Монгол орны ихэнх гол мөрний зургадугаар сарын усны дундаж түвшин олон жилийн дунджын орчим буюу бага байх төлөвтэй байна.
Тухайлбал Хөвсгөлийн уулсаас эх авсан Эг, Дэлгэрмөрөн Хангайн нурууны ар болон өврөөс усжих Идэр, Хануй, Чулуут, Хойттамир, Урдтамир, Түй, Богд, Заг, Байдраг, Онги зэрэг голуудын 6 дугаар сарын усны дундаж түвшин тухайн үеийн олон жилийн дундаж түвшнээс 20-40 см бага, харин Сэлэнгэ мөрний нийт уртын дагууд мөн Хэнтэй нуруунаас эх авах Туул, Ерөө, Онон, Хэрлэн голын эх Их Хянганы нурууны Халх зэрэг голуудын хувьд усны түвшин олон жилийн дунджаас 10-40 см ахиу бол бусад голынх олон жилийн дунджийн орчим байх төлөвтэй байна.
Хэдийгээр ихэнх гол мөрний услагын дундаж хэмжээ олон жилийн дунджаас бага байх төлөвтэй байгаа боловч сарын сүүлийн арав хоногт түр хугацаанд орсон хур тунадасны эрчимшил, хэмжээнээс шалтгаалан усны түвшин огцом нэмэгдэж, түр зуур үерлэх төлөвтэй байна.
Мөн агаарын температур ихэнх нутгаар олон жилийн дунджын орчим, сарын зарим хугацаанд орох түр зуурын аадар бороо зэргээс шалтгаалан хуурай сайр, гуу жалгаар уруйн үер буух нөхцөл бүрдэх боломжтой.
Иймд гол мөрөн ба хуурай сайр, гуу жалга даган нутаглаж буй малчид, иргэдийг үер усны аюулаас болгоомжлохыг анхааруулж байна.
Зарим томоохон гол мөрөнд зургадугаар сард ажиглагдах усны түвшин, урсацын хэмжээг олон жилийнхтэй харьцуулан хүснэгтэд үзүүлэв.
|
д
|
Гол мөрөн –харуулын нэр
|
Зургадугаар сарын олон жилийн
|
Зургадугаар сард ажиглагдах
|
|
дундаж
|
өнгөрөлт,м3/с
|
дундаж
|
|
түвшин,см
|
өнгөрөлт,м3/с
|
Хамгийн их
|
Хамгийн бага
|
түвшин, см
|
өнгөрөлт,м3/с
|
|
1
|
Сэлэнгэ мөрөн – Хялгант баг
|
247
|
386
|
866
|
257
|
300
|
500
|
|
2
|
Сэлэнгэ мөрөн – Зүүнбүрэн сум
|
213
|
286
|
728
|
176
|
245
|
335
|
|
3
|
Орхон гол – Орхон сум
|
162
|
63.7
|
99.6
|
14.8
|
150
|
49.0
|
|
4
|
Орхон гол – Сүхбаатар сум
|
212
|
155
|
488
|
23.1
|
210
|
168
|
|
5
|
Эг гол – Эрдэнэбулган сум
|
225
|
35. 0
|
109
|
11.5
|
205
|
20.5
|
|
6
|
Үүр гол – Цагаан үүр сум
|
155
|
37.6
|
184
|
10.7
|
170
|
75.0
|
|
7
|
Дэлгэрмөрөн – Мөрөн сум
|
294
|
90.7
|
236
|
7.66
|
200
|
77.0
|
|
8
|
Бэлтэс гол – Баянзүрх сум
|
349
|
4.59
|
14.2
|
0.56
|
350
|
5.30
|
|
9
|
Шидхэд гол – Ренчинлхүмбэ
|
183
|
16.6
|
28.0
|
16.29
|
205
|
18.0
|
|
10
|
Идэр гол – Зүрх баг
|
161
|
49.5
|
201
|
15.4
|
150
|
42.0
|
|
11
|
Хануй гол Эрдэнэмандал сум
|
265
|
11.1
|
35.7
|
2.31
|
240
|
2.50
|
|
12
|
Тэрэлж – Тэрэлж
|
148
|
13.45
|
66.0
|
4.79
|
145
|
14.0
|
|
13
|
Туул гол – Улаанбаатар хот
|
137
|
31.6
|
124
|
3.92
|
150
|
38.0
|
|
14
|
Туул гол – Алтанбулаг
|
535
|
15.8
|
45.4
|
6.69
|
600
|
20.0
|
|
15
|
Сөгнөгөр – Сөгнөгөр
|
231
|
3.41
|
18.3
|
0.99
|
215
|
3.20
|
|
16
|
Хараа гол – Баруунхараа сум
|
173
|
23.3
|
70.0
|
3.40
|
160
|
11.0
|
|
17
|
Хараа гол – Дархан
|
120
|
12.9
|
20.8
|
8.99
|
115
|
8.00
|
|
18
|
Ерөө гол – Ерөө сум
|
306
|
98.4
|
210
|
13.8
|
305
|
85.5
|
|
19
|
Ерөө гол Дулаанхаан
|
243
|
52.2
|
110
|
30.7
|
265
|
55.1
|
|
20
|
Онон гол – Биндэр сум
|
160
|
47.0
|
74.7
|
5.76
|
170
|
49.0
|
|
21
|
Хэрлэн гол – Өндөрхаан сум
|
175
|
27.5
|
47.3
|
6.68
|
200
|
45.6
|
|
22
|
Хэрлэн гол – Чойбалсан сум
|
128
|
22.3
|
52.2
|
1.98
|
115
|
13.0
|
|
23
|
Халх гол Сүмбэр сум
|
159
|
22.5
|
153
|
17.4
|
205
|
68.0
|
|
24
|
Завхан гол -Гуулин
|
156
|
16.5
|
105
|
3.41
|
170
|
22.8
|
|
25
|
Богд гол – Улиастай сум
|
183
|
50.0
|
24.2
|
1.07
|
135
|
13.0
|
|
26
|
Түй гол – Баянхонгор сум
|
132
|
6.80
|
13.9
|
1.14
|
120
|
5.60
|
|
27
|
Ховд гол – Мянгад сум
|
200
|
94.2
|
193
|
43.7
|
205
|
165
|
|
28
|
Буянт гол – Ховд сум
|
280
|
15.7
|
27.4
|
8.19
|
340
|
24.0
|
|
29
|
Булган гол – Булган сум
|
227
|
23.0
|
29.7
|
3.03
|
205
|
16.5
|
|
30
|
Чигж гол – Өндөрхангай сум
|
174
|
0.77
|
3.13
|
0.34
|
212
|
0.40
|
