шийтгэл оногдуулахыг Үндэсний баяр наадмыг зохион байгуулах хороо шийднэ. Энэ жилийн наадмын комиссыг Шадар сайд Д.Тэрбишдагва ахалсан шүү дээ.

–Допингийн шинжил­гээнд хамрагдаагүй бөх бий юу?

-Үндэсний их баяр наадмын тухай хууль, допингийн журамд зааснаар, энэ жилийн баяр наадамдтаваас дээш давсан 16 бөх шинжилгээ өгсөн. Шинжилгээ өгөхгүй, татгалзсан бөх байхгүй. Хэрэв татгалзсан тохиолдолд тухайн бөхийг допинг хэрэглэсэн гэж үздэг журамтай юм. Тиймээс бөхчүүд татгалзаагүй.

Д.ДАВААСҮРЭН

Я.Содбаатар: Ардчилсан намын боловсон хүчнүүд тэтгэврийн насанд ойртсон

УИХ–ын гишүүн Я.Сод­баатартай ярилцлаа.

–Та Засгийн газрын бүтцийг хэр болсон гэж харж байгаа вэ. 16 яам 13 болж цаашид үйл ажиллагаа нь үргэлжлэхээр боллоо?

-Өнгөрсөн 2012 оны сонгуулийн дараа байгуулагдсан Засгийн газрыг бүтцийг эргэн харахад Н.Алтанхуяг өмнө нь Монголын түүхэнд байхгүй данхар бүтцийг оруулж ирэн ажиллаж байна. Том бүтэц нь эдийн засаг талаасаа нэлээд үрэлгэн, нөгөө талаасаа салбарын уялдаа холбоо, төрийн ажлын залгамж чанар нэлээд алдагдсан. Тиймээс бүтцийг эргэн харж цомхон, чадварлаг болгох тал дээр МАН-ын бүлэг, Ерөнхийлөгчийн институци гэх мэт олон талын шахалт орсон гэж харж байгаа. Улс төрийн шахалтын хүрээнд аргагүйн эрхэнд ийм шахалт хийж, өнгөрсөн хоёр жилийнхээ алдаа оноонд дүгнэлт хийж оруулж ирлээ гэж бид харж байсан. Орж ирсэн бүтцийг харахад шахаанд орсон тул дургүйд хүчгүй гэх байдлаар хийсэн нь харагдаж байна. Нэг үгээр хэлбэл энэ нь Ерөнхий сайдын өөрийнх нь хүссэн зүйл биш юм байна. Монголын төрийг ухаалаг, зөв замд нь гаргаж ирэх бүтэц болж чадсангүй. Учир нь бүтцийг хийж оруулж ирэх байсан бол илүү тооцоо судалгаатай, яамдыг нэгтгэснээр хэр хэмжээний төсөв хэмнэгдэх юм. Бодлогын ямар өөрчлөлт шинэчлэлт гарах вэ гэдгийг харах байсан.

Монголчууд ардчиллын замаар 25 жил явах хугацаанд Засгийн газар янз бүрийн л бүтэцтэй байсан. Ерөнхий сайд чуулганы индэр дээрээс “Би ямар нэгэн тооцоо судалгаа хийгээгүй. Төсөв хэр хэмжээнд хэмнэгдэхийг бид тооцож чадаагүй байна. Бараг л та нар хий гээд байсан учраас ингээд оруулаад ирлээ” гэх зүйл ярьсан. Сөрөг хүчнийхнийхээ дуу хоолойг сонсдоггүй юмаа гэхэд төрийн байгууллагууд болох Үндэсний АУДИТ-ын газар ч байдаг юм уу байгууллагуудынхаа дүгнэлтийг сонссонгүй. Бүтцийн өөрчлөлтөөр хоёр зүйлээсээ салж чадсангүй.

–Тэр хоёр зүйлийг нь та хэлэхгүй юу?

-Улс төр бизнесийн бүлэглэл, фракцуудынхаа шахалт, аалзны тор шиг хэрэгдсэн сүлжээнээс гарч чадсангүй. Ес, 11 яамтай болно гэж яригдаж байсан ч фракцуудынхаа амыг хаахын тулд шахаанд орж явсаар 13 яамтай байхаар орж ирлээ. Нөгөөх нь нийгэм, эдийн засаг хямралтай байх үед төр өөрөө чадварлаг болох, бүсээ илүү чангалж төр өөрөө хэмнэлтийн горимд шилжих зайлшгүй шаардлага байна. Энэ Засгийн газрын нэг алдаа нь төр өөрийнхөө илүү зардлыг танахаас илүү ард түмнийхээ халаас руу орох бодлогыг бариад байгаа. Ирэх оны төсөвт маш олон татваруудыг сэргээхээр оруулж ирсэн. Бизнес эрхлэгчдийн бүсийг чангалаад тэдний дарамтыг нэмэг­дүүлээд байгаа болохоос төр үр дүнгүй зардлаа багас­гаж хэмнэлтийн горимд шилжих алхам хийгдэхгүй байна. Энэ хийгдсэн бол нийгэм талархан хүлээж авах байлаа. Харамсалтай нь тэгж чадсангүй.

–Чуулган дээр дөрвөн төрлийн татвар нэмэгдэнэ гэдгийг гишүүд хэлж байсан. Сангийн сайд Ч.Улаан мэдээлэл хийхдээ ямар ч татвар нэмэгдэхгүй гэдгийг хэлсэн шүү дээ?

-2015 оны төсвийн тө­сөл гишүүдийн гарт ирээд байна. Төсөв дотор Малын хөлийн татвараас эхлээд Хотын татвар гээд татварууд ороод ирчихсэн байгаа. Төсөв хэлэлцэх үеэр бүгд тал талаас нь ярилцах байх. Ардын энэ тат­варуудыг эсэргүүцэж бай­гаа. Ардчилсан нам тэргүүтэй улс төрийн хүчнүүд батлаад явчихбал иргэд нэг юм хэлэх байлгүй дээ. Нийслэлийн удирдлагууд төсөв батлахад Нийслэл дээр ямар дарамт ирэх вэ гэдэг талаар мэдээлэл хийсэн.

–Монгол Улсын орлого ирэх онд 900 тэрбумаар нэмэгдэнэ гэж байна. Тийм боломж байгаа юм уу?

-Сүүлийн хоёр, гурван жил төсөв баталж байгааг нь харахад бидний хэлдгээр жонхуу болж байна. Төсөв дээр дандаа худлаа тоо тавьдаг. Төсвийг хугацаанд нь батлах, Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийг батлах хязгааруудад тааруулж батлахын тулд хүчээр нохойн ам нийлүүлж баталж байгаа. 2014 оны төсвийг баталсныг харахад бодит байдал дээр ам.долларын ханш 1800 төгрөгөөс доош орохооргүй байхад 1384 төгрөг гээд хүчээр батлуулсан. Орлого тал дээр гэхэд уул уурхайн салбараас орж ирэх орлого бүгд худлаа байсан. 31 сая тонн нүүрс экспортолно гэж байлаа. Монгол Улс хамгийн оргил үедээ буюу 2011 онд 22.5 сая тонн нүүрс гаргаж байсан улс шүү дээ. Энэ жил нүүрс яаж ч сайн олборлоод 15 сая тоннд хүрэхгүй. Нэг ёсондоо тавьж байсан зорилтынхоо 40 хувьд л хүрч байна. Ирэх онд орлого нэмэгдэхгүй. Хаанаас яаж орлого нэмэгдүүлэх эх үүсвэрийг гаргаж ирснийг судлах хэрэгтэй. Яахав Оюутолгойн үйл ажиллагаа жигдэрч орлого нэмэгдэж байгаа нь үнэн. Гэсэн ч татвар нэмэх байдлаар бизнес эрхлэгчдийнхээ бүсийг чангалах байдлаар орлого нэмэх гэж оролдоод байгаа юм. Бодит байдал дээрээ тэр аж ахуй нэгжүүд цаашид үйл ажиллагаа явуулах гэхээр тартагтаа тулчихлаа. Эдийн засгийн нөхцөл нь шавхагдаж дууслаа. Өнгөрөгч онд бид 7.4 их наяд төгрөгийн төсөв баталсан. Энэ оны төгсгөлд төсвийн орлого нэг их наядаар тасарна.

–Засгийн газрын бүтэц батлагдсан. Харин бүрэлдэхүүн нь хэрхэн орж ирэх бол?

-Засгийн газрын бүрэлдэхүүний тал дээр УИХ дахь МАН-ын бүлгээс хэд хэдэн шаардлагыг хүргүүлээд байгаа. Засгийн газрын бүрэлдэхүүн талдаа албан бус хэллэгээр давхар дээлээ тайлсан, УИХ гишүүн бус хүн Засгийн газрын гишүүнээр томилогдоосой, бид ухаалаг төр рүү алхах алхмаа хийнэ гээд Ерөнхийлөгчөөс эхлээд ярьж байна. Энэ удаа томилогдох сайд нар УИХ-аас битгий томилогдоосой гэж хүсч байгаа юм. Ерөнхийлөгчийн зүгээс ч гэсэн үүнийг шахаж байгааг анзаарсан байх. Томилогдох сайд нар нь салбараа мэддэг мэргэшсэн хүн байгаасай. 2016 он хүрэхэд цаг хугацаа бага үлдсэн. Тиймээс салбараа мэдэхгүй хүн оччихоор сал­бар­тайгаа танилцах гэсээр байтал ихэнх хугацаагаа та­нин мэдэхүйн шинжтэй алдчих гээд байгаа юм. Өнгөрөгч хавар томилогдсон сайд гэхэд салбараа мэдэхгүй чуулган дээр үг хэлж чадахгүй газрын дарга, мэргэжилтнээсээ асууя гэж байна. Үүнээс болоод төрийн үйл ажиллагаа алдагддаг. Түүнчлэн Ардчилсан нам боловсон хүчнийхээ бодлогод өөрчлөлт хийгээсэй гэж хүсч байна. Ардчилсан намын боловсон хүчинд 25 жил салхи орсонгүй. 25 жилийн өмнө Н.Алтанхуяг, Ц.Элбэгдорж, Э.Бат-Үүл, С.Баярцогт байсан уу байсан. Гэтэл 25 жилийн хугацаа өнгөрчихөөд байхад Ардчилсан намын бодлого энэ хэдэн хүний хүрээнд л явж байна. Энэ хүмүүс бүгд өвгөрсөн, тэтгэврийн нас нь ойртсон. 25 жил энэ намын толгой дээр сандаалж байгаа төдийгүй, энэ намаар дамжуулан төрийн хүний нөөцийн бодлогод нөлөөлж байна. Ардчилсан нам яагаад шинэ эрч хүчтэй хүмүүсээ гаргаж ирдэггүй ийм сонин тогтолцоогоор яваад бай­гаа юм. АН-ыг гаднаас нь харахад фракц дагасан бү­лэглэлийн шинж чанартай зүйл харагдаад байна шүү дээ. Шинэ чадварлаг хүн орж ирээсэй. Түүнээс биш хэдэн хүнийхээ дотор битгий эргэлдээсэй гэж хүсч байна. Нэмж хэлэхэд хариуцлагын асуудлыг хам­тад нь оруулж ирэх хэрэгтэй. Хариуцлага гэдэг зүйлийг бүтцийн өөрчлөлтөөр битгий далдлаасай. Өнөөдөр манайд хариуцлагагүйн зуд нүүрлэчихсэн.

–Нэг жилийн хугацаанд ажил хийх болов уу. Сонгуулийн шуугиан ч эхэллээ дээ?

-Ажил хийнэ гээд ард түмэн сонгочихоод байхад эрх биш юм хийх байлгүй дээ. Бид сөрөг хүчний байр сууринаас шахаж ажиллана.

–Ардчилсан нам 25 жил намдаа салхи оруулаагүй юм бол Ардын нам ер нь салхи оруулдаг улс төрийн хүчин юм уу?

-Өнөөдөр хамгийн их салхи оруулж байгаа улс төрийн хүчин бол Ардын нам л байна. Гэтэл 25 жил даргаа өөрчилдөггүй улс төрийн нам байна шүү дээ, цаана чинь. Ардчилсан нам үүний араас явж байгаа. Сүүлийн хэдэн жил Их хурлаа хийгээгүй, ҮЗХ-гоо хуралдуулаагүй. Үүнийг бид яриад байгаа юм биш. Нам дотроосоо яриад байна. Ардын намыг аваад үзэхээр 1990 оны ардчилсан шинэ нийгэм цогцлоход намын бодлого тодорхойлж явсан хүмүүс өнөөдөр тэтгэврийн насандаа хүрсэн. П.Жасрай агсан, Д.Содном, Ш.Гунгаадорж, буурал Очирбат дарга гээд намын гол удирдлагууд байна. 1990-ээд оны дундуур улс төрд орж ирсэн 1950-иад оныхон гэдэг С.Баяр, Н.Багабанди, Д.Лүндээжанцан, Д.Дэмбэрэл, Ө.Энхтүвшин, Ч.Улаан, Н.Энхбаяр гээд манай намд байсан гэх мэт хүмүүс арагш сууж байна. Намын удирдах түвшинд энэ хүмүүсээс хэн нь ч сонгогдоогүй. Харин намын дэргэдэх бодлогын зөвлөлд орж ажиллаж байгаа. 1960, 1970-аад оныхон намын бодлогыг авч явж байна даа. Би гэхэд 1990 онд долдугаар ангийн сурагч байсан. Үүнээс харахад 1990 оноос хойш гурав, дөрвөн удаагийн үеийн шинэчлэл хийгдсэн. Миний хамгийн үнэт зүйл гэж харж, ярьдаг хоёр зүйл бий. Эхнийх нь манай нам Монгол Улсад тусгаар тогтнолыг авч ирсэн. Түүнийхээ төлөө явдаг. Аль болох асуудлын хамгийн эхэнд улс орноо тавихыг хичээдэг улс төрийн хүчин. Нөгөөх нь МАН ахмад, дунд, залуу үеийн хэлхээн дээр оршдог. Манай намд энэ гурван үеийн аль алиных нь бодлого явдаг. Харамсалтай нь АН-д бол ахмадуудынх нь л бодлого явж байна.

Эдийн засаг аюулын харанга дэлдэж байгаа энэ үед намын эрх ашгийг хааяа ч гэсэн умартах шаардлага тулгардаг. Засгийн газрын институциэр дамжуулж сонгуульд хандсан алхам хийх, хэтэрхий сонгуульд чиглэсэн үйлдэл хийх нь эргээд ард түмэн амьдралаараа төлдөг гашуун түүх бий. Тиймээс Н.Алтанхуяг дарга эрх ашгийнхаа эрэмбийг эх орны эрх ашгийг эхэнд тавиасай гэж бодож байна.

–Байгаль орчин, хүнс хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны хуралдааны үеэр улаанбуудай оруулж ирсэн асуудал боссон…

-Монголын эдийн засгийг салбар салбараар нь цохин унагаж байна. Бидний хэлж байсан зүйлс хэдхэн сарын дараа биеллээ олоод байгаа. Тухайн үед болохгүй бүтэхгүйг нь хэлэхээр хүлээж авдаггүй байсан. Бид зөнч үзмэрчдээ тэгж хэлээд байдаг юм биш. Ардын намын бүлгийн 26 гишүүн ард түмний дунд жаргал зовлон туучин гарч ирсэн, салбар салбартаа хатуу хөтүүг нь үзсэн, гадны байгууллагуудын судалгаан дээр үндэслэн манайхан хэлээд байгаа ухаантай. 2013 онд эдийн засаг огцом хүндрэх нь, Засгийн газрын бодлого буруу явчихлаа гэхэд “Ардын намынхан албан тушаал, суудлаа алдсан болохоор түүнийгээ санагалзан Засгийн газрыг унагах гээд байна, МАНАН үүсгэх гэж байна” гээд Алтанхуягийгаа аваад үлдсэн. Галзуу хөгжүүлнэ гэж байсан ч хэдхэн сарын дараа ам.долларын ханш эрс өсч монгол төгрөгийн ханш навс унасан.

Манай улс өөрсдийн хөр­сөнд ургасан улаанбуудайгаар хүнсний хэрэгцээгээ хангах боломжтой болоод иртэл гаднаас импортын улаанбуудай оруулаад ирлээ. Газар тариалан эрхэлж буй хүмүүсийн хүч хөдөлмөр, байгаль дэлхий хураа хайрласны хүчинд жаахан ургац авсан. Гэтэл Монгол Улсын Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг өөрөө зөвлөмж гарган чиглэл өгөөд ургацаа хурааж буй тариаланчид улаанбуудайгаа хурааж ажлынхаа үр шимийг үздэг энэ цагт нь ОХУ-аас агуулахын үлдэгдэл улаанбуудайг ачаад оруулаад ирсэн. Үүнээс болж газар тариалангийн салбарт орсон олон аж ахуй нэгжийн хөрөнгө үнэгүйдэх, тэнд ажилласан хүмүүсийн хөдөлмөр талаар болох гэж байна. Газар тариалангийн бизнес эрхлэгчид, трактор комбайнч нараасаа эхлээд маш хүчтэй эсэргүүцэл илэрхийлж эхэллээ. Одоо бол газрын дарга, Төрийн нарийн бичигтэй ярихаасаа өмнө салбарын сайдтай нь хариуцлага тооцох ёстой. Зургадугаар сарын нэгнээс хойш үр тариа импортлож болохгүй гээд Их хурлаас зөвлөмж гаргаад байхад зургадугаар сарын 24-нд үр тариа, гурил оруул гэсэн шийдвэр гаргасан Ерөнхий сайдтай хариуцлага тооцох цаг болсон.

Э.ЭНХБОЛД

Засгийн газрын бүтцийн өөрчлөлтийг тойрсон үйл явдал өчигдөр шувтарлаа. Яамдын тухайд аль нь тунаж үлдэж, аль нь тарж бутрах бол гэж баахан таамаг дэвшүүлсэн улсуудын эргэлзээ сая нэг тайлагдав. Өчигдөржин хуралдсан чуулганы нэгдсэн хуралдаан, байнгын хорооны шийдлээр Засгийн газрын шинэ бүтэц ямар байх нь тодорхой боллоо. Ерөнхий сайдын оруулж ирсэн саналаар зургаан яамыг нэгтгэнэ гэсэндээ тогтож байна.

Сөрөг хүчний зүгээс Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яамыг Боловсрол шинжлэх ухааны яамтай, Хөдөлмөрийн яамыг Хүн, ам, нийгмийн хамгааллын яамтай нэгтгэх ёстой гэсэн шаардлагыг тавьсан. Энэ дагуу өчигдөр Төрийн байгуулалтын байнгын хороогоор гишүүд Соёлын яамыг задлахыг дэмжсэн боловч нэгдсэн чуулган дээр уначихлаа. Ингээд Ц.Оюунгэрэл сайд бүтэцтэйгээ бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ үлдэж, түүний яам хөдлөхгүй нь тодорхой болов. Харин МАН-аас Я.Санжмятав болон С.Эрдэнийн яамыг нэгтгэх ёстой гэсэн саналаа эргүүлэн татаж, ямар нэгэн тохироонд хүрэв бололтой.

Засгийн газрын шинэ бүтцийн тухай анх яригдаж эхлэхэд задрах магадлалтай байсан яамд сайн дураараа ажлаа тайлагнацгаасан. Ерөнхий сайд ч гэсэн зарим яамдыг үнэхээр сайн ажилласан гэж онцолжмагтсан удаатай. Тухайлбал, тэрбээр Зам, тээврийн сайд А.Гансүхийг өмнөх таван Засгийн газрын хийж чадаагүй автозамыг тавьж, үнэхээр сайн ажилласан гэсэн. Мөн Барилга, хот байгуулалтын сайд Ц.Баярсайханг бүтээн байгуулалт эрчимжсэн гэж сайшаалын үгээр харамгүй мялааж байв. Сая хоёр хөршийн төрийн тэргүүний айлчлалаар төмөр замаа хөгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой гэрээ хэлэлцээрүүдэд гарын үсэг зурсан гээд л салбарын яамдынхаа үүрэг оролцоог онцолсон. Гэтэл ийм сайн ажилласан гэсэн яамдыг бүтцийн өөрчлөлтөд багтаасан нь логикийн хувьд зөрчилтэй харагдаж байлаа. Уг нь сөрөг хүчнийхний, олон нийтийн санал болгоод байсан үүрэг, оролцоо багатай яамдыг базах ёстой байсан баймаар. Ерөнхий сайдыг бүтцийн төсөл оруулж ирэхэд “Өөрт таалагдахгүй байгаа сайд нараа няслахын тулд үр дүнгүй өөрчлөлт хийх нь” гэж хашир улстөрчид шүүмжилж байсан. Яамдаа тохироогоор уу, эсвэл ажлаа сайн хийсэн үзүүлэлтээр нь авч үлдэх үү гэдэг дээр олны анхаарал тусч, хүлээлт дагуулаад байсан нь саяхан. Засгийн газар мэргэжлийн тал руугаа ажиллахын тулд яамдынхаа ажлын үзүүлэлтийг гол чиг болгон барих ёстой байв. Харин асуудал анх орж ирсэн хувилбараараа батлагдаж, улс төр бүхэлдээ тохироо гэдэг шийдэлд хүрэх шив.

Засгийн газрын тэргүүний танхимаа шинэчлэх бүтцийн өөрчлөлт цаашаа албан тушаалын томилгоогоор үргэлжлэх нь тодорхой. Өчигдөр өглөө гэхэд АН, Шударга ёс эвлийнхэн суудлаа авч үлдэхийн тулд хоорондоо нэлээд зөрчилдсөн сурагтай. “Шударга ёс” эвслийн дөрвөн сайд үлдэх үү, эс үлдэх үү дээтулж дэнжигнэж байгаа гэх. Тэдний гурав нь МАХН, нэг нь МҮАН-ынх. Тэгэхээр АН-ын зүгээсМАХН-ыг нэг сайдынхаа суудлыг чөлөөлөхийг шаардаад буй бололтой юм. Юутай ч нэгтгэсэн яамдыг толгойлох сайд нарт гурван хүний нэр явж байгааг эх сурвалж дуулгалаа. Тэдний хоёр нь УИХ-ын гишүүн бөгөөд сайд болбол давхар дээлтэй болох нь ээ.

Ямартай ч ирэх өдрүүдэд шинэ бүтцээр ажиллах яамдыг толгойлохоор хүмүүс амбицаа илэрхийлэх нь тодорхой. Сайдын албан тушаал горилогсдын нэрс сонсогдоод эхэлсэн. Үүнтэй зэрэгцэн Засгийн газрыг огцруулах яриа ч дуусаагүй л байна. Асуудал яагаа ч билээ. Энэ өөрчлөлт нь Засгийн газрыг гацаанаас гаргаж чадах болов уу.

М.МӨНХЦЭЦЭГ