Category: эдийн-засаг

Монголын Хөрөнгийн бирж өнөөдөр I, II, III ангиллын 25 хувьцаат компанийн 267,571,669 төгрөгийн үнийн дүн бүхий 637,517 ширхэг хувьцаа арилжигдсан байна. Үүнээс 9 хувьцаат компанийн хувьцааны ханш өсч, 9 хувьцаат компанийн хувьцааны ханш буурч 7 хувьцаат компанийн хувьцааны ханш тогтвортой байлаа. Үүнээс “Шивээ Овоо” ХК (SHV+14.98%) болон “Тахь-Ко” ХК (TAH+14.24%) -ийн хувьцааны ханш хамгийн өндөр өсөлттэй байсан бол “АйТүүлс” ХК (ITLS -6.95%) болон “БиДиСек” ХК (BDS -6.12%) -ийн хувьцаа хамгийн их уналттай байлаа. Энэ өдөр “TOP 20” индекс 3.67 хувиар өсч 20393.95 нэгжид хүрсэн бол зах зээлийн үнэлгээ 2,398,391,272,963.57 төгрөг боллоо.

Монгол Улсын Компанийн тухай хууль болон СЗХ, МХБ-ийн холбогдох дүрэм, журамд нийцүүлэн гаргасан “Монголын хөрөнгийн бирж” ТӨХК-ийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн 2018 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн 2018/17 тоот тогтоолоор “Би Би Эс Эс ҮЦК” ХХК, “Говийн ноён нуруу ҮЦК” ХХК-иудын биржийн гишүүнчлэлийн эрхийг цуцалж, гишүүнээс хассан тухай Монголын хөрөнгийн биржээс мэдээлээ. Тус компаниудын харилцагчдыг СЗХ-ны 2018 оны 4 дүгээр сарын 04-ний өдрийн 127 тоот тогтоолын дагуу “Бумбат Алтай ҮЦК” ХХК-д шилжүүлсэн тул гишүүнээс хасагдсан дээрх компаниудын харилцагчид нэмэлт төлбөр, зардал чирэгдэлгүйгээр үнэт цаасны дансаа үргэлжлүүлэн эзэмшиж, хөрөнгийн зах зээлийн харилцаанд саадгүй оролцох боломжтой юм.

Монголбанкнаас хэрэгжүүлж буй “Цахим эринд цахим төлбөр тооцоо” аяны хүрээнд төлбөрийн системийн эрх зүйн зохицуулалт, үйл ажиллагааны талаар системийн оролцогч болон олон нийтийг хамарсан сургалтыг 2018 оны 12 дугаар сар 6-ны өдөр зохион байгууллаа.

Энэхүү сургалтаар Монгол Улсын төлбөрийн системийн тухай хууль, Монголбанкнаас баталсан бодлого, журам тэдгээрт хийж буй шинэчлэлт, өөрчлөлтийн талаар олон нийтэд таниулан сурталчлахыг зорьсон бөгөөд оролцогчдоос дээрхийг танин мэдсэнээр санхүүгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, санхүүгийн тогтвортой байдлыг хангуулахад чухал ач холбогдолтой болохыг дүгнэсэн юм.

Үндэсний төлбөрийн системийн тухай хууль хэрэгжиж эхэлснээр төлбөрийн системд зөвхөн банкууд оролцож байсныг өргөжүүлж, Монголбанкнаас зөвшөөрөл авсан бусад хуулийн этгээд төлбөрийн үйлчилгээ эрхлэх эрх зүйн орчин бий болсон юм. Үүнтэй төлбөрийн үйлчилгээ үзүүлэх хүсэлтэй байгууллага, хуулийн этгээдэд төлбөрийн системийн эрх зүйн зохицуулалтыг тусгайлан таниулах шаардлагатай бий болоод байгаа билээ.

Монголбанк нь Үндэсний төлбөрийн системийн тухай хуулийн дагуу төлбөрийн системийн үйл ажиллагааг удирдан зохион байгуулах, дэд бүтцийг технологийн хөгжилтэй уялдуулан шинэчлэх, түүний аюулгүй, найдвартай байдлыг хангахад чиглэсэн бодлого зохицуулалт, үйл ажиллагаа, хяналтыг хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.

МҮХАҮТ-аас гадаад худалдаа, бизнесийн хамтын ажиллагааг дэмжих үйл ажиллагааны хүрээнд Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсын Элчин Сайдын Яамтай хамтран “Энэтхэг улстай хамтран ажиллах бизнесийн боломж” сэдэвт уулзалтыг зохион байгуулах тул бизнес эрхлэгчдийг хүрэлцэн ирэхийг урьж байна.

Уулзалтын зорилго нь бизнес эрхлэгчдийг Энэтхэг улсын зах зээлд нэвтрэх боломж, эдийн засаг, худалдаа, хөрөнгө оруулалтын орчны тухай мэдээллээр ханган, бизнесийн хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх зорилготой.

Эдийн засаг, зах зээл дээр үүсээд буй нөхцөл байдал, Монголбанкнаас авч хэрэгжүүлж буй бодлого, арга хэмжээг бодитоор тайлбарлах үүднээс энэхүү мэдэгдлийг гаргаж байна.

Эдийн засаг 2018 оны эхний гурван улирлын байдлаар 6.4 хувийн өсөлттэй байна. Энэхүү өсөлтөд экспортын үнэ таатай нөлөө үзүүлэхийн зэрэгцээ бодлого боловсруулагчдын эдийн засгийн тогтвортой байдлыг зорьсон бодлогын арга хэмжээнүүд чухал нөлөөтэй байлаа. Өнгөрсөн хоёр жил гаруй хугацаанд Монголбанкнаас авч хэрэгжүүлсэн бодлого, арга хэмжээг нэгтгэн дурьдвал: Нэгдүгээрт, төсвийн шинжтэй үйл ажиллагаанд оролцож, төсвийн алдагдлыг мөнгө хэвлэж нөхдөг байсан үйл ажиллагааг зогсоосон нь олон улсын санхүүгийн байгууллагууд болон хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг сэргээлээ. Мөнгөний бодлого нь үнийн тогтвортой байдал, санхүүгийн тогтвортой байдлыг хангах, эдийн засгийн тогтвортой байдлыг сахин хамгаалах үндсэн чиг үүргээ биелүүлж эхэлсэн нь улсын зээлжих зэрэглэл сайжирч, хөрөнгө оруулалт сэргэхэд гол түлхэц болов. Хоёрдугаарт, Төв банкны тухай хуулийн шинэчлэлээр төсвийн шинжтэй арга хэмжээ, төсвийн ужгирсан алдагдлыг Төв банкнаас он дамжин санхүүжүүлэхгүй байх, Мөнгөний бодлогын болон хяналт шалгалтын бодлогын аливаа шийдвэрийг харилцан зөвлөлдөж, хамтын зарчимд тулгуурлан гаргадаг тогтолцоог бүрдүүлсэн нь Монголбанк нь дэлхийн жишигт нийцсэн Төв банк болох үйл явцыг шат ахиулсан алхам болсон юм. Банкны тухай, Үндэсний төлбөрийн системийн тухай, Банкны салбарын тогтвортой байдлын тухай зэрэг санхүүгийн системийн тулгуур хуулиудыг шинэчилж, олон улсын сайн туршлага, зарчмуудыг суулгаж өгсөн нь санхүүгийн систем эрүүлжиж, бэхжих үндэс болов. Гуравдугаарт, инфляцийн зорилтыг алдагдуулалгүйгээр Мөнгөний бодлогын хүүг 2016 оны 8 дугаар сараас хойш 5 нэгж хувиар аажмаар бууруулан 10 хувьд хүргэсэн нь сүүлийн 8 жилийн хамгийн доод түвшин байлаа. Мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэхдээ эрэлтийн шалтгаантай инфляцийн дарамтыг нэмэгдүүлэлгүйгээр эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих зарчмыг баримтлалаа. Олон улсын зээлжих зэрэглэл тогтоогч гурван байгууллага (Moody’s, S&P, Fitch) бүгд Монгол улсын зээлжих зэрэглэлийг 2018 онд дээшлүүлсэн нь бодлого зөв байсан гэдэгт гадаад талаас өгсөн үнэлгээ юм. Инфляцийн түвшин энэ оны 10 дугаар сарын байдлаар улсын хэмжээнд 6.3 хувь, Улаанбаатар хотын хэмжээнд 6.8 хувь байгаа бөгөөд цаашид цаг агаар, бензиний үнэ зэрэг нийлүүлэлтийн шинжтэй хүчин зүйлс болон улирлын онцлогтой холбоотойгоор түр хугацаанд зорилтоос давж хэлбэлзэх боловч 8 хувийн орчимд тогтвортой хадгалагдаж, Төв банкны үндсэн зорилт үргэлжлэн хангагдахаар хүлээгдэж байна. Бодлогын хүү болон макро зохистой бодлогын арга хэрэгслийг хослуулан эдийн засгийн сэргэлтийг дэмжсэн бодлого нь санхүүгийн салбарын системийн эрсдэлийг бууруулах, зээлийн хэмжээг зохистой түвшнээс хэтрүүлэлгүйгээр зээлийн хүүг бууруулах замаар хэрэгжиж байна. 2015 оны сүүлийн хагасаас эхлэн сар тутам дунджаар 4-5 хувиар агшиж байсан зээлийн үлдэгдлийн жилийн өсөлт 2017 оноос тогтвортой сэргэж 10 дугаар сарын байдлаар 20 орчим хувьтай байна. Энэ нь эдийн засгийн өсөлтийг хангах санхүүгийн гол эх үүсвэр болж байна. Гаднаас орж ирсэн валютын урсгалыг гадаад валютын нөөцийн хуримтлал руу хөрвүүлж, банкуудын зээлийн эх үүсвэрийг гадаад валютаар бус төгрөгөөр бүрдүүлж, банкуудын эх үүсвэр Монголбанк, Засгийн газрын хараат байдлаас ангижирч, иргэд, ААН-ийн харилцах, хадгаламжаар бүрдэх болсон нь банкууд зээл гаргах таатай боломжийг олгож, зээлийн тасалдал арилж, санхүүгийн зуучлал хэвийн явагдах нөхцөл болсон юм. Бодлогын хүүг инфляцийн хэтийн төлөв, зорилттой нийцтэйгээр бууруулсан, банкны эх үүсвэрийг хэрэглээний зээлээс бизнесийн зээл рүү шилжүүлэх макро зохистой бодлогын арга хэмжээ авч эхэлсэн нь банкуудын зээлийн зах зээл дээрх өрсөлдөөнийг нэмэгдүүлж, зээлийн хүү буурахад нөлөөлж байна. 2017 оны 3 дугаар улирлаас эхлэн шинээр олгож буй зээлийн хүү үргэлжлэн буурч, 17.6 хувьд хүрсэн нь 2011 оноос хойш санхүүгийн зах зээл дээр ажиглагдаагүй эерэг үр дүн болоод байна. Энэ оны 10 дугаар сард банкны салбараас ААН-д шинээр олгосон төгрөгийн зээлийн 74 хувь нь 12-17 хувийн хүүтэй, иргэдэд олгосон зээлийн 65 орчим хувь нь 12-18 хувийн хүүтэй байна. 2015 оноос хумигдаж байсан бизнесийн зээлийн өсөлт 2018 оны 5 дугаар сараас эхлэн сэргэж, 9 дүгээр сарын байдлаар жилийн өмнөх түвшнээс 13.8 хувиар өсөөд байна. Төв банкны шинэ хуулийн дагуу УИХ-аас томилогдож байгуулагдсан Мөнгөний бодлогын хорооны 2018 оны 11 дүгээр сарын 27-ны хуралдаанаар бодлогын хүүг 1 нэгжээр нэмэгдүүлэх шийдвэрийг 100 хувь санал нэгдэж гаргасан. Энэ нь эдийн засгийн өсөлтийн тогтвортой байдалд дотоод болон гадаад талаас учирч буй, цаашид учирч болзошгүй байгаа эрсдэлийг харгалзан үзэж өнөөдрийн өсөлтийг нэмэгдүүлэхээс илүүтэйгээр тогтворжуулж, дунд хугацаанд хадгалж хамгаалах зорилготой шийдвэр юм. Эдийн засгийн 6.4 хувийн өсөлтийг бүрдүүлэхэд нийт дотоод эрэлт 14.6 хувиар өсч байгаа нь дунд хугацааны тогтвортой байдлыг эрхэмлэж байгаа бодлого боловсруулагчдын хувьд хэд хэдэн асуултыг бий болгож байна. Дотоод эрэлтийн энэ өсөлт цаашид тогтвортой байж чадах уу?, Дотоод эрэлтийн өсөлтөөс үүдэлтэй төлбөрийн тэнцлийн дарамтыг даах уу?, Гадаад орчинд үүсээд буй эрсдэлүүд энэхүү дотоод тэлэлтийг цааш үргэлжлүүлэх бололцоог бидэнд олгох уу? эсвэл 2013-2016 оны хүндрэлийг дахин давтах уу? гэсэн шийдлээ хүлээсэн олон асуудлууд бидний өмнө байна. Ирээдүйн тогтвортой байдлыг зорьж байгаа тул өнөөдөр хамгийн эрсдэл багатай хувилбарыг сонгох нь зүй ёсны хэрэг юм. Хэрэв үгүй бол дэлхийн эдийн засгийн төлөв, түүнийг дагасан эрдэс бүтээгдэхүүний үнийн сэргэлт, экспортын эрэлт сайжрахыг хүлээж гадаад өр тавьсан өмнөх алдаагаа давтах эрсдэлтэй байна.

Монгол улсын гадаад валютын нөөц 3.4 тэрбум ам.доллар буюу түүхэн дээд түвшиндээ хүрээд байна. Хэдийгээр гадаад валютын нөөц 2012 оны эцэст 4.1 тэрбум долларт хүрсэн нь хамгийн дээд үзүүлэлт мэт боловч үүний 2.1 тэрбум ам.долларыг Чингис бонд, Хөгжлийн банкны бондын өрөөр бүрдүүлсэн билээ. Гэхдээ одоогийн хүрсэн түвшин нь өндөр мэт боловч эдийн засгийн нөхцөл байдалтай харьцуулахад хүрэлцээтэй бус хэвээр байна. Тухайлбал, Монгол улс 27.9 тэрбум ам.долларт хүрсэн гадаад өрийн дарамтаа бууруулах шаардлагатай; дэлхийн эдийн засгийн нөхцөл байдал муудах эрсдэл өндөр байгаа; 2020 оны сүүлийн хагасаас эхлэн гадаад өрийн том дүнтэй эргэн төлөлтүүд хийгдэж эхлэхээр хүлээгдэж байгаа нөхцөлд валютын нөөцөө хэрэглэж, зарцуулах бус үүлэн чөлөөний нарыг ашиглан ургацаа хурааж, өвөлдөө бэлтгэх нь ирээдүйд тустай. Гадаад валютын улсын нөөцийн зохистой хэмжээ нь улс орны тусгаар тогтнолын санхүүгийн баталгаа мөн. Монгол Улсын Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй ОУВС-гийн “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр”-ийн банкны салбарын бүтцийн өөрчлөлттэй холбоотой зорилтуудыг Монголбанк хариуцан хэрэгжүүлж, 6 удаагийн үнэлгээнд амжилттай дүнтэйгээр оролцов.

Эдийн засгийн өсөлт сайн, санхүүгийн салбарын зуучлал, зээл олголт хэвийн үргэлжилж, гадаад валютын нөөц харьцангуй өндөр түвшинд хүрээд буй энэ үед төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханш сүүлийн 2 сарын хугацаанд 200 орчим төгрөгөөр суларсан нь эдийн засаг уул уурхай болон гадаад орчноос ямар өндөр хамааралтай эмзэг байгааг; гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчид, бизнес эрхлэгчид, хадгаламж эзэмшигчдийн итгэлийн дархлаа ямар сул байгааг маш тодоор харуулж байна. Манай улсын төдийгүй бусад хөгжиж буй орнуудын валютын ханшид олон улсын нөхцөл байдал сөргөөр нөлөөлж суурь дарамтыг бий болгож байна. Гэхдээ сүүлийн сар гаруй хугацаанд бий болсон төгрөгийн ханшийн савлагаа нь нэгд, нүүрсний экспорт саатсан; хоёрт, улс төрийн тогтворгүй байдлаас үүдэлтэй тодорхой бус байдал нэмэгдэж, итгэл суларсантай холбоотой. Тухайлбал, БНХАУ-ын талаас манай улсаас худалдаж авах нүүрсээ 11 дүгээр сарын дунд үеэс эхлэн хязгаарласан нь валютын урсгалд сөргөөр нөлөөллөө. 2017 оны сүүлээс сайжирч байсан хэрэглэгчийн итгэлийн индекс 3 дугаар улирлаас эргэн муудах хандлага ажиглагдлаа. Иргэд, ААН-ийн итгэл суларснаар сүүлийн 2 сар гаруйн хугацаанд гадаад валютын харилцах, хадгаламж 220 гаруй сая ам.доллараар өсөөд байна. ААН нэгж байгууллагын цэврээр худалдан авсан ам.долларын хэмжээ 10 дугаар сартай харьцуулахад 11 дүгээр сар болон 12 дугаар сарын эхний долоо хоногийн байдлаар 240 гаруй сая ам.доллараар нэмэгдэв. Зах зээл дээр үүссэн нөхцөл байдлыг тогтворжуулах зорилгоор Монголбанк 11 дүгээр сарын эхнээс 400 гаруй сая ам.долларыг валютын захад интервенц хэлбэрээр нийлүүлсэн боловч төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханш үргэлжлэн суларсан нь зах зээлд оролцогчдын хүлээлт, зан төлөв өөрчлөгдөж спекцуляци эрэлт нэмэгдсэнтэй холбоотой байлаа. Монголбанкны зүгээс 2018 онд төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханшийг тогтворжуулахын тулд нийт 1.2 тэрбум ам.доллар зах зээлд нийлүүлээд байна. Зөвхөн өнгөрсөн 7 хоногт 130 сая ам.доллар банкуудад арилжаалав. Улс төрийн нөхцөл байдал бүрэн тогтворжоогүй боловч Засгийн газрын үйл ажиллагаагаа үргэлжлэх шийдвэр гарч, Монголбанк бодлогын хүүг өсгөж, интервенцийн хэмжээг нэмэгдүүлж, нүүрсний экспорт сэргэж эхэлснээр төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханш тогтворжих хандлагатай байна.

Гэхдээ эдийн засгийн тогтвортой байдлыг цаашид хадгалахын тулд улс төрийн тогтвортой байдлыг хангах, тогтворгүй байдлаас үүдэн эргэлзээтэй нөхцөл байдалд ороод буй хөрөнгө оруулагчдын эргэлзээг арилгах, улс төр, дипломат арга замаар нүүрсний экспортыг дэмжих шаардлагатай байна. Эрдэнэс таван толгой компаний IPO хийх, хувьцааг олон улсын хөрөнгийн зах зээлд гаргаж худалдаалах бэлтгэл хангагдаж буй одоо цаг үед гадаадын хөрөнгө оруулагчдаас Монголд итгэх явдал өндөр байх нь туйлаас чухал байна.

Эдийн засгийн аюулгүй байдал, эдийн засгийн дунд, урт хугацааны тогтвортой байдлыг хадгалахын тулд төсөв, мөнгөний бодлогын төлөвийг ирээдүйг харж тодорхойлох шаардлагатай. Мөнгөний бодлого сулрах нь сайн, хатуурах нь муу гэж ойлгох нь өрөөсгөл бөгөөд бодлогын төлөв өөрчлөгдөхийн үр дүнтэй байдал нь эдийн засгийн тогтвортой байдлыг дунд хугацаанд хэр хангаж чадсанаар хэмжигдэх учиртай. Ирээдүйд эрсдэл үүсч болзошгүй байгаа үед эдийн засгийн чадавхи нь дотоод эрэлт (хэрэглээ, хөрөнгө оруулалт, төсвийн тэлэлт)-ийн өсөлтөө даахааргүй бол хурдаа сааруулах, түүнд чиглэсэн бодлогын тохируулгыг хийхээс өөр сонголтгүй. Харин ирээдүйн боyломж хангалттай бөгөөд эрсдэл харьцангуй бага үед тогтвортой байдлаа хадгалж, хэт халалт бий болгохгүйгээр эдийн засгийг тэлэх орон зайг бодлогоор дэмжих хэрэгтэй.

Эдийн засгийн өсөлтийг тогтвортой байдлыг хамгаалахуйц бодлогын тохируулгыг цаг тухайд нь хийж, харилцан бие биенийхээ нөлөөг тэнцвэржүүлж явах нь төсөв, мөнгөний бодлогын зохистой хослол юм. Монгол улсын эдийн засгийн уул уурхайгаас хамаарах байдал нэмэгдэж, төсөв, мөнгөний бодлогын тэлэх орон зай хязгаарлагдмал болж, гадаад өрийн дарамт нэмэгдэж байгаа энэ үед бодлого боловсруулагчид дотоод, гадаад орчноо мэдэрч, алсын хараатай шийдвэрүүд гаргаж чадах эсэхээс Монгол Улсын цаашдын хувь заяа, эдийн засгийн аюулгүй байдал шууд хамаарна.

Сайн үйлс дэлгэрч, арвижих болтугай.

МОНГОЛБАНКНЫ ЕРӨНХИЙЛӨГЧ

Н.БАЯРТСАЙХАН

Гадаадын зээл, тусламжийн хүрээнд 2019 онд нийт 1,371.5 тэрбум төгрөгийг ашиглахаар тооцжээ. Үний 21 хувийг “Байгаль орчныг хамгаалах, агаарын бохирдлыг бууруулах, бохир ус цэвэрлэх байгууламжуудыг шинэчлэх, аялал жуулчлалыг дэмжих”, 17 хувийг “Сургууль, цэцэрлэг, эмнэлгийн үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, чанарыг сайжруулах чиглэлд ашиглах аж.

Мөн нийт зээлийн 39 хувийг “Нефть бүтээгдэхүүн, эрчим хүчний хангамжийн найдвартай байдлыг нэмэгдүүлэх, дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт хийх”, 15 хувийг “Нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг дэмжих, худалдаа, бизнесийн орчныг сайжруулах” чиглэлээр ашиглаж бусад төслүүдэд есөн хувийг зарцуулж нийгмийн тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэхээр төлөвлөжээ.

Хөдөлмөр нийгмийн зөвшлийн гурван талын хэлэлцээгээр хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 320 мянган төгрөг болгон өсгөх шийдвэрийг өнгөрсөн наймдугаар сард гаргасан. Энэхүү шийдвэрийг ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нээс дагаж мөрдөх юм. Мөн гурван талын хэлэлцээгээр 2020 оноос эхлэн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг дахин нэмж, 420 мянган төгрөг болгохоор тохиролцсон.

Хуульд хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг хоёр жил тутам шинэчлэн тогтоохоор заасан байдаг. Хамгийн сүүлд 2017 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 240 мянган төгрөг болгосон бөгөөд ийнхүү ирэх оны эхний өдрөөс уг хэмжээ 320 мянгад хүрэх нь. Ингэснээр ажил эрхлэгч иргэн хамгийн багадаа цагийн 1904.7, өдрийн 15.2 мянган төгрөгөөр цалинжих юм.

Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний өөрчлөлт:

2008.01.01-нээс 108000 мянган төгрөг
2011.04.05-наас 140400 төгрөг
2013.09.01-нээс 192000 төгрөг
2017.01.01-нээс 240000 төгрөг
2019.01.01-нээс 320000 төгрөг

Валют арилжааны “Найман шарга” захад ченжүүд ам.долларыг 2637 төгрөгөөр худалдан авч, 2645 төгрөгөөр зарж байна. Өнгөрсөн долоо хоногийн баасан гаригт тус зах дээр ам.доллар 2650 төгрөгтэй тэнцэж байсан юм. Монголбанк өнөөдөр ам.долларын ханшийг 2.632.90 төгрөгөөр тэнцүүлжээ. Арилжааны банкнуудын валютын зах зээлд хэрхэн оролцож буйг хүснэгтээр үзүүлэв.

УУХҮЯ -аас “Шатахууны худалдаа эрхлэгч аж ахуйн нэгжүүдэд жижиглэнгээр борлуулж буй шатахууны үнийг эдийн засгийн зохистой түвшинд тогтвортой байлгах” заалтыг хэрэгжүүлэх, мөн шатахууны хилийн үнэ буурсан үед шатахууны жижиглэнгийн үнийг буулгаж байх чиглэл хүргүүлсэний дагуу өнөөдрөөс эхлэн шатахууны үнэ 100 төгрөгөөр буурлаа. Уг заалт Монгол Улсын Засгийн Газрын 2018 оны 59 дүгээр тогтоолоор батлагдсан “Газрын тосны бүтээгдэхүүний үнэ хангамж, үнийг тогтворжуулах зохион байгуулах, хяналт тавих үүрэг бүхий төр хувийн хэвшил иргэний нийгмийн байгууллагуудын хамтарсан зөвлөл”-ийн 2018 оны 1, 2, 3 дугаар хуралдаанаас гарсан Зөвлөмжид тусгагдсан байдаг. Цаашид шатахууны үнэ үе шаттайгаар буурахыг салбарын яамнаас мэдэгдлээ.

“Хүнд аж үйлдвэрийн хөгжлийн хөтөлбөр”-ийн төслийг боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсэг Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайдын 2018 оны А/201 болон А/229дүгээр тушаалаар УУХҮЯ,ХХААХҮЯ, ЭХЯ, АМГТГ-ын холбогдох ажилтнууд, зарим эрдэмтэн, судлаачдын бүрэлдэхүүнтэйгээр байгуулагдан ажилласан билээ. Ажлын хэсэг төслийг боловсруулан, www.mmhi.gov.mn хуудсаар санал авч байгаа бөгөөд энэ сарын 05-ны өдөр олон нийтийн хэлэлцүүлгийг УУХҮЯ-ны хурлын зааланд зохион байгууллаа.

Хэлэлцүүлэгт салбарын мэргэжлийн холбоод, ШУТИС, Үйлдвэрлэл технологийн парк, аж ахуйн нэгжүүд зэрэг 40 гаруй төлөөлөл оролцож, санал бодлоо илэрхийллээ. Оролцогчдын зүгээс “Хүнд аж үйлдвэрийн хөгжлийн хөтөлбөр”-ийн төслийг цагаа олсон зөв зүйтэй болохыг онцолж, дэмжиж байгаагаа илэрхийлсэн юм.

Монгол Улсын Их Хурлын 2016 оны 19 дүгээр тогтоолоор баталсан “Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал-2030”-днийт экспортод боловсруулах үйлдвэрлэлийн эзлэх хувь хэмжээг 2030 он гэхэд 50 хувьд хүргэхээр тусгагдсан. МөнТөрөөс аж үйлдвэрийн талаар баримтлах бодлого, Төрөөс эрдэс баялгийн салбарт баримтлах бодлого, Төрөөс газрын тосны салбарт баримтлах бодлого зэрэг бодлогын баримт бичгүүдэд зэс, алт цэвэршүүлэх болон газрын тос боловсруулах үйлдвэрийг байгуулах, хар төмөрлөг, нүүрс, химийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, “Монгол Улсын Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр”-т “хүнд аж үйлдвэрийн хөгжлийн хөтөлбөр”-ийг боловсруулж хэрэгжүүлэхээр тус тус тусгагдсан билээ.

Монгол Улсын Их Хурлын 2015 оны 62 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Төрөөс аж үйлдвэрийн талаар баримтлах бодлого”-д дэвшилтэт техник, технологи, өндөр технологи, өрсөлдөх чадвар бүхий үйлдвэрлэл, үйлчилгээг бий болгож, аж үйлдвэрийн салбарыг Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийг хангах тэргүүлэх салбар болгон хөгжүүлэхзорилгыг дэвшүүлэн тавьсан. Энэхүү бодлогын баримт бичиг батлагдсанаас хойш тодорхой хугацаа өнгөрсөн боловч бодлогыг хэрэгжүүлэх чиглэлээр хүнд үйлдвэрийн зорилтот хөтөлбөрийг өнөөг хүртэл боловсруулж хэрэгжүүлээгүй байна.

Цаашид хүнд аж үйлдвэрлэлийн салбарт тулгарч буй хүндрэл бэрхшээлийг шийдвэрлэх, тус салбарт хөрөнгө оруулалт татах, нэмүү өртөг шингэсэн эцсийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх зорилгоор хүнд аж үйлдвэрлэлийн гол нэрийн түүхий эд болох зэс, алт, төмрийн баяжмал, нүүрс болон газрын түүхий тосны нөөц, үйлдвэрлэл, экспорт, импортын худалдааны өнөөгийннөхцөлбайдлынүнэлгээ,хүндажүйлдвэрийннийгэм-эдийнзасаг, байгаль орчинд нөлөөлөх нөлөөллийн үнэлгээнд тулгуурланхүнд аж үйлдвэрийн хөгжлийн хөтөлбөрийг боловсруулах шаардлага үүссэн юм.

Хөтөлбөрийн төслийн зорилго, зорилтуудыг дараахь байдлаар дэвшүүлэн тавина. Үүнд:

Монгол Улсынэдийн засгийн суурь бүтцийг бүрдүүлэх зорилгоор дэд бүтцийн хөгжил, экосистем, хөрш орнуудын хөгжлийн чиг хандлагатай уялдууланметаллурги,газрын тос, нүүрс, нүүрс-хими, химийнүйлдвэрүүдийг байгуулж хөгжүүлэх, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, байгаль орчинд ээлтэй, дэвшилтэттехник технологийг нэвтрүүлэн нутагшуулах, ажлын байрыг нэмэгдүүлэх, улмаар хүнд үйлдвэрийн салбараас эдийн засагт оруулах үр өгөөжийг дээшлүүлэхэд энэхүү хөтөлбөрийн зорилго оршино.

Энэхүү хөтөлбөрийн зорилгыг хангахын тулд дараах зорилтуудыг дэвшүүлж хэрэгжүүлнэ:

• Хүнд аж үйлдвэрийн хууль эрх зүй, хөрөнгө оруулалт болон татварын таатай, тогтвортой орчинг бийболгох;

• Хүнд үйлдвэрийн дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих чиглэлээр хөрш орнуудтай хамтран ажиллаж, үйлдвэрлэлийн хүчин чадлыг уялдуулах арга хэмжээ авах;

• Өнгөт төмөрлөгийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлж, зэсийн баяжмал боловсруулах болон алт цэвэршүүлэх үйлдвэрийгбайгуулах бэлтгэлийг хангаж, үйлдвэрийнбарилгыг дуусгах;

• Хар төмөрлөгийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх;

• Нүүрсболон нүүрсхимийн боловсруулах үйлдвэрлэлийгхөгжүүлэх;

• Газрын тос боловсруулах үйлдвэрийг байгуулж, хөгжүүлэх;

• Үйлдвэрлэл, технологийн паркийн үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх, метал хийц, машин үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх;

• Олон улсын технологийн дэвшлийг ашиглах, нутагшуулах замаар өөрийн орны нөөц, чадавх, онцлогт тулгуурлан хөгжүүлсэн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх, хүний нөөцийг бэлтгэх, мэргэшүүлэх, чадавхжуулах.

Хөтөлбөрийн төсөлд тусгагдсан арга хэмжээнүүдийг 2019-2023 онуудад хэрэгжүүлнэ.

Хөтөлбөрт тусгагдсан арга хэмжээнүүдийг хугацаанд нь хэрэгжүүлэх үүднээс гадаадын хамтран ажиллагч байгууллагууд, мөн олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллагуудтай хамтран ажиллаж байна.

Хөтөлбөр хэрэгжсэний үр дүнд боловсруулах үйлдвэрлэлийн хэмжээнэмэгдэж, ялангуяа цэвэр зэс үйлдвэрлэлийн хэмжээ 1.6 дахин, зэс утасны үйлдвэрлэл 2 дахин өсч, улмаар нэмүү өртөг шингэсэн шинэ үйлдвэрүүд нэмэгдэж, эдийн засгийнбүтцэд томоохон өөрчлөлтүүдорно.

Ган бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл 7,8 дахин, ширэмний үйлдвэрлэл 3 дахин өсч, ган бөмбөлөг, ган туйван, ган утас зэрэг гол нэр төрлийн ган бүтээгдэхүүний дотоодын хэрэгцээг хангана.

Мөн газрын тос боловсруулах үйлдвэр ашиглалтад орсноор газрын тосны бүтээгдэхүүн автобензин, дизель түлшний хэрэглээг дотоодын үйлдвэрлэлээр хангаж, импорт 1.0тэрбумгаруйам.доллараар буурч, энэхүүхэмжээгээр гадаад худалдааны тэнцлийн орлогонэмэгдэнэ.

Хүнд аж үйлдвэрээс улсын болон орон нутгийн төсөвт орох орлого нэмэгдэж, хүнд аж үйлдвэрийн салбарт ажлын байр тогтвортой өсч, 5000 гаруй ажлын байр шинээр бийболохын зэрэгцээхүнд аж үйлдвэрийн үйлдвэрлэл, экспортын худалдааны хууль эрх зүй, хөрөнгө оруулалт, татвар, санхүүгийн тогтвортой, таатай орчинг бүрдүүлсэн байна.

Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам