Энэ сарын 14-нд https://tayga.info/175138 сайт дээр нийтлэгдсэн “Западный Казахстан. Пороховая бочка с нефтью” нийтлэлийг товчлон орчуулж байна.
Өнөөдөр Баруун Казахстан Актюбинская, Атырауская (ЗХУ-ынхаар Гурьевийн), Мангистауская (хуучнаар Мангышлакын) Баруун Казахстаны (хуучнаар Уралын) гэсэн бие даасан таван мужаас бүрддэг. Хүн ам нь 1989 онд 2.122 сая байсан бол 2021 онд 2.942 болж өссөн. ЗХУ-ын үед Баруун Казахстанд оросууд хүн амын 3/1-ийг эзэлж байсан бол эдүгээ хөрш Атыраускын мужид хүн амын 6% болж буйгаас ч цөөн оросууд энд амьдардаг болсон учраас казак хүн ам эрс өссөн гэж болно. Энэ муж нь хүн амаараа улсдаа дунджид орох Актобе (513 мянга), Атырау (291 мянга), Уральск (234 мянга), Актау (194 мянга), Жанаозен (110 мянга) Кульсары (60 мянга) гэсэн хотуудтай. Өнөөдөр Актобе нь Казахстаны дөрөв дэх том хот юм. ЗХУ-ын үед Мангышлакский мужийн хүн амын бараг тал хувь нь оросууд байсан бол одоо энэ мужийн 91%, Кызылординскийн 96%, Атырауск 93%, Актюбинскийн 83%, Баруун Казахстан мужийн 77% нь казахууд болоод байна.
Баруун Казахстанд энэ улсын нефтийн гол үйлдвэрлэл орщдог. Энэ муж 2019 оны байдлаар улсынхаа эдийн засгийн 27%-ийг нефтийн үйлдвэрлэлээс бүрдүүлсэн байна. Ерөөс Казахстаны бүх уул уурхайн ¾ нь энэ мужид хамаарч улсынхаа нийт эдийн засгийн 45% -ийг бүрдүүлдэг. Энэ мужийн олж буй орлогыг хүн амд нь хуваавал жилийн ДНБ-ээр Итали болон Арабын Нэгдсэн Эмират улсын хооронд зогсдог. Энэ бол хэмжээгүй их баялаг гэсэн үг. Энгийн үгээр энэ мужийн жилийн орлого Узбекистан болон Беларусийн олж буйтай тэнцдэг бол Туркменистан, Азербайджанаас 20%, харин Киргиз болон Тажикистаныг нийлүүлснээс 3,5 дахин их орлого олдог юм. Актау нисэх буудал нь улсдаа томоороо гуравт ордог бөгөөд Атырау нисэх буудалтай нийлбэл жилд 1 сая зорчигч хүлээн авдаг. Энэ бүхэн дээр бүр социализмын үеэс цус урсган тэмцэж ирсэн арвин туршлагатай, Казахстан даяар эсэргүүцэл эхлүүлж жагссан иргэдтэйгээ цагдаа, цэргийнхэн нь нэгдэж ямар ч эмх замбараагүй байдал гаргаагүй, эрх баригчдаас чөлөөт сонгууль явуулж төр, засгаа цоо шинээр байгуулахыг шаардаж байгааг нэмэхээр Баруун Казахстан бол яах аргагүй эрх баригчдын хувьд “Нефть нэмсэн дарьтай торх” мөн.
Учир нь ерөнхий сайд, сайд, банкны тэргүүн байж байгаад Англи, Франц,Турк зэрэг гадаад улсад зугтан гарсан өөрсдийгөө сөрөг хүчний удирдагч гээд байгаа хүмүүс бол зүгээр л “Назарбаевын клан” гэх гэмт бүлгээс хөөгдсөн хуучин гишүүд. Харин жинхэнэ сөрөг хүчин Баруун Казахстаны жагсагсдаас төрнө.
ТОВЧХОН
БНХАУ-ын Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн (ДНБ) өнгөрсөн онд 8.1 хувиар өссөн тухай тус улсын Үндэсний статистикийн товчоо мэдээлэв. Өнгөрсөн онд БНХАУ-ын экспорт, импортын нийт хэмжээ өмнөх оныхоос 21.4 хувиар өсч, анх удаагаа 6 их наяд ам.долларын босгыг давжээ. БНХАУ-ын Гаалийн Ерөнхий газрын хэвлэлийн төлөөлөгч Ли Куйвэн өнгөрсөн оны гадаад худалдааны нөхцөл байдлыг танилцуулахдаа 2021 онд тус улсын гадаад худалдааны нийт хэмжээ 39.1 их наяд юаньд /6.05 их наяд ам.доллар/ хүрч, 2020 оноос 21.4 хувиар өссөн болохыг мэдэгдэв. “Энэ хугацаанд гадаад худалдааны салбарт тодорхойгүй, тогтворгүй хүчин зүйлүүд их тулгарсан. Мөн Хятадын эдийн засгийн хөгжилд эрэлт, нийлүүлэлтийн шок, хүлээлт үүссэн зэрэг олон асуудлууд тулгарч байлаа” гэж Ли Куйвэн хэлэв. Тэрбээр “Мөн энэ онд бид үргэлжлүүлээд олон саадтай тулгарах болно. Гэсэн ч Хятадын эдийн засаг уян хатан, урт хугацаанд өсөх үндсэн зарчим өөрчлөгдөхгүй бөгөөд энэ нь гадаад худалдааг тогтворжуулахад хүчтэй дэмжлэг үзүүлэх болно” гэж мэдэгдэв.
АНУ-ын ерөнхийлөгч Жо Байден Японы ерөнхий сайд Кишида Фүмиотой нэгдүгээр сарын 21-нд цахим уулзалт хийнэ гэж Цагаан ордны хэвлэлийн нарийн бичгийн дарга Жен Псаки мэдэгдэв. “Ерөнхийлөгч Байден ерөнхий сайд Кишидатай Энэтхэг-Номхон далайн бүс нутгийг чөлөөтэй, нээлттэй болгох хоёр улсын нийтлэг алсын хараатай бодлогын асуудлыг хэлэлцэхийг тэсэн ядан хүлээж байна” гэж тэрбээр мэдэгдсэн байна. Жо Байден, Кишида Фүмио нар мөн “Ковид-19”-тэй тэмцэх, уур амьсгалын хямралыг шийдвэрлэх зэрэг гол салбаруудад нягт хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, түүнчлэн дөрвөн талт аюулгүй байдлын яриа хэлэлцээний хүрээ (Австрали, Энэтхэг, АНУ, Япон)-нд авч хэрэгжүүлэх шинэ болон шинээр гарч буй технологийн салбарт хамтран ажиллах талаар хэлэлцэнэ гэж Цагаан ордны хэвлэлийн нарийн бичгийн дарга нэмж дурджээ.
Австри улс насанд хүрсэн бүх хүн амаа коронавирусийн вакцинд заавал хамрагдах шийдвэр гаргасан Европын анхны улс болов. Энэ оны хоёрдугаар сараас 18-аас дээш насны бүх иргэн коронавирусийн вакцин заавал хийлгэнэ гэж тус улсын Канцлер Карл Нехаммер мэдэгджээ. Энэхүү журмыг Австрийн парламент ирэх пүрэв гаригт батлах юм байна. Өмнө нь ковидоос сэргийлэх вакцинжуулалтад 14 ба түүнээс дээш насны бүх австричуудыг заавал хамруулахаар төлөвлөж байсан бол одоо энэ журмыг зөвхөн насанд хүрэгчдийн дунд хэрэгжүүлэхээр шийджээ. Харин жирэмсэн эмэгтэйчүүд болон вакцины эсрэг заалттай хүмүүст хамаарахгүй гэнэ. Канцлер Нехаммер энэ тухай хэвлэлийн бага хурлын үеэр мэдэгдэхдээ, вакцин хийлгэхээс татгалзсан хүмүүст 600-3600 еврогийн торгууль ногдуулна гэжээ.
BBC.CNN. REUTERS. CGTN.TASS. RIA Novosti-гоос бэлтгэсэн Г.АМАРСАНАА