Category: гадаад

Categories
гадаад мэдээ

Оросын “Адмирал Горшков” хөлөг онгоц атлантын далайд сургуулилт хийлээ DNN.mn

Газар дундын тэнгист байлдааны үүрэг гүйцэтгэж байсан Оросын Циркон хэт авианы цөмийн пуужин тээгч “Адмирал Горшков” хөлөг онгоц гэнэт чиглэлээ өөрчилж, Атлантын далайд Бермудын гурвалжинг чиглэн явж, АНУ-ын эргээс 1000 километрийн зайд дөхөж очин Циркон пуужингаар болзошгүй дайсны хөлөг онгоцыг устгах сургуулилтыг компьютерын дуурайлган үзүүлэх загварчлалын аргаар саяхан хийлээ. Тус сургуулилтаар 900 километрийн зайд байрлах болзошгүй дайсны хөлөг онгоцыг Циркон хэт авианы пуужингаар харвах ажиллагааг компьютерын дуурайлган үзүүлэх аргаар боловсруулсан хэмээн Оросын БХЯ мэдээлж байна.[1] Уг хөлөг онгоц Сирийн Тартус боомт орж ар тал хангалтаа нөхөх, улмаар Хятад, Өмнөд Африкийн тэнгисийн цэргийн хүчинтэй хамтарсан сургуулилтад оролцох үндсэн чиглэлтэй байсан юм.

Тус хөлөг онгоц энэ оны нэгдүгээр сараас эхлэн Атлантын далай, Энэтхэгийн далай, Газар дундын тэнгист байлдааны жижүүрлэлтийн үүрэг гүйцэтгэж эхэлсэн бөгөөд удахгүй хоёрдугаар сард Өмнөд Африк, БНХАУ-ын тэнгисийн хүчинтэй хамтарсан сургуулилтад оролцох төлөвлөгөөтэй байна.

“Адмирал Горшков” хөлөг онгоцноос Циркон пуужинг харвах ажиллагааг 2021 оны 10 дугаар сард амжилттай туршсан бөгөөд одоогоор дэлхий дээр хэт авианы пуужингаар зэвсэглэсэн анхны хөлөг онгоц болоод байна.

ЭХ СУРВАЛЖ: iss.gov.mn

Categories
гадаад мэдээ

Оросын телевизийн зарим сувгаар В.Зеленский үг хэллээ DNN.mn

Украины Ерөнхийлөгч В.Зеленский 45 насны төрсөн өдрөөрөө буюу нэгдүгээр сарын 25-ны 16:20 цагийн орчимд Оросын Крым, Белгород муж, Краснодарын хязгаар, Севастополь хотын үзэгчдийн түгээмэл суваг STS, TNT, TV-3 болон бусад телевизийн сувгаар хэдхэн хормын хугацаанд гарч үг хэлсэн нь шуугиан тариад байна. Тэрээр “Украины Зэвсэгт хүчин өмнө нь Украины бүрэлдэхүүнд байсан газар нутгаа удахгүй буцааж авна” хэмээн сувгаар нэгэн зэрэг мэдэгджээ.[1]

Белгород мужийн захиргааны хэвлэлийн алба “Хиймэл дагуулаас ирсэн телевизийн дохиог гаднаас гэнэт зөвшөөрөлгүй сольсон ч шуурхай арга хэмжээ авч, нөөц хиймэл дагуулаас дохио авч хэвийн горимд шилжүүлсэн” хэмээн мэдэгдсэн бол Крымын захиргааны мэдээллийн бодлогын зөвлөх О.Крючков “Крымийн хэд хэдэн суваг хакеруулдсаны улмаас Украины Ерөнхийлөгч В.Зеленскийн хэлсэн үгийг үзүүлсэн” гэжээ.

ЭХ СУРВАЛЖ: ISS.GOV.MN

Categories
булангууд гадаад мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

​Хамгийн эртний хөлгүй амьтны чулуужсан үлдэгдэл олджээ DNN.mn

АНУ-ын эрдэмтэд Аризона муж улсын нутгаас 220 сая орчим жилийн өмнө буюу Триасын эриний сүүл үед амьдарч байсан хамгийн эртний хөлгүй, сээр нуруугүй амьтны чулуужсан үлдэгдэл олжээ. Энэхүү нээлт нь энэ амьтдын гарал үүслийн хугацааг 35 сая орчим жилээр урагшлууллаа гэж тус улсын “Virginia Tech” их сургуулийн хэвлэлийн албамэдэгдсэн байна.

“Палеонтологийн хамгийн маргаантай асуудлыг шийдвэрлэхэд чулуужсан үлдэгдлийн эрэл хайгуул ямар их ач холбогдолтойг энэ олдвор дахин нотоллоо. Би энэ олдворын хоёр эгнээ шүдийг хараад хөлгүй, сээр нуруугүй амьтдын хамгийн эртний төлөөлөгч гэдгийг шууд ойлгосон. Ийм олдвор амьдралд нэг л удаа тохионо” гэж “Virginia Tech” их сургуулийн судлаач Бен Клигман хэлжээ.

Дэлхийд гурван төрлийн хоёр нутагтан (газар, уснаа явагч гэж бас нэрлэдэг) байдаг. Үүнд хамгийн түгээмэл нь сүүлтэй ба сүүлгүй хоёр нутагтан, харьцангуй ховор төрөл болох хөлгүй хоёр нутагтан бас багтдаг ажээ. Гадаад төрхөөрөө эдгээр амьтад мэлхий, гүрвэл зэрэг сүүлтэй ба сүүлгүй хоёр нутагтан амьтдаас илүү могой загастай илүү төстэй байдаг аж.

Сүүлийн хэдэн арван жилд палеонтологичид болон генетикчдийн хооронд хөлгүй хоёр нутагтан хэрхэн, хэзээ үүссэн талаар ширүүн маргаан өрнөсөөр байгаа юм. Нэг талаас, генийн судалгаагаар эдгээр хоёр нутагтан амьтад 370-270 сая жилийн өмнө буюу Цэрдийн болон Пермийн эрин үед, өөрөөр хэлбэл үлэг гүрвэлүүд үүсэхээс хамаагүй өмнө үүссэн болохыг баталдаг. Нөгөөтээгүүр, одоогоор олдоод байгаа олдворуудын хамгийн эртнийх нь Юрийн галавын эрин үед хамаарах бөгөөд тэдгээрийн нас нь ойролцоогоор 185 сая жил юм

Г.АМАРСАНАА

Categories
гадаад мэдээ

​Жастин Бибер бүх уран бүтээлээ худалдав DNN.mn


Дэлхийн залуу поп оддын нэг Канадын дуучин Жастин Бибер өөрийн бүх уран бүтээлүүдийн эзэмших эрхийг бөөнд нь $200 саяар зарсан тухай “Hipgnosis Songs Capital “компани зарлажээ. “Hipgnosis Songs Capital” нь санхүүгийн аварга корпорац “Blackstone” болон Их Британийн “Hipgnosis Song Management” компанийн хамтран байгуулсан хөгжмийн менежмэнтийн компани юм.

Сүүлийн жилүүдэд уран бүтээлчдийн шилдэг бүтээлүүдийг бүхэлд нь худалдаж аваад урт хугацааны турш янз бүрийн хэлбэрээр орлогын эх үүсвэр болгон ашигладаг бизнесийн загвар дэлгэрч эхлээд байна. Өөрөөр хэлбэл хөгжмийн бүтээлийг хөрөнгө оруулалтын бүтээгдэхүүн болгож байгаа юм.

Өмнө нь Боб Дилан, Брюс Спрингстин зэрэг ахмад уран бүтээлчид ийм гэрээ байгуулж, бүтээлүүдийн каталогоо мөнгө болгож байсан бол бас орчин үеийн уран бүтээлчид ч бас ингэдэг болоод байгаа. Тухайлбал Биберээс өмнө поп од Шакира ийм гэрээ байгуулсан юм.

“Hipgnosis” компани Биберийн 2021 оны арванхоёрдугаар сарын 31-нээс өмнө гаргасан 290 орчим уран бүтээлийн эрхийг худалдаж авчээ. Үүнд нь түүний “Baby”, “Sorry” зэрэг хит дуунууд багтсан байна. Бага насандаа “YouTube” платформаар олны танил болж байсан 28 настай Жастин Бибер сүүлд дэлхийн хэмжээний од болж, цомгууд нь 150 сая гаруй хувь борлогдсон юм. Түүний цомгууд Биллбордын жагсаалтад найман удаа тэргүүлж, дуунууд нь зөвхөн “”Spotify сүлжээгээр 32 тэрбум гаруй удаа цацагдаж байжээ гэж ”AFP” мэдээлэв.

Г.АМАРСАНАА

Categories
гадаад мэдээ

​“iPhone” гар утсыг Энэтхэгт үйлдвэрлэнэ DNN.mn

АНУ-ын “Apple” компани “iPhone” загварын гар утаснуудынхаа 25 хувийг Энэтхэгт үйлдвэрлэхийг зорьж байна гэж тус улсын Худалдааны сайд Пиюш Гоял мэдээлжээ. “Apple” одоогоор үйлдвэрлэлийнхээ 5-7 хувийг Энэтхэгт явуулж байна. Хэрэв би андуураагүй бол тэд цаашид энэ үзүүлэлтээ 25 хувь хүргэж нэмэгдүүлэхээр зорьж байна” гэж тэрбээр бага хурлын үеэр хэлжээ. Харин “Apple”-ийн хэвлэлийн төлөөлөгч энэ талаар тодруулга өгөөгүй байна. Өнгөрсөн онд “Apple” компани “iPhone 14” гар утсаа Энэтхэгт угсарч эхэлснээр худалдаанд гаргах гэж буй хамгийн сүүлийн үеийн загварын гар утсаа тус улсад анх удаагаа үйлдвэрлэсэн юм. “Apple” Энэтхэгт 2017 оноос хойш “iPhone” гар утаснуудаа угсарч байгаа боловч ихэвчлэн хуучирсан загварууд байжээ.

“Apple”-ийн “iPhone” гар утасны гол угсрагч компани болох Тайванийн “Foxconn” нь Энэтхэгийн зүүн нутгийн Ченнай хотын ойролцоох Сриперумбудур хотод ухаалаг гар утаснуудыг үйлдвэрлэдэг юм. Хятадад “iPhone” гар утаснуудынхаа дийлэнх хувийг үйлдвэрлэдэг “Apple” үйлдвэрлэлийнхээ байршлыг төрөлжүүлэхийг зорих болсон бөгөөд өнгөрсөн жил “COVID-19” халдвар тархаж, Хятадын Жэнжоу хот дахь дэлхийн хамгийн том “iPhone” гар утасны үйлдвэрийн ажилтнууд эсэргүүцлийн жагсаал хийж, мөн “Foxconn” компани үйл ажиллагааг нь хариуцдаг “iPhone”-ын үйлдвэрт угсрах үйл явц түр тасалдсан юм гэж “CNBC” мэдээлэв.

Categories
гадаад мэдээ

​Шинэ Зеландын шинэ Ерөнхий сайд тангараг өргөв DNN.mn

Хөдөлмөрийн намаас“COVID-19”-тэй тэмцэх асуудал эрхэлсэн сайдын алба хашиж байсан К.Хипкинсийг өнгөрсөн ням гарагт намын шинэ даргаар сонгосон юм. Шинэ Ерөнхий сайд Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд ирэх долоо хоногт өөрчлөлт оруулна. Өдгөө 44 настай тэрбээр Засгийн газрын тэргүүнээс гадна Үндэсний аюулгүй байдал, тагнуулын сайдын албыг хаших ажээ.

Инфляцтай тэмцэх асуудлыг эн тэргүүнд тавина гэдгээ К.Хипкинс мэдэгдсэн байна. Шинэ Зеландын Статистикийн хорооноосмэдээлснээр, инфляц 12 дугаар сард 7.2 хувьтай гарсан байна.

Ж.Ардерн Ерөнхий сайд, Хөдөлмөрийн намын даргын албан тушаалаасаа огцорч, ирэх сонгуульд улиран сонгогдохгүй байхаар шийдсэн талаараа өнгөрсөн пүрэв гарагт мэдэгдсэн билээ. Шинэ Зеландын бүх нийтийн сонгууль энэ оны 10 дугаар сарын 14-ний өдөр болно гэж “Reuters” мэдээлэв.

Categories
гадаад

САРНЫ ТОЙРОГ ЗАМД АЖИЛЛАСАН NASA-ГИЙН ХӨЛӨГ ДЭЛХИЙ РҮҮ БУЦАХ ЗАМДАА ОРЖЭЭ DNN.MN

Ирээдүйд саран дээр хүн буулгах зорилготой NASA-гийн Orion хөлөг өчигдөр буюу Даваа гарагт эх дэлхийнхээ зүгт жолоо залжээ.

Ирэх Ням гарагт уг хөлөг АНУ-ын баруун эргээс холгүй Номхон далайн усанд буух төлөвлөгөөтэй юм.

Хэрвээ Artemis-1 аялал амжилттай өндөрлөвөл Orion хөлөг 2024 онд дахин хөөрөхдөө сансрын нисгэгчдийг сарны тойрог замд хүргэх ажээ.

Artemis-1 аялал нь Orion хөлгийн бүх нөөц боломжийг туршиж, шалгах зорилготой. 2024 оны Artemis-2 аяллаар сансрын нисгэгчдийг сарны тойрог замд хүргэх бол 2025-2026 оны үед үйлдэгдэх Artemis-3 аялал нь 50 гаруй жилийн дараа хүмүүсийг хоёр дахь удаагаа сарны гадарга дээр буулгах юм.

Orion хөлөг арваннэгдүгээр сарын 16-ны өдөр Флорида мужийн Кеннедийн Сансрын Төвөөс хөөрч байжээ.

Уг хөлөг 430,000 км хол аялж, сарны орчимд хүрсэн нь хүн тээвэрлэх зориулалттай сансрын хөлгүүдээс хамгийн алс хол аялсан дээд амжилт болсон юм.

Дэлхийд амжилттай буцаж ирэх нь Artemis-1 аяллын хамгийн чухал хэсэг гэж NASA-гийн мэргэжилтнүүд үзэж байна.

Учир нь Orion хөлөг дэлхийд буухдаа агаар мандлын эсэргүүцлээс үүсэх их халууныг тэсэх ёстой.

Буухдаа Orion хөлөг 39,500 км/цаг хурд үзүүлэх бөгөөд энэ нь дэлхийн тойрог замд ажиллаад буцаж ирсэн бусад хөлгүүдийнхээс хамаагүй өндөр хурдтай буулт байх юм.

Энэ үед агаарын эсэргүүцлийн улмаас хөлгийн гадарга Цельсийн 3,000 хэм хүртэл халах гэнэ.

Хэрвээ энэ халалтыг тэсэж чадвал дараагийн аялалдаа хүн тээвэрлэх боломжтой болох юм.

Нийт 11 шүхрээр уналтын хурдаа сааруулсан Orion хөлөг орон нутгийн цагаар Ням гарагийн өглөөний 9:30 цагт Номхон далайн усанд буух ажээ.

Эх сурвалж: BBC

Categories
гадаад

БНСУ ДОТООДДОО ЗАЛУУРТ ПУУЖИН БҮТЭЭНЭ DNN.MN

БНСУ-ын эрх баригчид “агаар-газар” ангиллын залуурт пуужин бүтээхэд 146 сая орчим ам.доллар зарцуулахаар төлөвлөж байна гэж тус улсын Үндэсний батлан хамгаалах салбарын худалдан авалтын газар цахим хуудсандаа мэдээлжээ.

Энэ нь Өмнөд Солонгосын дотооддоо бүтээсэн анхны залуурт пуужин болно. Тус улсын мэргэжилтнүүд нисэх онгоцыг пуужингаар тоноглох, ашиглах явцад салгахтай холбоотой туршлага, технологигүй байсан ч инженерүүд энэ асуудлыг шийдвэрлэх чадвартай болох нь сүүлийн үеийн судалгаагаар батлагдсан гэж дээрх байгууллагын мэдээнд онцолсон байна.

Пуужинг батлан хамгаалах салбарын худалдан авалтын газар өөрөө бүтээх бол үйлдвэрлэх ажлыг дотоодын компаниуд хийнэ. Одоо бүтээж байгаа “KF-21” сөнөөгч онгоцыг уг пуужингаар тоноглохоор төлөвлөж байгаа ажээ.

Хэрэв төлөвлөгөө хэрэгжвэл энэ пуужин нь агаарын довтолгооноос эсэргүүцэн хамгаалах, өрссөн цохилт өгөх, дайсны удирдлага руу довтлох зэргийг тусгасан БНСУ-ын “гурван тэнхлэг” үзэл баримтлалын нэг хэсэг болох юм.

Categories
гадаад

“NASA” ДЭЛХИЙН ГАДАРГЫН УСЫГ СУДЛАХ ХИЙМЭЛ ДАГУУЛ ХӨӨРГӨЖЭЭ DNN.MN

АНУ-ын Агаарын нислэг, сансрын уудмыг шинжлэн судлах төв /NASA/ дэлхийн гадаргын усыг ерөнхийдөө бүхэлд нь судлах хамгийн сүүлийн үеийн хиймэл дагуулыг баасан гарагт хөөргөжээ.

Гадаргын ус, далай тэнгисийн топографийг судлах аппаратыг /SWOT/ Калифорни муж улсын сансрын хүчний баазаас “SpaceX” компанийн пуужингаар хөөргөсөн байна.

“NASA”-гийн мэдээлснээр, хиймэл дагуул дэлхийн гадаргын 90 гаруй хувийн усыг судлах бөгөөд түүнээс уур амьсгалын өөрчлөлтөд далай тэнгис хэрхэн нөлөөлж байгаа, дэлхий дулаарч байгаа нь нуур, гол мөрөнд хэрхэн нөлөөлж байгаа, мөн дэлхий нийт үер зэрэг байгалийн гамшигт хэрхэн бэлтгэлтэй байх талаар дүн шинжилгээ хийх ажээ.

Хиймэл дагуул “SpaceX”-ийн “Falcon 9” пуужингийн хоёр дахь хэсгээс салсны дараа хянагч төхөөрөмжүүд хиймэл дагуулын дохиог амжилттай хүлээн авсан байна. Шинжлэх ухааны мэдээллийг ойролцоогоор зургаан сарын дараагаас цуглуулж эхлэхээсээ өмнө хиймэл дагуул хэд хэдэн хяналт шалгалт, тохируулгыг хийх гэнэ.

“NASA”, Францын Сансрын судлалын агентлаг хамтран Канад, Их Британийн Сансар судлалын агентлагуудын оролцоотойгоор бүтээсэн “SWOT” нь дэлхийн гадаргын усыг ерөнхийдөө бүхэлд нь судлах анхны хөтөлбөр болж байгааг “NASA” цохон тэмдэглэжээ.

Categories
гадаад

ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ОЛОН УЛСЫН СЭТГҮҮЛД МОНГОЛЫН 4 БҮТЭЭЛ НИЙТЛЭГДЖЭЭ DNN.MN

Дэлхийн шинжлэх ухааны мэдээллийн санд бүртгэлтэй шинжлэх ухааны олон улсын нэр хүндтэй сэтгүүлүүдэд манай улсаас энэ онд 4 өгүүлэл нийтлэгджээ. Тодруулбал, “Web of Science” мэдээллийн санд бүртгэлтэй SSCI, SCI, AHCI индекстэй олон улсад нэр хүндтэй мэргэжлийн сэтгүүлүүдэд монгол эрдэмтэд ажлын бүтээлээ хэвлүүлснийг МУИС-иас танилцууллаа.

Манай улсаас 4 өгүүллийн нэгийг бие даасан байдлаар, гурвыг нь хамтран зохиогчоор хэвлүүлжээ. Өгүүллэгүүд нь агаарын болон хөрсний бохирдлын чиглэлээр, дэлхийн уур амьсгаын өөрчлөлттэй холбоотой судалгааны бүтээлүүд байна. Тухайн сэтгүүлүүд нь олон улсын чансаагаар тухайн салбартаа тэргүүлэгч зиндааны, бүрэн нээлттэй болон өндөр төлбөртэй, эрэлт ихтэй, ихэнх нь хэвлэмэл болон цахим сэтгүүлүүд байгааг МУИС-ийн захирлын үүрэг гүйцэтгэгч профессор Д.Бадарч тодотгож байна.

Тэрбээр, “Манай эрдэмтэн, багш нарын бүтээл олон улсад хэвлэгдэн гарч буй нь дэлхий биднийг илүү сонирхон үнэлж эхэлж байгаагийн нэг том илрэл болж, мэргэжилтнүүд үнэлж буй”-г хэллээ.

МУИС-д 660 орчим эрдэмтэн багш ажиллдаг. Тэдгээрийн 130-ынх нь эрдэм шинжилгээний бүтээл олон улсын шинжлэх ухааны томоохон сэтгүүлүүдэд хэвлэгдээд байна. Нийтлэл бүтээлүүдийг салбараар авч үзвэл хүрээлэн буй орчин, экологи, математик, инженерчлэл, хими, ургамал судлал, геологи, копьютерийн шинжлэх ухаан, биологийн олон янз байдлыг хамгаалах зэрэг чиглэлээр хамгийн олон өгүүлэл хэвлэгджээ.

Энэ нь сургууль дотоод дүрэмдээ багш нараа олон улсад бүтээлээ нийтлүүлэхийг тусгах болсон, хоёрт, сургуулийн удирдлага багш нарын бүтээлээ урамшуулдагтай холбоотой хэмээн МУИС-ийн Хүрээлэн буй орчин, ойн инженерийн тэнхимийн эрхлэгч н.Сономдагва тайлбарлаж байна.