Хүний нийгэм хөгжихийн хэрээр хоол хүнсэнд хүртэл томоохон өөрчлөлт явагдаж байна. Хүнсний хэрэглээ эрүүл, экологийн гэдгээс хальж химийн хольц, найрлагатай болоод удаж байгаа. Энэ нөхцөлд хүмүүс мэдээд авахад илүүдэхгүй олон зүйл байдаг ажээ. Тэр ч бүү хэл байнга сэрэмжилж байх шаардлагатай тохиолдлууд ч байдаг. Тухайлбал, гаа идсэний дараа залгаад газтай ундаа уух нь хүний амь насанд ч хохирол учруулах хэмжээний уршиг дагуулдаг аж. Гаа хийгээд газтай ундаанд орсон химийн бодисууд нэгдэхэд исэлт үүсдэг гэнэ. Хүний ходоодонд энэ урвал явагдахад уусан ундаа нь хөөрч, сагаад улаан хоолой руу түрж улмаар уушгийг нь дүүргэнэ. Хэрэв ийм байдалд хүрвэл амьд үлдэх найдвар тун бага болдог байна.
Ялангуяа бага насны хүүхэдтэй гэр бүл хүүхдүүдийнхээ хүнсний хэрэглээг байнга хянаж байхгүй бол экологийн бус хүнс улам л аюултай болжээ. Гадны оронд энэ тухай эмч, мэргэжилтнүүд байнга сэрэмжлүүлэг гаргадаг бөгөөд өлөн үедээ газтай ундаа уухыг хатуу хориглодог байна.
Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ
Ямар ч хямрал болсон хөдөлгөж, өөрчилж болдоггүй зүйлс гэж байдаг. Гэвч үзэл баримтлал, үнэт зүйл нь тодорхойгүй манайхны хувьд хамгийн түрүүнд л тэр зүйлдээ гар хүрчих гээд байдаг гэмтэй. 
Амралтын өдрөөр амарсан шиг амарч, ажлын өдрөөр ажилласан шиг ажилладаг болоход бодох юм байна. Мартын наймнаар гэхэд л зөвхөн эмэгтэйчүүдийн асуудал яригдахгүй. Эхнэрээ баярлуулах гэсэн эрчүүдийн нөр их хичээл зүтгэлийн өдөрт тооцогдоно. Нийтээр тэмдэглэх баярын болон тэмдэглэлт өдрийн тухай хуульд жишээ нь Олон улсын эмэгтэйчүүдийн өдөр гуравдугаар сарын 8-ныг нийтээр тэмдэглэх баярын өдөрт багтаажээ. Нийтээр тэмдэглэх баярын өдөр гэдэг нь улс орны хэмжээнд нийтээр амарч, баяр болгон тэмдэглэдэг өдөр байхаар заасан. Гэтэл энэ өдөр нь ням гаригт таарчихлаа. Нийтээр тэмдэглэх баярын өдөр амралтын өдөр таарахаар хэрхэх талаар манай хуульд зохицуулсангүй. Тийм учраас бүх нийтээр амрах учиртай олон тэмдэглэлт өдрүүдээ бид “амталж” чадсангүй. Бидний хулгайлагдсан баярын өдрүүдийг хэрхэн сэргээх вэ. Зарим оронд амралтын өдөр таарсан баярын өдрийг дараагийн ажлын өдрүүдэд шилжүүлэх замаар зохицуулдаг. Баярын өдрүүдийн сэтгэл зүйгтэд тооцдог. Манайд ч бас тэмдэглэлт өдрүүдээ амралтын өдрүүдээр халхавчлан өнгөрүүлмээргүй л байгаа юм даа.
Германы баруун-өмнөд нутагт Швейцарийн хилтэй залгаа шахуу орших Шварцвальд хэмээх газрыг мэдэхгүй герман хүн гэж үгүй. Ер бусын үзэсгэлэнт байгальтай сүрлэг өндөр уул, ой мод, нуураараа алдартай нутаг. 
Аажуухан давхисаар Раймартихофт очив. Дээрээ 1710-2010 он гэж бичсэн модон хаалгаар гарч зогсоол дээр машинаа тавиад буухад цас аль хэдийнэ орохоо больсон байв. Буурчийн газар онгойсон боловч нэг ч үйлчлүүлэгч харагдсангүй. Өвөл болохоор хүн цөөхөн байгаа бололтой. Биднийг ороход ажилтан нь бололтой бүсгүй угтаж аваадхатагтай М.Андрис удахгүй буугаад ирнэ гэв. М.Андрис гуай энэ жил 90 нас хүрэх гэнэ. Удалгүй хаалга онгойж түрдэг таягаа тулан удаан алхсаар, буурал үстэй, нүдний шилтэй, ихэд цэмцгэр эмээ инээсээр орж ирээд “Монголоос ирсэн сэтгүүлч гэсэн үү?” хэмээн асуув. “Тиймээ” гээд амар мэндийг нь асуухад өнөөдөр бие нь гайгүй байна гэв. 89 настай гэж хэлмээргүй ануухан харагдана. Хэдхэн сарын өмнө унаж хөлөө хугалж мэс засал хийлгэснээс хойш түрдэг таяг тулдаг болсон гэнэ. Андрис гуай өглөөнийхөө цайг ууж амжаагүй тул цугтаа кофе уухаар болов. Буурчийн газар нэгдүгээр давхартаа 120 хүний суудалтай зоогийн газартай. Дээд давхарт нь Андрис гуай, хоёр хүү нь гэр бүлтэйгээ мөн ажилчид нь амьдарна.
Тэрээр 10 настайдаа хичээлдээ явахын тулд өдөр бүр 10 кмявган явдаг байснаа дурсав. Өвөл нь арай амар байсан гэнэ. Дөрвөн настайдаа цанаар гулгаж сурсан болохоорсалхи шиг хурдалсаар уулнаас уруудаадл сургуульдаа очно. Харин буцахад уул өөд явах нь жаахан түвэгтэй. Түүгээр ч барахгүй хөл хүнд байхдаа төрөх гээд өвдөлт өгөөд эхлэнгүүт ньцанаар гулгасаар уулнаас бууж очиход түргэн тусламжийн эмч нар тосч аваад эмнэлэгт хүргэж байсан удаатай гэнэ шүү. 
Хадмууд нь энэ байшиндцаначид зэрэг явуулын хүмүүст зориулсан дөрөвхөн ширээтэй гуанз гэж хэлэхэд дэндүү томдмоор тийм л газрыг олон жилийн туршид ажиллуулсан аж. М.Андрис гуай санаачилга гарган нөхрийнхөө тус дэмжлэгтэйгээр бүгдийг нь хийж, өргөжүүлсээр120 хүний суудалтай болгосон. Ууган хүү Херманн нь буурчийн газрын дарга нь. Ер нь бүгдийг удирдан зохион байгуулдаг. Үүний хажуугааролон нийтийн ажилд маш идэвхтэй оролцдог аж. Нэг хоногийн өмнө гишүүнчлэлтэй клубийнхээ ажлаар хот руу явсан гэв. Хоёр дахь хүү Йоханнесмөн эндээ ажилладаг. Хот орж хүнс, бараа цуглуулах,янз бүрийн эвдрэлийг засах, үхрээ маллах гээд шаардлагатай бүхнийг хийнэ. Хоёр хүү нь буурчийнхаа газар амьдардаг боловч бүгд тус тусдаа гэнэ. Маргарете Андрис гуайч мөн тусдаа амьдарна. Ер нь энэ байшин гэр нь ч, ажил нь ч болж, энэ айлын амьдрал буцалж байдаг газар. 
Үг олдож, үхэр холдлоо гэдэг шиг С.Андрис гуай ажлаа хийхгүй бол болохгүй нь гэхдээ удахгүй гэсээр таягаа тулан босов. Тэрээр одоо болтол буурчийн газрынхаа гал тогоонд чадах чинээгээрээ ажиллаж тус дэм болдог аж. Бүх л насаараа энэ гал тогоонд хоолыг нь өөрөө хийдэг байсан болохоор зүгээр сууж чаддаггүй гэнэ. Одоо бол өдөр болгон нарийн боовнуудаа зүсч үйлчлүүлэгчдэд өгөхөд бэлдэж тавихаас гадна салатны ногоо цэвэрлэнэ. Эмч нь зүгээр битгий суулгаарай гэж хүүхдүүд нь захисан гэнэ. Өчигдөр зууннарийн боов зүсч бэлдсэн хэмээн надад ихэд бахархан ярив. Түүнийг ажлаа хийх зуур хүүтэй нь хэдэн үг солив.
Эрдэм мэдлэг, сурсан юм гэдэг хүнд хэрэг болох нь дамжиггүй. Гэхдээ бас хэрэггүй зүйлд их цаг хугацаа зориулсан хүмүүсч байдаг.
Ямар ч ажлыг сэтгэлээсээ хийх сайхан. Сэтгэл шингэсэн их ажлын дараа ядрал, цөхрөл биш, илүү ихийг бүтээх эрч хүч ундраад байх шиг санагддаг. Чин сэтгэлийн хандлага ямар гоё мэдрэмж өгдөг гээ. Сэтгэлээсээ хэн нэгэнд сайныг хүсэх, сэтгэлээсээ дуулах, сэтгэлээсээ талархахын сайхныг юутай ч зүйрлэмээр юм бэ дээ. Ямартай ч инээмсэглэл түгээн амьдраад л баймаар хүсэл төрдөг. Сэтгэл гэрэлтсэн түүх унших бас сайхан. Өнгөрсөн зууны эхээр далайд сүйдэж, 1500 гаруй хүний амийг авч одсон “Титаник” хөлгийн хөгжимчдийн түүх санаанаас гардаггүй юм. Хийлчдийн ахлагч нь Их Британийн хийлч Уоллес Хартли, нөгөө хоёр хийлч нь Белги, Францынх гэдгийг хүн төрөлхтөн мэднэ. Тэд хөлөг онгоц живэхээс өмнөх аймшиг дүүрэн үед сэтгэл сэргээм хөгжилтэй, сайхан аялгуу эгшиглүүлж байсан гэдэг. Бүр сүйрэн сүйртэл нь шүү. Аварга хөлгийн сүйрлээс амьд гарсан хүмүүс хожим энэ талаар дурссан нь бий. Олон зорчигч “Өмнө нь сонсч байгаагүй гайхалтай аяз” гэж дуу нийлүүлсэн байдаг. Хийлчдийн тоглож байсан сайхан аялгуу онгоцны зорчигчдыг сандралдан үймэлдэж эмх замбараагүй байдал үүсэхээс сэргийлсэн гэж Титаникийн түүхэнд зүгээр ч нэг онцлоогүй. “Титаник”-ийн зорчигчдыг аврагч нэг эрхэм бүр сүүлд “Тэд хөлөг онгоц живэн живтэл хөгжимдсөөр л байснаараа гавьяатай. Тэд мөнхийн баатраар өргөмжлүүлэх эрхтэй” гэж дуу алдсан байдаг. Хөлөг онгоцонд зорчигчдод хөгжмийн сайхныг мэдрүүлэх үүрэгтэй гэдгээ сэтгэлээсээ мэдэрч, сэтгэлээсээ хөгжимдөж, сэтгэлээсээ оршиж чадсан учраас Уоллес Хартлигийн ахалсан хөгжимчид хүн төрөлхтний түүхэнд үлдэж чадсан юм. 
Дуучин Д.Түмэндэмбэрэлийн “Туулын урсгал шөнөдөө сайхан” дуунд дуртай. П.Адарсүрэн “Алтай хангайн уулс”-аа дуулж мандаж байхыг мэддэггэхээр би эртний хүн байх нь. Хааяа араажав харахад дотно санагддаг.Хуучны сайхан цагаа дурсах хөгшдийн сэтгэлийг ойлгодог,бид далаад оныхон. “Далаад оны хүн байдаг гэхээр сонин санагдаад байх юм” гэсэн хүүхдийн яриаг манай үеийнхэн наргиа болгон биедээ дамжуулдаг. Социализмын оргил үед мэндлээд, цэцэрлэгийн насаа хуучин нийгэмд үдсэн бидний шилжилтийн нас нийгмийн шилжилттэй хамт өрнөсөн. Бидний дараа үеийнхэн социализм гэж ямар нийгэм байсныг ойлгохгүй. 
АНУ-д сүүлийн жилүүдэд маш их түймэр гарч байна. Энэ их гамшгийн 15 хувь нь хүнээс үл хамаарч гарсан гэнэ. Эзгүй ойд гарсан түймрийн шалтгаан нь хэт их дагтаршсан мод бут, өвсний үлдэгдэл гэж үзэж байна. Маш их дагтаршсан мод бут хуурайшиж, нарны гэрэлд шатах аюул гардаг гэнэ. Их хэмжээний дагтаршсан ойн түймэр бидний мэддэг бензин шатах мэт дүрэлзэх бөгөөд одоогоор түүнийг унтраах дорвитой арга олоогүй байна. Харин монголчууд энэ тухай эртнээс мэдэж арга хэмжээ авдаг байсан түүх байдаг гэнэ. Нүүдэлчид газар сэлгэхдээ хамгийн ойрын ойгоос унасан бүхнийг түүж хоол хийх, дулаан үйлдвэрлэхдээ ашигладаг байсан тухай АНУ-ын нэгэн түүхч бичжээ. Түүний үзэж буйгаар бол монголчууд суурин амьдралд шилжсэнээс хойш ойн түймрийн тоо 20 дахин нэмэгдсэн аж. Түймрээс гадна ойн хөгшрөлт маш хурдацтай явагдаж байгаа аж. Энэ нь ойн цэвэрлэгээ байхгүйтэй холбоотой гэнэ. Манай ойгоос хэд дахин бага газартай орнууд биднээс их цэцэрлэгт хүрээлэнтэй байдаг нь ийм учиртай аж. 
Саяхан нэгэн жиргээч “Далай ламтай Японд тааралдлаа. Тэнд байсан монголчууд адис авах гээд бүгд дайрсан учир эхний хэд нь л адис авч чадаад бусад нь авч чадсангүй. Замбараагүй байдал үүсээд хэнд нь ч адис өгөх аргагүй болоод хамгаалагч нар нь биднийг зайлуулсан. Харин япончууд хар аяндаа зохион байгуулалтад ороод эгнэн зогсож байгаад бүгд адис авч чадлаа” гэсэн байв. 
Саяхны нэгэн өдөр багын найзтайгаа уулзахад нэгэн болсон явдлыг надад ярьсан юм. Энэ бол хоёрхон минутад гар утас засварын газар болсон явдал л даа. Нэлээд ядруу байрын өвгөн орчин үеийн хотын хөгжилд тийм ч дасаагүй бололтой гар утасны худалдаа, засварын газар ороод эргэн тойрноо ажин хэсэг зогссоноо гар утас засдаг хүн хайж явсаар нэгэн залуугийн өмнө очиж “Миний хүү өвөөгийнхөө энэ гар утсыг үзээд өгөөч. Эвдэрчихсэн юм аа” хэмээн сарвайсан гэнэ.