Монгол Улсын соёлын гавьяат зүтгэлтэн Р.Ганбатын бүтээлээс хүргэе.
Өглөөний час улаан наран цэнхэр ногоон тэнгисийн мандлаас ус савируулан мандав. Дунгармаа ногоон шавар вааран дээвэртэй, жижиг хэрнээ гоёмсог барьсан байшингийнхаа довжоон дээр өглөө болгон гарч нар гарахыг хардаг ажээ. Их сургуулийн оюутан болсон хойноо өглөө эртлэн хичээл давтаж суухдаа ирээдүйгээ ямар сайхнаар төсөөлдөг, ямар их гэгээ гэрэлтэй амьдралыг мөрөөддөг байлаа. Гэтэл өнөөдөр аавтайгаа чацуу шахам харь нутгийн цонхигор өвгөний эхнэр болчихоод улаан наран мандахыг жижиг байшингийн довжоон дээрээс харан зогсож байх нь гэнэн залуу насных нь мөрөөдлөөс нь дэндүү зөрөөтэй. Дууяа гэх дуу байшингаас бүдэгхэн сонсогдов. Элдвийг бодож зогссон Дунгармаа давхийн нойрноосоо сэрэх мэт болов.Нөхөр нь сэржээ. Миний хувь тавилан, заяасан хань минь гэж Дунгармаа дотроо бодоод гашуунаар инээмсэглэв.
Миний хувь тавилан гэж сонин юм даа гэж Дунгармаа бодов. Алдартай сайн зураач болно гэж хар багаасаа л мөрөөдөж явсан. Сургуульд сурч байхын түүний хүсэл мөрөөдөл нь уран зураг шиг санагдаж байсан. Багаасаа үзэсгэлэн уралдаанд оролцож, заримдаа шагнуулж, оюутан болсон хойноо “ирээдүйтэй зураач” гэгдэж явсан. Гэвч зураач болсонгүй дээ. Сургуулиа төгсөөд арван жилийн сургуулийн зургийн багш боллоо. Дунгармаа нөхрөө хувцаслалаа. Нөхөр нь дугарахгүй, дэлгүүрийн үзүүлэн мэт зогсоно. Тэгснээ:
-Угаалтуурын карантны жийргэвч муудсан бололтой. Чи засварчин битгий дуудаарай, би дуудна гэж хэлэв. Жийргэвчийг нь солих болсон байна лээ. Би ч сольчихож чадна л даа. Хэрэв би өөрөө сольчихвол “Хэнээр хийлгэв” гээд байх юм болов уу гэж Дунгармаа бодов.
Цэцэрлэгээ усалдаг хоолойных нь хошуу эвдрэхэд хажуу айлын цэцэрлэгч залууг гуйж засуулсан үнэ мөнгө ч аваагүй. Гэнэт нөхөр нь гаднаас орж ирээд юм ч хэлэлгүй гэр лүүгээ явсан. Дунгармаа буруу юм хийгээгүй ч гэсэн нэг л хачин болж санаа нь зовоод араас нь орсон. Дунгармаа шөнө болгон уйлна. Энэ газар ирснээ, энэ өвгөний боол болсноо, мөнгөтэй болохын хүслэн шуналтай өөрийгөө харааж байлаа. Мөнгөтэй болсон ч юм алга. Гэртээ харимаар, аав ээждээ очмоор байлаа. Энэ хүнтэй, цэвдэг хүйтэн царайтай хүний өмд гутал цэвэрлэж явах ч гэж. Гэвч оргоод явж чадахгүй. Паспорт нь хаана байгааг бүү мэд “Чи их үнэтэй хүүхэн шүү. Зуучлагчид чинь ямар их мөнгө өгснийг мэдэх үү?” гэж нэг өдөр нөхөр нь хэлж байсан. “Намайг зуучлаагүй. Чи бид хоёр өөрсдөө танилцаа биз дээ” гэж Дунгармаа хэлэхэд,” Манай үйлдвэрт чамайг оруулсан зуучлагч чинь надаас их мөнгө авсан шүү” гэж билээ.
Нүүр гарын жижигхэн саван шалан дээр унасан байхыг нөхөр нь хараад “Хүн яагаад ядуу байдгийн учрыг чи ойлгохгүй байна. Юмаа жижиг ч гэсэн хайрлаж бай. Танайх шиг жижиг юмаа хайрлах байтугай уул шиг их алтаа гадныханд зүгээр өгөөд жаахан татвар авсандаа баярлаж байдаг тэнэг улс дэлхийд байхгүй” гэж загнасан.
Юм бүхэн дээр Монголынхоо муу муухайг дуудуулах Дунгармаад сайхан байсангүй. Хувцасны чимэг зүүлт, гинж гархи оёдог жижиг үйлдвэрт өглөөн нарнаас үдшийн бүрий хүртэл бөгтийж суусандаа нүд нь эрээлжилж, орой байрандаа ирээд аяга гоймонгоо идэж суухад тавган дотор нь нөгөө чимэг зүүүлтнүүд харагдаад байдаг байж билээ. Зургаан жилийн өмнө нэг хот руу ажлаар очоод шөнө нь эзнийхээ өвөрт сэрсэн. Баян хүний эхнэр болоод жаргана гэж бодсон болохоос эдний ёс заншилд баригдаж гэрийн боол болно гэдгээ даан ч мэдсэнгүй дээ. Би ч өнгөрчээ. Дөч хүрч байгаа авгай дэвхрээд, дэвхрээд дөнгөнөөсөө гарах нь өнгөрч. Харин хүүгээ л эрдэм номтой хүн болгоё. Энд авчирч хэл ам сургая гэж шийдсэн. Миний хоёр хүү байна. Чиний хүүг энд авчирвал би хууль ёсоор үрчилж авах ёстой. Манай ёсоор бол отгон хүү голомтоо залгаж өв хөрөнгөний эзэн болох ёстой. Огт мэдэхгүй, танихгүй монгол залууд гал голомтоо, хамаг хөрөнгөө өгөхийг миний хоёр хүү хүсэхгүй. Харин хүүгийн чинь сурч боловсрох, амьдрах бүх бололцоогоор нь би хангана. Амьдралд нь хүрэлцэх хэмжээний мөнгийг ч би өгнө гэж нөхөр нь хэлснийг Дунгармаа гутлаа тослохдоо бодож суулаа.
Жаамаатайгаа амьдарч явсан бол ямар байх байсан бол? Хүүгээ дундаа хөтлөөд хөхиүн баяртай явсан жаргалтай өдрүүд тэдэнд байсан. Жаамаа агсарч согтуурч, энэ насанд мартмааргүй муухай үг хашгиран цамнавч маргааш нь сүү долоосон гөлөг мэт болж үг ч дуугарч чадахгүй, хар эрт босоод хувцсыг нь угааж индүүдэн, гутлыг нь тосолж сойздож суудагсан. Гэтэл өнөөдөр Дунгармаа өөрөө ямар ч гэм хийгээгүй мөртлөө хүний гутал тосолж гарааш руу гүйхээрээ очиж байх юм даа. Жаамаадаа дэндүү эрх танхил явж дээ. Тэр үедээ аз жаргалаа ч үнэлж мэддэггүй явж. Одоо хэндээ эрхлэх билээ. Ээж нь дэндүү хол. Жаамаа нь одоо хайрлах өөр хүнтэй. Өнгөрсөн өвөл мөнөөх залуухан охинтойгоо суусан. Уулын зэрлэг сонгино шиг аагтай жижигхэн цагаан эр, магадгүй жинхэнэ сайн ханьтайгаа учирсан ч юм бил үү, архи ч амсахаа больсон сурагтай. Нондин зун нутагтаа очиход нь ирж:
-Найз нь чамайг таван жил хүлээлээ. Хүний эхнэр болсныг чинь дуупаад ёстой архинд орохоо шахсан. Манай Тунгаа бага хүн мөртлөө сүрхий шүү. Та амьдралаа бод. Хүмүүст муугаа битгий үзүүл гэж нэхэл дагуул болсоор байгаад нэг мэдсэн бид хоёр бие биедээ хайртай болсон байлаа. Ямар ч юм болсон гэсэн чи миний анхны минь хань шүү. Би чамайгаа одоо ч гэсэн санаж явдаг. Миний муу бүхнийг санаж өршөөгөөрэй. Зургаа хаяж болохгүй шүү. Чамайгаа дахиж зовоохгүй гэж өөртөө олон удаа тангарагласан. Гэвч чи минь хүний хүн болжээ. Чи биш би л буруутай. Би одоо Тунгаагаа л зовоохгүйг бодож явна даа. Чи минь босс болжээ. Дандаа сайн яваарай гэж хэлсэн.
-Би босс биш ээ. Боол болсон гэж хэлмээр бүр хашгирмаар байсан боловч чадаагүй.
Хүний амьдрал зуун жилээр үргэлжлэх биш дээ. Ганц олдох насаа харийн хүнд худалдагдсан боол мэт амьдарч элээх үү? Дунгармаа аав, ээжээ, хүүгээ, нутгаа санасан үедээ зургаа зурдаг. Гэвч энэ зураг нь хэнд ч хэрэгтэй юм. Гэрт нь л байж байгаа. Зундаа нэг нутагтаа очоод аз таарвал үзэсгэлэнд тавина. Түүнийг нь хэдэн хүн үзэх юм билээ. Жилдээ ганц нэг зураг тавиад хүмүүсийн сэтгэлд хүрнэ гэж үү? Яахав дээ. Гайгүй л зурсан зураг байна. Энэ Дунгармаа гэж ямар хүн, хаанаас хааяа гарч ирдэг юм бол гэлцвэл их юм. Тэгээд нутгаасаа явахын цагтаа нөгөө зургуудаа таньдаг хүмүүстээ зүгээр тарааж өгөөд л ирнэ. Зураачдын хүрээлэлд байдаггүй, оволзсон халуун амьдрал дунд нь хамт баярлаж, гомдож явдаггүй хүн болохоор нь зураачид ч түүнийг өөрийн хүн гэж хүлээж авдаггүй. Ер нь би чинь хэн юм бэ? гэж Дунгармаад бодогдов. Энэ бодол түүнийг сүүлийн үед сүүдэр мэт дагаад байгаа билээ.
Хараад маань бургас гөлөглөж, зөөлөн саарал үстэй жижигхэн гөлөгнүүд мөчир дороо бөндийлгөн өхөөрдөм харагдаж, ургаж байгаа бургасны мөчрийн чихрийн чөмөг шиг давирхай нь гарт наалдан шаргалтаж. Ер бусын нууц үнэр нь хамар цоргин, долоогоод үзэхэд хэл дарвигануулан гашуун амтагдаж байгаа даа гэж Дунгармаа бодож зогсов. Цэцэг дэлгэрсэн хавар болгон өөрөө нас нэмж байгаагаа дэлгэрч байгаа мэт аймшигтай эндүүрч, амьдрал гэдэг агуу том, хаяа хярхаггүй, эхийн сургаал, сэтгэл хоёроо ч зориулахгүй, жил өнгөрөх тутам өтөлж, улам давжаа жаахан болоод, ус гүйлгэнэсэн, нэг л уйтай нүдээрээ охиноо харсаар бөртийтлөө үлддэг аав, ээжээ ч асралгүй, Хараа гол, Хоёр Мандал хайрхандаа даатгаж орхиод хүний нутаг явчихдагаа бодохоос үхмээр санагдаж уйлав. Яагаад ч юм ингэж явсаар халуун орны өвчин тусч үхвэл хэн ч мэдэх юм билээ гэж санагдан улам цурхиран уйллаа.
Дунд голын ургасан аарцаг буурцаг төглүүд дунд бургас гөлөглөж байлаа…
Х.Мөнхбаатар арслан зодог тайлна гэдгээ албан ёсоор мэдэгдэж, улмаар зодог тайлах ёслолыг зориглон хийсэн бол монгол үндэсний бөхөд нэгэн шинэ үзэгдэл бий болох байлаа. Гэвч мань эрийн шийдвэрийг хэн нэгэн болиулчихав уу гэх хардлага нийгэмд байна. Учир нь “Бөхийн спортод цаашид амжилт үзүүлэх боломжгүй боллоо. Одоо надад худлаа барилдах эрх байхгүй хэмээн” 35 настай залуу арслан зодог тайлах юм бол бусад нь юу болох билээ.
“Талын шар цэцгийг чи минь бүү голоорой” гээд л дунд сургуульд байхдаа дуулцгаадаг байж билээ. Талд ургасан шар цэцгүүд багын дурсамжид үлдсэн болохоор ч тэр үү үнэ цэнтэй, эрхэмсэг санагдана. Төв аймгийн Цээл суманд Майхан уул бий. Тэр эгэлхэн уулын хормойгоор шар цэцгүүд ургасан байдаг сан. Багадаа дүү нартайгаа эмээ өвөөгийнд “хаягдана”. Хамаатан садны хүүхдүүдтэй хамт өвөөгийн урласан том тэргэн дээр 40-ийн бидон, 60-ын савтай ус тавиад, савнуудаа тэрэгнээс бэхэлж аваад түрж гарна. Худгаас цаахнатай Майхан уул дүнхийж харагддаг сан. Майхан уулын дүр зураг сэтгэлд буухад амар амгалангийн орон шиг санагддаг. Тэнд дэвхцэн гүйж, цэцэг түүж байсан бага нас маань ямар ч жаргалтай байсан юм бэ дээ. Эмээгийнхээ 37-ны жил дээр би мэндэлсэн гэдэг. Тийм болохоор багадаа айлын эмээ нар яагаад ийм хөгшин байдаг юм бол гэж гайхдаг сан. Эмээ маань хүний өөрийн баахан хүүхэд “маллана”. Гэрийн хаяанд эгнэж суугаад хооллож суунгаа хүүхдүүдийг хараад зарим хүн “Цэцэрлэг, ясли шиг” гэдэг байлаа. Тав, зургуулаа нийлж аваад, Майхан ууланд дураараа тэнэж, хорвоотой танилцана. Тэгэхэд “Хүүхдийн бөөр авдаг” гэх Лувсан өвгөнөөс бусад хүнээс айх айдасгүй амгалан үе байж дээ. “Бөөрийг чинь авна шүү” гэж айлгадаг өвгөнийг гэрт орж ирэхэд бүгдээрээ орон доогуур санд мэнд шургаад, гарахыг нь хүлээж хэвтэнгээ унтчихсан байдаг сан.
Үйлвэрээр гаргасан анхны устөрөгчийн плазм ингэж
“Вендельштэйн 7х” халуун цөмийн реактор
Фэйсбүүк компанийн удирдлагууд өнгөрсөн оноос эхлэн “лайк” буюу “таалагдлаа” гэх тэмдгийг орлох тэмдэгтүүдийг бүтээж эхэлсэн юм.
Монгол залуус “Apple” корпорацийн албан ёсны зөвшөөрөлтэйгөөр Nomadd гэх Монгол брэндийн Apple USB-г бүтээж эхэлсэн байна. Тэдний бүтээл аноджуулсан хөнгөн цагаан хамгаалалттай, ус, чийгний хамгаалалт бүхий резинэн бүрэлттэй, баталгаат чипээ хамгаалсан металл бүрэлттэйн дээр USB-ны гадаргууг бүхэлд нь хамгаалсан үхрийн ширэн бүрэлттэй аж. Тэд энэхүү бүтээгдэхүүндээ зургаан сарын баталгаа олгож байгаа юм байна.
Монголын үүрэн холбооны тэргүүлэгч оператор Мобиком Корпораци хэрэглэгчдэдээ 4G LTE үйлчилгээ үзүүлэх зөвшөөрлөө Харилцаа Холбооны Зохицуулах Хорооноос гардан авлаа. Энэхүү технологийн ачаар хэрэглэгчид олон төрлийн өндөр чанартай дижитал контент, аппликэйшнуудыг бүрэн ашиглах боломжтой ба бизнесийн байгууллагууд үйл ажиллагаагаа үр ашигтай явуулах өргөн боломж нээгдэх юм. Түүнчлэн дэлхийн стандартад нийцсэн 4G LTE технологид суурилсан хамгийн өндөр хурдны гар утасны дата үйлчилгээг үзүүлэх бололцоотой боллоо.
2016 онд шинжлэх ухаан, технологийн салбарт ерөнхийдөө ямар ахиц дэвшил гарахыг тоймлон харуулж байна.
Роботехникийн дэвшил
Дуучин Б.Амархүү, гэргий загвар өмсөгч О.Ариунзулын хамт “Cool love“ концерт хийхээр бэлтгэж байна. “Crocus event hall”-д хоёрдугаар сарын 12-ны баасан гаригт болох уг тоглолтын үеэр хосуудаас гадна ганц бие залууст ч сюрприз барих гэнэ. “Валентины баяр хосуудын баяр гэдэг ч түүнээс өмнө синглүүдийн баяр болох учраас манай тоглолтод ирж хосоо олох боломж байгаа. Цагаан сарын төгсгөл, синглүүдийн цугларах газар, хосуудын баяр давхацсан өдөр байх болно” хэмээн Б.Амархүү ярьж байна. Залуу хосуудтай ярилцлаа.
-Цагаан сар гэснээс энэ цагаан сарыг та хоёр яаж тэмдэглэх вэ?
–О.Ариунзул:-Ер нь бол бид хоёр кинон дээр анх танилцсан. Би тэр үед дөнгөж оюутан болоод ирсэн байлаа. Эмэгтэй хүн анхны харцаар дурлах гэхээсээ дасч дурладаг гэдэг шүү дээ. Халамжтай байдалд нь татагдсан юм болов уу. Түүнээс биш надад бол олны танил гэдэг нь хамаагүй. Дотоод мөн чанарт нь дурласан.