Булган аймгийн Тэшиг сумын Эрүүл мэндийн төвийн хүүхдийн эмч О.Солонготой ярилцлаа.
-Сумын эмнэлгийг хүртээмж, хангамж, чадамжийн хувьд нэлээд тааруу гэж манайхан ойлгодог. Танай сумын эмнэлгийн хувьд энэ тал дээр хэр анхаарч ажилладаг вэ?
-Манай сум 3600 гаруй хүн амтай. Булган аймгийн төвөөс хамгийн алслагдсан сум буюу 240 километрийн зайтай. Манай эмнэлэг 24-25 ажилчинтай, гурван их эмчтэй. Гэхдээ өдрийн амбулаторийн үзлэгт ойролцоогоор дөрвөн эмч 17-20 хүн үзэх нормтойгоор ажилладаг. Энэ хүчин чадлаараа бид иргэдэд эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг стандартын дагуу хүргэж чадаж байгаа гэж ойлгож болно.
-Өдөрт 20 орчим хүн үзэх боломжтой гэлээ. Иргэдийн хувьд ихэнхдээ ямар оноштойгоор үзүүлж байх юм?
-Үзлэгийн явцад хамгийн элбэг тохиолддог өвчлөл бол зүрх судасны өвчин байдаг. Даралт ихсэх өвчний насжилт сүүлийн үед илүү залуужиж 40-өөс дээш насныханд шинээр өвчлөл үүсэх магадлал маш өндөр байна. Мөн ахимаг насны хүмүүс артерийн даралт ихсэх буюу зүрх судасны эмгэгтэй байх нь элбэг тохиолддог.
-Ялангуяа зуны улиралд манай иргэд хөгшин залуугүй даралт ихэслээ гэж ярьдаг. Ер нь энэ өвчний шалтгаан юу байна вэ. Ялангуяа залуучуудын хувьд?
-Ер нь л илүүдэл жинтэй холбоотой. Залуучуудын хувьд таргалалттай шууд холбоотой энэ өвчлөл үүсдэг. Мөн цаг уурын орчин нөхцөлөөс хамаардаг. Манайханд бол хэт халууны үед даралт ихсэх нь элбэг тохиолддог.
-Газарзүйн онцлогоос шалтгаалж өвчлөл орон нутгуудад өөр өөр байдаг. Танай сумын хувьд бусад төрлийн өвчлөл хэр их байна вэ?
-Манайх нийт өвчлөлөө халдварт ба халдварт бус гэж ангилдаг. Тэгэхээр халдварт бус өвчлөлд артерийн даралт ихсэх, төрөл бүрийн хавдрууд орно. Манай сум хавдрын өвчлөлөөр аймагтаа нэлээд дээгүүрт ордог. Үүнд яг нэгдсэн судалгаа байхгүй болохоор өөх тос болон давсны хэт их хэрэглээнээс болдог гэж боддог. Хавдраар өвчилж буй хүмүүсийн насжилтад 40-өөс дээш насныхан дийлэнхийг нь эзэлдэг бөгөөд ихэвчлэн элэг, цөс, нойр булчирхайтай холбоотой байдаг.
-Хөдөө орон нутагт амьдарч буй иргэд тэр болгон эмнэлэг гүйж, өвчин яриад байдаггүй. Гэвч сүүлийн үед хөдөө, хот хамаарахгүй элдэв өвчлөлийн үзүүлэлт өндөр байх болсон. Тиймээс иргэдийн урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамруулах тал дээр ямар ажлуудыг хийж байгаа вэ?
-Яг тийм. Манай орон нутгийн иргэд, малчид маань агаар салхинд байгаа. Мах гурилаас өөр элдэв хоол идэхгүй байгаа юм чинь янз бүрийн өвчнөөс өөрсдийгөө хол гэж боддог. Гэвч зөвхөн хоол унд гэлтгүй даарч хөрөх, тамхи татах, архи уух зэрэг амьдралын буруу дадал зуршлаас болж өвчин хот хөдөө гэж хэнийг ч ялгахгүй нь үнэн. Манай сум дөрвөн багт хуваагддаг. Улмаар урьдчилан сэргийлэх үзлэгийг хүүхдийн, дотрын, лабораторийн, эхо гэх мэт чиглэлээр эмч нартайгаа хамтарч улиралд нэг удаа багуудаар тойрч хамтарсан үзлэг хийдэг. Энэ үзлэгээр иргэдэд өвчлөл үүсэхээс нь өмнө урьдчилан сэргийлэх үйл ажил зохион байгуулдаг гэсэн үг.
-Таны хувьд хүүхдийн эмчээр мэргэшсэн гэлээ. Хүүхдүүдийн дунд өвчлөл хэр байна вэ?
-Хүүхдийн өвчлөл ихэвчлэн улирлын чанартай байдаг. Хамгийн эхэнд өвлийн улиралд томуу, томуу төст өвчин элбэгшдэг. Гэхдээ энэ онд коронавирус гарсантай холбоотойгоор урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ хангалттай авч байгаа учир амбулаториор ирж эмчүүлэх хүүхэд болон томуу, томуу төст өвчний тохиолдол харьцангуй багассан. Хэвтэн эмчлүүлэх болон уушгины хатгаагаар хүнд өвдсөн хүүхдийн тоо буурсан. Одоо зуны урин дулаан улирлын чанартай өвчлөл болох суулгалт, гэдэсний халдварт өвчин ихсэх хандлагатай байна. Мөн үзлэг хийх явцад илэрдэг хүүхдийн суурь өвчлөл гэж байдаг. Сульдах, цус багадах, хоол тэжээлийн хомсдолтой холбоотой өвчлөлүүд ч бас байна.
-Танай суманд бага насны хичнээн хүүхэд байдаг вэ?
-0-5 хүртэлх насны хүүхэд манай суманд 370 орчим байна. Манайх сум нэгдсэн эмнэлэгтээ жилд 30-40 хүүхэд эх барьж авдаг. Харин нэн шаардлагатай хийсвэр хагалгаа хийх зэрэг төрөлтүүдийг бид аймгийн нэгдсэн эмнэлэгт шилжүүлдэг байгаа.
-Дан ганц хүүхэд гэлтгүй томчуудад ч гэсэн элбэг тохиолддог өвчин бол шүдний өвчлөл. Танай эмнэлэг иргэдийнхээ шүдний эрүүл ахуйн тал дээр хэрхэн анхаарч байна вэ?
-Манай суманд “Эрүүл шүд, эрүүл хүүхэд” гэсэн үндэсний хөтөлбөр хэрэгжиж байгаа. Бид бүхэн хавар, намрын улиралд цэцэрлэг, сургуулийн эмч нартайгаа хамтран бүх хүүхдүүдэд урьдчилан сэргийлэх үзлэгийг хийдэг. Тэр дундаас илэрсэн өвчлөл болон өөрчлөлттэй хүүхдүүдийг дараагийн шатлал руу буюу сум дундын эмнэлэг, аймгийн нэгдсэн эмнэлэг рүү илгээж шүдийг нь эмчлэх арга хэмжээ авдаг. Ер нь шүдний өвчлөл нэлээд элбэг. Сумын эмнэлэгт яг шүдний эмчийн орон тоо гэсэн юм байхгүй учраас бид дараагийн шатлалын эмнэлэг рүү л явуулахаас өөр арга байхгүй. Зарим тохиолдолд аймгийн нэгдсэн эмнэлэг, сум дундын эмнэлгээсээ шүдний эмчийг орон нутагтаа авчирч хүүхдүүийг үзлэгт хамруулдаг. Жишээ нь, нэг ангийн хүүхдүүдэд үзлэг хийлээ гэхэд тэр хүүхдүүдийн 70-80 хувь нь шүдний асуудалтай, өвчлөлтэй байдаг. Насанд хүрэгчдийн хувьд илрүүлэг үзлэг хийж багаа тойрно, эсвэл амбулаториор ирж үйлчлүүлэхэд нь бас амны хөндийн үзлэг хийгддэг. Ер нь бол бүх үзлэг тогтмол хийгдэж байгаа.
-Коронавирус цар тахлын үед танай эмнэлэг хэрхэн ажиллаж байна вэ?
-Коронавирустай холбоотой ЭМЯ-ны тушаалын дагуу манай сумын эмнэлэгт бас захирлын тушаал гарч ажиллах баг бүрэлдэхүүнийг томилж, сургалт сурталчилгаа явуулж, гэрийн идэвхтэй эргэлтээр урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авч байна. Манай эмнэлэг нэг тусгаарлах өрөөтэй. Зориулалтын тусгаарлах өрөөнд шаарлагатай зүйлс, бэлэн байдлыг хангасан байгаа. Эм тарианы нөөцийг нэмэгдүүлэн ажиллаж байна. Мөн ажиглалтын байр гэж байх ёстой. Үүнийг орон нутгийн нөхөл байдалд тохируулан нэг зочид буудлын дөрвөн өрөөг ажиглалтын байр болгон бэлтгэсэн байгаа. Голчлон сургалт сурталчилгаан дээр түлхүү арга хэмжээ авч байна.
-Иргэд халдварын талаар хангалттай мэдээлэл авч чаддаг уу?
-Иргэдэд чиглэсэн үйл ажиллагааг бид ДЭМБ-ын зөвлөмжөөр мөн хороо хариуцсан эмч сувилагч нар маань эхний хоёр, гурван сард долоо хоног тутам гэрийн эргэлтээр очиж шаардлагатай зөвлөгөө мэдээллийг өгдөг байсан. Харин одоо 14 хоног тутамд гэрийн идэвхтэй эргэлтээр очиж сургалт сурталчилгаа, урьдчилан сэргийлэх, халдваргүйжүүлэх аргын талаар мэдээлэл өгч байгаа. Олон нийтийг цуглуулах боломжгүй байгаа учраас энэ аргыг голчилж хэрэглэж байна.
-Улсын хэмжээнд БЗХӨ өндөр үзүүлэлттэй гарсан. Танай сумын хувьд?
-Тэмбүү өвчний талаар хөтөлбөр явагдаж байгаа. Яг нарийн тоон судалгааг хэлж мэдэхгүй байна.
-Залуучууд сайн дураар эмнэлэгт хандаж БЗХӨ шинжилгээ өгөх, зөвлөгөө авах байдал хэр нээлттэй байдаг бол. Эсвэл жижиг суурин газар гээд ичих, эмнэлэгт хандахаас цааргалах зүйл байна уу?
-БЗХӨ-ний тал дээр залуус ичих, санаа зовох хандлагатай байдаг нь үнэн. Сум жижиг учраас нэг нэгнийгээ андахгүй. Энэ утгаараа намайг өвчтэй байх юм бол хүмүүс мэдчихнэ гэж эмээх зүйл байсан. Гэхдээ нэг давуу тал гэвэл сүүлийн үед залуучууд илүү идэвхтэй үзлэгт хамрагддаг болсон. Энэ нь харилцаа холбоо хөгжиж байгаатай бас холбоотой. Ямар нэгэн асуудал гарвал заавал өөрийн биеэр ирэхгүй утсаар холбогдож зөвлөгөө авдаг, өөрөө ирж үзүүлэх боломжгүй бол хороо хариуцсан эмч, сувилагчтайгаа ярилцаад, бүүр шаардлагатай бол ирж үзүүлэх гэх мэтээр илүү идэвхтэй болж байгаа. Бас баг тус бүрт эмч нар байгаа. Тиймээс утсаар холбогдож зөвлөгөө авах, эсвэл дуудлага өгч үзүүлж бас болно. Ер нь БЗХӨ-ний тал дээр илрүүлэг үзлэг хийхгүй л бол иргэд тэр бүр өөрсдөө ирж зовиураа хэлж үзүүлээд байдаггүй.
-Танай суманд төлөвлөгөөт вакцинжуулалт хэвийн хийгдэж байгаа юу?
-Нийтдээ сумын эрүүл мэндийн төвд 0-2 насны хүүхдийн вакцинжуулалт бүрэн хийгддэг. Манай сум аймгийн хэмжээнд дархлаажуулалтаараа 92 хувьтай байна. Товлолт дархлаажуулалтаас гадна манай сум ой хээрийн бүстэй учир ард иргэдийг хачигт халдвараас урьдчилан сэргийлэх вакцин бас хийгддэг. Дээрээс нь жил тутам томуугийн улирал эхэлсэнтэй холбогдуулан томуугийн вакциныг хийдэг.
-Танай нутагт газарзүйн байрлалаас шалтгаалан эсвэл улирлын чанартай халдварт өвчин гарах магадлал бий юү?
-Өмнө нь зэргэлдээ суманд шүлхий өвчин гарахад манай сум сайн сэргийлсний дүнд сумандаа өвчний халдвар оруулаагүй. Хэрвээ шаардлагатай гэвэл бид Аймгийн нэгдсэн эмнэлэг, Эрүүл мэндийн төвтэй холбогдож байгаад вакцинаа татан авах боломжтой байдаг. Өвчлөлийн тухайд гэвэл коронавирустэй холбоотойгоор томуу, томуу төст өвчин л буурсан. Бусад өвчлөлийн үзүүлэлт буурсан биш, дундаж хэмжээнд л байна. Өөрөөр хэлбэл эмнэлгээр үйлчлүүлэх хүний тоо багассан боловч, илрүүлэх үзлэг хийгээд явахад өвчлөлүүд ижил хэмжээнд илэрч байдаг.
-Шат бүрийн эмнэлгийн бэлэн байдлыг хангахтай холбоотойгоор танай эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн хангамж сайжирч чадсан болов уу?
-Эрүүл мэндийн төв маань тусламж үйлчилгээ нь илүү сайжирч байна. Бас коронавирустай холбоотой шаардлагатай анхан шатны тоног төхөөрөмжийг бид тусламжаар, хандиваар хангалттай тавьж байна. Жишээ нь, монитор гэдэг төхөөрөмж бидэнд байхгүй байсан бол, саяхан энэ төхөөрөмжийг авчирч суурилууллаа. Үүний үр дүнд том хүн, хүүхэд, нярай гэлтгүй бүх өвчлөлийг хянах боломжтой, бас яаралтай тусламжийн өрөөг сумын Засаг дарга шийдэж өгсөн. Ер нь яаралтай тусламж үзүүлэхэд шаардлагатай тоног төхөөрөмж, эмнэлгийн багаж хэрэгслийг бүрэн хангах ажил сайн хийгдэж байгаа. Түргэний машины хувьд ч гэсэн засаг даргын тусламжтайгаар машин бэлгэнд ирсэн. Нийтдээ одоогийн байдлаар 2-3 машин байгаа. Манай сумын хувьд төвөөс хамгийн хол алслагдсан зай нь 100 гаруй километр байдаг. Тиймээс байгаль цаг уурын онцлог, бартаатай хол зам туулах гэх мэт олон асуудал гардаг учир машин техникийн бэлэн байдал хамгийн чухал байдаг.
М.ЭНХЗАЯА