“Динамик” фитнессийн захиарал Б.Батнямтай ярилцлаа.
-Залуус бодибилдинг,фитнессийн спортоор хичээллэхийг амьдралын хэв маягаа болгочихож. Энэ нь нэг талаараа сайшаалтай ч уураг, нэмэлт тэжээлийн хэрэглээ хэрээс хэтэрч залуусын эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлөх болжээ. Уураг, нэмэлт тэжээлийг хэрхэн зөв зохистой хэрэглэх вэ?
-Аливаа зүйл хэмжээнээс хэтрэхдээ л хор болдог. Хоол ч гэсэн хэмжээ хэтрэхээрээ л хор болдог. Бүх зүйл сайн муу хоёр талтай байдаг биз дээ. Үүнтэй адил уургийг зөв зохистой хэрэглэвэл үр дүнгээ өгнө. Уургийг тухайн хүн хийж буй бэлтгэлийнхээ ачаалалд тааруулж хэрэглэх ёстой. Жин хасч, өөх хайлуулах уураг ч байдаг. Залуучуудын дийлэнх нь жингээ нэмж булчинлаг болохоор фитнесст очдог. Эмэгтэйчүүдийн дийлэнх нь жингээ хасах зорилготой фитнессийн зааланд ирдэг. Өнөөдөр эмэгтэйчүүд өөхөө хайлуулж жингээ хасахын тулд нүдээ ухаад өгөхөд ч бэлэн болчихож. Багш нартайгаа зөвлөж байж бэлтгэл сургуулилтдаа уураг хэрэглэх нь зүйтэй. Ямар ур чадвартай багш дээр яаж бэлтгэл хийж буй нь чухал.
-Уураг олон янз байдаг байх. Монголд чанарын баталгаатай, хийж буй бэлтгэлдээ зохимжтой уургийг хаанаас олж авч болох вэ?
-Мэдлэгтэй багш дээр бэлтгэл хийх хэрэгтэй. Зөвлөгөөгөөр нь л хэрэглэнэ. Уураг зардаг дэлгүүр, хувиараа зардаг хүмүүс уургаа л санал болгоно. Хүний эрүүл мэндийг бус хувийн ашиг орлогоо боддог. Томоохон дэлгүүрүүд ч гэсэн бүтээгдэхүүн нь борлогдож л байвал хамаагүй гэсэн хандлагатай болчихож. Нэг тамирчин гаргаж ирчихээд л “Энэ тамирчин ийм бэлдмэл хэрэглээд ийм болсон” гээд сурталчилдаг. Өнөөх өндөр тунтай эдийг нь анхлан хичээллэгсэд авч эрүүл мэндээ хохироогоод байна. Уураг худалдаж буй хүн хэрэглэгчдэдээ уургийн орц найрлага, хэрхэн зөв зохистой уух талаар зөвлөгөө өгдөг байх ёстой. Ний нуугүй хэлэхэд уургийн мэдлэг мэдээлэл муутай хүн “Ийм уураг авъя” гээд ороход, худалдагч нь “энэ чинь алга оронд нь энийг авчих” гээд л хэлж байх жишээтэй. Ийм гаж тогтолцоо хаа сайгүй байна. Үйлчлүүлэгчид өөрсдийнхөө эрүүл мэндэд анхаарч энэ талын мэдлэг мэдээлэлтэй болсон хойноо уураг хэрэглэх нь зүйтэй. Уураг гэдэг химийн бүтээгдэхүүн. Хэрэглээ хэтэрвэл хор гэдгийг ойлгох хэрэгтэй.
-Төмөр өргөж эхэлж буй хүүхдүүд юу суралцах шаардлагатай вэ?
-Хамгийн эхлээд биеэ халааж сурах хэрэгтэй. Биеэ халааж хөлсөө гаргана гэдэг өөр эрдэм. Үндсэн дасгалуудаа зөв техниктэй хийх нь энэ спортын үндэс. Уураг гэхээсээ өмнө үүнийг эзэмших шаардлагатай. Тухайн өдрийнхөө бэлтгэлийн оргил ачааллыг авна. Ачааллын үед зүрхний цохилт өндөр болдог. Дараа нь амьсгал болон сунгалтын дасгалууд хийж биеэ суллаж тайвшруулах нь чухал. Бие организм хэвийн хэмжээнд очиход нь шүршүүрт ороод хувцсаа солиод гарах хэрэгтэй. Анхлан хичээллэгсдийн хувьд энэ эхний алхам. Тэгээд л өдрөөс өдөрт бэлтгэлийн ачааллаа нэмээд явна. Энэ хэрээр тухайн хүний бодисын солилцоо сайжирдаг.
-Жингээ хасах гэж бялдаржуулах төвийг зорьдог олон хүн байдаг. Хөлсөөрөө эрдэсээ алдаж байж л хоолоо сойгоод байдаг хүмүүс бий. Жингээ хэрхэн хаях вэ?
-Фитнесст явж буй залуусын 70 орчим хувийг жин хасах гэж буй иргэд эзэлж байна. Турах гэж байна гээд өлсөөд байж болохгүй. Алдагдсан энергиэ хоол хүнсээр нөхнө. Эрүүл зөв хооллох хэрэгтэй. Өнөөдөр тахианы мах, будаа, ногоог л эрүүл хүнс гэж ойлгоод байна. Эрс тэс уур амьсгалтай оронд амьдарч байж тахианы мах, будаа идээд яваад байвал таарахгүй. Үхэр, хонины махаа идэх хэрэгтэй. Хаа байсан далайн орны хоол хүнс энд хэрэглээд нэмэргүй. Өөх тос ч тааруулаад хэрэглэх хэрэгтэй. Өөх тосыг боловсруулж байх ёстой цөс ажиллагаагүй болоод ирэхээр чулуужна. Өөх тос чинь яс, зөөлөн эдэд тэжээл өгдөг байхгүй юу. Хүн хоёр цаг тутам тааруулаад хооллож байх хэрэгтэй. Идсэнээ дасгал хийж шатаахаа мартаж болохгүй. Жингээ хасмаар байвал давсны хэрэглээгээ тана. Энэ нэг зүйлийг онцлоход хүний турна гэсэн сонирхол дээр фитнесс клубүүд тоглолт хийж бизнес болгоод байна. Төдөн 100 мянган төгрөг төлж тийм өрсөлдөөнд ороод ялагч болоод 10 саяыг хож ч гэх шиг. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас долоо хоногт хүн нэг кг-ыг л хасах нь зөв зохистой гэж зөвлөсөн. Хэтэрвэл эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөтэй. Өнөөдөр манайд өдөрт 200-300 грамм хасна 10 хэдэн хоногт 10 кг хасна, сард тэгнэ гэсэн реалити шоунууд байна. Энэ бол хүний эрүүл мэндийг чимээгүй үхэл рүү хөтөлж буй хэрэг. Иргэд ч чимээгүй үхэл рүү мөнгөө төлөөд хошуураад байна. Энгийн жишээ л татъя л даа. 1960-70-аад оны фитнессийн мундаг тамирчдыг дурдаж болно. Тэд тэмцээнд орохдоо их хэмжээний жин хаядаг байсан. Өнөөдөр ахмад буурлууд маань хөл, гар нь татанхай, дотор эрхтнүүд нь бүгд өвчлөлтэй байна. Залуугаараа зүрх нь хаагдаж нас барсан ч тохиолдол олон.
-Уураг дотоод эд эрхтнүүдэд гэмтэл үүсгэдэг. Ялангуяа ходоодонд. Дотоод эд эрхтнээ гэмтээлгүй, үр дүнтэйгээр яаж хэрэглэх вэ?
-Химийн гаралтай бүтээгдэхүүнээр ходоодыг нүдээд байж болохгүй. Уурагнаас үүдэж ганц ходоод ч биш, дотоод эд эрхтнүүдэд гэмтэл үүснэ. Дээрээс нь зүрх өндөр ачаалалтай ажиллаж байгаа учраас зүрхний гажигтай болох тохиолдол олон. Уургийг хүлээж авах биеийн эзлэхүүнээ тодорхойлж байж л зохистой хэрэглэх нь зөв.
Үнэндээ фитнесст явж байгаа залуучууд ганц нэг оролт хийгээд толины өмнө эргэлдэж хэдэн зураг дарж, хов базаж байгаад л гарч явж байна. Уургаа шатааж чадахгүй байна гэж ойлгож болно. Ер нь тэгээд хүчтэй уураг хэрэглэж байгаа бол нэг сар хэрэглээд сар завсарлаж дотор эрхтнүүдээ амрааж байх хэрэгтэй. Бэлтгэл хийхэд систем чухал. Хагас сар ачаалалтай бэлтгэл хийчихээд сар хаяад буцаад уураг уугаад хүнд бэлтгэл хийгээд л байж болохгүй. Бэлтгэлийн төлөвлөгөөгөө бүтэн жилээр гаргах хэрэгтэй. Эхний гурван сард ийм төлөвлөгөөгөөр ийм хэмжээнд очно. Үр дүндээ тулгуурлаж дараагийн бэлтгэлийн циклээ гаргана. Үүнийг зөв гаргаж өгөх багш л хэрэгтэй. Багш хариуцлагатай мэдлэгтэй байх хэрэгтэй. Хүн бүр математикч болох албагүй, аав ээж болдог шиг фитнессээр хичээллэсэн хүн болгон тамирчин болдоггүй. Сайн тамирчин болгон дасгалжуулагч болдоггүй. Тамирчин байх, дасгалжуулагч байх гэдэг тусдаа ойлголт. Хүн хүний бие физиологи өөр шүү дээ. Өөр өөр горимоор бэлтгэл хийнэ гэсэн үг. Энэ бүхнийг багш мэдэрч таарсан бэлтгэлийг хийлгэх үүрэгтэй.
-Багадаа дотор эрхтэн нь өвчилж байсан хүмүүс фитнессээр хичээллэхдээ юу анхаарах вэ. Ялангуяа зүрхэндээ мэс засал хийлгэж байсан хүн хичээллэх боломжтой юу?
-Ачааллыг бага багаар өгөх ёстой. Алгуур дасгаж явж байна . Өнөөдөр 10 минут алхсан бол маргааш 11 минут гэх жишгээр алгуурхан дасгах хэрэгтэй. Манайхны хэт яардаг зан байдаг шүү дээ. Бизнес хийхдээ ч тэр. Өнөөдөр мөнгө гаргаад маргааш нь ашгаа ихээр авахыг боддог. Үүнтэй адил нэг багш дээр очоод л сарын дотор сайхан булчинлаг, эсвэл тураад жин хаяхыг илүүд үздэг. Манайхан үүнийг амласан багш нар, фитнесс клубийг шүтчихдэг. Очоод л зургаа дараад цахимд оруулдаг. Хүрээллийн хүмүүс нь шуураад л хамтдаа эрүүл мэндээ устгуулж буй хэрэг. Элэг, бөөр муутай, цаашлаад үр тогтоох чадваргүй болж байна. Би дахиад хэлье. Ийм юм амлаж байгаа багш дасгалжуулагч нараас зайгаа барь. Нэмж хэлэхэд цахимд янз бүрийн хүмүүс янз бүрийн зөвлөгөө өгөөд хүмүүсийг эрүүл мэндийг устгаад байгаа бүлэг хүмүүс байна.
-Уургийг хэдэн настайгаасаа эхэлж хэрэглэвэл зохимжтой вэ?
-Фитнессээр хичээллэж тодорхой хэмжээнд ачаалал авч, хоол хүнсээр алдагдсан энергиэ нөхнө. Булчин нэмэхээр зорьж байгаа хүн өдөрт 4-5 удаагийн хоол идэж байх хэрэгтэй. Энэ нь хүний биед аминдэм болж очдог. Ийм жишгээр бэлтгэл хийхэд булчин томорч хүч нэмдэг. Хоол, бэлтгэл ханахаар хүч ахихаа болиод эхэлдэг. Энэ үед бэлтгэлийн төлөвлөгөөг чухал тодорхой хэмжээнд өөрчлөөд үзэх хэрэгтэй. Хоолны чанараа ахиулаад бэлтгэлийн төлөвлөгөөг өөрчлөхөд ахиад зогсоно. Ахиад л өөрчилнө. Урагшаа ахина. Бэлтгэл хийж буй бол сайн унтаж байх нь чухал. Өдөр 20-30 минут унтвал илүү үр дүнтэй. Энэ жишгээр эхний нэг жил уургаас авдаг аминдэмийг хоолоороо зохицуулаад явж болно.
-Анхлан хичээллэгсдэд уураг шаардлагагүй юм байна шүү дээ?
-Юу юуны духанд хүрэлгүй уураг гээд байх хэрэггүй ээ. 1990-ээд онд манай бодибилдингийн тамирчид чинь лапшагаа идээд, усаа уугаад л тэмцээнд ордог байлаа. Юун тэр уураг, витамин. Тив дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнүүдээс ороод явдаг л байсан шүү дээ. Бичлэгийг нь үзэхэд өнөөдрийн тамирчдаас нэг их дутаад байгаа юм анзаарагддаггүй.
-Допингийн төрөлд ордог уураг байдаг уу.Бодибилдинг, фитнессийн спорт үүнийг зөвшөөрдөг юм уу?
-Уурагнаас илүү стройд гэх допингийн асуудал манай спортод орж ирээд байна. Стройд бодибилдингийн спорттой маш нягт холбогдоод явж байна. Шинж тэмдэг нь илт мэдэгдчихсэн тамирчид зөндөө л байна. Стройд чинь хар тамхинд багтдаг элементүүд шингэчихсэн эд шүү дээ. Нүд нь тогтворгүй болоод сэрвээ нь босчихсон хүүхдүүдийг хараад гол харлах юм. Энэ төрлийн допингийг зардаг сүлжээ байна шүү дээ. Үндэсний аюулгүй байдлын хэмжээнд хүрчихлээ. Хуулийн байгууллага энэ тал дээр зохицуулалт хийх шаардлагатай.