Category: энтертаймент-ертөнц

Бадам, Чагдар хэмээх буриад жаалуудын хөгжилтэй адал явдлын тухай хүүхэлдэйн киног бүтээсэн аав, охин хоёр шагнал хүртлээ.

Буриадын “Үлэгэр “хүүхэлдэйн театрын уран сайхны удирдагч Эрдэни Жалцановыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Монгол Улсын төрийн дээд шагнал “Найрамдал “медалиар шагнасан байна. Улаан-Үдэ дэх Монголын Ерөнхий консулын газраас тэдэнд хүндэтгэл үзүүлэн найман настай Янжим охинд гарын бэлэг гардуулжээ.

Цахим сүлжээнд цацагдсан даруйдаа олон мянган хандалт, шейр авсан энэхүү богино хэмжээний хүүхэлдэйг Буриадын найруулагч эхнэр, охины хамтаар бүтээсэн билээ.

Чагдар, Бадам хоёрын адал явдлыг буриадуудаас илүү монголчууд ихээр үзэж, сонирхсон нь уран бүтээлчдэд урам өгсөн тухайгаа найруулагч Эрдэни Жалцанов ярьж байв. Тэрбээр “Би Чагдар, Бадам хоёрын дүрийг өөрөө зохиосон. Өөрөөр хэлбэл, бага насаа дурсаж зурсан гэж хэлж болно. Энэ богино хэмжээний киногоо анх бага охиндоо зориулж бүтээсэн. Хүүхэлдэйн киногоо ингэж олон хүнд хүрнэ гэж бодоогүй” гэв. Сар шинийн баяраар Чагдар, Бадам хоёрын цоо шинэ анги өчигдөрхөн /2021.02.12/ үзэгчдийн хүртээл болоод буй.

ӨмнөдМонголын залуу дуучин Т.Цэцэнбилэгийн “Ганган Хул” уран бүтээлийн цомгийн нээлт Хөххотод болжээ.

Цомогт “Өндөр халиун морь”, “Амьдрал өргөсөн ээж минь”, “Бурхан шажин огторгуй”, “Дөрвөн цагийн дурсамж”, “Өнчин цагаан ботго”, “Ганган Хул”, “Зүүдний говь”, “Үүр шөнийн нулимс”, “Зонхир луужын шил”, “Нартай сүү” гэсэн дуу багтжээ.

Монгол ардын уртын дуу, ардын дуу, зохиолын дууг өөрийн хоолойндоо тохируулан амилуулсан байна.

Т.Цэцэнбилэг нь Өвөр Монголын Шилийнгол аймгийн Зүүн Үзэмчин хошууны Хүрээтнуур сумын Харгант багийн Уугуул малчин Ц.Түмэн-Өлзий, Б.Жавзангийн том охин юм.

Тэрбээр Өвөр Монголын уртын дууны урлаг судлалын гишүүн, Үзэмчин уртын дууны нийгэмлэгийн гишүүн. Өвөр Монголын Урлаг жүжгийн хүрээлэнгийн Үлгэр урлагийн бүлгэмийн гоцлол дуучнаар ажиллаж байна.

Шинжлэх ухааны ололтын үр шимээр анх бензин хөдөлгүүрт автомашин үйлдвэрлэж, техник технологийн ололтыг хүн төрөлхтөнд гайхуулж байсан бол бензин хөдөлгүүр нь байгаль орчинд хортой, нефть шавхагдах баялаг гэх үндэслэлээр hybrid буюу хосолмол, мөн бүрэн цахилгаан хөдөлгүүрт автомашины эрин үе эхлээд байна. Цахилгаан хөдөлгүүрт автомашины хамгийн сүүлийн үеийн ололт гэвэл анх танилцуулсан цагаасаа л суу алдарт хүрсэн “Tesla Cybertruck”-ыг нэрлэж болно. Уг автомашин бүрэн цахилгаан хөдөлгүүртэй боловч алдарт “Ford” компанийн нэрийн хуудас болсон “F-150” дизель хөдөлгүүрт автомашинтай эн тэнцэхүйц хүчтэй гэдгээр гайхалтай.

Тэгвэл цахилгаан автомашинаас цааших дараагийн эрин үе юу вэ. Энэ бол устөрөгчийн хөдөлгүүрт автомашин юм. Цахилгаан хөдөлгүүрт автомашин байгаль орчинд ээлтэй боловч дам нөлөө их болохыг судлаачид онцолдог. Тодруулбал, дэлхий дахинаа цахилгаан эрчим хүчний 40 гаруй хувийг нүүрснээс гаргаж авдаг. Харин энэ хэрэглээг үүсгэж буй нэг хүчин зүйл нь цахилгаан хөдөлгүүрт автомашинууд билээ. Үүнээс гадна цахилгаан хөдөлгүүрт автомашиныг хол замд явахад хэрхэн цэнэглэх, цэнэгээ бүрэн авахын тулд 1-2 цаг хүлээх зэрэг асуудлууд үүсдэг. Тэгвэл устөрөгчийн хөдөлгүүрт автомашин байгаль орчинд ямар ч бохирдол үүсгэхгүй, эх үүсвэр нь үл дундрах онцлогтой.Нэмээд энэ төрлийн автомашин таван минутад л банкаа дүүргэх боломжтой юм.

Байгальд хамгийн хоргүй технологи

Юуны өмнө “түлш”-ний тухай тодруулах нь зүйтэй болов уу. Шинжлэх ухааны ололтоор эрчим хүчний хэд хэдэн төрлийн эх үүсвэр бүртгэгдээд байгаагийн нэг нь fuel cell буюу түлшний элемент (эс) хэмээх эх сурвалж юм. Энэ нь устөрөгчийн ба исэлдүүлэгч бодисын (ихэвчлэн хүчилтөрөгч) химийн энергийг хос исэлдэлтийн урвалаар цахилгаан болгон хувиргах үйл явцыг томьёолсон аж. Маш энгийнээр тайлбарлавал байгаль дээр хамгийн өргөн тархсан устөрөгч, хүчилтөрөгч хоёрыг урвалд оруулснаар эрчим хүч гаргаж авдаг гэсэн үг. Анхны fuel cell буюу түлшний элементийг 1838 онд Сэр Уйльям Гроув бүтээжээ. Улмаар 100 орчим жилийн дараа 1932 он Фрэнсис Томас Бэкон хэрэглээнд анх оруулсан байна. Шүлтлэг түлшний элементийг 1960 оны дунд үеэс НАСА-гийн сансрын хөтөлбөрүүдэд хиймэл дагуул, сансрын капсул үйлдвэрлэхэд ашиглаж эхэлсэн аж. Тэр үеэс хойш түлшний элементийг бусад олон хэрэглээнд ашиглах болсон байна. Тухайлбал, АНУ-ын Бостон хотод байрлалтай Cambrian Innovation” компани түлшний элементийг ашиглан бохир усыг цэвэршүүлэх замаар эрчим хүч гаргаж авах туршилтыг амжилттай хийж, хөгжүүлэлт хийж байна. Тэд 2.2 тонн бохир уснаас 15 хүнд хангалттай хүрэлцэх цэвэр ус, 1.5 кВт цахилгаан эрчим хүч гаргаж авсан байдаг. Энэ мэтээр fuel cell буюу түлшний элементийг салбар бүрт амжилттай хэрэглэсээр анхны устөрөгчийн хөдөлгүүрт автомашиныг бүтээгээд байна.

Устөрөгчийн хөдөлгүүрт шинэ загварын япон тэрэг 49.500 ам.доллараас эхэлнэ

Устөрөгч, цахилгаан хосолмол хөдөлгүүртэй, байгаль экологид ямар ч хоргүй Toyota Mirai-г анх хоёр жил гаруйн өмнө бүтээсэн. Уг машин нь 60 литрийн нэг банк, хойд тэнхлэгийн ойролцоо 62.4 литрийн бас нэг банк байрладаг. Цахилгаан хөдөлгүүртэй хосолмол байдлаар ажилласнаар 180 км цаг хүртэл хурдлах чадвартай. 9.6 секундэд 100 км цагийн хурд авч чаддаг. Тус автомашины хойд тэнхлэг дор их биеэс гарсан нэг нүх байх ба түүгээр устөрөгчийн уур гадагшилна. “Мирай”-гийн дугуйг синхрон цахилгаан хөдөлгүүр эргүүлдэг. Энэ машин тэжээлээ зөвхөн түлшнээсээ биш их биеийнх нь арын хэсэгт байрлуулсан 21 кВт-ын хүчин чадалтай Hybrid хөдөлгүүрийг дэмжих никель өнгөтэй металл батарейнаас давхар авдаг. Тэдгээр никель өнгөтэй батарейнууд тоормослох үед цэнэгээ сайтар хурааж, машин огцом хурд авах үед хуримтлуулсан эрчим хүчээ гаргадаг. Тоёота Мирайгийн нийт жин нь 1850 кг. Хүндийн төв намхан учраас жолоодоход хялбар юм. Устөрөгчөөр ажилладаг Toyota Mirai 66.000 еврогийн үнэтэй худалдаанд гарч байв.

Тэгвэл “Toyota”компани 2021 оны Toyota Mirai загвараа танилцууллаа. Уг танилцуулгад гурван зүйлийг онцгойлон дурджээ. Нэгдүгээрт, мэдээж бүрэн устөгрөгчийн хөдөлгүүрт автомашин юм. Хоёрдугаарт, таван минутад банкаа бүрэн дүүргэж 646 км замыг туулах чадвартай. Анхны загвар 330 км туулдаг байсантай харьцуулахад хоёр дахин өссөн дэвшил аж. Гуравдугаарт, зургаан жил банкаа үнэгүй цэнэглүүлэх эрхийг давхар олгож байгаа аж. Загварын хувьд онцгой чамин, ард болон урд суусан хүн өөрсдийн хэрэглээнд тохируулж тус тусдаа орчны температурыг тохируулах боломжтой аж. Мөн 12.3 инчийн хяналтын дэлгэцтэй. Ухрах систем нь автомашины эргэн тойрныг 360 градусаар харуулах боломжтой, саад үүссэн тохиолдолд урьдчилан сануулах аюулгүйн горимтой юм байна. Түүнчлэн, жолооны хүрдний тогтвортой байдал, урд салхины шилэн дээр зарим нэмэлт горим харагдах байдлаар төлөвлөсөн гэх зэргээр асар олон давуу талыг бий болгосон байна. 100 км цагийн хурдыг 9 секундэд авна. Аюулгүй дээд хурд 182 км/цаг.

Хамгийн гол нь энэ бүхнээс илүүтэй устөрөгчийн хөдөлгүүртэй гэдгээр бүхний харааг булаана. Toyota Mirai-ийн хөдөлгүүр гадна агаараас хүчилтөрөгч авч устөрөгчтэй хослуулан эрчим хүчийг бий болгодог. Ерөнхийдөө ус, хүчилтөрөгч ашиглан эрчим хүч үйлдвэрлээд “хаягдал” болох багахан уурыг ялгаруулах юм. Устөрөгчийн “шатахуун” түгээгүүрийн байршлыг тодорхой харуулсан байна. Эндээс харахад Япон болон Европын улс орнуудад устөрөгчийн хөдөлгүүрт автомашиныг унаад явахад асуудалгүй аж. Toyota Mirai-гийн устөрөгчийн түлшний савыг маш нягт нямбай шалгуураар туршиж баталгаажуулсан болохыг онцолсон байна. Өндөр хурдтай мөргөлдөх үед ослын хүчийг шингээж, мэдрэгч нь устөрөгчийн урсгалыг зогсоох тохиргоотой. Шатахуун цэнэглэхэд хялбар. Уламжлалт шатахууны түгээх станцаас бензин хөдөлгүүрт автомашинаа цэнэглэдэгтэй ижил юм. Дээр өгүүлсэнчлэн TOYOTA компани устөрөгчийн автомашин худалдан авсан үйлчлүүлэгчдэдээ 15 мянган ам.долларын өртөг бүхий зургаан жилийн “шатахуун”-ы эрхээр урамшуулж байна. Автомашинтай хамт шатахууны карт дагалдана. Та зориулалтын устөрөгчийн “шатахуун” түгээгүүрийн газар очоод картаа “зурахад” таван минутын дотор банк дүүрч, цааш аялах боломжтой болно хэмээн сурталчилжээ.

Үнийн тухайд 49500-66000 ам.долларын ханштай. Үнийн ялгааны тухайд автомашины өнгө, “шувууны нүд” хэмээх ухрах камерын систем, зарим тав тух зэрэг зиндааг илүүтэй хангасан өөрчлөлтүүд нөлөөлж байгаа. Автомашин нийт таван өнгөний сонголттой. Нэмж хэлэхэд, “Toyota Mirai”-ийн уриа үг нь “Инноваци бол хүч чадал” юм байна.

Г.БАТ