Нэгэн байгууллагын үүдний өрөөнд зарлал наажээ. “Таны өсөж хөгжих боломжийг хааж, боомилж байсан нэгэн хүн нас барлаа. Түүнийг эцсийн замд нь үдэх ёслолд оролцох хүмүүс спорт зааланд очоорой” гэж уг зарлалд бичжээ. Тэр хүн чухам хэн юм бол хэмээн гайхсан ажилтнууд спорт зааланд байрлах авсанд дөхөж очоод ихэд сандран бүгд хөшиж орхив. Тэнд юу олж харсан гээч.
Авсанд толь тавьсан байж. Авс руу өнгийсөн болгон өөрийгөө л олж харцгааж. Өөрийгөө өсөн дэвжихийг боомилж байгаа тэр хүн бол та өөрөө. Амьдралаа өөрчилж чадах хүн бол та өөрөө. Таны эзэн, дарга өөрчлөгдсөн ч та хэвээрээ л байна. Таны ажлын нөхцөл, найз нөхөд чинь өөрчлөгдсөн ч та л хичээхгүй бол амжилт ирэхгүй. Эх орон баян тансаг байсан ч таны амьдрал та өөрийгөө өөрчилсөн тохиолдолд л өөр болно. Сургамжит энэ өгүүлэл амжилт зөвхөн тухайн хүнээс л шалтгаалдгийг, өсөж дэвжих боломжоо та өөрөө л боомилж байгаа болохоос өөр хэн нэгэнд ямар нэг бурууг оноох хэрэггүйг өгүүлжээ. Өнөөдрийн байгаа таныг та л өөрөө бий болгосон. Та амжилттай сайн яваа бол өөрийн чинь хичээл зүтгэлийнх. Амжилтгүй яваа бол таны бүтээсэн өнөөдрийн хүн та өөрөө. Хүн бүр үүнээс нэгийг бодно биз. Амжилтаас чинь арагш нь татаад байгаа өөрийгөө өөрчлөх гээд үзвэл яасан юм.
Д.МӨНГӨНДАЛАЙ
“Apple” корпорацийн захирал Тим Күк өөрийн бүх хөрөнгөө асрамжийн газруудад хандивлажээ. Тэрбээр 10 настай ач хүүгийнхээ коллежийн бүх зардлыг төлснийхөө дараахөрөнгөөхандивын үйлсэд зориулсан байна. Тим Күкийннийт хөрөнгө 120 сая ам.доллараар үнэлэгджээ.Үүнийгээ “Fortune” сэтгүүлд тайлбарлахдаа “Хэрэв чи л шийдвэр гаргаж өөрчлөлтийг хийхгүй бол хүмүүст тус болж чадахгүй” гэжээ. 
Хуулийг гууль болгодгийн жишээ автобусны чалчаа жолооч нар болж байна. Уг нь жолоо барьж байгаа үедээ гар утсаар ярихыг хориглодог. Гэтэл манайхан жолооны ард гар утсаараа чалчиж явах нь гэм биш зан. Тэр тусмаа олон хүн тээвэрлэж яваа автобусны жолооч нар уг нь утсаар ярьж анхаарлаа сарниулмааргүй байгаа юм. Гэсэн ч жолооч нар гэр бүлийн асуудлаасаа авахуулаад ярихгүй сэдэв гэж алга. Тэд ихэвчлэн “Би энд явна, чи хаана явна” гэж бие биенээсээ асууж лавлахад хамаг цагаа зарцуулдаг. Жолооч нар хэн хаана яваагаа мэдэлцэх нь ажлын шаардлага юм бол таксины жолооч нар шиг богино долгионы холбоогоор хангах хэрэгтэй. Ядаж л яриагаа сонсоод явахад хүн бүр бие биен рүүгээ залгаж, хамаг цагаа барахгүй. Гар нь сулрах байгаа даа. Үгүй бол автобусны жолооч нар бүгд хууль зөрчигч болж, зорчигчид эрсдэлтэй нөхцөлд амь дүйсээр явцгаах нь. Иймэрхүү арга хэмжээ авсны дараач утсаар ярьж хууль зөрчсөн жолооч нарыг зорчигчид шууд мэдээлж, торгуульдаг болж болно. Алийн болгон хууль зөрчиж, өөрийгөө ч өрөөлийг ч эрсдэлд оруулж явах вэ. Ямар нэгэн гарц заавал байж таарна. Жолооч нарыг богино долгионы станцтай болгох зардал лав хүний аминаас үнэтэй биш байлгүй. Жолоочийн зөрчлийг ямар утсаар мэдээлэх вэ?
Энд тэнд явж байхад манайхан шиг захаас аван эрхэлж жаргаж байгаа улс үндэстэн нэгээхэн ч байдаггүй юм билээ. Урд зүгт шороон түмэн хятад байж л байна. Эр, эм, хөгшин хөвөөгүй л борви бохисхийхгүй хөдөлмөрлөсөн улс. Эрээний лангуун дээр сууж байгаа наймаачин хүүхнүүд нь гэхэд л уутанд утас өнхчүүлээд, гар аргаар бээлий цамц нэхээд сууж байдаг. Тэгэхэд “Нарантуул” ч юм уу, захын нэг дэлгүүрт ороход манайхан хөзөр нүдээд, эрчүүд нь архи тойруулаад сууж байх бол энгийн үзэгдэл. Хятадад өвгөчүүл янз бүрийн цэцэг ногоо тарьж байр байшингаа өнгө өнгөөр алаглуулаад, өөрсдийн гараар бүтээсэн сайхан цэцэрлэг талбайдаа биеийн тамирын дасгал хөдөлгөөн хийж залуу хүн шиг жавхалзаж байхад манай залуухан “хурган” өвөө эмээ нар байрныхаа гаднах сүүдрэвчинд даалуу шажигнуулж, хов жив ярьж, өвчин зовлон тоочоод, улстөржиж маргалдаад байж байдаг. 
Зүүн гурван аймгийг хамарсан түймэр олон га газрыг сүйтгэж гамшгийн хэмжээнд хүрсэн тул манай сурвалжлах баг Сүхбаатар аймгийг зорьсон юм. Бидний зорьж очсон эхний газар бол тус аймгийн Түмэнцогт сум юм. Энэ суманд гарсан түймэр цурманд орсон ч цаг агаар, салхины хурдаас болж дахин дэгдэж, сумын ойр орчмыг хар үнсэн тал болтол хуйхалсан гэх мэдээллийг Онцгой байдлын ерөнхий газраас авсан юм. Энэ хэмжээний мэдээлэлтэй Улаанбаатар хотоос энэ сарын 15-ны өдөр буюу өнгөрсөн лхагва гаригт Түмэнцогт сум руу хөдөллөө. Тус суманд пүрэв гаригийн өглөөний 06.00 цагийн үед дөхөж ирэв. Хамт явсан хүмүүс “Түмэнцогтын нутаг дэвсгэр рүү ороод ирлээ. Сумын төв харагдахгүй байх чинь арай түймэрт өртчихөөгүй байгаа даа” хэмээж байв. Тэр хавь нэлдээ утаа тортог, машины цонхоор хоолой гашуу оргим агаар утааны гашуун үнэр тээн орж ирж хоолой хорсгож байв. Тэр их хуйхлагдсан талаас сумын төвийг олж харна гэдэг амаргүй аж. Автомашины шороон замаас өөр зурайж харагдах зүйл ойр хавьд байсангүй. Уул толгод тэр аяараа хар үнс болжээ. Бид удтал хараа бэлчээж хоёр км явсны эцэст сумын төвийг олж харлаа. Төвийн хоёр хажуу талаар ногоон өвс зурайж голд нь сумын төв утаан дундүл ялиг сүүмийж харагдав. Үүнийг харсан бид “Сумын төв тэр харагдаж байна”. “Арай ч нурам болчихоогүй байна”. “Түймрийг сумын төв рүү оруулахгүй байх арга хэмжээ авч чаджээ” гэх мэтээр ам амандаа шаагилдлаа. Сумын төвд ирэхэд тэндхийн иргэд гартаа тороосон шүүр барьж, зарим нь гал унтраадаг цохиур барьжээ. Тааралдсан хүмүүс туйлдаж ядарсан нь илт бөөвийсөн хар юмнууд л харагдах аж. Тэдний царай, хувцас нэлэнхүйдээ хар болжээ. Сумын төв утаатай байсан тул үзэгдэх орчин 100 метрийн орчинд л харагдахаар байлаа. Биднийг сумын Засаг дарга угтаж авав. Тэрбээр сумаас 10 гаруй км-ийн зайд нутагладаг хоёр малчны гэрийн шатсан буурин дээр дагуулж очсон юм. Малчин Х.Эрдэнэхүү, Д.Мөнхбат нар “Шургуугийн уулын” бэл гэдэг газар нутаглаж байжээ. Тэдний хотонд түймэр энэ сарын 15-ны өдөр дэгдэж, хоттой хонь нь гэр оронтой нь шатсан аж. Иймд тэд гэр бүлийнхнээ төвд амьдардаг хамаатныдаа авчирсан байна. Тэд бидэнтэй хамт шатсан буурин дээрээ очсон юм. Хаваржаандаа буугаад тэд удаагүй байсанаж. Үнс нурманд дарагдсан гэрийн хоёр буурин дээр нь төмөр бетон, гурилын сав, зуух, данх, тогооноос өөр зүйл огт алга. 200-аад толгой хонь ямаа нь хашаа хороотойгоо тэр чигтээ нурам болжээ. Дээр дээрээсээ давхарлан хэвтэх арьс үс нь хуйхлагдан, гэдэс дотор нь цувсан малыг харахад сэтгэл өөрийн эрхгүй шимшрэв. Нүүрснээс ялгарах өнгөгүй болсон арьс үс, хайрагдаж харласан элэг бөөр, гэдэс ходоодных нь хажуугаар хошуу нь харлаж, үс нь энд тэндээ алаг цоог шатаж, харласан төлийн сэг зэм үзэгдэнэ. Малчин Б.Мөнхбатын ярьснаар бол бог малынх нь талаас илүү нь төллөөгүй байсан гэнэ. Биднийг ийн ярилцаж байх зуурсалхины хүч ихсэж, утаа тортгонд нар халхлагдан, шатсан өвс ургамал, модны үртэс салхиар туугдан энд тэндгүй хөглөрөх аж. Тус хотонд бага насны таван хүүхэд, өндөр настан байсан ч азаар түймэрт өртөөгүйгэнэ. 
Энэ өдрүүдэд Монголын үндэсний бөхийн холбооны 25 жилийн ой тохиож байна. Гэхдээ бөхийн холбооны ой, бөхийн талаар ярих гэсэнгүй. Уг холбоог удирдаж ирсэн хоёр эрхэмтэй холбогдуулж хүмүүний амьдралын утга учрын талаар товчхон өгүүлэх гэсэн юм. Өдгөө цагт хүний нас уртасч амьдралын философи өөрчлөгдөж байна. 
Талхны үйлдвэрийн дэргэдэх дэлгүүрээс тор дүүрэн хүнс худалдан авснаасаа хойш хажуугаар нь өнгөрч явахаа байсан билээ. Эндээс тороо дүүргээд гараад ирэх мөнгөөр супермаркетад орвол цөөхөн л талх, нарийн боов авна. Заримдаа өдрийн цагаар үйлдвэрийн дэргэдэх дэлгүүрээр орж талх авахаар халуунаараа шахуу, зөөлхөн байх нь ямар таатай гэж санана. Өглөөхөн үйлдвэрийн тэвшнээс гарч, энэ дэлгүүрийн лангуун дээр ирсэн талх, нарийн боов, бялуу, амттанууд шив шинэхнээрээ. Талхчны гараас өөр хүний гар хүрээгүй гэж бодохоор “Ер нь эндээс л ирж талхаа авч байя” гэж бодогдоно. Талхчин, худалдан авагчийн хооронд ямар ч хүн ороогүй болохоор талх нь шинэ, үнэ нь боломжийн байгаа гэдгийг мэддэг учир иргэд ерөнхийдөө ингэж худалдаа хийж, хүнсээ цуглуулах дуртай. 
Монгол Улсын гавьяат жүжигчин, Зууны манлай эстрадын дуучин, поп хатагтай Б.Сарантуяа “Сэхүүн салхи” төрсөн өдрийн тоглолтоо энэ сарын 20-нд хийх юм. Тэрбээр өчигдөр “Улаанбаатар” зочид буудалд төрсөн өдрийн тоглолтынхоо тухай хэвлэлийнхэнд мэдээлэл өглөө. Төрсөн өдрийн ес дэх тоглолт нь “Монгол бөхийн өргөө”-нд болох аж. Тоглолтод “RANDOM”, “Олонхи” хамтлаг, ҮДБЭЧ, БЦДБЧ-ын бүжигчид, ая зохиогч Б.Ангирмаа, Ө.Хишигжаргал, Л.Насанбуян нар оролцох юм байна. Дуучны энэ удаагийн тоглолт, хэрхэн бүтэж буйг бодитоор харуулах “Сэхүүн салхи тоглолтын тухай” реалити шоу бэлтгэж байна лээ. Б.Сарантуяатай цөөн хором ярилцлаа.
Зам хөндлөн гарахдаа ч чихэвчтэй донхолзож явдаг хүүхдүүд их тааралдах болжээ. Автобус унаанд явахдаа ч аанай л утасныхаа дэлгэц рүү шагайж явна.Ангийнхан, ажлын газрынхантайгаа “буу халж” үзээгүй чфэйсбүүк, твиттерт бурцгааж суудаг хүмүүс дэндүү олон. Таминь ээ, энэ янзаараа амьд харилцаа гэдэг юм алга болоод, эхнэр нөхөр хоёр зэрэгцэж суугаад фейсбүүкээр хэрэлдэхдээтулахвий. Хүйтэн хөндий их хотын харилцаа монголчуудын амьдралын хэв маягт ноёлох цаг айсуй. 
Нийслэлийн гэлтгүй төв суурин газруудын гудамжаар зүлэг ногоог явган хүний замаас тусгаарласан хайс гэж бий. Дунджаар 50 см орчим өндөр бүхий эдгээр хайсууд өнгө үзэмж талаасаа бол авах юм үнэндээ байхгүй дээ. Өнгө муутайхан ногоон будгаар голдуу будагдсан байх энэ хайсууд иргэдийн амь нас эрүүл мэндэд заналхийлж байгаа олон зүйлсийн нэг яалтгүй мөн. Уг хайсуудыг хийхдээ хүн суулгахгүй гэхдээ арматур төмрийг албаар хурц үзүүрлэж хийдэг. Эсвэл тал талаас нь төмөр гагнаж байгаад сумны зэв мэт болгож орхино. Хэрэндээ л эвдүүлэхгүй гэсэн арга нь. За тэгээд машинаар дайрч эвдсэн, энд тэндээс нь гагнаасаараа салчихсан гээд энэ төмөр хайсууд айдас төрүүлэхүйц муухай харагдана. Хэрэв золгүй байдлаар хүн тэр хайс руу халтирч уналаа гэхэд шууд амь насанд нь аюул учирна. Явган хүний зам ямар л байдаг билээ дээ. Өвөлдөө цас нь дагтаршсан. Хавар бол өдөртөө хайлсан цас нь шөнөдөө хөлдөөд хүн явахад туйлын бэрх. Эдгээр хайсууд яг үнэндээ дундад зууны үеийн яргын хэрэгсэл шиг харагддаг. Ёрдойсон, хурц иртэй, шорон хийцүүд бидний амьдрах орчинд байгаа яргын хэрэгсэл мэт байсаар. Уг нь бусад оронд явган зорчигчийн замын хайсны тодорхой стандарт байдаг. Хүн дээрээс нь унахгүй байх хэмжээний өндөртэй, дээд хэсэг нь хавтгай гэх мэт. Гудамжаар хүүхэд, настайчууд, хөгжлийн бэрхшээлтэй гээд үй олон хүн явж байгаа. Эхний ээлжинд иргэдээ бодож хүн дээрээс нь унасан ч гэмтэл авахааргүй, амь насыг нь авчихгүй стандарт бүхий материалтай хайсаар даруй солих хэрэгтэй болжээ. Ер нь ийм хийцтэй хайсыг шууд хориглох нь зүйтэй байх шүү.