Зөрчлийн хуулийн шинэчилсэн найруулга ирэх долдугаар сарын нэгнээс мөрдөгдөх болсон. Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн төсөл боловсруулах ажлын хэсгийн гишүүнээр ажиллаж байгаа хууль зүйн доктор, дэд профессор Б.Батзоригоос зарим зүйлийг тодрууллаа.
-Энэ хуулийг шинэчлэх болсон нэг шалтгааныг орчин үеийн нийгмийн амьдралд бий болсон шинэ үзэгдлүүдэд ялгамжтай хандаж, хариуцлага тооцох боломжтой, үр нөлөөтэй тогтолцоо бий болгоход оршино хэмээн хуулийн төслийн үзэл баримтлал заасан байна. Үүнийг тодорхой тайлбарлаж өгнө үү?
-Нийгмийн амьдрал байнга өөрчлөгдөхийн хэрээр хүмүүсийн хооронд үүссэн харилцааг зохицуулах шаардлага бий болсоор байдаг. Гэхдээ бүгдийг нь хуулиар зохицуулах боломжгүй, шаардлагагүй. Өмнөх бөгөөд өнөөгийн нийгэмд үзүүлэх хор хөнөөлтэй үйлдлийг эрүүгийн нэг хуулиар зохицуулдаг. Харин нийгмийн хор аюулаараа гэмт хэргээс бага зөрчлийг 200 гаруй хуулиар зохицуулж байсныг зөрчлийн нэг хуулиар зохицуулдаг болсон. Ингэснээрээ гэмт хэрэг, зөрчилтэй тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх нэгдсэн бодлого боловсруулж хэрэгжүүлэх боломжтой болж байна. Салбарын хуулиудаар амьдрал дээр хэрэгжүүлэх механизмыг нь бүрдүүлээгүй зөрчлийг хуульчлах явдал үгүй болно.
-Шинэчилсэн найруулгад тусгаснаар гэмт хэрэг, зөрчил хоёрыг өөр өөр салбарт хамруулан авч үзсэн байна. Үүнийг дагаад тооцох хариуцлага ч өөр болсон гэсэн?
-Их энгийнээр тайлбарлая. Хүнээр яривал мэс засал хийж эмчлэх өвчнийг гэмт хэрэг гэе. Эм, тариагаар эмчлэгдэх өвчнийг зөрчил гэе. Гэмт хэрэг, зөрчил нь өөрөө нийгмийн хорт хавдар, тахал гээд их сүртэй нэршил бас байдаг даа. Хүмүүсийн хооронд үүссэн маргаан, хуулийн хэрэгжилтийг хангахад төрийн хяналт шалгалт, хүмүүсийн хоорондын зан үйлийн горим журмаар зохицуулагдах боломжгүй болохоор зөрчлийн хуулийн зохицуулалтад оруулж торгох, эрх хасах зэрэг шийтгэл оногдуулдаг. Шалгах процесс нь ч энгийн байдаг. Хүний эрхэнд хязгаарлалт бага тогтоодог. Харин зөрчлийн хуулиар зохицуулах боломж хязгаарлагдаад ирэхээр эрүүгийн хуульд гэмт хэрэг гэж заагаад хорих, албадан ажил хийлгэх, маш өндөр хэмжээгээр торгох гэх мэт ял оноодог. Шалгах процесс нь нарийн. Шалгах явцад цагдан хорих, нэгжих, гүйцэтгэх ажил явуулах гэх мэтийн төвөгтэй арга ашигладаг.
-Зөрчлийн хуулийн нийтийн ёс суртахуун, хэв журмын эсрэг зөрчил гэсэн зүйлд олон нийтийн газар, авто зам, гудамж, талбайд бие зассан, эсхүл нус, цэр, тамхины иш, хог хаясан хүнийг арван нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно хэмээн заасан байна. ийм зөрчил үйлдэгдэж байгаа эсэхийг хэн, яаж хянах вэ?
-Таны дурдсан зөрчлийг өмнөх хуулиудаар зөрчил гэж тооцоод торгоно гээд заачихсан байдаг шүү дээ. Одоо 200 гаруй хуулиар зөрчил гээд хуульчилсан зөрчлүүдийг нэгтгэхээр хүмүүс гайхаад байна. Ингэж гайхаж байнаа гэдэг чинь энэ зөрчлийн хуулийн ач холбогдол тодорхой хэмжээгээр гарч байна гэсэн үг. Одоо төрийн бодлогоор таны дурдсан зөрчлүүд нийгэмд байх ёстой жирийн үзэгдэл юм уу гэдгийг тодорхойлох хэрэгтэй. Үнэхээр нус, цэрээ хаях нь байдаг л хэвийн үзэгдэл, үүнийг нийтийн ёс суртахууны хэм хэмжээгээр зохицуулбал ичээд дээрх үйлдэл гаргах нь багасна гэж үзвэл зөрчлийн хуульд тусгахгүй байж болно шүү дээ.
-Нийтийн журам зөрчих гэсэн бүлэгт “Орон сууцанд шөнийн цагаар бусдын амгалан тайван байдлыг алдагдуулсан бол хүнийг тавин нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг таван зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэж заасан. Тэгэхлээр хөрш айл нь гомдол мэдүүлэхэд торгоно гэсэн үг үү?
-Бас л орон сууцанд шөнийн цагаар бусдын амгалан байдлыг алдагдуулаад байвал хөрш нь ирээд та нар арай их дуу чимээ гаргаад байна гэхэд нь нөгөөдүүл нь ичиж зовоод за одоо болилоо гээд больж байвал заавал торгоод шийтгэдэг Зөрчлийн хуульд тусгаад байх шаардлагагүй. Нийгмийн ёс суртахууны хэм хэмжээгээр зохицуулчихаж болно. Одоо ийм шаардлага тавивал яах бол. Цагдаа ирж байж л асуудал зохицуулах шаардлага гарах байх. Зөрчлийг шалгадаг хянадаг байгууллагуудыг Зөрчил шалган шийдвэрлэх хуулиар тодорхой заагаад, зөрчлийг хэрхэн шалгахыг хуульчилж байгаа.
-Тэгвэл 7.3 дугаарт “Хүний нэр төр, алдар хүндийг гутаан доромжилсон худал мэдээллийг нийтэд дэлгэсэн, эсхүл мэдээллийн хэрэгсэл, нийтийн сүлжээгээр тараасан бол хүнийг нэг мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг арван мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэсэн заалтын талаар нэлээд маргаан өрнөсөн. Үүнийг Эрүүгийн хуульд оруулъя гэсэн санал ч УиХ-ын гишүүдээс гаргасан гэсэн. Энэ талаар хуульч хүний хувьд ямар бодолтой байна?
-Сэтгүүлчдийг бичсэн болгоных нь төлөө шийтгэх зохицуулалт биш байх. Таны хэлсэн зүйлээс харахад санаатайгаар бусдын нэр төр, алдар хүндийг гутаан доромжлохдоо хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг ашиглавал хариуцлага тооцно гэсэн байна. Харин энэ заалтыг сэтгүүлчдийн хууль ёсны ажиллагааг саармагжуулах, шударга сэтгүүлчийг айлгах, дарамтлах хэрэгсэл болгон ашиглаж байна уу гэдэг талаас нь харвал бас өөр. Ер нь нийгмийн сөрөг үзэгдэлтэй тэмцэх ганц арга эрүү, зөрчлийн хууль биш шүү дээ. Нийгмийн элдэв сөрөг үзэгдэлтэй тэмцэх төрийн бодлого үгүйлэгдэж байгаагийн нэг илрэл ингэж харагдаж байгаа юм болов уу. Өөрөөр хэлбэл, ийм зүйл орж батлагдвал сэтгүүлчийн үйл ажиллагааг зохицуулсан, эрх ашгийг нь хамгаалсан хууль нь дагалдаж гарах байх.