Category: цаг-үе

Төрийн соёрхолт зохиолч, яруу найрагч Зундуйн Дорж

 “Сод Монгол” группын захирал Анандбазарын хүү, олон улсын хэмжээний дугуйн спортын тамирчин Цэрэн-Өлзийг өнгөрсөн онд 17 настайд нь атаархуу хорлолт яргачид хээр хөдөө аваачин, хутгалж алсан юм. Энэ тухай “Үд дундын алтан гургалдай” тэргүүн ботидоо бичиж ийм нэг зүүлт хийсэн. Ер нь энэ Монголд чинь хүний амь хонины үнэгүй болох нь шив дээ. Хэр баргийн дайн байлдаанд ч ингэж ар араасаа үхэж үрэгддэг бил үү? Энэ цөөхөн хүнээс хаана, яаж үхэж байгааг бодохоор тольт зүрх хаагдаж, толгойтой үс халзармаар болох юм. 

Миний зээ Анандбазарт тэр тоолон хүнд тохиолдоогүй эмгэнэлт явдал тохиолдсон юм. Эрдэмтэй, зоригтой, тэвчээртэй хуульч хүн тулдаа амьд мэнд яваа байх. Хэрвээ миний хэдэн хүүхдийн нэгийг ингэж хөнөөсөн бол би тэр яргачин этгээдийг огцом түргэн дүрэлзэж алаад, шоронд орох байсан. Ананд тэр алуурчинтай нэг машинд суусан байдаг юм. Хүүгээ бүрэлгэсэн хүмүүсийн нэгийг машиндаа суулгаад явж байдаг. 

Сонин байгаа биз. Надад төдийгүй, өөр хэн нэгэнд ийм явдал тохиосон бол гутарч гуниад архинд орох байсан биз. Манай Ананд эрдэмтэй, холын бодолтой, далай тэнгис шиг хүн болоод л тэвчиж яваа хэрэг. Тийм сайхан хүү халхад цөөхөн төрсөн. Элэг зүрх хоёр нь мах цусны тасархай хэрнээ эдлэх зовлонг даахдаа чулуунаас ч илүү бөх юм шүү. Ер нь би Анандын нагац нь атлаа заримдаа ойлгодоггүй юм. Телевиз сонин хэвлэлээр элдвээр гүтгэн доромжилж байхад ч, хорон атаач жөтөөч нар матаж шоронд суулгаж байхад ч тоодоггүй хүн. Бурхан багшид үнэн сүжигтэй хүн л ингэж тэвчдэг байх.

Монголбанкны МБЗ-ийн гишүүн, Санхүү­гийн зах зээлийн хол­бооны ерөн­хийлөгч Ө.Ган­зо­ригтой цаг үеийн асууд­лаар ярилцлаа. 

-Монголбанкны мөнгө­ний бодлогын зөвлөлөөс бодлогын хүүг нэмэхийн зэрэгцээ банкуудын зохис­той харьцаанд өөрчлөлт оруулах шийдвэрийг гарг­сан. Энэ хоёр шийдвэр зэрэгцээд явахаар үр дүн нь хэрхэн харагдах вэ?

-Мөнгөний бодлогын зөв­лөл өөрөө зөвхөн бод­логын хүүгийн шийдвэрийг гаргаж байгаа. Шалгуур үзүү­лэлтийн шийдвэрийг Мон­гол­банк гар­гасан. Ингэснээрээ ямар давуу талтай вэ гэхээр нэг талд нь мөнгөний бодлогыг хатууруулж  байгаа боловч нөгөө талаасаа шалгуур үзүүлэл­түүдээрээ дам­жуулаад банкуудын хөр­вөх чадварын хувьд асуудал үүсэхээс сэргийлж байгаа. 

-Мөнгөний бодлогын хүүнд өөрчлөлт оруулах урьдач нөхцөл нь юу байсан бэ? Үүн дээр дэлгэрэнгүй хариулт өгөхгүй юу?

-Ер нь үүн дээр эдийн засагчид, үзэгчид ч хоёрдмол байр суурьтай байгаа байх. Юу гэж ярьж байгаа вэ гэхээр эдийн засаг хүнд байгаа үед хүүг өсгөнө гэдэг бол буруу шийдвэр гэсэн байр суурьтай эдийн засагчид бий. Нөгөө талаас заавал бодлогын хүүг өсгөхгүй бол болохгүй эдийн засгийн нөхцөл байдал үүнийг шаардаж байна гэж үзэж байгаа хэсэг ч байна. Бид энд нэг зүйлийг ойлгох хэрэгтэй. Эдийн засгийн хямрал гэдэг нь дотоодын нийт бүтээгдэхүүн хасах буюу сөрөг утгатай болж эдийн засаг агшихыг хэлж байгаа. Монгол улсын хувьд эдийн засгийн өсөлт боломжийн өндөр түвшинд үргэлжилсээр байгаа. Энэ нь ч бодлогын хүүг өсгөх тодорхой хэмжээний орон зай байна гэдгийг харуулж байгаа.Нөгөө талаас өнөөдөр Монгол улсад үүсч байгаа эдийн засгийн хүндрэлтэй нөхцөл байдал нь гадаад худалдааны балансаас үүдэлтэй. 

Гадаад худалдааны балан­сын алдагдал маань эргээд валю­тын ханш чангарах, ог­цом хэлбэлзэх байдлаар эдийн за­сагт сөрөг нөлөө үзүүл­сэн. Тэгэхээр үүнийг хаах шийд­вэрийг гаргахгүй бол эргээд ха­рин эдийн засагт сө­рөг эрс­дэлтэй нөхцөл байдал үүсгэж магадгүй. 

-Бодлогын хүү эдийн за­сагт хэзээ үр нөлөөгөө өгдөг вэ?

-Ер нь 6 орчим сарын хоц­рогдол­тойгоор эдийн засагт боди­той нөлөөлнө гэж үздэг.  Ми­ний харж байгаагаар тэр даруй үзүүлэх нөлөө бол төг­рөгийн өгөөжийг өс­гөнө. Тэ­гэ­хээр хадгаламж эзэм­шигчдийн хувьд бага хүүтэй дол­ла­раар долларын ханш өснө гэж хүлээж барих уу, эсвэл хад­галамжийн хүү нь өсөөд ирэ­хээр өндөр хүүтэй төгрөг барих уу гэдэг асуудал гарч ир­нэ. Нөгөө талаас долларын ханш гучаад хувиар өсчихөөд бай­гаа. Өсчихөөд байгаа ва­лют маань дахиад цаашаа хэ­дэн хувь өсөх вэ гэдэг дээр нэлээд эгзэгтэй болоод ирнэ. Ингэснээрээ алсдаа дол­лар­жилтыг тодорхой хэм­жээгээр саа­руулна. Хоёр­дугаарт хү­лээл­тийг эерэг чиг­лэлд өөрч­лөх давуу талтай. 

-Сүүлийн нэг жил орчмын хугацаанд бодлогын хүүнд өөрчлөлт ороогүй байсан. Энэ удаагийн шийдвэрийг гар­гахын тулд нэлээдгүй хугацаа зарцуулагдлаа гэж харж байна. -Энэ удаагийн хур­лын дотоод уур амьс­галын хувьд гадаад хүлээт­тэйгээ хир зохицсон уулзалт болсон бэ? 

-Ер нь хүлээлт нийт эдийн за­сагчид, олон нийтийн дунд бүрд­сэн байсан гэж харж байна. Хэ­дэн хувиар өсгөх үү гэдэг дээр асуудал байсан байх. Мон­гол улс сүүлийн хоёр жил хоё­роос гурван том асуудал дээр гол хүлээлттэй байлаа ш дээ. Үүний нэг нь Оюутолгой төс­лийн хоёрдугаар шат болон Зас­гийн газар Оюутолгой ком­пани хоорондоо асуудлаа бү­рэн шийдэх. Хоёрдугаарх нь, нүүр­сний салбар буюу Таван тол­гойн нүүрсний асуудал. Гу­рав­­дугаарх нь, нуруугаа ха­руул­сан гадаадын хөрөнгө оруу­лагч нар хэзээ эргэж ирж эх­лэх вэ гэсэн гурван асуудал дээр хүлээлттэй удаан явсан. Энэ хүлээлт бидний хувьд бас байсан. Гэтэл хүлээлтүүд бие­жихгүй, материаллаг болж чадахгүй байгаа гэсэн эгзэгтэй байдал үүссэн.

-Мөнгөний бодлогын мэ­­дэг­­­дэлд гадаадын шууд хө­рөнгө оруулалт, төл­бөрийн тэнц­лийг сайжруулах арга хэм­жээний үр дүн хан­галт­гүй байна гэсэн ийм дүг­нэлт бай­на. Өнгөрсөн удаагийн хоёр сарын хурал дээр бан­куудын гадаадаад та­тан төвлөрүүлж байгаа гу­рав хүртэлх жилийн хуга­цаа­тай гадаад валютын эх үүсвэрийг заавал байлгах нөө­­цийн шаардлагаас хасна гэсэн байгаа ш дээ. Тэгвэл энэ хугацаанд банкууд дээр ямар ахиц гарсан бэ?

-Энэ өгүүлбэрийг маш зө­вөөр томъёолж ойлгох хэрэгтэй. Яагаад вэ гэхээр гадаад худал­дааны баланс нь засгийн газрын буюу сангийн яамны удирддаг баланс байж байгаа. Мөн төсвийн баланс байгаа. Тэгэхээр энэ хоёр тэнцэл дээр засгийн газар Монголбанк гэсэн хоёр үндсэн субект явж байгаа, эдийн засгийн бод­логын хувьд.  Засгийн га­зар, Монголбанк хоёр яг хоо­рондоо уялдаа холбоотой зэ­рэг ажиллаж чадах ёстой. Тэгэхээр зарим талаараа бол гадаадын хөрөнгө оруулалтыг эргүүлж татах хууль эрхзүйн орчны шинэчлэл, энэ бол улсын их хурал дээр гарах асуудлууд. Энэ маань нэлээд хоцрогдолтой гарч байгаа, удааширч байгаа талууд байгаа. Ашигт малтмалын ту­хай хууль байж байна. Энэ нь гадаадын томоохон хөрөнгө оруулагчдын анхаарлын төвд байдаг хууль. Энэ хуулийн шинэчлэлт гэхэд маш удаж байж гарч байх жишээтэй. Иймэрхүү асуудлууд байгаа шүү, ийм санаа агуулагдаж байна гэж тайлж болно. 

-Төлбөрийн тэнцлийн ба­лан­сыг сайжруулахын тулд өөр ямар арга хэмжээ авч хэ­рэгжүүлэх шаардлагатай вэ?

-Миний харж байгаагаар гадаад худалдааны балансын хямрал гэж ярья л даа, энэ бол ерэн оноос хойш манай улсад тав, зургаан удаа тохиолдлоо. Энэ удаагийнхаас өмнө нь 2009 онд тохиолдсон. Манай экспортын хамгийн гол бүтээгдэхүүн болох  зэсийн ханш олон улсын зах дээр 8000 доллараас 2700 доллар хүртэл унахад бид төсвийн асар том хямралд орсон. Одоо энэ удаа зэс гэдэг сэдэв солигдоод нүүрс болж хувираад байна. Нүүрсний ханш Хятадын зах зээл дээр унаснаас болоод гадаад балансын алдагдалд орсон. Тэгэхээр олон нийт юуг ойлгох ёстой вэ гэхээр манайд үүсээд байгаа долларын хэл­бэлзэл, гадаад худалдааны ба­лан­сын алдагдал бол  эдийн засгийн суурь бүтцийн хямрал юм. Суурь бүтэц буруу байгааг харуулж байна. Эдийн засаг 90 хувь нь уул уурхайгаас хамаарч байгаагийн буруу юм. Аливаа засгийн газрын нэг төсөл хө­төлбөр юм уу, мөнгөний бод­логын нэг шийдвэрээр энэ за­сагдана гэж ойлговол маш бу­руу хүлээлт болно. Харин эд­гээр шийдвэр нь огцом шо­кийг зөөлрүүлэх, хөнгөвчлөх л үүрэгтэй шийдвэр. Тэрнээс урт хугацаанд эдийн засгийн бүт­­цийг өөрчилж чадахгүй шүү дээ. 

-Монгол улсын өнөөгийн эдийн  засгийн нөхцөл бай­дал дээр ямар эерэг хүлээл­түүд байгаа вэ?

-Найман сард манай хоёр хөршийн тэргүүнүүд Монгол улсад айлчлах тухай мэдээ байгаа.  Энэ айлчлалаар страте­гийн томоохон хэлэлцээрүүд дээр гарын үсэг зурна гэсэн хүлээлт зах зээл дээр үүссэн. Ялангуяа гадаадын шууд хөрөнгө оруулагчдын хувьд эерэг хүлээлт үүссэн.

Ярилцсанд баярлалаа.

М.САРУУЛ

ЦАГДАА НАРЫН ХӨӨЛӨГ БУЮУ НҮХНИЙ ЭЗЭД НҮХЭЭ ОРХИВ

Үдийн наран хэвийсээр төд удалгүй үдшийн бүрий нөмрөв. Нинжа нар
ядрахаа мэдрэхгүй ажилласаар л. Моторын чимээ улам нэмэгдэж зарим нинжа нар шантрав
бололтой зардлаа хийгээд буцах тухай ярьж эхэллээ. Нөгөө хэсэг нь өглөөний долоон
цагаас өмнө жаахан чулуу авчих гэж үзэлцэнэ. Учир нь өглөөний долоон цагт цагдаа
нарын бүрэлдэхүүнтэй хөөлөг ирнэ гэсэн тул юу ч үгүй байгаа нөхдүүд гэнэт сэхээ
авч байгаа нь энэ. Цагдаа нар ирэхээрээ бичиг баримт шалгаад, торгоод балладаг гэнэ.
Хувь заяатайгаа эвлэрсэн зарим нэг нь архи уун хоорондоо цусаа гартал зодолдож байна.
Нэг найзыгаа хайгаад явж байгаад тэдэн дээр очтол шидсэн чулуунд нь золтой л оногдчихсонгүй.

“Амьгүй лалар минь нааш ир дээ” хэмээн хоёр залуу босоод ирэв. Ер нь бол хөлийн
хурдаараа зугтсан нь дээр гэж хэлсэн хүний үг санаанд буув. Зүгээр л зугтчихлаа.
Тас харанхуй шөнө гүйж яваад жижиг нүх рүү унав. Хүмүүс тэр нүхэнд бараг дүүртэл
нь хог хийсэн тул газардахдаа тийм ч сүртэй унасангүй. Харанхуй нүхэнд унасны буянаар
согтуучууд намайг олсонгүй. Цагдаа нарын сургаар олон хүмүүс хөдөллөө. Шөнө дөлөөр
цагдаагийн маяак асаасан хар хаммер жийп ирэв. Алтантогос уулын оройд шахуу ирж
зогсчээ. Олон хоног яваад юу ч олж чадаагүй хүмүүс уйлах нь холгүй зогсоно. Баруунхараагаас
ирсэн хэсэг залуус өөр нүх рүү дээрэмдэн орохын тулд хэлгүй нэг нөхөртөө хутга бариулжээ.
Хэлгүй залуу бодож санах зүйлгүй хатгачихдаг тухай нутгийнх нь залуус хэлж байв.
Өглөө хөөлгийнхөн ирэх сургаар бондгорынхон ч сандралдаж эхэллээ. Бондгорын хагасаар
явна гээд шууд л чирэх янзтай шүү. Хоёр найзын хамт гурав дахь хоног дээрээ хоёр
тавын шуудай чулуутай боллоо. Бидний хувьд олзны бага нь амттай гээд нутаг буцах
болов. Харин жинхэнэ нинжа нар явах янз алга. “Хөөлөг ирж л байг. Үхсэн алалцаад
гарах хэрэгтэй” хэмээн сархад хүртэнгээ дэргэдэх хүмүүсээ хөөргөнө. Төд удалгүй
нинжа нар “Цагдаа нар Баруунхараагаар  салаад
ирж байна” гэх мөчид нэлээдгүй хүмүүс нүхээ орхив. Үнэндээ алтны тэр олон нүхнээс
хоёр гурваас нь л алт гайгүй гарч байсан юм. Тэр нүхнүүд дээр хүмүүс тэдний ярьдгаар
“алалцаж” цус нөжөө гоожуулан нүх рүү орохоор зүтгэнэ.

Ер нь бол нүхэнд орчихсон байхад аргаа олно гэж ярих юм билээ. Бидний
хувьд хоёр шуудай чулуугаа машиндаа ачиж аваад хөдөллөө. Тэр чулуунуудаа тээрэмдүүлнэ
гэдэг том ажил ард үлдсэн тухай найз маань хэлэв.

 

БУХ ОЛСОН ХҮН АЛТНЫ КАРЬЕРАА ДУУСГАДАГ

Насаараа алтанд явсан хүмүүсээс баяжсан нь тун ховор байдаг аж. Тэдний
хувьд алт гайгүй гарсан газраас нэг бурзайгаад дараагийн алт гартал хорвоогийн бор
хоногийг өнгөрүүлдэг гэсэн. Нинжа нараас нэг дор том бух олсон хүн дахин алтанд
явдаггүй аж. Хэдэн жилийн өмнө Завханаас нэг нинжа гэр бүлийн хамт алтанд явсан
юм байна. Нөхөр нь нэг өдөр 25 сая төгрөгийн бух олоод эхнэртээ үзүүлжээ. Эхнэр
нь дахиад нэг нүх рүү орчих жаахан чулуу аваад гараад ир гэсэн байгаа юм. Нинжа
залуу болохоор том бух олсон хүн дахин нүхэнд орвол шороонд даруулдаг гэдэг бичигдээгүй
үнэнд итгэж явсан болохоор өдрийн хагас орохгүй гэж зөрүүдэлжээ. Эхнэр нь чи ганцхан
удаа л орчихооч дээ гэж шалсаар байгаад нүх рүү оруулсан гэнэ. Нөхөр нь нүх рүү
шурган ормогц нүх нурж өнөөх залуу амиа алджээ. Эхнэр нь уйлан хайлан “Хэрэггүй
орууллаа. Зүгээр л явдаг байж” хэмээн 25 сая төгрөгөө нөхрийнхөө шарилтай ачаад
Завхан руу буцсан гунигт явдал болж байжээ. Нинжа нар “Алт хүний шуналыг хөдөлгөдөг.
Хүн шуналаа захирч явах ёстой. Алт ямар ч хүнийг араатан болгож чаддаг. Том бух
олсон хүний алтны карьер шууд дуусдаг. Эсвэл амиа алддаг” гэсэн юм. Мөн байгаль
өгснөө буцааж авдаг болохоор алттай хүн шиг харьцах ёстой гэцгээх юм билээ. Алт
дагаж амьдрал ахуйгаа залгуулж яваа хүмүүсийн дийлэнх нь амь сорьсон зүйл хийдэг.
Ямар ч бэхэлгээ байхгүй нүхэнд үхэлтэй өрсөлдөн алтны чулуу цохидог. Тэдний хувьд
“Энэ төр биднийг ингэж явуулж байна. Төр нь иргэнээ хардаг байсан бол юу гэж ингэж
явах вэ. Зарим гэр бүлүүд удам дамжсан нинжа нар болсон” хэмээн ярьж байсан юм.

Нинжа нарын ордог нүх нурахгүй гэх ямар ч баталгаа байхгүй. Зарим
хүн муутай нөхдүүд нь нүхнийх нь багана чулуунд алт байгааг харчихаад амиа бодон
баганыг нь цохиод авчихдаг аж. Иймэрхүү хүн чанаргүй хүмүүсээс болж олон ч хүн шороон
доор мөнх нойрссон тухай тэд ярьцгаасан юм. Олон зүйл шалгааж асуугаад байсанд нэг
егзөр өвгөн “Чи нинжа биш сэтгүүлч юм биш үү. Нэг л харсан хүүхэд байх юм. Бичих
гэж байгаа бол бичсэн шиг бичээрэй” гэлээ. Хэрэв сэтгүүлч гэдгээ мэдэгдвэл үргэлж
эргэж харж байхгүй бол ер нь хэцүү ш дээ хэмээн анхааруулсан юм. Нинжа нар хамгийн
сүүлд хэзээ сонин уншиж, зурагт үзсэнээ санахгүй байна гэлээ. Нэг өвгөн “Монгол
Улсын Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайдаар ямар хүмүүс ажиллаж байгаа вэ. Яагаад биднийгээ
харахгүй байна вэ” хэмээн үнэн голоосоо хэлж байлаа. “Элбэгээ ерөнхийлөгч Энхбаяраас
тамгаа авсныг санаж байна. Сүүлийн үед улс төрд юу болж байна. Хот хүрээ хэр тэлж
байна” гэхчилэн түмэн асуултаар булж байсан юм. Энэ өвгөнөөс гадна хичнээн хүн ийм
байдалтай байгаа бол гэж бодохын зуур харамсах сэтгэл төрнө. Алтны нүхнээс нүх дамжин
явсаар ингэж зэрлэгшиж байгаа хүмүүс ирээдүйгээ хэрхэн төсөөлдөг бол.

 

ЧУЛУУГАА ТЭЭРЭМДҮҮЛЭХИЙН ТУЛД АРЫН ХААЛГА

ХЭРЭГТЭЙ

Чулуугаа аваад Зүүнхараагийн тээрэм рүү өглөө эртлэн очлоо. Хүмүүс
оволзож шороонд дарагдсан машинууд гурав хонож байна гэлээ. Тээрмийн очерийг асуутал
“Наймдугаар сарын 22 хүртэл дугаар өгчихсөн. Одоо ямар ч арга алга” гэв. “Манай
цаана дахиад нэг тээрэм байгаа оч” гэхээр нь тийш зүглэв. Эхний тээрмийг бодоход
дугаар алга. 24 дээр нэрээ бичүүллээ. Ямартай ч 4-5 хоногийн дараа орох байх гээд
ярьж байтал аз болж гурав дахь хүн “Маргааш ирж бичүүлье. Дахин нэг ачаа маргааш
ирнэ” гэлээ. Тэр хүн хоёр тэвш чулуутай аж. Тээрэмд нэг удаа ороход зургаан цаг
орчим болж байв. Өдөртөө орчих байх хэмээн найдаж байтал эхний хүний гурван шуудай
чулууг тээрэмд оруулж дуусахад үүр цайж байв. Уг тээрэм шинэ байсан тул тээрэмний
ул нь арзайсан юм харагдана. Хамгийн эхний хүн гурван шуудай чулуунаасаа есөн грамм
алт авлаа. Тэд 500 мянган төгрөгтэй боллоо. Уг нь 2-3 сая төгрөг авна гэж бодож
байсан болохоор их л сэтгэл дундуур байгаа харагдсан. Угаасан чулуугаа дахин угаахаар
алт гардаг аж. Тэд есхөн грамм алт авчихаад юуг нь угаадаг юм гэж уурлан шалмаа
хаяад явчихлаа. Тэдний араас ганц шуудай чулуутай Баяраа ах тээрэмд оров. Түүнтэй
хамт явсан залуу эхний хүмүүсийн орхисон шалмыг угаагаад долоон грамм алт авч
400 мянган төгрөгтэй болчихлоо. Уг тээрмийн чулуу уландаа арзгар тул хамаг алт нь
тэр нүхнүүд рүү орсон аж. Нэгэнт орчихсон алтыг яалтай билээ гээд ярьж зогстол нэг
нь тэвнэ барьж ирээд тээрмийн тогоо руу орчихлоо. Араас нь яваад очтол тэвнээр нэг
нэгээр нь авна гэж байна. Тоглож байгаа байлгүй гэтэл тээрэм дотроо хэвтчихсэн ухаж
эхэллээ. Үнэхээр бух буюу том том алт нь доороо үлдчихсэн байсан юм. Алт гарч ирсэнд
урамшсан уу яасан нүхнээс бүр гарах шинж алга. “Арынхаа хүмүүсийг бодооч ээ” гэж
хэлснийхээ төлөө загнуулаад авлаа. “Үйлээ үзэж олсон алтаа зүгээр нэг тээрэмд ингэж
дээрэмдүүлэхгүй шүү” хэмээн шүд зуув.

Тээрэмний Туяа гэх бүсгүйд хандан есөн грамм алт авсан залуус “Танай
тээрэм ямар муухай хулгайч юм бэ” гээд уурссан үгс чулуудав. Ямар ч хүн жаахан чулуугаа
аятайхан тээрэмдүүлээд авахыг бодох нь гарцаагүй. Тэдний хувьд зургаан цаг тээрэмнийхээ
чулууг долоохоос наагуур юм болов. Нэг нөхөр ирээд “Сайн долоо. Хамаг алт чинь наад
нүхнүүдэд чинь байгаа. Хоосон хоцорвол та нарын хохь болно. Та нар гэртээ шалаа,
аягаа ч ингэж угаадаггүй биз” гээд буцаад явлаа. Ашгүй нэг тэд тээрэмнээс гараад
иртэл уг тээрмийг ажиллуулдаг хүний дүү ирээд бидний өмнүүр долоон шуудай чулуу
оруулав.

Бүтэн өдөржин хүлээсэн болохоор хэл ам хийтэл “Хуцаад бай. Иймээ
тиймээ юм яриад байгаарай” гээд бараг л та нарыг тээрэмд оруулахгүй байж чадна ухааны
юм хэлдэг байгаа. Уг нь орон нутгийн иргэдийн амьжиргааг дээшлүүлэх зорилгоор төслөөр
барьсан аж. Гэтэл уг тээрэм танил тал, арын хаалгаар хэд хоног хүлээсэн хүмүүсийн
өмнүүр хүн оруулж үйлчилдэг юм билээ. Тэднийг хүлээх бас нэг ажил гарлаа. Өдөр өнгөрч  оройн хэрд хоёр шуудай чулуугаа оруулав. Чулуугаа
тээрэмдүүлсний дараа хүн гуйж алтаа угаалгалаа. 20 грамм алт гарч нэг сая төгрөг
болов. Гурвуулаа өнөө мөнгөө хувааж аваад гэр гэрийн зүг явцгаасан юм. Гурав хоногийн
дотор сая төгрөгийн ажил хийсэн нь энэ билээ.

 

БҮТЭН ГАЗРААС АЛТ УХМААР БАЙНА БУЮУ ТӨГСГӨЛИЙН ХЭСЭГ

Гар аргаар алт олборлогчдын тухай хууль батлагдсанд нинжа нар таатай
хандаж байсан бөгөөд заавал уурхайн ухсан нүхэн дээр орох нь тийм ч таатай санагдахгүй
байгааг хэлсэн юм. Тэдний хувьд шинэ газар сэндийчих нь сайхан байдаг гэнэ. За тэгээд
цөөхүүлээ байвал бүр янзтай юм байх. Алтны төлөөх зэрлэгшил, нийгмээс тасарсан хүн
сүрэг алт гарч байгаа газар өсөн өндийж байна. Долоо хоног нүх ухаж хумсны толион
чинээ цаашлаад өндөгний чинээ алт олоод тэнгэрийн умдаг атгасан мэт баярлах. Насны
хоолоо олсон мэт нуруу тэнийн маадгар алхах. Алтаа тушаачихаад явж байхдаа Октъябрийн
алтан дээр явсан залуусаас “Цагдаа нар ирэв үү” гэхэд “Ирсэн. Хөөгдөөд ирчихээд
л байж байна. Удахгүй өөр хамгаалалт ирэх байх. Даваабаатар тэнэг л битгий ирээсэй”
гэж байсан юм. Үнэндээ Октъябрийн алтан дээр хувиараа бизнес эрхлэгчид, төрийн албан
хаагч, банкныхнаас гадна мянгат малчин хүртэл нүх ухаад явж байгааг хараад алт хүчтэй
юм гэдэг нь батлагдах мэт. Алтанд явна гэдэг нь зүгээр очиж газар дээрээс чулуу
шуудайлаад алт авахын нэр огтоос биш. Ямархан тэмцэл, даваа нугачаа, цаг хугацаа,
хүч хөдөлмөр зарж санасандаа хүрдэг зарим нь санасандаа ч хүрч чадахгүй байгааг
хараад нуруу бөгтийх шиг санагдав. Анх ирсэн өдөр уулзсан хүүдээ загнуулж байсан
82 настай эмээ “Төрийн түшээд ирж хараач. Нүдээ нээгээч” гэсэн нулимстай үгээр энэ
тэмдэглэлээ өндөрлөсү.

Э.ЭНХБОЛД

Бүхний танил жүжигчин, цоглог бүсгүй   Г.Ундармаа хүмүүнлэгийн үйлст цахиур хагалж яваа. Эх хүүхдийн эрүүл мэндийн үндэсний төвийн  Хүүхдийн зөвлөх поликлиникийн “Итгэлийн танхим”-ыг бий болгохоор тэрбээр хоёр сарын турш ажиллажээ. “Барилгын  ажилтай учраас биед амраар нь бэлтгэлийн хувцастай, нооройсон юм ирдэг байсан бол даашинзтай ирэх өдөр байдаг л юм байна гэж шатаар өгсч явахдаа бодож байлаа” гэж  Г.Ундармаа хэлсэн. Зөвлөх поликлиникийн үүдэн хэсэг эмнэлгийн орчин гэхээргүй хувирчээ. Суух зөөлөн сандал, гэрэлтүүлэг, хамгийн гол нь тоглоомын хэсэгтэй болжээ. Хананд нь Инээдмийн толь байрлуулсан байна. Бяцхан үйлчлүүлэгчдэд зориулсан эдгээр жижигхэн толь хүнийг агшааж, сунгаж, бүдүүн бас нарийн харагдуулахаас гадна уруу нь харуулах шидтэй. 

12 цагийн үед “Итгэлийн танхим”-ын нээлт хийхээр товлосон байв. ЭХЭМҮТ-ийн захирал Ш.Энхтөр “Тууз хайчлах уу” хэмээн жүжигчин бүсгүй руу харвал Г.Ундармаа “Өө, яах юм” хэмээн гүдэсхэн хариулж байна. “Итгэлийн танхим”-ын ажил хугацаандаа багтах эсэхэд  санаа зовсон хүмүүс ч байж. Харин жүжигчин бүсгүй “Би унтлагын өрөөгөө тохижуулах гэж хорь гаруй хоносон юм. Энэ зэргийн ажилд  хугацаа зарцуулалгүй яахав” хэмээн тайвшруулжээ. 

-Би уран бүтээлээ хийхдээ хүнээс мөнгө гуйж үзээгүй. Адилхан ашиг олох гэж байж хүнээс мөнгө гуйгаад яахав гэж боддог. Эмнэлгийн ажил дээр  арай л аймаар  мөнгө гуйдаг гэж Г.Ундармаа ам алдав. Энэ удаагийн “Итгэлийн танхим”-ын хамгийн том санхүүжүүлэгч нь гурван монгол бүсгүй бий. Тэд 10 сая төгрөг хандивлаж, бас тоглоомын өрөөг байгуулсан юм. Америкт амьдардаг Д.Үүрийнтуяа, Австралид амьдардаг Д.Уранбилэг, Францад амьдардаг Д.Үүрцайх нар найз бүсгүйчүүд агаад хамтран  “Гоо баян health” компани байгуулсан аж. Гурван бүсгүй арван хүүхэдтэй, хүүхдүүд тэдний ярианы гол сэдэв. Хүүхдээ эмнэлэгт үзүүлэхдээ тохь тухтай орчинд үйлчлүүлдэг тэд Монголдоо ч бас ийм л байлгахыг хүсчээ. Нээлтэд оролцсон Д.Үүрцайх бүсгүй  хүүхдийн тоглоомыг сонгохдоо  “Хүүхдэд ээлтэй, эко, бас оюун санааг хөгжүүлдэг” гэсэн шалгуураар хандсан гэлээ. Нээлтээс өмнө амжихаар тоглоомуудаа онгоцоор яаралтай авчруулсан аж.  “Францад  эмчийн өрөөнд ихэвчлэн  ийм тоглоом байдаг. Өвдөөд уйлаад ороод ирсэн хүүхэд таван минут ч гэсэн сатаарч тайвшрах болов уу гэж бодсон” гэж Д.Үүрцайх ярив.  Түүний найз Д.Үүрийнтуяа жүжигчин Г.Ундармаагийн  танил байсан учраас бүсгүйчүүд сайн үйлсийн аянд нэгдэхээр шийджээ. 

Тэднээс гадна иргэн Ж.Ундармаа найман сая төгрөг, АПУ компани таван сая төгрөг, Даянжавын гэр бүл гурван сая 500 мянган төгрөг гэх мэтээр хандивлагчдын жагсаалт хөвөрнө. Эмнэлгийн үүдэнд тэдний нэрийг байрлуулснаас гадна хандивын жагсаалтыг  сэтгүүлчдэд өгсөн. Жүжигчин Хүрлээ гэхэд л сая төгрөг хандивласан байна лээ. Зөвлөх поликлиникийн хүлээлгийн танхимыг  засварлаж тохижуулахад  35 аж ахуйн нэгж, иргэд 78.5 сая төгрөг хандивлажээ. Г.Ундармаа дараагийн “Итгэлийн танхим” байгуулах газраа товлосон байна. Гэхдээ “Ажил хэрэг болтол нь одоохондоо нууцалсан нь дээр” гэв.  Итгэлийн танхим байгуулах ажилд нь цалин хөлс нэхэхгүй, сайн дураар тусалдаг дөрвөн хамтрагчтай  болжээ.  Г.Ундармаа ба түүний нөхөд “Итгэлийн танхим” төрийн бус байгууллагыг үүсгэн байгуулсан гэнэ.

ЭХЭМҮТ-ийн захирал Ш.Энхтөр “Монгол хүмүүс сайхан сэтгэлтэй болж байна. Монгол Улс хөгжихийн тэмдэг” гэсэн юм.

 Г.Ундармааг “Шинэ үе” продакшны жүжигчин гэдгийг хүмүүс мэднэ дээ. “Хүнд муу санахгүй, өмнөх ажлаа хийгээд явбал ажил үйлс аяндаа бүтнэ” гэж тэр  итгэдэг.  СУИС-ийг 1992 онд төгсөөд Эрдэнэт хотын театрт гурван жил ажиллаж байжээ.  Хошин урлагт зүтгэхийн зэрэгцээ “Анун” компанид худалдагчаас эхлээд борлуулалт хариуцсан захирал хүртэл дэвшиж ажилласан үе түүнд бий. Говь-Алтай аймгийн Алтай хотод бага насаа үдсэн. Түүний ээж мөн жүжигчин байж. Г.Ундармааг хүмүүнлэгийн ажил хийхэд нь фэйсбүүкийн найзууд нь ихэд дэмжиж тусалдаг. Энэ удаагийн “Итгэлийн танхим”-ын төсөл дээр ч фейсбүүкийн найзынх нь компани  бүтээн байгуулалтын  зургийг нь хийж өгчээ.  Мөн “Итгэлийн танхим” хэмээх нэрийг найзууд нь хэлэлцэж байгаад өвчтэй хүмүүсээ эдгэнэ гэж хүлээж суудаг танхим хэмээх утгаар “Итгэлийн” хэмээх тодотгол хийсэн юм билээ. 

Жүжигчин Г.Ундармаа Улсын клиникийн нэгдүгээр амаржих газрын хүлээлгийн танхимыг   2011 онд тохижуулж байсан агаад, 2013 онд Улсын нэгдүгээр төв эмнэлгийн Яаралтай тусламжийн төвд “Итгэлийн танхим” байгуулж өгсөн юм. Олон хүүхдийг дэмжиж, тусалж явдаг цоглог, эрч хүчтэй жүжигчин бүсгүйг хүүхдийн бурхан ивээх болтугай!

Б.ЯНЖМАА           

-Ирэх онд нээлтээ хийх Тернинатор цувралын дараагийн ангид гол дүр бүтээнэ- 

•    Нэр: Ли Бьюн Хун
•    Төрсөн өдөр: 1970 оны долдугаар сарын 12
•    Төрсөн газар: Өмнөд Солонгосын Сөүл хот
•    University:  Солонгосын “Chung-Ang”-ийн ахлах сургууль, “Hanyang” их сургууль  
•    Үндсэн мэргэжил: Францын уран зохиол, Театрын урлаг
•    Өндөр: 1 метр 78 cм
•    Цусны бүлэг: O
“Зочид буудлын эзэн” киноны Ким Инхагийн дүрээр монголчуудын хэзээний танил Солонгостоо төдийгүй дэлхийд хэдийн нэр алдар нь түгсэн алдарт жүжигчин Ли Бьюн Хун чинээлэг бизнесмэнийн гэрт төрж өссөн бөгөөд түүний эцэг нь 2000 онд насан эцэслэтлээ Солонгосын нөлөө бүхий бизнес эрхлэгч байжээ. Харин түүний дүү Юэн 1996 оны Солонгосын Мисс бүсгүйгээр өргөмжлөгдөж байжээ. Тиймээс түүний гэр бүлийг салбар бүрт амжилт гаргасан олны танил гэр бүл гэдгээр нь солонгосчууд хүндэтгэлтэй ханддаг юм.
1991 онд тэрээр KBS телевизийн “Asphalt My Hometown” хэмээх телевизийн олон ангит киноны сонгон шалгаруулалтад оролцон, тэнцсэн нь уран бүтээлч болох эхлэлийг нь тавьсан гэхэд болно. Үүний дараагаар 1992-1997 оны хооронд онд KBS телевизийн “Tomorrow Love”,  Son of Wind, “The Sorrow of the Survivor, “Salanaleun Jaui Seulpeum” “ Tomorrow Love”,  “Naeileun Sarang” “Days of Sunshine” болон  SBS телевизийн   “I Want”, “Flower That Never Wilt”, “Dream Racers”, “Scent of Love”, “Police” зэрэг олон ангит кинонуудад өөрийн дүрийг бүтээсээр ирсэн хөдөлмөр ч жүжигчин юм. харин 1998 онд “The Harmonium in My Memory” хэмээх олон ангит драмд гол дүр бүтээсэн нь үзэгч олон, кино шүүмжлэгчдийн зүгээс өндөр үнэлгээ авсан юм. Энэ үед нуруулаг, чийрэг, басхүү шалмаг хөдөлгөөнтэй тэрээр адал явдалт кино найруулагчдын анхааралд өртсөн юм. Ийнхүү тэрээр хоёр жилийн дараа буюу 2000 онд найруулагч Чан Вүүк Паркын хүйтэн дайны үеийн хоёр Солонгосын хил дээрх цэргүүдийн тэмцлийг харуулсан “Joint Security Area”-д түрүүч Со Хьюк Лигийн дүрийг бүтээв. Энэ нь түүнд олон ангит савангийн дууриас илүүтэй ганц ангит адал явдалт бүрэн хэмжээний уран сайхны кинонд дүр бүтээх сонирхлыг өдөөжээ. Нөгөө талаас Солонгосын кино урлагт утга уянгын киноны олны танил жүжигчин, дайн тулаант, адал явдалт уран сайхны кинонд тоглох зоримог шийдвэр гаргаж байгаагүйгээс гадна бүр амжилт гаргаж байсан удаагүй. Тийм ч учраас үүнийг кино шүүмжлэгчид “Ли Бьюн Хун шиг бусдыг уйлуулж, уяраасан дүрд тоглосон жүжигчин гэнэт гэмт хэрэг, зодоон нүдээнтэй киноны гол дүрд тоглохоор үзэгчид тэр бүр хүлээж авах нь үгүй. Тэгж ч чаддаггүй юм. гэтэл тэр бол үүнийг хийж чадсан. Чадах чадахдаа бүр Холливүүдэд тоогдохоор шүү” хэмээн үнэлжээ.  

“Beautiful Days” and “All In” “Bungee Jumping of Their Own” адал явдалт уран сайхны кинонуудаараа амжилтаа бататгасан гэхэд болно. 2005 онд түүний дараагийн хит уран бүтээл болох найруулагч Жи Вүн Вооны “A Bittersweet Life” хэмээх мафийн гэмт бүлэглэлийн талаарх кино нь Канийн олон улсын кино наадмаас асар өндөр үнэлгээ авсан юм. Үргэлжлүүлэн 2007 онд тоглосон “Hero”, 2008 онд Америкийн жүжигчин Жош Хартнертай хамтран Вьетнамын найруулагч Ан Хун Траны  “I Come with the Rain” зэрэг уран бүтээлүүд нь түүнийг Холливүүд “тоох” эхлэлийг тавьсан юм. Ийнхүү тэрээр 2009 онд “Paramount” кино компанийн бүтээл “G.I. Joe: The Rise of Cobra” –д Shadow Storm дүрийг гайхалтай чадварлагаар бүтээсэн учраас 2012 онд бүтээгдсэн дараагийн цуврал болох “G.I. Joe: Relalition”-д урилгаар тоглосон юм. “G.I. Joe” цувралын найруулагч Стефан Соммер Солонгост өөрийн биеэр очиж, Ли Бьюн Хунтай хамтарч ажиллах санал тавьсан юм. Энэ үеэр тэрээр Стефан Соммертай сонинд ярилцлага өгчээ. Сэтгүүлчтэй “Сайн байна уу” гэж хэрхэн мэндлэхээ түүнээс “Нанэюн Бабода” гэж хэлж өгч. Түүнийг нь сэтгүүлчид хэлтэлинээдээ барьж ядсан гэдэг. “Нанэюн Бабода” гэдэг нь солонгосоор “Би тэнэг” гэсэн үг болохыг найрууглагч маань бүүр сүүлд нь мэджээ. 2010 онд Азидаа шуугиан тарьсан уран бүтээл болох “Iris” буюу тусгай ажилтнуудын нууц даалгаврын талаар өгүүлэх энэхүү уран сайхны кинонд гол дүрд нь амжилттай тоглосон билээ.
Тэрээр “Summit entertainment”, “lionsgate” интертайнментийн уран бүтээл болох “RED 2”  кинонд Холливуудын алдарт жүжигчин Брьюс Виллес, Катерине Кита Жонс, Хелен Миррен нартай мөр зэрэгцэн тоглосон юм. Тийм ч учраас тэрээр  2014 оны гуравдугаар сард  нээлтээ хийх терминатор цувралын дараагийн анги болох “Terminator: Genesis”-ийн гол дүрүүдийн нэгээр сонгогдсон юм. Арнолд Шварцнейгер гол дүрд тоглох бол Сара коннерийн дүрд эмиле Кларк, түүний хүү Жон Коннерийн дүрд Жасон Кларк тоглохоор болсон
Тэрээр жүжигчин Ли Мин өнгөрсөн наймдугаар сард гэрлэсэн  гэрлэсэн гэдгийг кино сонирхогчид андахгүй сайн мэдэх биз ээ. Тэрээр KBS телевиз 1992-1996 онд шилдэг эрэгтэй жүжигчнээр сонгосон бол ээс шаолгарцуулдаг. 2000, 2005 оны Пусаны наадмаас шилдэг эрэгтэй дүр, 2002, 2003, 2006 онд шиллэг эрэгтэй жүжигчинд олгодог Baek-sang” шагнал, 2012 оны “Daejong Fiim” кино наадмаас гилдэг эрэгтэй жүжигчин, хамгийн нэр хүндтэй жүжигчин хэмээх шагалыг авчээ.  Харин өнгөрсөн онд 34 дэхь удаагийн “Blue Dragon” хамгийн алдартай жүжигчнээр өргөмжлөгджээ.
Түүнийг дэлхийд танигдсан солонгосын алдартан гэдгээр нь сологосчууд ихээхэн талархалтай ханддаг.    Дуучин PSY жүжигчин Ли Бьюн Хун тай дотночлон “Red 2” киноны нээлт Лос Анжелос хотод болох үеэр хоёул хамт дурсгалын зураг татуулжээ. Тэрээр Холливуудын алдартнуудпын гудамжинд 2012 оны зургадугаар сард жүжигчин Ан Сүн Кигийн хамтаар гар болон хөлийн хээгээс үлдээсэн Солонгосын анхны жүжигчид юм.

Түүний үүсгэн байгуулсан “BH Entertainment”-аас Хью Со, хан Жим Мин зэрэг олон Солонгосын кино од төрөн гарсан юм.

М.Ууган-Эрдэнэ

Түрүүч нь ¹181(4821) дугаарт

АМЬСГАА МИНЬ НИНЖА БОЛОХ ГЭЖ БАЙГАА ЮМ БОЛ НИНЖА ШИГ БАЙ

Цахилгаан моторын чихэнд чийртэй дуу, хүмүүсийн хараал цухлын үгс, тачигнатал инээх инээд нарийн шар тоостой тэнгэрт хөөрөх гэснээ газар унах мэт тэр хэсэгхэн газарт чимээ тасарна гэж огтоос үгүй. Тийм ч байхын аргагүй. Очсон газрынхаа орчин тойрныг нүдээрээ дахин нэгжиж суутал “Амьсгаа минь нүхний амнаас зайл” гэх дуу чихэн дээр тасхийтэл дуулдав. Эргээд хартал “Чи нинжа юм уу” гэхээр нь “Тийм” гэтэл “Харагдаагүй нүүрний арьс байна. Чам шиг ганган нинжа байдаггүй юм. Нинжа болох гэж байгаа юм бол нинжа шиг бай” гээд амнаасаа чихээ хүртэл ямар нэгэн зүйлд зүсүүлсэн сорвитой залуу хэллээ. 

Алтан дээр дуугүй байгаа хүн хэн ч биш. Дуугүй байсныхаа шанд бондгор ч үгүй үлдэнэ. Махлаг байрын эгч нэг бондгор газраар чирээд явж байна. Чулуун дээгүүр чирсээр байгаад өнөө бондгор нь ч шуудайны цоорхойгоор урсаж байсан юм. Өнөө эгчийн чулууг үүрээд хүүгийнх нь мотоцикл руу хүргэж өглөө. Хүү нь нүхэн дотроос нэг бондгор гаргаж өгөөд өөрөө буцаад орсон нь энэ аж. Ганц бондгор зөөж өгөхөд л өмссөн хувцас шороо шигж ерөнхийдөө нинжа нараас дутахааргүй болж эхэлж байгаа юм. Нинжа нарт хамгаалалтын хэрэгсэл гэж огт байдаггүй. 10 гаруй метрийн гүн рүү молдокоо бариад орно. Гайгүй алтны чулуутай газраа булаацалдан бие биенээ алах дөхнө. Тэнд очоод олон жил уулзаагүй нутгийн ах нар, хамаатнууд, 10 жилийн нэг ангийнхантайгаа таарав. Ер нь бол уулзаагүй хүмүүстэйгээ уулзах газар ч гэж хэлж болохоор аж. 

Алтны нүхэнд гар барин мэндийн үг солилцов. Алтандаа хүрсэн нүхнүүд бүгд газар доогуур судлаа дагаж явсаар байгаад нийлчихсэн. Халган халган нүх рүү ортол харин ч сэрүүхэн аж. 

Цаашаа мөлхсөөр арай гэж багтах нүхээр гулсан дахин гурван метр гаруй доошоо орлоо. Амьсгал давчдаад ирлээ. Тэнд хичнээн ч хүн байгаа юм бүү мэд. Алт сайн гарч байгаа судал дээрээ маргалдаж байна. Бие биенээ байж болох бүхий л хараалаар харааж байх юм. “Чи нинжа юм бол нинжа шиг байгаарай. Наад жаахан юм аа хувааж авч чадахгүй бол нэвт сүлбэнэ шүү” гэж сүрдүүлнэ. Харин нөгөөх нь айж байгаа ч юм алга. Хорь орчим минут болоод нүхэнд удаан байж сураагүй мань мэт нь бушуухан гарахын түүс. Агаар тун бага газар тэд байгаад сурчихаж. Тамхи татдаг хүмүүс нь тамхиа татах гэж шүдэнзээ хавирсаар байгаад арай гэж асаах юм билээ. 

Агаар муутайгийн нэг тод жишээ нь толгой өвдөх. Нүхнээс татуулж гараад халуунд ч гэсэн дээрээ сууж байх нь жаргал юм. Гэхдээ нүх рүү орж чулуу нүдээгүй хүмүүстээ бусад нь тийм ч таатай хандахгүй. Учир нь нүхэн дээрээс чулуу татаж гаргаснаас газрын гүнд молдок бариад хөлсөө цувтал чулуу балбах амаргүй ажил. Газрын гүнд бага багаар нь чулуугаа овоолж аваад шуудайны тал болгоод дээш нь татуулахад өөрийнх нь бригадын хүн байхгүй бол өөр хүний олз болно. Хүмүүс газрын гүнд амьдарч байна. Тэндээ хуушуураа зөөлгөн, архиа уугаад нүхээ ухаж байна. Нүх рүү нэг орсон бол 4-5 цаг болж байж гарвал арай их чулуутай болчихно. 

Арай сэргэлэн нэг нь хүмүүсээр ажил хийлгээд тэндээс нь тавин хувийг нь авна. Баруунхараагийн “тэсэргээ” хочит Энхболд тэндээ нэлээд хэдэн нүх эзэмшдэг юм билээ. Өөрөө ухахгүй хэрнээ бусдаар ухуулан шороогоо гаргаж ирэхээр нь тэдэн бондгор авна гээд тэрийгээ аваад явна. Бие томтой болоод ч тэр үү хүмүүс түүн рүү халдахгүй. 

Нударга зөрүүлэхээс өмнө алтны нинжа нар ам зөрүүлнэ. Хэн илүү хэрэлдэж амаараа айлгасан нь ялалт байгуулах маягтай. Бүр болохгүй бол түмний нүдэн дээр хэн нь атаман болохоо харуулна. Атаман болсон бол нүхний босс болно л гэсэн үг. Энэ өдрийн орой улаан шороо боссон шуурганы дараа тэнгэр нүргэлсэн чимээтэй цахилгаан цахиж аадар асгав. Бороо ширүүсэх тусам хүмүүс үүрээ эвдүүлсэн шоргоолж шиг цахилгаан цахих гэрэлд харагдаж байсан юм. Зарим нэг нь нүх рүү унаж байгаа харагдав. Усан хулгана болтлоо норон машиндаа ирээд бороо намжихыг хүлээлээ. Зарим нэг хүмүүс нүхнээсээ огт холдохгүй усан борооноор ч гэсэн ажиллаж байгаа нь тэдний духан дээрээ тогтоосон гэрлээс илтэд мэдрэгдэж байсан юм. Бороо намжих үед машин руугаа уралдаж байсан хүмүүс нүх рүүгээ дахин уралдацгаав. Тэдний дунд орон солих хувцасгүй очсоны гайгаар норсон хувцсаа сольж чадаагүй тэр хүмүүстэй зэрэгцэн нүх ухах ажилд ханцуй шамлан орлоо. Өглөөний наран уулын сугаар гэгээ цацах мөч хүртэл нойтон хувцсаа хаттал ажиллацгаалаа. Тэдэнд амралтын цаг гэж байхгүй. Хэн өрсөж хөдөлсөн нь алтандаа хүрэх тул нойргүй олон хоног ажилладаг юм билээ. Ядарлаа гэж нэг нь ч хэлэхгүй юм. Монгол орны бүтээн байгуулалтад ингэж оролцдог бол гэх бодол төрнө. 

“АМЬГҮЙ ЛАЛАРУУД МИНЬ ЗАЙЛЦГАА” БУЮУ ШОРОНГИЙНХНЫ ДЭЭРЭМ

Алтны нинжа нарын хамгийн түгээмэл хэрэглэдэг үг нь “амьгүй лалар” юм билээ. Том жижиг, хөгшин залуугүй уурлахдаа ч, зүгээр хоорондоо харьцахдаа ч ингэж ярьцгаана. Зургаа долоо хоног нүх ухаад алтны судалдаа хүрээгүй хүмүүс цагдаа нарын хөөх сургаар хөдөлгөөнд орж олон хоног үйлээ үзэж ухсан нүхнийхээ үр шимийг үзэж чадалгүй өөр нүхнээс атга шороо гуйхаар гүйлдэнэ. Нар буух үед халамцуу голдуу арав гаруй хүн ирж манай ухаж буй нүхний хажуугийн алтны судал сайтай гэгдэж байсан нүхний дэргэд ирж хүмүүстэй маргалдав. Сүүлд нь халзан нөхөр толгой дээрээ ногоон алчуур тавиад алхаж явна. Нинжа нар Зүүнхараагийн шоронгийн атаман “Маам” хочит Т.Эрдэнэбаатар болохыг таньцгаав. Шоронгийн 400 хоригдлын ахлагчаар ажиллаж байсан юм байна. Түүний араас цээж нүцгэн шорттой нөхөр ирээд таарсан хүн болгонтой маргаж байсан нь “Том Болор” хочит Салхитын Болорсүх байв. Энэ мэтчилэн шоронгоор олон жил явсан нөхдүүдээр эгнээгээ бүрдүүлсэн нэг бригад ийн нэмэгдэв. 

Тэд аль сайн гарч байгаа нүх рүү шууд орно гээд өөрсдийн гарын доорх хүмүүсээ нүх рүү илгээв. Төд удалгүй нэг нүхнээс 10 гаруй залуу п…… дуудсаар гарч ирлээ. Шоронгийн атаманы хүмүүс алттай хэсэгт очиж хөөсөн хэмээн үглэцгээнэ. “Том Болор”, “Маам” нарын далбаан дор дагаж яваа нөхдүүд мөн ядарсан иргэдээ дээрэлхэх маягтай байна. Зарим нинжа нар дургүйцлээ илэрхийлэн ганц нэг алгадуулах юм билээ. Тэд шоронгоор нэлээд олон жил явсан тул хүмүүс айдаг аж. Алт гайгүй гардаг нүхэн дээр хоёр өдөр овоорч байсан хүмүүс шоронгийнхны сүр бараанаар холдож эхэллээ. Тэдний ноёрхол ингээд үргэлжлэв. Алт ихтэй нүхэн дээр энэ мэт үйл явдал үргэлжлэх бөгөөд судал багатай, судалдаа арай хүрээгүй нүхэн дээр “хурган” дээрэм явагдана. Барьсан болгоноороо “ална” хэмээн сүрдүүлэх бөгөөд нүх рүү ордог 10 гаруй настай жаалууддаа “Ингэж байхгүй бол давардаг юм амьгүй лаларууд. Хэнээс ч айж болохгүй. Сантиметрт хуульгүй байдаг юм” гэхчилэн олон муу зүйлийг зааж байсан юм. Монголын ирээдүй алтны нинжа нарын дунд ингэж л өсч байна. Амь амиа бодохын хуулиар нэг бригадын нөхдүүд нүхэнд байгаа хэсгээ хаяад шууд гэрийн зүг машинаа асаагаад хөдөлж байгаа харагдав. Хаа очиж настай, ядарсан иргэд нь бусдаасаа арай дөнгүүр юм билээ. 10 жилийн сурагч байхдаа үерхлийн зурвас атгуулж явсан бүсгүй минь нинжа болжээ. Зүгээр ч нэг нинжа биш нэлээд дээгүүр зиндааны том гарын нинжа болсон байлаа. Нэг нүхэн дээр нэг хүүхэн учиргүй орилж хашгичин уурлаж байгаа дуу хадахаар нь яваад очтол тэр байлаа. Ойр орчмоо анзаарах сөхөөгүй хэрүүл хийнэ. Нэлээд дөхөөд очтол гайхсан байртай нэг харснаа чимээгүй болон суугаад өгөв. Малгайгаа доош нь дарлаа. Амандаа маск зүүлээ. Магадгүй ичиж байгаа байх гэж бодоод мэнд мэдэх гэж байснаа больсон юм. Ер нь алтны нүх болгон нэг эмэгтэй хүнтэй бөгөөд нүхэн дээр маргаан гарах үед эмэгтэйчүүд нь хэл амаа билүүдэн хэрэлдэх л ганц үүрэгтэй. Харин эрчүүд нь нүхэнд орж алтаа ухна.  

БОНДГОРЫНХОН

Алт гарсан газар бүр “бондгорынхон” гэж хэсэг эмэгтэйчүүд бий гэнэ. Бондгорынхон гэдэг нь тал шуудай алттай шороогоор биеэ үнэлдэг хүүхнүүд аж. Манай нүхний дэргэд нэг “Ах аа чулуу өгөөч” хэмээн бүсгүй ирэв. “Чулуу алга аа. Нүхээ л ухаж байна” гэхэд хэзээ гарахыг нь асуув. “Болоогүй” гэтэл дөхүүлээд ирнэ ээ” гээд яваад өглөө. Гэтэл хажуу нүхний ах “Бондгорынхноор яах нь уу” хэмээн жоготой асуув. Тэгснээ “Эд чинь нэг бондгороор биеэ үнэлдэг хүүхнүүд байхгүй юу” гэв. Тэд хоёр цагийн нэг бондгор бөгөөд бүтэн шөнийг өнгөрүүлэхэд 50 кг-ын шуудайтай чулуугаар явдаг гэлээ. Тэднийг ажиж суутал өөр нэг нүхнээс нэг залуугаар бондгор үүрүүлэн нэг нь дагуулан одлоо. Хэсэг алга болж байгаад буцаад ирэв. Сүрхий дотно болох маягтай шүү. Өнөө хүүхэн нь нөгөө залуугийнхаа бугуйнаас тас атган инээд алдаж байна. Дахин нэг бондгорыг өнөө залуу үүрэн одлоо. Харин нүхнээс гарч ирсэн залуу нь бондгорынхны нэгтэй нэг шуудай чулуу аваад явсныг дуулаад нэлээд уурлав бололтой хэд хараагаад араас нь чулуу өшгичин явлаа. 

Дэргэд тамхи татаж суусан гурван залуу “Энэ муу дөрөв Дарханы өмнөх гурваас миа юм байна. Яасан гэж бондгороор явдаг юм” гэхчилэн өнөө бүсгүйчүүдийг толгойноос хөл хүртэл нь морь шинжиж буй аятай нэгд нэгэнгүй ярьцгааж байв. Бондгорынхон жижиг тэрэгтэй ирсэн байсан бөгөөд зарим залуустай машин дотроо учраа олж байсан юм. Харин алтны нинжа нарын дээхэн талд Дарханаас ирсэн гэр, майхан байсан бөгөөд тэнд бүх үйлчилгээ явагдана даа хэмээн нинжа нар ярьцгаана. Энэ үед нэг бүсгүй ирээд яриа хөөрөө дэлгэх үед хамт яваа найз минь “Ингэж явах сайхан байдаг юм уу. Ажил хий” гэсэнд “Үүнээс өөр ажил алга. Тийм л сүрхий юм бол ажил олоод өг л дөө чи” гээд амаа ар дээрээ гартал алгадуулав. Энэ мэтчилэн хэд хоног гэрээсээ хол яваа зарим нэг эрчүүд хөлсөө дуслуулж олсон бондгороо хөнжлийн хүүхнээр солих нь дэмий ш дээ хэмээн үглэх хүн ч байсан юм. Бондгорынхон бондгор л авч байвал хөгшин залуу гээд нас хамаагүй, харин бондгор дээрээ мурихгүй байх хэрэгтэй гэж байв. 

Э.ЭНХБОЛД

Үргэлжлэл бий>>

-ОН ГАРСААР БАРИЛГЫН
ОСЛООР 11 ХҮН АМИА АЛДЖЭЭ-

Барилгын салбарын аюулгүй ажиллагааны талаар Нийслэлийн мэргэжлийн
хяналтын газрын дэд дарга М.Баасандоржтой ярилцлаа.

-Зуны
улиралд барилгын осол ихэсдэг. Энэ жил ч багагүй осол гарч байна. Ослын шалтгаан
нь юу байна вэ?

-Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хянан шалгалтын ажлыг хоёр
үе шаттай хийсэн. Үүнээс гадна зөвлөн туслах, сургалт сурталчилгааны ажлыг цөөнгүй
хийлээ. Гэвч он гарсаар барилгын салбарт найман осол гарлаа. Нэг хүн хүнд гэмтэж,
11 хүн нас барсан харамсалтай тоо баримт байна. Эдгээрийн 50 хувийг барилга дээр
хаалт, хамгаалалт хийгээгүйн улмаас өндрөөс унасан осол эзэлж байна. 

Харин 37.5
хувь нь хөдөлмөрийн аулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн асуудлаар сургалтын хөтөлбөр боловсруулж,
ажилтнуудад аюулгүй ажиллагааны мэдлэг олгоогүйгэс үүдсэн осол болж байна. Тухайлбал,
энэ оны нэгдүгээр сарын 3-нд Сүхбаатар дүүргийн I хорооны нутаг “Өндөрбуянт холдинг”
компанийн барьж байсан барилгын есдүгээр давхарт хөлдсөн паар гэсгээх үед секц задарснаас
хийн даралтад цохиулж нэг хүн нас барсан. Тухайн үед хөдөлмөрийн гэрээ нь хүчингүй,
гаг­нуурч­наар ажилд авсан хүнээр сантехникийн ажил гүйцэтгүүлж Хөдөлмөрийн тухай
хууль зөрчсөн байсан. Мөн гагнуурчин хүнийг өөр ажилд шилжүүлэн ажиллуулахдаа сургалтад
хамруулаагүй, ажлын анхан шатны зааварчилгаа өгч, шалгалт аваагүй зэрэг зөрчлөөс
үүдэж хүний амь хохирсон байна.

-Дараа
нь машин дээр барилгын төмөр унаж жолооч нь нас барсан. Бас хөдөлмөр, аюулгүй ажиллагааг
хангаагүй байсан уу?

-Чингэлтэй дүүргийн V хорооны нутагт өнгөрсөн нэгдүгээр сарын 7-ны
өдөр “Макс-Өргөө” компанийн захиалгаар “Зун-Шин” компанийн барьж байгаа 22 давхар
барилга дээрээс дүүжин өргүүрийн бэхэлгээ төмөр салж, машин дээр унасан. Уг өргүүрийн
төмөр нь туслан гүйцэтгэгч “Мээж класс” компанийнх юм билээ. Ослын улмаас автомашины
жолооч газар дээрээ нас барж, дүүжин өргүүр дээр ажиллаж байсан ажилчин хамгаалалтын
бүсэн дээр тогтож, хөнгөн гэмтсэн. Энэ осол нь өргүүр өргөх, зөөх, тээвэрлэх хэрэгслийн
бүрэн бүтэн байдлыг хангаагүй, мэргэжлийн байгууллагаар техникийн магадлагаа хийлгэж,
зохих зөвшөөрөл аваагүй. Мөн засвар, үйлчилгээ, тохируулгыг хугацаанд нь хийгээгүй
зэргээс болсон байна. Үүгээрээ Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай болон
Барилгын тухай хууль зөрчсөн.

-Энэ
бүгд үйлдвэрлэлийн осол уу. Эсвэл гэмт хэрэг гэж үзэх үү?

-Гэмт хэргийн шинжтэй байгаа бол цагдаагийн байгууллага шалгаад явна.
Тухайлбал саяхан “Нийслэл Өргөө” компанийн барьж байсан барилгаас гурван хүн унаж
амиа алдсан хэргийг цагдаагийн байгууллага шалгаж байна.

-“Нийслэл
Өргөө” компанийн тухайд хөдөлмөр хамгааллын наад захын шаардлага хангаагүй байсан
гэж байсан. Одоо ямар арга хэмжээ авч байна вэ?

-Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын яамны захиалгаар “Нийслэл Өргөө”
компанийн барьж байсан барилгын лифтний хонгилд хэв хашмал хийж байгаад гурван хүн
унаж амиа алдсан. Энэ хэргийг цагдаагийн байгууллага шалгаж байгаа. Мэргэжлийн хяналтын
байгууллага мэргэжлийн талаасаа дүгнэлт гаргаж байна. Нэгдүгээрт, хөдөлмөр аюулгүй
ажиллагааны стандарт, шаардлага хангаагүй. Уг нь өндөрт ажиллах ажилчид хамгаалалтын
бүсээр хангагдаж, урьдчилан бэхлэгдсэн найдвартай бэхэлгээнээс хамгаалалтын бүсээ
бэхлэсэн байх шаардлагатай байдаг. Гэтэл хамгаалалтын бүс, бүсний бэхэлгээгүй байсан.
Мөн бороотой үед угсралтын ажил гүйцэтгэхийг хориглоно гэсэн заалтыг зөрчиж, бороотойд
шаардлага хангаагүй тавцан дээр ажиллаж байжээ. Ажлын хувцас, хамгаалах хэрэгслийг
хэрэглэсэн эсэх нь ч тодорхойгүй байна.

-Хөдөлмөр
хамгааллын аюулгүй ажиллагааг мөрдөөгүй нь тодорхой болсон юм байна. Ямар арга хэмжээ
авсан бэ?

-Мэргэжлийн хяналтын газар тухайн барилгын үйл ажиллагааг бүхэлд
нь хориглох шийдвэр гаргасан.

-Тэр
барилгын зориулалт нь цахим архивын барилга буюу офисс байсан бололтой юм. Гэтэл
орон сууцны барилга барьж байгаа гэх юм. Үүнд танай байгууллага хяналт тавьж байсан
уу?

-Яамны захиалгаар цахим архивын 10 давхар барилга барих зураг төсөл
хийлгэсэн байдаг. Гэтэл зургаан сарын дараа нэг блок нь архивын барилга, нөгөө блок
нь орон сууцны барилга байхаар зөвшөөрөл гаргуулчихсан байгаа юм. Энэ зөвшөөрлийг
Нийслэлийн ерөнхий төлөвлөгөөний газраас гаргаж өгсөн байна лээ. Ингэж барилгын
зураг төслийг дур мэдэн өөрчилсөн нь төрийн албан хаагчид нөлөөлсөн, албан тушаалаа
хэтрүүлэн ашигласан байж мэдэх асуудал. Барилгын зураг төслийг өөрчилсөн, магадгүй
улсын төсвийн хөрөнгөөр орон сууц барьж байгаа нь хууль зөрчсөн үйлдэл. Тэнд орон
сууц барих ямар ч боломжгүй. Төрийн байгууллагын эзэмшиж байгаа газар, ойр хавьд
нь яамдууд байрладаг. Тиймээс ослоос гадна дур зоргоороо аашилж барилгын зураг төсөл
өөрчилсөн нөхдүүдийг шалгуулах асуудал яригдаж байна. Тодруулбал, Авлигатай тэмцэх
газарт энэ асуудлыг шалгуулна. Тэр үйлдэл нь тодорхой албан тушаалтнуудын үйлдэлтэй
холбоотой учраас АТГ руу материалыг нь шилжүүлж байгаа юм.

-Барилгын
зураг төслөө өөрчилсөн гэдгийг танай байцаагчид ослын дараа мэдсэн үү. Өмнө нь шалгалт
хийж, шаардлага хүргүүлж байв уу?

-Өнгөрсөн тавдугаар сард шалгалт хийж улсын байцаагчийн актаар үйл
ажиллагааг нь зогсоосон. Мөн улсын байцаагч хугацаатай үүрэг даалгавар өгч байсан.
Краныг нь зогсоочихсон байхад нууцаар ажиллуулсан. Харамсалтай нь “Нийслэл Өргөө”
компани шаардлага биелүүлээгүй, хариуцлагагүй хандсан.

-“Нийслэл
Өргөө” бол төсвийн хөрөнгөөр баригдсан цөөнгүй барилгын ажлын гүйцэтгэгчээр ажилласан.
Өмнө нь бас тус компанийн барьж байсан барилгаас хүн унаж амиа алдаж байсан. Удаа
дараа зөрчил гаргаад байхад арга хэмжээ авдаггүй юм болов уу?

-Манайхаас тухай үед нь шалгалт хийгээд Барилга, хот байгуулалтын
яам, Нийслэлийн Засаг даргад асуудал тавьж байсан. Тэр хэрэг өнөөдөр ямар шатанд
явж байгааг мэдэхгүй юм. Ямар ч байсан барилгын үйл ажиллагаа явуулах эрхийг нь
тодорхой хэмжээгээр хязгаарлах саналыг 2013 онд хүргүүлж байсан. Гэсэн хэдий ч барилгын
салбарт үйл ажиллагаа явуулсан хэвээр байгаа.

-Барилгын
ажил хийж байгаа хүмүүс өөрсдөө хамгаалах хэрэгсэл, хувцас шаардаж авдаггүй. Өгөхөөр
өмсдөггүй гэж ярьдаг. Энэ бас ослын шалтгаан болж байна уу?

-Он гарсаар барилгын салбарт гарсан ослын 65 хувь нь хувь хүний зан
төлөв, буруу хэвшлээс үүдсэн байна. Харин 25 хувь нь удирдлага зохион байгуулалт,
төсөв санхүүгээс болсон гэдэг судалгаа гарсан.

-Тэгэхээр
барилгачдад мэдээлэл дутуу байгаа юм биш үү?

-Энэ асуудалд онцгой анхаарч ажилчдыг аль болохоор сургалтад хамруулахаар
ажиллаж байна. Өнгөрсөн хавар ажил олгогч 500 хүн хөдөлмөр, аюулгүй ажиллагааны
сургалт зохион байгууллаа. Зургадугаар сард “Автобустай сургалт” гээд том том компанийн
барилгын талбай дээр очиж нэг сарын хугацаатай сургалт зохион байгууллаа. Хэвлэл,
мэдээллийн хэрэгслүүд ч багагүй анхааруулж мэдээлдэг. Гэвч барилгын салбарын осол
буурахгүй байна. Ажил олгогч, ажилчид, иргэд гээд бүгд аюулгүй ажиллагааны талаар
хамтарч ажиллаж мэдээлэлтай баймаар байна. Баянгол дүүргийн Засаг дарга “Нөхөрлөл”
гэдэг ажил зохион байгуулаад хоёр, гурван хорооны барилгын ажил дээр туршилт хийсэн
байна. Үр дүнд нь Баянгол дүүргийн 12 дугаар хороонд барилгын ямар ч осол гараагүй.
Ингээд хамтраад ажиллавал үр дүнд хүрэх боломжтой.

-Мэргэжлийн
бус хүмүүс барилгын салбарт ажиллаж байгаа нь осолд нөлөөлөх юм уу?

-Сургалтын төвүүдийг цэгцлэхгүй бол осол буурахгүй байна. Түр сургалтын
чанар үнэхээр муу, зохион байгуулалтад орохгүй байна. Нэг бол Хөдөлмөрийн яам, эсвэл
Боловсрол шинжлэх ухааны яам дэргэдээ авах шаардлагатай. Сургалт зохион байгуулж
байгаа нэрийн дор шаардлага хангахгүй боловсон хүчин бэлтгэдэг. Нөгөөдүүл нь ажлын
байран дээр ирээд аюулгүй ажиллагааны наад захын мэдлэггүй байдаг. Краны дохиочны
сургалтад суугаад гэрчилгээтэй ирсэн хүн буруу дохиод аваар осол гаргадаг. Туслах
ажилчид сургалтад хамрагдсан хэрнээ өөрийгөө хамгаалах наад захын мэдлэггүй байдаг.

Ц.ӨРНӨХ

Сүүлийн үед хөнгөн, хөгжилтэй хэмнэлтэй дуугаараа олны танил болоод
буй “Мааз” хамтлагийн залуустай уулзаж ярилцлаа.

-Танай
хамтлаг саяхан шинэ дуу гаргасан гэж сонслоо. Үзэгчдэд хүрээд эхэлчихсэн байгаа
юу?

-Хоёрхон хоногийн өмнө үзэгчдийн хүртээл боллоо. “Candy Party” гээд
шинэ дуу маань “Youtube”-д тавигдчихсан байгааг фэнүүддээ дуулгахад таатай байна.

-“Би
дурламаар байна” дуу “Мааз” хамтлагийн анхны байх аа?

-Тийм. Ер нь царай муутай хүмүүс яагаад дуулж болохгүй гэж гэж бодоод
Төгсөө ахтай ярьж байгаад анхныхаа дууг бичсэн. Тэгээд ч бид нартай адил дурламаар,
дурлаж үзээгүй залуус зөндөө байгаа шүү дээ. Тэдний төлөөлөл болгож энэ дуугаа бүтээсэн.
“Би дурламаар байна” дуу залууст их таалагдсанд бид их баяртай байгаа.

-Хамтлаг
албан ёсоор хэзээ байгуулагдсан юм бэ. Одоо “Мааз” хамтлагийн гэх хичнээн уран бүтээлтэй
болоод байна вэ?

-Анх 2012 онд манай хамтлаг дөрвөн гишүүнтэйгээр байгуулагдсан. Манай
хамтлагийн эрчүүд багийн найзууд л даа. Тэгээд “Хэцүү анги” олон ангит кинонд хамт
жижигхэн ч гэсэн дүр бүтээсэн. Эндээс л бид хамтлаг байгуулъя гэсэн санаагаа олсон.
Одоо “Синдром”, “Би дурламаар байна”, “Сургууль минь баяртай”, “Би дурлачихжээ”
зэрэг нэлээд хэдэн дуутай болсон. Бас залуу уран бүтээлчидтэй хамтарч “Андринел”
гээд дуу гаргасан байгаа. Сая хамгийн сүүлд “Candy party” дуугаа өлгийдөж авлаа.

-Сүүлийн
үед охид, хөвгүүдийн олон хамтлаг уран бүтээл хийх болсон. Энэ дундаас та бүхэн
юугаараа онцгойрч олонд хүрэв…?

-Манай хамтлагийн хийж буй уран бүтээл ихэвчлэн хөгжилтэй, цоглог
талдаа байдаг. Энэ нь үзэгчдэд их таалагдсан болов уу. “Мааз” гэсэн хамтлагийн нэр
хүртэл инээд бэлэглэгч гэсэн утга агуулдаг шүү дээ. Тиймээс залуусын амьдралд тохиолддог
хөгтэй, хөгжилтэй явдлыг уран бүтээлээрээ тусгахыг зорьсон. Тэртээ тэргүй уянгын,
хайр харууслын талаар дуулдаг дуучид зөндөө л байгаа хойно нэг ч гэсэн хамтлаг хүмүүст
инээд хөөр, аз жаргал бэлэглэх нь зүйтэй гэж бодсон л доо. Тэр нь үзэгчдийг татсан
байх.

-Олонд
танигдсан нь уран бүтээлийн өнгө аясаас гадна та нарын дүр төрх юм шиг санагддаг.
Уншигчид ч санал нэг байгаа болов уу?

-Царай муутай, марзан төрх гэж үү. Угаасаа хүмүүс тэгдэг л дээ. Хүний
нүдэнд наалдацтай царайтай гэж (инээлдэв). Ер нь урлагийнхан, ялангуяа хамтлагийнхан
өндөр, гоо зүйн талаасаа зөв төрхтэй байдаг ш дээ. Гэхдээ бид урлагт заавал хөөрхөн,
царайлаг хүн байх ёсгүй гэдгийг илтгэх байх. Цахим хуудсанд бидний зургийн доор
нэг фэн маань “Танай хамтлагт амжилт хүсье. Танай хамтлагийг шоотой эрээн цамцтай
гурван царай муутай эрэгтэйгээр төсөөлдөг шүү” гэсэн байсан.

-Яагаад
заавал эмэгтэй гишүүнтэй болохоор шийдэв?

-Олон харчуудын дунд эмэгтэй гишүүн маань өнгө үзэмж нэмэхээс гадна
хамтлагийн уян  хатан байдалд их нөлөөлдөг
гэдэг үүднээс Минжиндээ санал тавьсан. Минжин маань ч дуулах дуртай, сайн ч хоолойтой
байсан учраас ийм шийдвэр гаргасан гэж боддог.

-Дууныхаа
үг, аяыг хэрхэн бичдэг вэ?

-Төгсбаяр ахтайгаа ярилцдаг. Үгээ хоорондоо ярьж байгаад бичдэг.

-Гадны
уран бүтээл хийгээд дотоодын ямар дуу хөгжим сонсдог бол?

-Ер нь тэр энэ гэлтгүй монгол болоод гадаадын бүхий л төрлийн уран
бүтээлийг сонсдог. Шинэ залуу ямар хамтлаг гарсан байна, ямар хамтлаг шинэ уран
бүтээл хийсэн байна гээд аль болох урлагийн ертөнцөд болж буй шинэ соргог мэдээллийг
алдахгүй байхыг хичээдэг. Энэ нь эргээд бидэнд том туршлага шүү дээ.

-Туршлага
гэснээс танай хамтлагийнхантай “Guys” хамтлагийн дуучид ажилладаг гэсэн. Хэзээнээс
хамтарч ажиллах холбоо тогтоосон юм бэ?

-“Хэцүү анги” олон ангит киноноос хойш “Guys” хамтлагийн ах нартайгаа
хамтарч ажиллах болсон. Бидний хамгийн ойр дотны багш нар. Ерөнхийдөө хамтлагийн
продюсерээр тус хамтлагийн дуучин А.Төгсбаяр ах ажилладаг. Мөн ая зохиогч Г.Хишигбүрэн
ах хөгжмийн тал дээр түлхүү ажилладаг байгаа. “Guys” хамтлагийн ах нартаа,
Imagination film “Rec Records”-ынхондоо болон хамтарч ажилладаг уран бүтээлчидтэй
баярлалаа гэж хэлмээр байна. Мөн залуу уран бүтээлчдийг дэмжиж бид бүхнийг урьсан
“Өдрийн сонин”-ы хамт олондоо талархсанаа илэрхийлмээр байна. Учир нь бидэнд хичээлийнхээ
хажуугаар уран бүтээлээ хийгээд явахад санхүүгийн хувьд маш хүндрэлтэй байдаг. Саяхан
аав, ээж найз нөхдийнхөө дэмжлэгтэйгээр өөрсдийн гэсэн студитэй болсон. Ер нь манай
хамтлагтай хамтарч ажиллах сонирхолтой хэнд ч бай бид зарим залуу уран бүтээлчид
шиг их зан гаргалгүй уриалгахан хүлээж авах болно.  

-Зуны
амралтаа хэрхэн өнгөрөөв. Урлагийн чиглэлийн оюутнуудын хувьд бол амралт гэдэг шинэ
уран бүтээл гаргах том боломж байдаг болов уу?

-Тэгэлгүй яахав. Амралтаа ямартай  ч хий дэмий өнгөрөөсөнгүй.  Ирэх оны ихээр гаргах цомгийн ажилдаа их бэлдлээ.
Мөн хамтлагаараа кино уран бүтээлийн зурганд орсон. Удахгүй үзэгчдийн хүртээл болох
байх.

-Анхны
цомог чинь ирэх оны эхээр гарна гэлээ. Шинэ цомгийнхоо талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл
өгөхгүй юу?

-Гайгүй гэсэн дуугаа сонгоод CD-гээ гаргах бодолтой байна. Ямар ч
байсан ирэх оны хоёр сараас цомог маань үзэгчдийн хүртээл болох байх.

-Цомогт
ихэнхдээ хөнгөн дуу орох уу. Арай өөр уянгын чиглэлийн ч юм уу дуу оруулах бодолтой
байна уу?

-Тийм бодол бол байгаа. Жүжигчний ангид сурдаг гэдэг утгаараа өөрсдийн
гэсэн уянгын клиптэй дуу дотроо бодоод төлөвлөсөн байгаа. Саяхан нэг уянгын талын
дууны хоолойнд орсон байгаа.

-Цаашдаа
жүжигчин, дуучин гэсэн хослолыг хамт авч явах уу. Эсвэл сургуулиа төгсөөд аль нэг
продакшны жүжигчин болно гэж төлөвлөж байгаа юу?

-Ямартай ч бид дуу хөгжимд дурласан нэг хүсэл зоригоор нэгдэж өөрийн
гэсэн уран бүтээлүүдтэй болсон. Тиймээс цаашдаа үүнээс ч илүү, чанартай, сайн уран
бүтээлийг хийсээр байх болно. Бид жүжигчин гэсэн мэргэжлээр дөрвөн жил сурч номын
дууг нь сонсоод төгсч байгаа учраас  хэзээ
ч орхигдуулах бодолгүй байна. Энэ утгаараа ямар ч дуу байсан клипийг нь цацах нь
зүйтэй гэсэн хамтлагийн бодлого баримталдаг. Харин ч үндсэн мэргэжлийнхээ дагуу
өмнөө тавьсан том зорилго бий. Гол нь бид дуулахаас гадна жүжигчин гэдэг маань уран
бүтээл хийхэд давуу тал болж өгч байгаа юм. Тэгээд ч сүүлийн үед манай хамтлагийнхан
киноны уран бүтээлд их дурлах болсон. Олон сайхан уран бүтээлд тоглох байх аа.

-Танай
хамтлагийн ги­шүүдийн гэр бүлд урлагийн хүмүүс байдаг уу?

Хамтлагийн
ахлагч Г.Жан­чив: -Манай өвөө жү­жигчин байсан гэсэн. Тэрнээс өөр урлагийн
хүн байхгүй.

Хамтлагийн
гишүүн Р.Сүхболд: -Ээж, аав хоёр их сайхан дуулдаг хүмүүс бий. Тэгэхээр
надад бага ч гэсэн авьяас өвлөгдсөн гэж боддог. Би “Universe best songs” наадамд
гурван ч удаа оролцож байсан.

Хамтлагийн
гишүүн И.Тө­мөрхуяг: -Манай ээжийг нутаг усныхан нь сайхан дуулдаг гэдэг.
Миний хувьд багаасаа л хэд хэдэн телевизэд хүүхдийн нэвтрүүлэг хөтөлж байсан. “Гэр”
гээд олон ангит кино, “Хэцүү анги” зэрэг цөөнгүй киноны зурганд орж байсан. “Гэр”
кинонд Одгэрэл эгчийн том хүүгийн дүрд тоглож байсан.

Хамтлагийн
гишүүн У.Минжин: -Манай гэр бүлд урлагийн хүн байхгүй. Гэхдээ манай өвөө
Лантуу намын төв хорооны нарийн бичиг байсан. Өвөө их зарчимч, ажил хэрэгч. Тиймээс
өвөөгийнхөө тэр занг баримталж, ирээдүйн амьдралдаа үлгэр дуурайлал авахыг боддог.

 

 Д.ДАВААСҮРЭН

О.АНХЗАЯА

Зуны амралт ид үргэлжилж байна. Долдугаар сард найр, наадам хэсээд
завгүй өнгөрдөг бол наймдугаар сард амралт, сувилалд яваад таардаг. Амрангаа биеэ
сувилуулах гэж байгаа хүмүүст зориулан рашаан, сувиллын газруудын мэдээллийг хүргэе.

 

“АВАРГА ТОСОН”

Тус рашаан, сувилал нь Хэнтий аймгийн Жаргалтхаан сумын нутагт оршдог.
Улаанбаатар хотоос 230 км засмал замаар яваад, Жаргалтхаан сумаас 40 км сайжруулсан
шороон замаар явж хүрдэг юм байна.

“Аварга тосон”-гийн рашаан, шаврыг арьсны харшилд сайн гэдэг. Арьсны
харшлаас гадна мэдрэлийн тогтолцооны эмгэгүүд, дотоод шүүрэл, бодисын солил-цооны
эмгэг, хоол шингээх эрхтэн, яс булчин, үе холбох нэхдэсийн эмгэгүүдийг тус сувилалд
эмчилдэг юм байна. Мөн үе мөчний архаг үрэвсэл, гэмтэл бэртлийн дараах үед ч Аварга
тосонгийн эмчилгээ үр дүнтэй байдаг аж. Харин зүрх судасны дутагдалтай, хордлогот
бамбай, бөөрний дутагдал, хорт хавдар, сэтгэл мэдрэлийн өвчтэй, халдварт өвчтэй
хүмүүст үйлчлэх боломжгүй юм байна. Мөн жирэмсэн эмэгтэй, бөөрний хурц үрэвсэлтэй
болон сүрьеэ өвчтэй хүмүүсийг эмчлэхийг хориглодог юм билээ. Ерөнхийдөө Аварга тосонгийн
анагаах шавар, Аураг рашаан, тосон нуур эмчилгээний гол хэсэг болдог.

“Аварга тосон”-гийн рашаан, сувиллын захиалга авах төв нь Баянзүрх
дүүргийн XIV хорооны нутаг, Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвийн ойролцоо “Хан-гарьд”
төвийн гуравдугаар давхарт байдаг аж. Үнийн хувьд өрөө, байрныхаа тохь тухаас хамаараад
өөр, өөр юм. Зочид буудлын люкс өрөө хоногийн 100 мянга, хагас люкс өрөө нь 80 мянган
төгрөг байх жишээтэй. Дүнзээр барьсан байрны люкс өрөө хоногийн 49800 төгрөг бол
жирийн байрны люкс өрөө нь 41800 төгрөгийн үнэтэй. Хагас люкс өрөө сонгох бол нэг
хоногт 32800 төгрөг төлнө. Дээрх өрөөнүүд хоёр ортой. Харин 2-4 ортой зочны байр
нэг хүний 27800, 4-5 ортой энгийн өрөө 23800 төгрөгийн үнэтэй аж. Зочны гэр
26800, энгийн гэрт 23800 төгрөг төлөөд амарч болох юм байна. Хоёр нас хүртэлх хүүхэд
хоногийн таван мянган төгрөгийн хоолны мөнгө төлөөд аав, ээжтэйгээ хамт унтаад амрах
боломжтой. Харин 2-12 хүртэлх насны хүүхдүүд ор авахгүй бол өрөөний зэрэглэлээс
хамаараад хоногийн 12800-15800, ортой бол 12800-38800 төгрөг төлнө. Эмчилгээ хийлгэхдээ
илгээх хуудсан дээрээ оношоо бичүүлсэн байх учиртай. Мөн сувилалд мэргэжлийн эмч
үзээд шаардлагатай эмчилгээг нь хийж өгөх аж. Тухайлбал, халуун шавар, рашаан нууранд
орох, рашаан уух, бариа засал, биеийн тамирын эмчилгээ, татлага, физик эмчилгээ,
зүү төөнүүр, чийрэгжүүлэх фитнес эмчилгээ хийдэг юм байна.

“Аварга тосон”-гийн рашаан, сувилал руу захиалгын төвөөс мягмар,
пүрэв, бямба гаригуудад автобус явдаг. Сувиллын автобусаар явах бол ирж очихын
30 мянган төгрөгийн зардал төлөх аж.

Холбоо барих утас: 70153032, 70153033, 99098060, 95829916

 

“ШАРГАЛЖУУТ”

“Шаргалжуут рашаан сувилал”-ын газар нь  Баянхонгор аймгийн Эрдэнэцогт сумын нутагт Хангайн
нурууны өмнө хэсэгт Улаанбаатар хотоос 650 км, Баянхонгор аймгийн төвөөс зүүн хойно
60 км зайд оршдог. Анх 1954 онд анагаах чанаараараа дэлхийд хосгүй Шаргалжуутын
бү­лэг рашааны орд газрыг түшиглэн байгуулагдсан ба өнөөг хүртэл 57 жил тасралтгүй
ард түмэнд үйлчилж байгаа. “Шаргалжуут ра­шаан сувилал” нь байгалийн эмчилгээний
хосгүй бүтээл  болох Шаргалжуутын 108 төрлийн
рашаан, Үүдийн нуурын анагаах шаврыг дорнын уламжлалт эмчилгээ болох бариа засал,
зүү төөнүүр, аппаратын эмчилгээ болох физик эмчилгээ, төрөл бүрийн усан эмчилгээ,
биеийн тамир эмчилгээ зэргийг хослуулан хэрэглэж эмчлэн сэргээх үйлчилгээг үзүүлдэг.
Тус рашаан сувилал нь Эрүүл мэндийн яамаар батлагдсан 400 ортой, магадлан итгэмжлэгдсэн
улсын үйлчилгээтэй сувиллын нэг.

Эмчилгээ сувилгаа

• Рашаан уух эмчилгээ- Байгалийн жамаараа газрын гүнээс ундран гарч
байгаа рашаануудыг эх ундрагаас нь шинээр нь уух нь онцгой сайн.

• Рашаан ваннд орох эмчилгээ- Өвчний заалтаар төрөлжүүлж  орох олон төрлийн рашаан ваннтай.

• Рашаан утлага эмчилгээ – Уушигны рашааны бүтэц найрлагад өөр хаана
ч байдаггүй олон төрлийн эрдэс болон радон агуулагдсан байдаг учир үрэвсэл намдааж
хоо­лойн хаван буулгах, цусан хангамжийг сайжруулж тайвшруулах үйлчилгээтэй байдаг.

• Халуун шавар эмчилгээ-Өндөр эрдэсжилттэй, радонтай анагаах шавраар
эмчилгээ хийдэг.

• Замаг эмчилгээ – Шаргалжуутын рашаан дотор ургадаг +960 хэмийн
халууныг тэсвэрлэх чадалтай хар халтар, улбар шар, ногоон, улаан зэрэг замгуудыг
өвчний заалтаар тавьж эмчилнэ.

• Рашаанаар цөс, ходоод, гэдэс угаах эмчилгээ – Элэг, цөс, ходоодны
болон нарийн гэдэсний рашаанаар угаах эмчилгээ хийнэ.

• Халуун рашаанаар бигнүүр, ороолт хийх, шавших, зайлах эмчилгээ-Гадуур
эмчилгээний зориулалттай олон төрлийн халуун рашаануудаар бигнүүр ороолт хийх, зайлах,
дусаах, шавших, жин тавих зэрэг рашаанаар эмчилнэ.

• Эмэгтэйчүүдийн эмчилгээ-эмэгтэйчүүдийн рашаанаар хийнэ.

• Халуун чулуун бигнүүр эмчилгээ-Дотроосоо рашаанаар халдаг энгийн
бус хад чулуунуудаар ууц нуруу, бөөр давсагны өвчний үед бигнүүр эмчилгээ хийнэ.

• Агаар эмчилгээ-10 га талбайг хамран урсах 160 гаруй халуун рашаан
булгуудаас үүсдэг уур манан нь сувиллын орчинг бүхэлд нь эрдэсжилт радонтай эмчилгээний
био уур амьсгалтай болгодог. Шаргалжуутын агаарт сөрөг ионы хэмжээ нь  1м3  20
сая (ион/ м3) хүрч байгаа нь хаана ч байхгүй агаар эмчилгээ болно.Агаар дахь сөрөг
ионы агууламж өндөр байх тусам эмчилгээний шинж чанар өндөр болдог. Сөрөг ион нь
цус цэвэрлэх эд эсийг сэргээх, дархлааг сайжруулах, мэдрэлийн системийн үйл ажиллагааг
сайжруулах үйлчилгээтэй байдаг.

• Араматерапия эмчилгээ – Даралтны рашааны урсацыг дагаж зүрх судас,
даралтны өвчний эмчил­гээнд хэрэглэдэг эмийн ургамлууд ургадаг. Рашааны халуун урсац
эмийн ургамлаас ялгарах эфирийн тос фитонцидийн хэмжээ нь их байдаг учир радонтай
рашааны уур, эмийн ургамлын эфир нь нийлээд онцгой үр дүнтэй Араматерапия эмчилгээ
болдог. Үнийн хувьд хоёр ортой хагас люкс нь 45000, 2-4 ортой бол 40000, 3-4 ортой
нь 36800, 2-4 ортой зуны байр 31000, гурван ортой гэр 31000 төгрөг ажээ. Эрүүл мэндийн
даатгалын дэвтэр болон илгээх картгүй бол хоног тутам 11000 төгрөг нэмж төлөх юм
байна. Дээрх үнэд өдрийн таван удаагийн хоол, эмчилгээ, байрны зардал бүгд багтсан.
Харин тус сувиллын газрын унаагаар явах бол нэг талын замын зардал 32000 төгрөг
ажээ.

Холбоо барих утас: 70003034, 70003032, 95829918

 

“ХУЖИРТ”

Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын нутагт далайн түвшнээс дээш 1600
метрт, Улаанбаатараас 380 км-т оршдог. Нийслэлээс гараад л засмал замаар давхисаар
байгаад очно. Тэндээ интернэт, утасны сүлжээтэй гэдгээрээ онцлогтой. “Хужирт” рашаан,
сувилал захиалгын төвөөрөө дамжуулж захиалга авдаггүй юм байна. Харин өрх, дүүргийн
эмнэлгээс илгээх хуудсаар очиход хангалттай аж. Илгээх хуудсаа аваад нийслэл дэх
төлөөлөгчийн газраас автобусандаа суух учиртай. Төлөөлөгчийн газар нь “Тэнгис” кино
театрын автобусны буудлын баруун талд, “Неткапитал” компанийн хоёрдугаар давхарт
байдаг аж. Автобусны билет нэг талдаа 18 мянган төгрөгийн үнэтэй. Даваа, лхагва,
баасан гаригуудад автобус явдаг аж. Харин үйлчилгээний үнийн хувьд өрөөний зэрэглэлээс
хамаарч хоногийн 20-50 мянган төгрөгийн үнэтэй. Хүүхдийн хувьд 10-35 мянган төгрөгийн
үнэтэй юм байна. Энэ дүндээ физик, рашаан, шавар, усан эмчилгээнүүд нь багтана.
Мөн өдрийн таван хоолтой юм билээ. Ходоод, үе мөч, мэдрэл, гэмтлийн дараах эмчилгээнд
Хужиртын рашаан өндөр үр дүнтэй аж.

Холбоо барих утас: 98100090

 

“НАР-ЭЛС” СУВИЛАЛ

Баруун аймгуудад цөөхөн сувилал байдгийн нэг нь “Нар-Элс” юм. Тус
сувилал Говь-Алтай аймгийн Бигэр суманд байрладаг. Халуун элс, ингэний хоормогт
голлосон эмчилгээ хийдэг аж. Бөөрний өвчин, түнхний мултрал, ууц нурууны эмгэгт
халуун элсний эмчилгээ чухал байдаг. Тиймээс энэ төрлийн өвчнүүдийг манхны халуун
элс, ингэний хоормог, үзэмний шүүсний эмчилгээг физик эмчилгээтэй хослуулан хийдэг
аж. Үнийн хувьд хоногийн 20 мян­ган төгрөг. 6-11 насны хүүхэд бол хоногийн 10,
2-5 насных бол таван мянган төгрөг юм байна. Энэ үнэд эмчилгээ, өдрийн таван хоол
багтдаг.

Холбоо барих утас: 99082710, 99082703

 

“ӨВӨР ЖАНЧИВЛАН”

Нийслэлээс 75 км зайтай тус рашаан сувиллын хувьд нэг ээлжиндээ
100 хүн хүлээн авдаг. Долоо хоногийн да­ваа, мягмар гаригуудад ээлж сольдог. Үйлчлүүлэгчдээ
долоогоос дээш хоногоор хүлээж авдаг. Жилийн турш үйл ажиллагаагаа явуулдаг ч зуны
гурван сардаа ачаалал нь эрс ихэсдэг аж. Захиалгын төвд бүрт­гүүлж илгээх хуудсаа
аваад суви­лалдаа очоод төлбөрөө төлөх бо­ломжтой. Үнийн хувьд өрөөний зэрэглэлээс
хамаараад нэг хоног 20-30 мянган төгрөг аж. Захиалгын төв нь МҮЭ-ийн Соёлын төв
ордны гуравдугаар давхар 306 тоот өрөөнд байдаг.

Холбоо барих утас: 88001511

 

АР ЖАНЧИВЛАНГИЙН

РАШААН СУВИЛАЛ

Энэхүү сувилал нь нийслэлээс 60 км-ийн зайд Төв аймгийн Эрдэнэ сумын
нутагт байрлана. Рашаан, шавар, бариа засал, уламжлалт болон физик эмчилгээ хийдэг.
Мөн халуун лаа, коктейлийн эм¬чилгээ хийж гүүний саам, цагаан ямааны сүү уулгадаг
аж.

Дээрх эмчилгээнүүд нь ходоодны архаг үрэвсэл, нойр булчирхай, бодисын
солилцоо, төмөр дутал, цус багадалтын эсрэг хэрэглэхэд тохиромжтой гэнэ. Уг сувиллын
энгийн ор нь хоногт 21000-22000 төгрөг, люкс нь 26000 төгрөгийн үнэтэй. 3-8 настай
хүүхэд хоногийн 10500, люкс 13000 төгрөг юм байна. Хэрэв эрүүл мэндийн даатгалгүй
бол үндсэн төлбөр дээрээ өдөр бүр дөрвөн мянган төгрөгийн нэмэгдэлтэй аж. Магадлан
итгэмжлэгдсэн. Тус сувиллын бааз руу долоо хо­ног бүрийн даваа, пүрэв гаригт “Тэнгис”
кино театрын баруун урд зог­соолоос 11 цагт автобус явах бөгөөд нэг талдаа дөрвөн
мянган төгрөгийн замын зардал төлөх юм байна.

Харилцах утас: 99041639

 

ӨВӨР ЖАНЧИВЛАН ДАХЬ
“ЗАДГАЙ ЦАГААН” РАШААН СУВИЛАЛ

Улаанбаатар хотоос 76 км зайд Төв аймгийн Эрдэнэ сумын нутагт байрлана.
Энэхүү рашаан сувилалд шавар, физик, уламжлалт, европ гээд бүхий л төрлийн эмчилгээ
хийдэг байна. Эдгээр эмчилгээнүүд нь элэг, цөс, ходоод, гэдэс, дотрын өвчинд тустай
аж.

Харилцах утас: 99156155

 

БАГАНУУР СУВИЛАЛ

Багануур сувилал нь Улаанбаатар хотоос 130 км зайд байрладаг. Нөхөн
сэргээх үйлчилгээтэй бүхий л эмчилгээг хийдэг. Долдугаар сарын сүүлчээс эхлэн гүүний
саам, цагаан ямааны сүү уулгах зэрэг эмчилгээг давхар хийдэг юм байна. Мөн архаг
өвчин, үйлдвэрлэлийн осолд орсон хүмүүст зориулсан тусгай эмчилгээ хийдэг аж. Тус
сувиллын энгийн ор өдрийн 13000, хагас люкс 18000, люкс 30000, супер люкс 80000
төгрөгийн үнэтэй юм байна. Магадлан итгэмжлэгдсэн.

Харилцах утас: 93049261, 93049274, 70210109

 

ХАЛЗАН УУЛЫН РАШААН СУВИЛАЛ

Уг рашаан сувилал нь нийслэлээс 200 гаруй км зайд Дорноговь аймгийн
Даланжаргалан сумын нутагт ор­шино. Рашаан, нөхөн сэргээх, фи­зик эмчилгээ, бариа
засал зэрэг үйлчилгээ үзүүлдэг. Эдгээр эмчилгээ нь дотор болон хоол боловсруулах
эрхтэн, са­­ха­­рын өвчинд тустай.

Харилцах утас: 70522742, 99733001

 

АРХАНГАЙН ШИВЭРТ

РАШААН СУВИЛАЛ

Тус рашаан сувилал нь нийслэлээс 510 км зайд оршино. Тэнд халуун
рашаан, шавар, нөхөн сэргээх эмчилгээ буюу бариа засал, зүү төөнүүр, бумба тавих
зэрэг үйлчилгээ үзүүлдэг байна. Халуун рашаан нь хүний биед зайлшгүй шаардлагатай
натри, кали гэх мэт эрдэс агуулсан байдгаараа нэлээд онцлогтой юм байна. Энэхүү
рашаан нь үе мөч,  яс, арьсны өвчинд тустай
аж.

Харилцах утас: 9865 3212, 94963212

 

ОТГОНТЭНГЭРИЙН РАШААН
СУВИЛАЛ

Энэхүү рашаан сувилал нь Улаанбаатар хотоос  1080 гаруй км зайд  Завхан аймгийн нутагт байрладаг. Халуун шавар,
рашаан, уламжлалт эмчилгээ, бариа засал, хануур, төөнүүр хийх, зүү тавих эмчилгээ
хийдэг байна. Тэндхийн рашаан нь хавдраас бусад бүх өвчинд тустай гэнэ. Тухайлбал,
үе мөчний өвчин, мэдрэл, нүд, зүрх, бөөр, ходоод гэх мэт эрхтэн бүрт тусгайлсан
рашаантай юм байна. Төлбөрийн хувьд энгийн ор өдрийн 10000, люкс 12000 төгрөг. Хүүхэд
0-1 нас үнэгүй. 1-7 нас өдрийн таван мянган төгрөг, 8-15 нас өдрийн найман мянган
төгрөг юм байна. Эрүүл мэндийн даатгал төлөөгүй иргэд үндсэн төлбөр дээрээ өдөр
бүр 2-5 мянган төгрөг нэмж төлөх юм байна. Рашаан сувилал хүртэлх унаа пүрэв гариг
бүр Улиастайгаас  явдаг бөгөөд нэг талдаа
10000 төгрөгийн зардалтай юм байна.

Харилцах утас: 99051478, 93036701

 

ХАСУ ХАНДГАЙТ ХУУРАЙ
РАШААН СУВИЛАЛ

Нийслэлээс 27 км зайд Хандгайтын аманд байрлана. Уг рашаан сувилал
нь хуурай рашаан хэрэглэж өвчнийг анагаадгаараа онцлогтой юм байна. Энэ нь Түвдийн
өндөрлөг ууланд ургадаг эмийн ургамлын найрлага бүхий ванн эмчилгээ аж. Энд мөн
халуун чулуун буюу бэгнүүрийн эмчилгээ хийдэг гэнэ. Эдгээр эмчилгээ нь ядаргаа болон
хордлого тайлах, бодисын солилцоо сайжруулах үйлчилгээ үзүүлдэг байна.

Харилцах утас: 99027314, 99096938

 С.АЛТ

Өнөө жил зуу гаруй сум 90 жилийнхээ ойг тэмдэглэж байгаа. Мөн таван аймагт даншиг наадам болж өнгөрсөн. Дээрх ойн баяр наадмуудаар улсын цолтой бөхчүүдийн хэтэвчийг зузаалж, ард түмний сэтгэлийг гонсойлгосон барилдаанууд болж өнгөрч байна. Түүхт 90 жилийнхээ ойн баярыг  тэмдэглэж байгаа зуу гаруй сумын наадамд улсын цолтой бөхчүүд барилдахаар данайтал яваад очицгоосон байна. Зурагтаар барилдааныг нь харж шимтдэг бөхчүүд  ойн баяр наадамд ирж барилдаж байгаад сумын иргэд “Бөхийн өргөөнд болдог гал гарч, үзэгчдийг суудлаас нь өндөлзүүлсэн барилдаан сумын наадмын талбай дээр болох нь” гээд хөөрч  баярласан нь олон гэнэ. Гэтэл барилдахаараа яахаас ч буцахгүй зүрх зоригтой, уран барилдаант улсын начин, харцага, заан, гарьд цолтой бөхчүүд залуу бөхчдүүдэд өвдөг шороодох болжээ. Сумдын ойн баяр наадмын бөхийн барилдааны “найраа”-ны талаар манай сонины редакци руу хөдөө орон нутгийнхан холбогдож мэдээлэл  өгч байна. Бүр нэр ус, хэдэн төгрөг өгч, авалцсан талаар,  бэлтгэл сургуулилт хийж байгаагүй болов уу гэмээр наранд бие нь ч борлоогүй залуу бөх  улсын цолтой бөхчүүдийг ээлж дараалан  унагаад аав, ээжийнхээ сумын ойн бөхийн барилдаанд түрүүлж байгаа   гэх иргэдийн мэдээлэл ар араасаа цуврах ажээ. Ингээд таван аймагт болсон  даншиг наадмын бөхийн барилдаан  хэрхэн болж өнгөрсөн талаарх мэдээллийг уншигч та бүхэнд  хүргэж байна.

Д.РАГЧАА, Б.ГОНЧИГДАМБА НАР СУМЫН ЗААНУУДЫГ ДИЙЛЭХГҮЙ БОЛСОН УУ?

Өмнөговь аймаг өнөө жил Батмөнх даян хааны мэндэлсний 550 жил, аймаг байгуулагдсаны 83 жилийн ойн хүрээнд 512 бөх барилдуулжээ. Өмнөговь аймаг бусад аймгаас ялгарах онцлог нь уул уурхайн олон компани үйл ажиллагаа явуулж буй. Иймд тус аймагт үйл ажиллагаа явуулдаг уул уурхайн компаниуд даншиг наадамд хандив өгсөн байна. Өмнөговь аймгийн нутгийн зөвлөл даншиг наадамд зориулж их хэмжээний мөнгө босгож чаджээ. Харин даншиг наадамд мөнгө хандивласан уул уурхайн компаниуд нэрийнхээ өмнөөс босон барилддаг залуу бөхчүүдээ аймгийн цолонд хүргэхээр хоорондоо тэмцэлдэж эхэлсэн байна. Уг нь Өмнөговь аймгийн даншиг наадамд одоо ид барилдаж байгаа улсын гарьд Д.Рагчаа, Б.Гончигдамба, заан Д.Баасандорж, Ч.Санжаадамба, М.Өсөхбаяр, Б.Батмөнх, харцага Ө.Бат-Орших, начин Б.Чинзориг, Ш.Уламбаяр, Т.Энхтуяа, Ж.Отгонбаяр, Э.Энхбат, Л.Нямсүрэн, Л.Цэрэнтогтох, Л.Сумъяа зэрэг бөхчүүд барилджээ. Д.Рагчаа, Б.Гончигдамба, Б.Батмөнх, Ч.Санжаадамба, Ө.Бат-Орших зэрэг бөхчүүд заал танхимын барилдаанд төдийлөн сайн барилдаад байдаггүй аймгийн заан, начин, сумын заануудад унажээ. Шөвгийн дөрөвт аймгийн начин Л.Отгонбаяр Б.Гончигдамба гарьдыг давсан байна. Ингээд Өмнөговь аймагт болсон даншиг наадамд Архангай аймгийн Эрдэнэмандал сумын харьяат аймгийн заан П.Баярхүү түрүүлж Архангай аймгийн Батцэнгэл сумын харьяат аймгийн начин Л.Отгонбаатар аймгийн заан цол хүртжээ. Мөн  Өмнөговь аймгийн Баяндалай сумын харяат сумын заан Төгсдөлгөөн, Ноён сумын  Б.Хэрлэн, Дундговийн сумын заан С.Дашдондов нар улсын цолтой бөхчүүдээр тав даван аймгийн начин цол хүртжээ. Тавын давааны ам авах үед улсын цолтой бөхчүүд асар дотор муудалцаж “Би тэрийг начин болгоно. Чи тэрийг амлан авч болохгүй” гээд хэрүүл маргаан болсон гэнэ. Бөхчүүдийн амлан авсан байдлаас болж сумын заан залуус “Та намайг цол ахиулна гэсэн биз дээ. Би мөнгөө авмаар байна” гэж орж ирээд улсын цолтнууд нь сандралдаж гүйлдсэн гэнэ.   Бөхчүүдийн энэ маргаанаас болж наадмын үйл ажиллагаа тасалдсан талаар наадамчин олон гомдолтой байна.  Өмнөговь аймгийн даншиг наадмын бөхийн барилдааныг үзсэн иргэд “Эдийн засгийн хямралд орчихоод байна гэсэн, бэлэн мөнгө нь сумын заануудад байсан байна. Эдийн засгийн хямралд хамгийн их өртсөн хүмүүс нь улсын цолтнууд юм байна” зэрэг яриа гарчээ. 

ХӨВСГӨЛИЙН ДАНШИГ  ХЭРҮҮЛ МАРГААНААР ӨНДӨРЛӨВ  

Хөвсгөл аймгийн 83 жил, Жалханц хутагт Ц.Дамдинбазарын мэндэлсний 140 жил, “Хотгойдын хурд 3” хангайн бүсийн даншиг наадамд мөн л 512 хүчтэн зодогложээ. Арслан Х.Мөнбаатар, харцага Г.Элбэг, Ц.Содномдорж, Г.Ганхуяг,  начин Б.Бадрал, У.Балжинням тэргүүтэй бөхчүүд барилдсан байна.  Хөвс¬гөл аймгийн даншиг наад¬мын долоогийн даваанаас эхлэн хэрүүл маргаан гарч наадамчин олон үймэлдэж эхэлжээ. Долоогийн даваанд улсын арслан Х.Мөнхбаатар аймгийн начин Б.Даваа-Очирт өвдөг шороодов. Харин улсын харцага Ц.Содномдорж Ховд аймгийн Мөст сумын харьяат аймгийн начин Д.Ууганбаярт унав. Үүнээс үүдэн наадамчин олны дунд үймээн үүсэх үед аймгийн начин Д.Ууганбаяр аймгийн арслан Н.Ганхуягтай барилдах үедээ буруу халж хориглосон мэх хийж эхэлсэн байна. Үүнийг харсан бөхийн хөлийн цэц харцага Г.Элбэг Д.Ууганбаярт сануулга өгөх үед харцага Ц.Содномдорж өмөөрч хэрүүл маргаан үүссэн байна. Наадамчин олны хэлж буйгаар Ц.Содномдорж Д.Ууганбаярыг нутгийнхаа наадам түрүүлүүлэх гээд  харин Хөвсгөл аймгийн бөхчүүд шинэ аймгийн арслантай болох гээд маргажээ. Ингээд наадамчин олон Ц.Содномдорж харцага руу дайрч “Ална. Эндээс зайл” хэмээн хэл амаар доромжилж зодох дээрээ тулжээ. Хамгаалалтад ажиллаж байсан цагдаа нар Ц.Содномдоржийг “Танаас болж үймээн дэгдээд байна. Та эндээс яв” гэсэн байна. Ингэж бужигнаан намдаж Цагаан-Үүр сумын харьяат  аймгийн заан Н.Баттүвшин түрүүлж аймгийн арслан цол хүртжээ. Мөн найман сумын заан улсын цолтой найман бөхөөр тав даван аймгийн начин цол хүртжээ.   

БАЯНХОНГОР АЙМГИЙН ДАНШИГ МАРГААНГҮЙ БОЛЖЭЭ 

Баянхонгор аймагт зохиогдож буй Ламын гэгээн Лувсанданзанжанцаны түмэн өлзий гийсний 375 жилийн ой, Төвийн бүсийн даншиг наадмын хүчит бөхийн барилдаанд 256 бөх барилдсанаас Говь-Алтай аймгийн Бугат сумын харьяат улсын начин Дугардоржийн Батбаяр түрүүлж, Ламын гэгээний нутгийн хүү, Бууцагаан сумын харьяат улсын начин Жаргалсайханы Чулуунбат үзүүрлэв.

Их шөвөгт Говь-Алтай аймгийн Бигэр сумын харьяат улсын начин Саруултуяагийн Багахүү, Баянхонгор аймгийн Баянбулаг сумын харьяат аймгийн хурц арслан Болдын Эрдэнэхүү нар үлдлээ. Б.Эрдэнэхүү аймгийн арслан Н.Золбоотой тунаж давснаар их шөвөгт үлдсэн юм. Дунд шөвөгт улсын харцага Д.Батболд, улсын харцага Ж.Амартүвшин, улсын начин Л.Гантулга, аймгийн арслан Н.Золбоо нар шалгарсан байна. Баянхонгор аймгийн даншиг наадам аймгийн заан, начин цолтныг төрүүлсэн ч ямар нэгэн маргаангүй болжээ. 

АВАРГУУД “НАЙРАА”-НД ОРЖ  ТАХИМАА ӨГСӨН ҮҮ?

Монгол Улсын Тусгаар тогтнол, газар шорооны төлөө тууштай тэмцэгч, Ойрад Монголын шашин төрийн нэрт зүтгэлтэн Галдан Бошигт хааны мэндэлсний 370 жилийн ой, “Баруун бүсийн хурд” хурдан морьдын уралдаан даншиг наадам Ховд аймагт болж өнгөрсөн.  Энэхүү түүхт баяр наадмын хүчит бөхийн барилдаанд дархан аварга, А.Сүхбат, улсын аварга С.Мөнхбат, Г.Эрхэмбаяр  тэргүүтэй бөхчүүд барилдсан. Баруун бүсийн даншиг наадмын бөхийн тавын даваанд дархан аварга А.Сүхбат харцага Т.Амартүвшинд өвдөг шороодож, С.Мөнхбат аварга аймгийн заан Д.Бадамгаравт, аварга Г.Эрхэмбаяр аймгийн арслан О.Хангайд унасан нь Ховд аймгийнхан “найраа” хийлээ хэмээн шүүмжлэлд өртөөд байгаа юм. Үүнийг ч үнэний ортой гэж ярих хүмүүс олон байна.

Э.БААТАР