Author: Ягааны Мөнгөнцэцэг

УИХ–ын гишүүн Г.Уянгатай ярилцлаа.

–АН, МАН, МАХН–МҮАН хамтран Засгийн газар байгуулж байна. Ингэж бүгдээрээ хамтрах нь улс орныг өнөөдрийн эдийн засгийн хүнд байдлаас гаргана гэж яриад байгаа. Та яаж харж байна вэ?

-Би итгэхгүй байна. Энэ засаг бол өмнөх МАНАН-гийн нэг хувилбар. Эдийн засгийг өөд татах тухайд энэ Засгийн газар хэдхэн тодорхой алхам хийх гэж байна. “Оюу толгой”, “Таван толгойг” зарах нь. Засгийн газрын өрийн босгыг нэмээгүй ч хувийн компаниудадЗасгийн газраас баталгаа гаргаж өгөх болж байна. Мэдээж Засгийн газрын өр нэмэгдэхгүй ч улсын өр нэмэгдэнэ. Одоо ч манай улсын өрийн гуравны хоёр нь хувийнхны өр, үлдсэн нь Засгийн газрын өр. Хэдхэн том компанид Засгийн газар өрийн баталгаа гаргаж өгөөд тэднээр дамжуулж зээл авна. Тэр нь мэдээж уул уурхайтай холбоотой компаниуд, банкныхан л байна шүү дээ. Тэдний асуудлыг л шийдэх гэж байна. Байгаа нөхцөл байдал нь бахь байдгаараа, олсон мөнгөө тэрүүхэндээ эргэлдүүлээд, төсвөө хэдхэн том компанийн өрийн барьцаанд тавьчихаар босч чадахгүй.

Манай эдийн засгийн цусны эргэлт банкуудад очоод бөглөрчихдөг юм. Систем энэ бөглөөсийг гаргаж чадахгүй байгаа учраас тэрүүхэн тэндээ цус нь нөжрөөд, хөл гар нь хөрөөд хөшчихсөн өвчтэй хүн шиг эдийн засагтай байгаа юм.

Засгийн газар өрийн баталгаа гаргаснаа өр биш зүтгэнэ гэдэг жаахан хүүхэд нүдээ аньчихаад бусдад харагдахгүй байна гэж итгэхтэй адил инээдэмтэй л хэрэг болж байгаа юм даа. Одоо МАНАН-гийн олигархиудаа тэтгэсэн, тэдэнд үйлчилдэг эдийн засгийг л эндээс харж болно. Өөр юу ч хүлээх хэрэггүй, эдийн засаг улам бүр олигархжина.

–Засгийн газрын бүтэц ойлгомжтой боллоо.Бүрэлдэхүүнд нь орж ажиллах сайд нар тодорхой болчихлоо. Хэр нүдээ олсон гэж бодож байгаа вэ?

-Ерөнхийдөө хийх ажлыг нь сая хэллээ, түүндээ хэрэгтэй гэж үзсэн хүмүүсээ л сонгож авлаа. Гэхдээ энд тэнд нь гоёл чимэг наахаа наадуул чинь андахгүй л дээ.

–Өнгөрсөн баасан гаригт УИХ–ын үйл ажиллагаа бараг шөнийн 1.00 цаг хүртэл үргэлжиллээ. Та нэлээд бухимдалтай байсан. Гэхдээ бүлгийнхээ асуудлыг тэнд тавих шаардлага байсан уу гэж шүүмжлэх хүмүүс байлаа…

-Энэ бол Монгол Улсын их хурал. Энэ дотор болж байгаа бүхнийг мэдэх эрх олон нийтэд бий. Ингэснээрээ Монголын төр хэрхэн ялзарч дуусч байгааг, зайлшгүй өөрчлөх шаардлагатайг мэдэж, үүний төлөө юу хэрэгтэй талаар хэлэлцүүлэг нийгэмд өрнөөсэй гэж хүсч байсан. Эцсийн дүндээ нийгэм ч Үндсэн хуулийн өөрчлөлт гарцаагүй гэдгийг олж мэдвэл энэ зовлонт үеийг хурдан гэтлэхэд нэмэртэй болов уу гэж бодох юм. Бүлгүүдэд байгаа талцал хуваагдал, зовлон ч бас л Монголын зовлон. Энэ бүхнийг анатомоор нь мэдэж байж зөв шийдэл олно шүү дээ.

–Шөнө дөлөөр хуралддаг дүрэм журмын талаар та асуусан. Гэхдээ Шударга ёс эвслийн бүлгээс болж чуулган орой хуралдахдаа хүрсэн гэлцэж байгаа…

-Хэнээс нь ч болсон юм, бүү мэд. Бүлэг юу байхав, МАХН өөртөө оногдсон сайд нараа томилох гээд л удсан бололтой юм.

–Парламентад суудалтай намууд эвсээд, хамтдаа улс орноо аваад явъя гэж байхад ганцаараа утоп зүйл ярих нь онцгүй байна гэж таныг дүгнэх хүмүүс ч байна…

-Үндсэн хуулийн өөрчлөлт хийж улс төрөө цэгцлээд улс орноо зөвөөр цааш авч явах тухай миний яриа тийм үл гүйцэлдэх мөрөөдөл үү, одоогийнхоо энэ байдлаар явсаар цэнгэлийн манлайд хүрнэ гэж итгэх нь үл гүйцэлдэх мөрөөдөл үү? Та юу гэж бодож байна. Би ямар ч утоп юм яриагүй. Бодит байдлыг хэлсэн, бодит гарцыг санал болгож байгаа. Одоо тэгээд хамтраад улс орныг хааш нь чирэхийг харцгаая л даа. Би бол буруу гэдгийг нь хэлж өөрөөс шалтгаалах бүхнээ л хийлээ.

–Үнэндээ таны чуулган дээр үг хэлсэн үйлдлийг популизм хийж байна гэдэг утгаар харах хүмүүс байсан. Та юу хэлэх вэ?

-Популизм гэдэг үг л чөтгөр дарах тарни нь болж дээ. Зарим нь энэ үгээ ч сайн мэдэхгүй, аягүй бол популизм гэдэг нь нэг иймэрхүү жижигхэн шар чөтгөрийг хэлдэг гэж боддог болсон бололтой. Би популизм биш бодит байдлыг ярьдаг. Харин манайхан өөрсдөө амьдралаас тасарчихаад миний ярьж байгааг популизм гэж бодоод байна. Энэ виртуаль сэтгэлгээ дээрээсээ доороо хүртэл, ялангуяа цахим орчинд түгээмэл байна. Монголд хоёр өөр ертөнц зэрэгцэн оршиж байгаа ч нэгнээ мэдэхгүй байна. Нэг дэх нь миний хэлдэг баруун зүүн дөрвөн зам, ордон-зайсан гэсэн тойрог, энэ тойрогт виртуал сэтгэлгээ ноёлсон, нөгөөх нь бодат ертөнц түүнийг бүслээд оршиж байгаа шүү.

Эмнэлгээр яваад шалан дээр хүүхдээ тэврээд хэвтэж байгаа ээжүүдийг харсан хүн энэрэнгүй нийгэм амжилттай байгуулж байна гэж итгэх үү? Цэцэрлэгээр орвол, захын хорооллоор явж үзвэл, сургуулиар орж үзсэн хүнд энэнийгэм хүмүүнлэг санагдах уу? Энэ чуулганы хуралдааныг цаг алгасалгүй үзсэн хүмүүс ардчилсан нийгэмд байгаа гэж ойлгох болж байна уу? Ийм орчинд миний хэлж байгаа бүхэн популизм биш бодат байдал юм байна гэдгийг тэд биш ч олон нийт ойлгож байгаа. 25 жилийн эрх чөлөө, хүмүүнлэг нийгэм, энэрэнгүй нийгэм, ардчиллын тухай популизм нь “хий үзэгдэл” болох нь батлагдаж, ирээдүй нь харагдахгүй, өтгөн мананд төөрөлдсөн өнөөдрийн нийгмийг бүтээсэн гэдгийг ойлго. МАНАН-гийнхан манан дотроо гэрэл гэгээтэй амьдарч байна гэж бодож байна. Харин би МАНАН-тай байна л гэж байгаа шүү дээ. Нэгэнт бий болсон бодат байдлыг ярьж, гарах гарцыг санал болгоод, хамтарч хийе гэж байгаа хүнийг ойлгохгүй, буруу цоллоод байна.

Оноо авах гэж энэ бүхнийг яриагүй, бусдыг өөрсөд шигээ бодох хэрэггүй л дээ. Би хуурч санал авдаг тэдэнтэй адил хүн биш. Шийдэл гарцаа олоод, гацаа Үндсэн хуульд байна шүү гэдгийг байнга хэлж байгаа. Энэ бол популизм бүүр ч биш. Харин ч сүүлийн үед улам олон хүн энэ гацааг олж харж байх шиг байна, С.Баяр ч гэсэн ярилцлагадаа хэлж л байна билээ. Энэ маш сайн хэрэг.

–Та ЗГХЭГ–ын даргад нэр дэвшсэн УИХ–ын гишүүн С.Баярцогтыг эсэргүүцэж байх шиг байна. Гэхдээ Н.Алтанхуяг огцорч, оронд нь Ч.Сайханбилэг боллоо л бол С.Баярцогт нарын хүмүүс засагт орж ирэх нь тодорхой байсан байх. Тэгэхээр С.Баярцогтыг эсэргүүцэх байсан бол яах гэж Н.Алтанхуягийг огцруулах кноп дарсан юм бэ гэдэг асуулт танд ирэх байх…

-Эхлээд наадахиа Ерөнхийлөгчөөс асуух хэрэгтэй. Миний хувьд Н.Алтанхуягийг огцруулахаар Ч.Сайханбилэг болно гэж лав төлөвлөөгүй. Харин Р.Амаржаргал болох гэж байсан санагдаж байна. Гэтэл парламентын бүлгийн гаргасан шийдвэрийг нам нь татаж аваад, ҮЗХ нь өөрчилсөн. Энэ үед төрийн эрх мэдэл хаана байсан бэ. ТэгээдАН-ын парламентын гишүүд нь ясаа булаалгасан нохой шиг гаслан, сүүлээ хавчиж ирээд намын шийдвэрийг парламентад тулгасан.

Үр дүн нь Ч.Сайханбилэг, С.Баярцогт гэдэг “МХЗЭ-ийн сиамын ихэр”. Энэ миний зуурсан бантан биш шүү. Нөгөө ариун нандин ардчилсан Үндсэн хууль нь хаана байна. Нэг нам л уландаа гишгэж байна. Дараа нь МАН-ын бүлэг яг ийм байдлаар өөрсдөө МАНАН-тсан муу нэр дуулахаас айж бас л Бага хурлаараа эвсэх шийдвэр гаргуулсан.

Миний бүхий л үйлдэл одоо байгаа Үндсэн хуулийг мөрдөхгүй байгааг илчлэх, хэн ч тоохгүй тэр тусмаа өмчилдөг АН нь нулимдаг энэ Үндсэн хуулийг өөрчлөх замаар нийгмийг өөрчлөх ёстойг харуулахад чиглэсэн. Шинэчлэлийн Засгийн газар л гэсэн, юу шинэчлэв?, одоо шийдлийн Засгийн газар л гэнэ, юу шийдэх юм. Засгийн газрын нэр хоч нь хүртэл харин ч популист санагдахгүй байна гэж үү.

–Ер нь Ардын намаас сайдад нэр дэвшигчдийг та яаж харж байна. Үнэндээ өнгөрсөн 2012 оны сонгуулийн дуулианаар Өвөрхангайн хоёр гэдэг нэр автлаа алдаршсан С.Чинзориг, Н.Төмөрхүү нар ороод ирлээ. Ардын нам тэдний гомдлыг ингэж л тайлж байхшиг байна…

-МАНАН-гийн л идэвхтнүүд гэж харж байна.

Гомдлыг нь АН тайлж байгаа юм биш үү. Гишүүнийг чинь авчихсан учраас сайд бол гэж. Наад хоёр намыг чинь салгаж ойлгох ямар ч аргагүй болсон.

–Нөгөө талаар У.Хүрэлсүхийг сайд болгох гэж Ардын нам Засгийн газрыг огцруулсан ч юм шиг болчихлоо. Нөгөө УИХ–ын гишүүнээсээ татгалзаад явсан хүнийг эргээд сайд болгох нь хэр нийцтэй юм бол. Та юу хэлэх вэ?

-Одоо үйлчилж байгаа системээр нам, фракцаас хэн ч ямар ч арга замаар орж ирж сайд болох бололцоотой, тэр ёсоор л явж байна. Тийм л учраас Үндсэн хуулиа өөрчилье, төрөө зөв болгоё гээд байгаа юм. Нам, фракцын систем бол магадгүй хамгийн адгийн амьтныг ч төрийн толгойд гаргаж ирнэ. Яг жинхэнээсээ Монголд нам байхгүй. Жишээ нь АН бол фракцуудын нэгдэл. Аль нэг фракцад орохгүйгээр жинхэнэ намын, үзэл санааны, үндэсний эрх ашгийг ярьж тэнд оршин тогтнох аргагүй. Фракцдаа үнэнч байж, тэндээ нөхөрсөг байж чадвал л дараагийн сонгуульд тойргоо авч чадна, сайд болж болно, албан тушаалд очиж чадна. Хамгийн энгийн дүрэм. Хэн түүнийг гаргаж ирсэн, түүнд үнэнч байх адгуусны энгийн зарчим. Өнөөдөр З.Энхболдод, Ц.Элбэгдоржид гэх мэтээр хувь заяагаа, бооцоогоо энэ хүмүүст тавьсан хүмүүс л байгаа. Нөгөө талаасаа тойрсон хүмүүсийнхээ эрх ашгийг хангаж чадахгүй бол дээрх нь бас яг Н.Алтанхуяг шиг тасчуулна л гэсэн үг. Ийм л намууд төр барьж байна даа. Тийм л учраас дахиад Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөө ярьцгаая. У.Хүрэлсүхийн тухайд фракцгүй гэж бахархдаг МАН-ын “Зүүний хүчний холбоо” гэдэг фракц хүчтэйг харуулж байна. Гэхдээ ялаагүй, МАН, АН-ын фракц гэж байхгүй, харин МАНАН-гийн фракц гэвэл оновчтой.

–Энэ мэтчилэн шүүмжлэлтэй хандах хүмүүс нэр дэвшигчид дунд байгаа. Гэлээ ч тэднийг нэгэнт дэмжээд томилоод явах нь тодорхой болж байх шиг байна. Энэ тохиолдолд таны хувьд цаашид ямар байр суурь баримталж явах бол?

-“Шударга ёс” нь хүртэл МАНАН-д идүүлчихлээ. “Шударга ёс” гэдэг нэрийг манай бүлгийнхэнд хамаатуулж хэлэхэд хэл эвлэхгүй болов. Одоо юу хэрэгтэй вэ, хяналт л хэрэгтэй. Хяналт талд нь ажиллана. Гэхдээ би энэ улайрсан үйл явцыг зогсоож хүчрэхгүй байж магадгүй, харин илчилж чадна.

–Магадгүй “Шударга ёс” эвслээсээ гарах хэмжээнд хүрч магадгүй ч болчихсон юм шиг хандлага танаас сүүлийн үед харагдах боллоо?

-Гарах бол хамгийн амар­хан. Зөвөөр шийдэх үүргийг амлалтаараа хүлээсэн хэд хэдэн чухал асуудал эвсэлд бий. Эхнээсээ эхэлж байна, одоо Оюутолгойн асуудал юу юугүй ороод ирлээ. Хэрэв Оюу толгойн асуудлаар амлалтынхаа эсрэг ажиллавал эвсэл хий үзэгдэл болно. Намайг гарахаас урьдаад Шударга ёс байхгүй болчихоод байнаа, наана чинь.

–Шударга ёс эвслийн бүлэг дотооддоо үл ойлголцол ихтэй байгаа гэсэн. Чухам ямар асуудал байгаа юм бэ?

-Дотооддоо их сайхан ойлголцолтой эвийн цавуу шиг нам эвсэл энэ парламентад бас байна уу.

–Танай эвслээс сайдад нэр дэвшсэн гурван хүний талаар ямар байр суурьтай байна. Үнэхээр хариуцсан салбартаа сэтгэлд хүртэл ажиллаж чадахболов уу?

-Удахгүй харуулах биз дээ, надад одоо хэлэх зүйл алга.

-“Шударга ёс” эвсэл М.Энхсайханаас гадна хоёр сайдаа нэр дэвшүүлэх гэж бөөн юм болсон тухай сураг сонсогдох юм. Бүгд л албан тушаалын төлөө зүтгээд, зарим нь уйлж дуулсан тухай ч жиг жуг бий. Үнэхээр тийм зүйл болсон юм уу?

-М.Энхсайхан даргыг МҮАН-ын дийлэнх олонх дэмжиж нэр дэвшүүлсэн, МАХН-ын тухайд нэр дэвшигчдээ яаж гаргаж ирснийг мэдэхгүй юм.

–М.Энхсайхан даргын хувьд томоохон төслүүдийг хариуцан ажиллахаар болж байна. Таны шүүмжлэлтэй хандаад байдаг “Оюу толгой“, “Таван толгой” төслийг сайжруулах болов уу?

-Одоогоор М.Энхсайхан дар­га хуулиар юу хийх нь тодор­хойгүй, ямар ч эрх мэдэлгүй байна. Төсөвгүй, аппаратгүй, оффисгүй, тамгагүй. Мантуун бууз гэж бодсон чинь мантуу авчих шиг л боллоо. Ер нь бол энэ үйл явц нэг хүнээс шалтгаалахаасаа өнгөрсөн. Тэгээд ч М.Энхсайхан дарга Ерөнхий сайд болоогүй уч­раас юу ч өөрчлөхгүй л бо­лов уу. Оюутолгойг чадвал сайжруулаасай, чадахгүй бол хийх нүгэлд нь битгий орол­цоосой л гэж бодож байна. Муу үйлийн баг болох хэрэггүй бизээ.

–Танай бүлгийн дарга яамгүй сайд бий болгох гэлээ гээд шүүмжлээд байсан. Гэтэл бүр МҮАН–ын даргыг яамгүй сайд болгочихлоо?

-Энэ Засгийн газар ч зүйрлэвэл нэг хуйцайрхуу л юм юмны холимог маягтай болчих шиг боллоо. Ингэвэл дагуулж өгдөг талх, мантуу нь манай дарга бололтой юм уу даа.

–Эцэст нь асуухад ямар ч байлаа гэсэн шинээр бүрдэх шийдлийн гэж нэрлээд бай­гаа эвслийн Засгийн газар бүрдчихлээ. Үлдсэн хоёр жилийн хугацаанд яаж ажил­лаасай гэж хүсч байна вэ?

-“Оюу толгой”, “Таван толгой”-г битгий тавиад туучихаасай гэж чин сэтгэлээсээ залбирч сууна, харин тэнгэр миний энэ залбирлыг энэ манан, хэрүүл дундаас харж, сонсохгүй байх шиг байна. Үндсэн хуулийн өөрчлөлт рүүгээ орж улс төрийн гацаанаас гарах ажлаа шуурхай эхлээсэй гэж бодож байна.

Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ

Эдийн засгийн хөгжлийн дэд сайд асан О.Чулуунбаттай ярилцлаа.

–УИХ шинэ Ерөнхий сайдаа томилчихлоо. Ч.Сайханбилэгийн Засгийн газар хэр ажиллах бол гэдэг дээр таны бодол ямар байгаа вэ?

-Манай эдийн засгийн ерөнхий дүр зураг муудчихсан энэ үед засгаа сольсон ньмуу зүйл биш. Угаасаа гадаад зах зээл Монголыг хангалтгүй гэдэг үнэлгээгээр үнэлчихсэн байна.Монголтой холбоотой хувьцаа олон улсын хөрөнгийн биржүүд дээр унаж байна. Дээрээс нь төгрөгийн ханш юу ч биш боллоо.Ийм байхад өөрчлөлт хийх нь зайлшгүй. Цагаа ч олсонбайх.

–Гол нь шинэ Засгийн газар яаж ажиллах юм бол доо. Хүнд байдлаас гаргаж чадах юм болов уу?

-Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг “Эдийн засаг, эдийн засаг, эдийн засаг” гэж хэлж байна лээ. Энэ бол бизнесийн болоодхөрөнгө оруулалтын,засаглалын таатай орчин бий болгоно гэсэн үг байх. Энэ утгаар нь ойлгоод олзуурхаж байгаа. Ингэж хэлсэн шигээ ажиллах болов уу гэж найдаж байна. Би өнгөрсөн долоо хоногт Хонконгт хөрөнгө оруулагчдын уулзалтад ороод ирлээ. Тэд ч Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайдын үгийг сайны дохио гэж хүлээж авсан хандлагатай байна лээ. “Одоо л бизнес, хөрөнгө оруулалтыг ойлгодог Ерөнхий сайд гарч ирлээ” гэдэг байдлаар хүлээж авч байна.Үнэхээр тэдний ойлгож байгаа шиг ажиллабал сайн л байна.

–Ер нь гадаадын хөрөнгө оруулагчдын Монголын талаарх ойлголт ямар байх юм?

-Монголоос эдийн засаг, бизнес, хөрөнгө оруулалтын сайн дохио ирээсэй гэж хүлээцгээж байна.Үнэндээ манайд хууль эрх зүйн орчныг сайжруулахаас илүү засаглалын гажуудал Монголын нэр хүндийг гутаагч,хөгжлөөс хойштатагч болон хувирчихаад байна.Тэр нь юу гэсэн үг вэ гэхээр төр өөрөө бизнест хутгалдаж,хувийн салбараа түлхээд байна шүү дээ. Эцэстээ энэ нь дарангуйлал болон өргөжиж байна.

Саяхан гадны нэг хөрөнгө оруулагчтай уулзаад ярьж байтал нэг зүйлийг хэлж байна лээ. Юу гэхээр”Танайх хуулийг үнэхээр завхруулах юм аа. Саяхан манай нэг танил Сайншандад зочид буудлынхаа өрөөнд тамхи татчихжээ. Бодвол хориглох тэмдгийг нь хараагүй юм уу эсвэл тэр тэмдэг нь байгаагүй юм уу. Гэтэлтүүнийг саатуулаад, бичиг баримтыг нь хурааж, бөөн чирэгдэл учруулсан байгаа юм. Уг нь бол хуулийн дагуу50 мянган төгрөгөөр торгох ёстой биз дээ” гэсэн юм. Үнэндээ манайхан 50 мянган төгрөгөөс илүү мөнгө авахын тулд тэгж аашилж байгаа нь тодорхой.Гадаадын хөрөнгө оруулагчдад хандах манайхны хандлага ийм л байна. Тэгэхээр яаж хөрөнгө оруулагчдыг бид татах вэ.Энэ бол ердөө засаглалын гажуудлын илрэл.Үүнээс л татгалзах ёстой.Гааль, татварынхан төрийн нэрийн өмнөөс хэмжээгүй эрх дарх эдэлж, дарангуйлал тогтоож болохгүй л дээ. Оронд нь дэлхийн зах зээл дээрх хувийн салбаруудыг Монголд оруулж ирэх сувгийг нээх хэрэгтэй.Аль болох их мөнгө орж ирэх тааламжтай нөхцөлийг бий болгох ёстой. Харамсалтай нь сүүлийн тав, зургаан жилбайгаль орчноо хамгаалах нэрээр уул уурхайн салбарт орж ирэх мөнгөний урсгалыг хумьсан.Мэдээж байгаль орчноо хамгаалах нь бидний үүрэг. Гэхдээүр хүүхдээ өлсгөлөн, боловсролгүй хүн болгож өсгөх эрх бидэнд байхгүй шүү дээ.

–Эдийн засгийн орчин, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг сайжруулахын тулд тэгвэл шинэ Засгийн газар яаж ажиллаасай гэж та харж байна вэ?

-Юуны түрүүнд УИХ-ынхаа түвшинд ойлголцох хэрэгтэй. МАН, АН, Шударга ёс эвсэл хамтраад ажиллах нь үр дүнтэй.Бусдыг нь Ерөнхий сайдөөрөө мэдээд хийх биз ээ.

–Шинэ Ерөнхий сайд бүтээн байгуулалтын ажлыг урагшлуулна, том төслүүдийг гацаанаас гаргана гэж яриад байгаа…

-Зоригтой л хөдлөх ёстой. Хэн нэгэнд таалагдахгүй болов уу гэж айж эмээвэл тэгээд ажил урагшлахгүй. Бид чинь чөлөөт зах зээлийн орон байлаа. Гэтэл өнөөдөр командын, хараат зах зээл рүү шилжчихээд байна шүү дээ.Залгамж чанар байхгүй, туйлбаргүй бодлоготой байна. Долоо хоногийн дотор хэдхэн хүн тохироод баталчихсан хуулид лөнөөдөр Монгол Улсыг баллаж байна.Монгол Улс ардчилсан орон болъё, дэлхийн том зах зээлийн нэг хэсэг болъё гээд байгаа юм болдүрмээр нь тоглох хэрэгтэй.Тэгэхгүй байхаар чинь хэн бидэнтэй ажиллах юм бэ. Гар барих гэж ирээд алгадчихдаг хүн байж болохгүй биз дээ. Үүнийгээ л өөрчилмөөр байна. Үүний тулд ард түмний эрх ашгийн төлөө улс төрийн намууд хамтраад зүтгэх ёстой.

–Таны хэлснээр гурван намхамтрах боломж хэр байдаг юм бол. АНМАН хоёр хамтарвал бид орохгүй гэх зэргээр танай намынхан яриад байгаа сонсогдох юм?

-Тэр нь, энэ нь гомдоно, тунина гэдэг бол улс төрийн асуудал биз. Чухам яаж тохиролцохыг мэдэхгүй юм. Надад үнэндээ улс төрд оролцох сонирхол алга.Харин монголчуудын амьдралын түвшинг сайжруулж, эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтаа өөд нь татахын тулд улс төрийн хүчнүүд хамтраад ажиллабал үр дүнтэй гэж л бодох юм.Ялангуяа ашигт малтмал лицензийн асуудлыг гацаанаас гаргаж шийдэх хэрэгтэй. Мөнгө орж ирэх хууль эрх зүйн орчноо сайжруулах ёстой байна.

–Чингэс бондын өрөөс эхлээд шаналгаатай асуудлууд манайд их байна л гэх юм?

-Чингэс бондоор мөнгө босгох үед бид хөрөнгө оруулагчдад “Энэ мөнгийг эргэн төлөгдөх сайн төслүүдэд зарцуулна” гэж амласан. Тэд ч “Та нар наад мөнгөө төсвөөс гадуур зарцуулна шүү” гэж хэлээд өгсөн юм. Тэгтэл бид тэр мөнгийг авангуутаа зам тавьж, гудамж зассан шүү дээ.Тийм учраас Олон улсынвалютын сан”Бондын мөнгийг төсөвтөө суулга” гээд байгаа юм.Бондын мөнгийг гадныхны хэлдгээр тансаглалын төсөлд зарцуулсан учраас тэр.Үнэндээ дэлхийн бусад орнууд өндөр хүүтэй зээл авчихаад хэзээ ч зам тавьдаггүй юм. Зам тавих ажлыг зөвхөн төсвийн мөнгөөр хийдэг юм.

Харин одоо шинэ Засгийн газар өмнөх засгаас өөрөөр ажиллана гэдэг дохиог өгөх хэрэгтэй.Авсан зээлээ түргэн хугацаанд ашиг олох төсөлд зарцуулна гэдэг байдлаар ажиллах хэрэгтэй. Тэгвэлөрийн хязгаарыг нэмэгдүүлэх саналыг МАНдэмжиж магадгүй.

–Яасан ч нэмж өр тавихыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гээд байгаа шүү дээ?

– Манайх хоёр, гурав биш 20, 30 тэрбум ам.долларын өр тавьсанч төлж чадна.Авсан зээлээ үр ашигтай төсөлд зарцуулж чадвал шүү дээ. Хамгийн гол нь тэгж чадалгүй мөнгөө газарт булаад байгаа учраас өрийн хязгаарыг нэмэгдүүлэхээс болгоомжлоод байгаа биз.

–Нөгөө талаар Ч.Сайханбилэг сайд өмнөнь Н.Алтанхуягийн танхимд ажиллаж байсан учраас түүнээс өөрөөр ажиллахгүй байх гэдэг таамаг бий болов уу?

-Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэгийн хэлсэн үгийг олзуурхаад байгаа шүү дээ. Хамгийн гол нь Ерөнхийлөгчийн санаачилсан том төрөөс ухаалаг төр рүү гэдэг уриалгыг бодит болгох хэрэгтэй байна.Тэгвэл хэтдээМонголд сайд болъё гэдэг хүн олдохгүй. Улс төрд орох мөрөөдөлд умбасан залуучууд байхгүй болно шүү. Зөвхөн бизнес хийе, бүтээн байгуулъя гэдэг хүсэл эрмэлзэлтэй залуучууд олширно.

–Валютын ханшийн талаар одооямар бодлого явуулах хэрэгтэй гэж бодож байна…

-Валютын ханш бол эдийн засгийн нүүр царай. Тийм ч учраас өнөөдөр эдийн засаг муудаж байна. Уг нь манай дотоодын банкуудад сайнактив байна. Тэр зээлүүдийн ард үр ашигтай үйлдвэрүүд ажиллаж байгаа.Үүнийгээгадагш нь гаргаж худалдах чухал үүргийг Монголбанк гүйцэтгэж болно. Гэтэл тэгж чадсангүй. Зах зээлд үнэ тогтворжуулах нэрээрбэлэн мөнгө гаргачихлаа шүү дээ.Энэ бол дэлхийд байхгүй практик.

–Гэхдээ Ерөнхий сайд энэ бодлогыг үргэлжлүүлэх юм шиг байна лээ?

-Тэгвэл ханшийн уналт үргэлжилнэ. Монголын төгрөг уналттай байхад гадны хөрөнгө оруулалт бүр ч орж ирэхгүй.

–Таны хувьд Эдийн засгийн хөгжлийн дэд сайд байсан. Одоо яах бол. Хэрвээ танай нам засагт хамтрахгүй гэвэл ямар нэгэн суудалд очихгүй байх?

-Улс төрийн сэдвээр яримааргүй байна. Би яах вэ.Гол нь улс орны эдийн засгийн асуудал өнөөдөр чухал байна.

–Ч.Улаан, Д.Тэрбишдагва та гурвыгнамынхан чиньжийгээд эхэлсэн.Сая Н.Энхбаяр дарга ирээд та нарыгнамынхаа Гүйцэтгэх зөвлөлөөс хөөсөн ч гэх юм?

-Тийм юм байхгүй. Бид намдаа ямар ажил хийж байсан тэр хэвээрээ л байгаа шүү дээ.

Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ

УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүүтэй ярилцлаа.

–АТГ-тямар учраас шаардлага өгөх болсон юм бэ?

-АТГ үйл ажиллагааныхаа тайланг Хууль зүйн байнгын хороонд ирүүлсэн. Үүнтэй нь танилцаад УИХ-ын гишүү­нийхээ зүгээс шаардлага хүр­гүүл­сэн. Яагаад гэвэл АТГ-ыг би УИХ-ын дэргэдэх байгууллага гэж ойлгодог. Тийм учраас УИХ-ын гишүүд энэ байгууллагатай нягт хамт­ран ажиллах ёстой. Тэд муу ажиллабал буруу нь УИХ дээр тохогдоно. Сайн ажиллабал УИХ-ын нэр л гарна.

–Тэдэнд ямар шаардлага тавив?

-Нэгдүгээрт, Амарбатаа, Энхтөрөө хэвлэл мэдээллийн ажилтан байхаа болио. Хоёрдугаарт, өмгөөлөгч нарыг битгий ад үзээд бай.Хууль зөрчсөн гэвэл өнөөдөр нэг л өмгөөлөгч хууль зөрчсөн байх. Нийтээрээ хууль зөрчсөн юм байхгүй. Тэгээд ч өнөөдөр нэг хүн мянган өмгөөлөгчтэй байсан ч болно. Энэ бол хүний эр­хийн асуудал. Гуравдугаарт,бусдыг аль болох цагдан хорьдоггүй байгаач гэдэг гурван зүйлийг л шаардаж байна.

–Таны шаардлагууд нарийн үндэслэлүүдтэй байх…

-Тэртэй тэргүй өнөөдөр олон нийт АТГ-ын үйл ажиллагаанд шүүмжлэлтэй хандаж байна. Гэхдээ аль ч байгууллагад алдаа, оноо байдаг. Албан тушаалаа ашиглаж, хууль бусаар эд мөнгө олохын эсрэг тэмцэх нь зөв. Харамсалтай нь АТГ-ын өнөөдрийн нөхцөл байдал үнэхээр хачирхалтай байна. Яагаад гэвэл АТГ-ыг хянах эрх хэнд ч алга. Хуучинпрокурорын дэргэдэх мөрдөх албанд АТГ-ын мөрдөн байцаагч, хэрэг бүртгэгч болон тодорхой албан тушаалтнуудыг шалгах эрх байлаа. Гэвч одоо алга болсон. Тиймээс АТГ өөрөө өөрийгөө шалгадаггүй л юм бол өөр хэн ч тэднийгшалгахаасаа өнгөрсөн. Та нар анзаарсан байх. Саяхан Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийг огцруулахын өмнөх өдөр АТГ-ынхан прокурорын байгууллагатай хамтран хэвлэлийн бага хурал хийлээ. Энэ бол маш ноцтой. Шууд улс төрийн зорилготой гэдэг нь илт байна. Өнөөдөр үйлчилж байгаа Эрүүгийн байцаан шийтгэх тухай хуулиар бол мөрдөн байцаагч тухайн этгээдийг яллах болон цагаатгах баримтыг цуглуулах ёстой. Гэтэл зөвхөн яллах талын баримтнотолгоог хөөцөлдөж, түүнийхээ талаарх мэдээллийг олон нийтэд цацаж байна. Энэ нь хүмүүст айдас, түгшүүр төрүүлээд байна. Хамгийн гол нь чиглэл өгөх эрх бүхий албан тушаалтнууд нь прокурортойгоо нийлээд мөрдөн байцаалтын ажиллагаа дуусаагүй хэргүүдийн тухай олон нийтэд мэдээлээд байгаа нь аюултай байна. Мөрдөн байцаалтын ажиллагаа дуусчихсан бол хамаа алга. Энэ хэргийг ийм зүйлүүдээр нотоллоо гээд эрх бүхий албан тушаалтнууд зарлаж болно. Н.Энхбаяр даргыг ганбөмбөлөг, tv9-ийг завшсан гээд зарлаад байсан.Гэтэл шүүх дээр үгүйсгэгдсэн шүү дээ. Ийм хариуцлагагүй, хүний нэр төрд халдаж болохгүй л дээ. АТГ ямар зорилгоор ийм балай юм хийгээд байдгийг ойлгохгүй байна. Өнөөдөр Тагнуул, Цагдаагийн байгууллага мэдээллээ зөвхөн хэвлэл мэдээллийн ажилтнаараа дамжуулж цацдаг. АТГ-т ийм үүрэгтэй мэдээллийн ажилтан байдаг юм билээ. Харамсалтай нь тэр хүн хэвлэлийн бага хурал хийж байсныг хэн ч хараагүй. Харин чиглэл өгөх эрх бүхий албан тушаалтнууд нь сар бүр ажлынхаа үйл явцыг танилцуулахнэрээр дуулиан тарьсан хэргүүдийг зарлаж, тэр тэндээс тэдэн төгрөг идсэн, уусан гэх мэтээр яриад байгаа нь зохисгүй.

–Хоёр дахь үндэслэлийн тухайд?

-АТГ өмгөөлөгч нартай хамтарч ажиллаж чадахгүй байна. Өмгөөлөгч бол өмөө­рөгч биш хууль хэрэгжүүлэгч. Харамсалтай нь өнөөдөр өмгөөлөгчийг хамгаалахаас өөр гарцгүй болчихсон тогтолцоо руу шилжчихлээ. Өмгөөлөгчийг буруутгах, өмгөөлөгч рүү дайрах хандлага их байна. Үнэндээ өмгөөлөгч гэдэг бол хөндлөнгийн хүн. Тухайн этгээд хэрэг хийсэн үү, үгүй юу хамаагүй. Хуулиа хэрэгжүүлж, хүний эрхийг л дээдлэх үүрэгтэй. Мөрдөн байцаагчид хуулиа мөрд гэдэг шаардлагыгтавих үүрэгтэй хүн. Ийм учраас дэлхийн жишгээр бол өмгөөлөгчид давуу эрх олгодог. Тийм учраасөмгөөлөгч авсан л бол хэн чтайвширдаг. Гэтэл манайд тийм зүйл алга. Өмгөөлөгч нь өмгөөлөл хүсэхэд хүрчихээд байна. Намайг өмгөөлөгч хийж байхад ч тийм байсан. Одоо ч хэвээрээ. Өмгөөлөгчийн холбоо гэдэг хиймэл бүтэц өмгөөлөгчөө өмөөрч чадахгүй байснаас болж аль ч үгүй боллоо. Хуульчдын холбоо нь яагаад үүнийг анхаарахгүй байна. Ийм учраас л АТГ-т шаардлага хүргүүлсэн юм.

–АТГ гэдэг бол хуучны НАХЯ болчихлоо гэдэг шүүмжлэл сүүлийн үед их гарч байна л даа?

-Яахав АТГ-ыг бий болсноос хойш нэг үеэ бодвол эрээ цээргүй идэж уудаг байдал багасч, айхгүй ч гэсэн аягүй гэгч болсон байж магадгүй. Гэхдээ хэмжээгүй эрхтэй болчихоод байна. АТГ-ын дээр хөх тэнгэр байдаг болчихсон юм уу гэмээр байна.АТГ-ынхан шүүгчийг, прокурорыг хянаж байна. Тиймээс ард түмэн шүүмжлээд байгаа байх л даа. Миний хувьд нэг зүйлийг ерөөсөө ойлгохгүй байна. Яагаад хүмүүсийг 461-тхориод байгааг нь ойлгохгүй юм. Хүн амины хэрэгтэй бол хорьж болно. Дээрэм, хүчин буюу бусдын амь нас, бие эрхтэнд халдсан бол тухайн этгээдийг нийгмээс тусгаарлах ёстой. Харин тодорхой эрх бүхий албан тушаалтан хэрэг хийсэн бол ажлаас нь түдгэлзүүлж байжшалгах ёстой. Хэрэв буруугүй нь тогтоогдвол ажилд нь буцаагаад тавьдаг. Буруутай бол шоронд хорьдог ийм л тогтолцоо үйлчлэх ёстой. Гэтэл хэн нэгнийг шууд 461-т аваачаад бүтэн жил хорьсны дараа шүүхээр гурван жилийн ял өгч байгаа тохиолдол байна шүү дээ. Юу гэсэн үг вэ. Бүтэн жил тэр хүнийг хорьж, залхаан цээрлүүлснийхээ дараа гэм буруутайг нь тогтоож байна. Ийм аргаар хүнийг залхаан цээрлүүлээд зогсохгүй, хүний аминд хүрч байна. Амарсайхан гэдэг хүн нас барсан байх аа. Эс үйлдлээрээ хүний аминд хүрч байна гэдгээ АТГ-ынхан ойлгох ёстой.

АТГ-ынхан тайландаа нүүрс хөтөлбөрийн хэргээр шалгагдаад байгаа Тулга гэдэг хүний тухай дурдсан байна лээ. “20 гаруй хоног эм ууж, явах дасгал сайн хийгээд дахин ир гэдэг эмчийн шийдвэрийг үндэслэн цагдан хорих 461 дүгээр ангид шилжүүллээ” гэсэн байна. Хаашаа юм дасгал сайн хийл гэсэн учраас 461 рүү явуулж байгаа юм уу. 461 гэдэг чинь фитнессийн газар юм уу. Эсвэл эмнэлэг болчихсон юм уу. Ийм үндэслэлээр хүнийг шоронд хийж болохгүй биз дээ. Өнөөдөр бид олон улсын авлигын эсрэг байгууллагуудтай холбогдчихлоо.

Хүний эрхийг дээдлэх уриан дор ардчиллыг хөгжүүлж байна. Энэ тохиолдолд ийм байж болохгүй. Чин үнэнийг хэлэхэд Монгол Улсын хүчний байгууллагууд дотроос хамгийн их хангамжтай, өндөр цалинтай хүмүүс бол АТГ-ынхан. Тиймээс тэд хайр даах ёстой. Зөвхөн Үндсэн хууль, Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль,хүний эрхийг дээдэлж ажиллах ёстой, Монгол Улсын төлөө зүтгэх үүрэгтэй хүмүүс. Үүнийгээ ойлгохгүй тохиолдолдшүүмжлэл тасрахгүй ээ. Ер нь бол АТГ-ынхан УИХ-ын тогтоолоор томилогдсон. Шаардлагатай гэвэл тэднийг дахиад тогтоолоор өөрчилж болно.

–Ер нь АТГ-т шаардлага хүргүүлээд нэмэр байгаа юм уу. Тэгснээс УИХ-аар асуудлыг шийдүүлж болдоггүй юм уу?

-АТГ-ынханд алдаагаа засах боломж олгож байна. Тэд хариу ирүүлэх ёстой. Танышаардлагын дагуу бид ийм арга хэмжээ авлаа гэдгээ мэдэгдэх ёстой. Үнэнийг хэлэхэд Амарбат, Энхтөр нарыг хэвлэлийн курс төгсөөд хэвлэлийн ажилтан болчихсон юм болов уу гэсэн чинь үгүй юм билээ. Тийм учраас төсвөөс цалин аваад сууж байгаа хэвлэлийн ажилтнаараа ажлыг нь хийлгэх хэрэгтэй.

–Хүнийг шууд хориод байгаа асуудал дээр хүний эрхийн байгууллагууд ярихаас цаашгүй юм шиг санагддаг?

-Хүний эрхийн комисс зэрэг байгууллагууд ярьж л байдаг юм. Гэхдээ өрөвдмөөр шүү дээ. Ямар ч эрх мэдэл байхгүй. Хуучин чинь хүний эрх зөрчвөл 200 мянган төгрөгөөр торгодог байсан. Тийм л маягтай явдаг шүү дээ. Ер нь бол хүний эрхийн байгууллага энэ албан тушаалтан хүний эрх зөрчсөн байна гээд баримт нотолгоотой гаргаж ирээд саналаа оруулж ирээд шийдүүлдэг болмоор байгаа юм. Тэгж байж төгс ардчиллын тухай ярина л даа. Гэтэл одоо эрх мэдэл нэг хүнд төвлөрөөд нэг эзэн дор захирагдах хандлага давамгайлчихлаа. Тийм учраас ний нуугүй хэлэхэд АТГ бол бэлтгэгдсэн албан тушаалтнуудыг төрүүлж байна.

–Үүнийг яаж өөрчдөх ёс­той юм бэ. Улс төрийн нө­лөөллөөс ангид байлгахын тулд яах вэ?

-Тогтолцоогоо өөрчлөх хэрэгтэй. Эрх зүйн шинэчлэл хийж, өмгөөллийн эрх зүйг сайжруулах шаардлагатай. Би өмгөөлөгч авчихсан юм чинь гүтгүүлнэ гэж байхгүй гэдэг сэтгэлгээг хүмүүсийн тархинд суутал өөрчлөлт хийх хэрэгтэй. Америк юм уу дэлхийн хөгжилтэй орнуудад тийм л байна. Мөрдөн байцаагч зөвхөн яллах нотолгоог цуглуулдаг. Цагаатгах нотолгоог өмгөөлөгч цуглуулаад шүүх дээр мэтгэлцдэг зарчим дэлхийн жишигт үйлчилж байна. Энэ чиглэл рүү л орох ёстой. Харамсалтай нь манай хуульд тийм зүйл алга. Үүнийг 100 хувь өөрчилж байж, АТГ хэл аманд өртөхгүй. Шүүгч хардуулахгүй. Прокурор шүүмжлүүлэхгүй. Үгүй гэвэл Монгол Улс нэг ширхэг ч өмгөөлөгчгүй болох хэрэгтэй. Өмгөөлөгч нь ямар ч эрхгүй байхад хэн амар тайван байх юм бэ.

Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ

УИХ-ын гишүүн асан Ш.Сайхансамбуутай ярилцлаа.

–Сүүлийн үед юу хийж байна вэ?

-Бизнесээ л хийж байна даа.

–Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийг огцруулчихлаа.Улс төрийн энэ нөхцөл байдлыг хөндлөнгөөс хараад ямар дүгнэлт хийж суугаа бол?

-Үндсэн хуулиа өөрчлөхгүй бол энэ байдал үргэлжилсээр л байх биз дээ.Өнөөдрийн Үндсэн хуулиар бол Ерөнхийлөгч нь илүү эрх мэдэлтэй ч юм шиг. Эсвэл УИХ нь засгаа бариад ч байгаа юм шиг. Засгийн газар нь төрөө удирдаад байгаа ч юм шиг. Нөгөө талдаа шүүх эрх мэдэл нь бүхнээс дээгүүр ч юм шиг нэг ийм л дөрвөн толгойтой тогтолцоо үйлчлээд байна шүү дээ. Хэн нь хэнийгээ даргалаад байгаа юм бүү мэд.Энэ нь өөрөө улс төрийн болоод засаглалын хямралыг бий болгоод байх шиг байна. Парламентад сууж байгаа нөхдүүдийг хараад байхад нэг л зүйл илт байна. УИХ-ын гишүүн гэдэг сэтрээ тоохоо байгаад цөм Ерөнхий сайд болох гэж улайрцгаадагболжээ. Үүнээсээ болоод л засаг төрөө огцруулж, улс болж тоглоцгоодог болсон юм уу даа. Ерөнхийлөгчийнхөө үгийг сонсч байгаа хүн алга. Н.Энхбаярын үед арай л өөр байж. Олонхийг бүрдүүлж байгаа намын гишүүд нь ямар ч удирдлага байхгүй, том толгойтой хүмүүс. Ийм хүмүүс яаж ч төр авч явах билээ. Ийм л дүр зураг харагдаж байна.

–Н.Энхбаярын үед нэг хүний дарангуйлал байсан гэж шүүмжилцгээдэг биз дээ?

-Дарангуйлал тогтооно гэсэн үг биш л дээ. АН-ынхныг хараач дээ. Хөл толгойгүй, хэнийхээ ч үгэнд орохоо байлаа. Гэхдээ Н.Алтанхуягийн Засгийн газар үнэхээр муу ажилласан нь бас үнэн. Ер нь АН олонхи болж төр, засгийг бүрдүүлэхээсээ эхлээд хууль зөрчөөд эхэлсэн шүү дээ. Нүүрсээ 70 ам.доллараар худалдахаар тохирсон “Чалко”-гийн гэрээг өөрчилснөөр энэ Засгийн газар маш том нүгэл үйлдсэн дээ. Одоо бид нүүрсээ 30 гаруйхан ам.доллараар худалдаад сууж байна. Бондын мөнгийг шал дэмий үрэн таран хийлээ.

–Нэг хүнийг нөгөөгөөр солиод ямар нэмэртэй юм бол. АН-ынхан дараагийн Засгийн газрыг огцруулах гэж үзнэ. Ингээд1996-2000 оны гашуун түүх давтагдаж магадгүй болчихлоо. Тэгвэл ард түмэнд л хохиролтой юм болох байх…

-Энэ асуудал дээр харин би өөр бодолтой явдаг хүн. Засгийн газар солигдлоо гээд муудах юм байхгүй л дээ. Гадны улс орнуудад энэ бол хэвийн үзэгдэл байдгийг тэртэй тэргүй хүмүүс мэднэ. Япон яаж байна, сайд нарнь хариуцлага хүлээгээд хоёр, гурваараа огцорч л байдаг. Тэглээ гээд улс нь дампуурч байгаа юм алга. Ажил нь хэвийн үргэлжилдгээрээ явж байна.1996-2000 онд олон Засгийн газар огцрууллаа гээд Монгол Улс дампуурчихаагүй л байна шүү дээ. 1990 оноос хойш Монголын ард түмэн өөрөө өөрсдийгөө зогоож, өдөр хоног өнгөрсөөр л өнөөдөртэй золгосон. Түүнээс биш засаг төр гайхамшигтай туслалцаа үзүүлээд амьдралыг сэв хийтэл өргөчихсөн юм байхгүй биз дээ. Тийм юм чинь засаг солигдож л байг, амьдрал үргэлжилсээр л байна. Ардын нам ч гэсэн С.Баярыг С.Батболдоор солиод явж болжбайсан биз дээ.Үнэхээр явуулж байгаа бодлого нь тааруу байвал тэр хүнийг солиод дараагийнхад нь ажлыг нь шилжүүлэх нь зүйн хэрэг.Адаглаад ажилд ахиц гарна шүү дээ. Гэхдээ өнөөдөр Төрийн ордонд Ерөнхий сайд хийчих мэдрэмжтэй хүн харагдахгүй байна.

Харин Засгийн газраас илүү УИХ бужигнаад эхэлбэл аюултай шүү.

–Ер нь Монголын бизнесийн орчин өнөөдөр ямар байна вэ. Та нарт яаж мэдрэгдэж байх юм?

-Эдийн засаг хямралтай байна шүү дээ. Ялангуяа нийгмийн дунд болон түүнээс доош давхаргынханд энэ хүндрэлилүүтэй тусч байна. Хөдөө, хотгүй иргэдийн амьдралдордлоо.Мэдээж энэ нь төрийн буруу зохицуулалт, болхи бодлогоос үүдэлтэй. Дээрээс нь валютын ханшийн өсөлтөөс болж хүндрэл үүсч байна. Энэ бодлогыг хэрэгжүүлж байгаа Ерөнхий сайдтай энэ чигээрээ яваад байвалирэх жил гэхэд бүр ч дордоно.Өнөөдөр өчнөөн хүн эхлүүлсэн бизнесээ зогсоож байна. Бизнес эрхлэх боломж улам л хумигдсаар байх юм. Төрийн дунд шатныхны хүнд сурталбизнес хийхэд ихээхэн төвөг чирэгдэл учруулж байна шүү дээ.

–Ялангуяа таны бизнест яаж нөлөөлж байна вэ?

-Манай “Нарантуул”-ын худалдаачид үнэхээр хямралд нэрвэгдэж байна. Зарим нь бараандаа явж чадахгүйд хүрлээ.Юанийн ханш өсчихсөн учраас наймаачид ашиг олохын тулдолж ирсэн барааныхаа үнийг яалт ч үгүй нэмэх шаардлага гарч байна. Гэвч тэр нь ард түмэнд хүндээр тусч байх жишээтэй. Дээрээс нь гүйлгээ муу, худалдан авагч хомсдож байна. Энэ маягаар хүндрэл их байна. Сүүлд сонсох нь ээТаван толгойн зүүн Цанхийн олборлолт түр зогслоо гэж дуулдсан.Тэгвэл Монголын эдийн засгийн байдал улам л дордох нь. Монголын компаниуд дампуурал руу ойртлоо гэсэн үг.

–Танд “Нарантуул”-аас өөр бизнес байгаа биз дээ?

-Занар олборлох гээд яваад байна. Энэ талаар уулзаагүй хүн, очоогүй газар алга. Эрдмийн зэрэг хамгаалсан ч болохоор байна.

–Занараас шатахуун гаргаж авах гээд байна уу?

-Тийм. Манайхан хүрэн нүүрснээс шингэн түлш гаргаж авна гэдэг юм. Тэрийг бодвол арай хямд төсөр юм уу даа.

–Ажил ямар шатандаа яваа вэ?

-Техник эдийн засгийн үндэслэлээ хийчихсэн. Хөрөнгө мөнгөө босгож байна. Ирэх хавраас ажлаа эхэлчих санаатай.

–Хаанаас занаролборлох гэж байгаа юм бэ?

-Говиос. Ер нь манай занарын нөөц Монголын зүүн өмнөд хэсгээр говь талдаа их байдаг юм. Урт нэртэй хуульд хамаарахгүй гэдгээрээ давуу юм даа. Сүүлийн үеийн Герман, Финландын хуурай аргаар боловсруулахтехнологиуд нэвтэрч байгаа.

–Тэр технологиудыг ашиглаж байгаа юм уу?

-Тийм. Байгаль орчинд үзүүлэх хор нөлөө бага юм билээ.Аль болох байгалиа сөнөөчихгүй, тэрүүхэндээ цэвэр цэмцгэр үйлдвэр барьчих санаатай ажиллаж байна. Гэхдээ энэ талаар дэлгэрэнгүй яриад юу хийхэв.

–Нефть нэрээд эхэлбэл түүн шиг хэрэгтэй юм байхгүй л дээ?

-Тэгэлгүй яахав. Дотоодынхоо шатахууны хэрэгцээг хангах юм сан гэдэг зорилготой л явж байна.

–Та цэвэр өөрийнхөө хөрөнгөөр хийж байгаа юу?

-Төр ямар юмаараа мөнгө өгөх юм бэ.

–Ямар нэгэн ашигтай юм гараад ирэхээр төр хувь эзэмшинэ гээд эхлэх юм байна шүү дээ?

-Хэрэв тэгвэл шууд дампуурна л даа.

–Гэхдээ Оюу толгойгоос Монголын эзэмших хувь их байх ёстой гэдэг хэрнээ өөр дээр нь тулаад ирэхээр өөр юм ярилаа гэх вий дээ, таныг?

-Үндэснийх нь компани юм хийе, улсдаа орлого оруулъя, иргэдээ ажилтай, орлоготой болгоё,эх орноо нефтийн хараат байдлаас гаргая гээд зүтгэж байна шүү дээ. Бид ямар олборлосон бүтээгдэхүүнээ гадагшаа аваад явчих биш.Монголдоо хөрөнгө оруулалт хийх гэж байна. Аль болох Монголдоо наалдацтай ажил хийнэ. Оюу толгой бол өөр асуудал. Би ямар тэдэн шиг гадаадад мөнгөө байршуулна гэх биш.

–Өнгөрсөн зун манайд хоёр хөршийн дарга айлчиллаа. Улс орны хөгжилд их тус нэмэр болно гэж ярьцгаагаадбайна. Та ямар бодолтой байгаа вэ?

-Хэзээнийл тэгж хөөрцөглөдөг байсан шүү дээ.Дэлхий Монголыгүнэлж байна, биднийг шагшиж байна даа л гэдэг юм. Гэвч үр дүн ньхаана ч мэдрэгддэг юм, тэгсгээдөнгөрдөг шүү дээ. Өнөөдөр хоёр хөршийн дарга ирлээгэнэ. Ялгаагүй, ямар ч үр дүн алга. Хятадын дарга, Оросын Ерөнхийлөгч их сайхан юм ярилаа гээд хөл нь газар хүрэхгүй байцгаах юм.Гэтэл сая Хятад улс нүүрснийхээ татварыг нэмчихлээ. Манай нүүрс олборлогчид үгээ хэлж байна. Хоёр хөршийн дарга манайд ирсэн нь сайн хэрэг. Үүнийг үгүйсгэхгүй.Гэхдээ яриад, хэлээд байгаа зүйлүүдийг ньажил хэрэг болгохгүй бол ямар хэрэг байх юм. Дипломат яриа хийгээд явсных нь төлөө магнайгаа хагарталбаярлаад байх хэрэг алга. Манайхаар хийн хоолой дамжуулах боломж бий гээд дарга нар гүйгээд байсан.Гэтэл сая УИХ-ын дарга З.Энхболдыг очиход “Уучлаарай манайх бүх асуудлаа шийдчихсэн. Та нар оройтчихлоо” гэсэн байна лээ. Ийм л байна шүү дээ.

-2016 оны сонгууль ойртчихлоо. Таныг дүүгээ Ардын намаас нэр дэвшүүлэхээр сойж байгаа тухай мэдээлэл яваад байх юм?

-Харин хүмүүс тэгж яриад байх юм. Надад мэдсэн юм алга. Манай дүү ч надад хэлээгүй.Бихувьдаа нэр дэвшинэ гэсэн бодолтой сууж байгаа шүү дээ. Гэхдээ Сонгуулийн хууль яаж гарахыг харна л даа. Ер нь бол надад хоёр ч батлах байна. Нэг нь 1989 онд МАХН-аас авсан батлах. Сүүлд манай нам Ардын нам гэдэг нэртэй боллоо шүү гээд нэг батлах өгсөн. Тэр нь байж л байна. Тэгж ярих юм бол 1990 оны Ардчилсан холбооны гишүүн ч гэж явдаг.Тэгэхээр хаанаас ч нэр дэвшиж болох юм байна гэж бодоод байгаа шүү.

–Таны оронд дүүг чинь сонгож байгаа юм болов уу?

-Тийм л юм байлгүй. Ер нь УИХ-ын гишүүн болсон ч яалаа болоогүй ч яалаа. Хэрэв УИХ-ын гишүүн болох өвчин тусаад, улайраад зүтгэсэн бол 2012 онд гараад л ирэх байсан шүү дээ. Гэвч тийм сонирхол байгаагүй. Ер нь УИХ гэж олж хишиг тараадаг, өглөгийн газар гэж хүмүүс ойлгоод зүтгээд байдаг юм шиг байна. Бараг гишүүн болохын төлөө эхнэр хүүхдээ ч золиослоход бэлэн байх юм. Юм гэдэг чинь хэмжээ хязгаартай учраас тэр их шуналынхаа хариуг хүртэж, нэг л өдөр тэр хүмүүс зохих ёсны цээрлэлээ хүлээнэ дээ. Иргэдийнхээ төлөө явна гээд тангараг өргөөд туганд мөргөөд байсан хаа байна.МАН, АН-ын алинд нь чүзэл баримтлал гэж алга.Тараана, булаана, дээрэмдэж авна, шоронд хийнэ, цагдана л гэцгээсэн хүмүүс байх юм. Үнэндээ өнөөдөрбизнесийнхэн ямар засаг төр гарна тэдний ая талыг харж ажиллахаас өөр аргагүй ийм цаг үе ирчихсэн байна шүү дээ. Ямар ч төлөвшил алга.Ардчилал байлгүй яахав, гэхдээ хэрээсээ хэтэрвэл хөлд нь ард түмэн л чирэгдэнэ шүү дээ. Үүнийг бодож ажиллаасай.

–Танай дүү МАН-аас дэвшвэлта бие даах уу. Эсвэл…

-Манай дүү Ардын намтай юу ярьсан юм бүү мэд. Миний хувьд Ардын намаас үндсэндээ хөөгдөөд удаж байна. Өнгөрсөн сонгуулиар нэр дэвшүүлээгүй. Нийслэлийн намын хорооны дэд дарга байсан чинь хасаад хаячихсан байна лээ. Одоо ер нь нэг зүйлийг хэлэхгүй бол болохгүй нь ээ.

–Юу билээ?

-УИХ-д олон жил шигдээд салж өгдөггүй хэдэн хүн байна аа.Бүгд нэг арга барилтай, хэн нь хэнээсээ ялгагдахгүй нөхдүүд яаж улс орныг хөгжүүлэх юм бэ. Тэд “Ю.Цэдэнбал дарга 44 жил ноёрхсон” гэж дэмий ярьцгаадаг юм. Тэгсэн хэрнээ өөрсдөө өнөөдөр бараг 24 жил энэ төрийн толгойд ээлжгүй сууцгаалаа шүү. Медаль аваагүй, гавьяат болоогүй хүн энэ парламентад цөөхөн. Намайг парламентад байх дөрвөн жилийн хугацаанд наадуул чинь “гавьяат улстөрч” гэдэг цол бий болгоё гэж ярьцгааж байсан гээд л бод.

Хараад байхадаль ч парламентын үедшударга дуугардаг тав зургаахан хүн байдаг юм. Харамсалтай нь хавчиж хяхуулсаар байгаад дараагийн сонгууль гэхэд элс рүү цацсан ус шиг алга болцгоодог л доо. Харин мөнхөд сонгогдож байдаг хэдэн нөхөр бий. Нүдэнд эвэр ургатал сонгогдох юм. Манай Д.Лүндээжанцан, Р.Гончигдорж багш, Д.Дэмбэрэл, Ц.Нямдоржэнэ тэр болимоор юм. Шившиг болтлоо суулаа шүү дээ. Саарал ордноос гарвал үхчих гээд байгаа юм шиг л байх юм. Хааяа гарч салхилах хэрэгтэй. Ард түмний амьдрал хэцүү байна. Тэр гэр хорооллоор яваад үзээсэй. Гэтэл өөрсдийнх нь талаар шүүмжлэл хэлсэн хүнийг элдэв янзаар элдэвлээд сууж байна. Ийм нөхдүүдАН, МАН гэлтгүй аль алинд нь олон байна.Ард түмэн одоо зөв сонголт хийж, зөв хүмүүсээ гаргах цаг болжээ.Эдийн засаг хүндрээд хямраад ирэхээр ард түмэн “За та нарыг 2016 онддахиж сонгохгүй ээ” гээд цөхрөнгөө барж л байна. Гэвч сонгууль тулаад ирэхээрсурталчилгаанд нь тархиа угаалгаад нөгөө хэдийгээ л сонгочих нь доо.Түүнээс биш шинэ залуу, сийрэг тархитай, шинэ арга барилтай хүмүүст боломж олгомоор юм. Парламентын гишүүд чинь камер харахаараа бие биетэйгээ өстөн дайсан мэт үзэлцэж, өрсөлдөөд байгаа юм шиг жүжиг тоглоно.Камераас далдуур бүгд халаас нэг, найз нөхдүүд болчихдог. Даанч үүнийг ньард түмэн ойлгохгүй юм даа.Парламентад шударга дуугардаг хүмүүс нь цөөдөөд байна. Ж.Батзандангаас эхлээд дуугарсан ганц нэгийг нь намаас хөөнө гээд уналаа.

–Үнэхээр шударга учраас дуугараад байгаа юм уу гэдэг нь эргэлзээтэй.Албан тушаалын төлөө шударга царайлдаг ч юм бил үү?

-Магадгүй л юм. Гэхдээ үнэн ч бай,худлаа ч байшүүмжлэл өрнүүлж байх хэрэгтэй. Огт шүүмжлэлгүй байна гэвэл энэ төр чинь юу болох юм бэ.

Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ

Монгол Улсын Шадар сайд, МАХН-ын дэд даргаД.Тэрбишдагватай ярилцлаа.

–Намрын чуулган эхэлснээс хойш улс төрийн амьдрал тайван байсангүй ээ. Өдөр бүхэн асуудал ундарч байна. Та чухам энэ бүхэнд ямар байр сууринаас хандаж байгаа вэ?

– Энэ намрын улс төр хэрээс хэтэрлээ. Намууд зөвхөн өөрсдийн ашиг сонирхлын үүднээс улс төржөөд байгаа болохоос биш ард түмний, улс эх орныхоо язгуур эрх ашгийг бодож байгаа юм харагдахгүй байна. Зөвхөн өнөө маргаашийн асуудлаар алсын хараагүй өчүүхэн жижиг улс төр хийцгээж байна. Энэ нь улс төрийн цоо шинэ, анхаарал татсан үзэгдэл биш л дээ. Үндсэндээ сүүлийн 20 гаруй жил бид улс төрийн энэ л загвараар явж ирлээ шүү дээ. Ер нь улстөржинө гэж юу байдгийг жинхэнэ утгаар нь харуулдаг улс дэлхийд ганцхан манайх болоод байна гэхэд буруудахгүй. Нэг гэрийн хоёр ч эвлэж суухын аргагүй болтлоо тэрсэлддэг гажуудал руу энэ улстөржилт биднийг түлхээд байна. Нэг л их улстөржсөн, ардчилсан бус анархист нийгмийг бий болгочихлоо. Үүнийхээ горыг одоо амсч байна гэхээс өөр юу хэлэх билээ. Хөгжлийн өндөр түвшинд хүрчихсэн дэлхийн улс орнуудад ард иргэд нь улс төрөөс илүү эрхэлж буй ажил хэрэгтээ л эзэн болохыг чухалчилдаг. Өнөөдөр өнгө мөнгөөр ард түмнээ хуурдаг, олигархи, гудамжинд хашгирч популизм хийдэг, элдэв заль мэх гаргадаг ийм л нөхдүүд улс төрд өндрөө авчбайна даа гэж бодогдох болсон. Шулуухан хэлэхэд үнэндээ манай УИХ ийм л хандлагын үр дүн болон хувирчихаад байна.

–Дээрээ суудлаа олохгүй бол дороо гүйдлээ олохгүй гэдэг л санаа юу?

-Болж байгаа үйл явдлуудыг хараад байхад тодорхой байна. Төрийн гурван өндөрлөг нь сүүлийн 20жилд байнга лхоорондоо тэрсэлдсээр ирсэн. Энэ цагт ч ялгаагүй. Миний хувьд таван Ерөнхий сайдын нүүр үзлээ.Гурав дахь парламентдаа ажиллаж байна. Ингээд хараад байхад хийсэн бүтээсэн юм багатай, хий хоосон хийрхэгчид олшрох хандлагатай байна. Тэгэхээр одоо тодорхой алхам хийх цаг нь болжээ.

–Тэр нь юу гэж?

-Улс төрд сайн үлгэр дуурайл үзүүлдэг, тулхтай, туршлагатай, ноён нуруутай, бүтээгч, ажил хэрэгч улстөрчид их хэрэгтэй байна. Хэт намчирхсан, бүлэг фракциараа талцдаг байдлыг нэн даруйхалах хэрэгтэй. Үүний тулд Үндсэн хуульдаа өөрчлөлт хийж, төр засгийг тогтвортой ажиллуулах нөхцөлийг бүрдүүлж, тогтолцооны гажуудлыг засах, намын хатуу гишүүнчлэлийг эргэн харахцаг болсон байна.

–Ерөнхий сайдын оруулж ирсэн бүтцийн өөрчлөлт энэ намрын улс төрийг ингээд бужигнуулчихлаа гэж харах хүмүүс ч байгаа байх…

– Ямар нэг дүгнэлт хийхээс өмнө асуудлыг том зургаар харах хэрэгтэй. Ерөнхий сайд танхимдаа бүтцийн өөрчлөлт хийх төсөл оруулж ирээгүй байсан чялгаагүй Засгийн газрыг огцруулах шүүмжлэл өрнөх л байсан.Улс төрийн иймнөхцөл байдал үүсэх лбайсан байх. Н.Алтанхуягийн танхимын гишүүдийн дийлэнх нь давхар дээлтэй, бүтэц нь данхар, тэр энэ сайд нь муу ажиллаж байна гэж гоочилно.Энэ бүхнийг бодож тооцоод Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг танхимдаабүтцийн өөрчлөлт хийхээр болсон байх гэж ойлгож байгаа. Үнэхээр сайд нар нь кабинетийн зарчмаар ажиллахаа больж, намын даргадаа захирагдахаа байж, намын даргын хувьд энэ олон бүлэг фракциа зохицуулж чадахаа больсноос үүдэнийм алхам хийсэн бол харамсалтай лзүйл.

–Бүтцийн яг ийм өөрчлөлт хийх гэж байгаагта урьдаас мэдэж байсан юм уу?

-Ерөнхий сайд өргөн барихынхаа өмнөх орой уулзажбидэнд танилцуулсан. Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, бид гурав ярилцаад шийдсэнгэсэн.

Түүний хийхээр төлөвлөсөн бүтцийн өөрчлөлтөд хоёр нам хамтарчзасаг байгуулахад хийсэнгэрээнд нийцэхгүй, сэтгэлд хүрэхгүй зарим зүйл ч байсныг нуухгүй ээ. Ерөнхий сайдынбүрэн эрхийн хүрээнд өргөн барьж байгаа асуудал чгэсэнШадар сайдын хувьд “Ингэж болохгүй,хүлээн зөвшөөрөхгүй, миний санал ийм байна” гэж хэлэх нь нээлттэй. Тэр утгаараа ч өөрийн саналаа хэлсэн.

–МАХН–ын дарга Н.Энхбаярын Монголд ирсэн шалтгаан нь Засгийн газрын бүтцийн өөрчлөлттэй холбоотой юм шиг байна…

-Ийм үедН.Энхбаяр дарга ирсэн нь цаг үеэ олсон гэж бодож байна. Хамтарч байгуулсан Засгийн газрынх нь бүтцэд өөрчлөлт орох гэж байгаа учраас МАХН-ын дарга өөрийн биеэр оролцон асуудлыг шийдэлцэх ньач холбогдолтой. Түүнийг ийм шийдэл гаргаасай ч гэж хүсч байсан. Харин намын дэд дарга бол дэд дарга л байдаг. Шадар сайд бол шадар сайд л байдаг. Энэ хүрээнд лүйл явц өрнөсөн дөө. Ер нь байгуулсан гэрээгээ сайжруулъя гэдэг асуудал эртнээс яригдсан, шинэ зүйл огт биш ээ.

–Хоёр намын гэрээг сайжруулах ажилд та яагаад оролцоогүй юм бэ. Өнөөдрийг хүртэл намын ажлыг хийгээд АН–тай байгуулсан анхны гэрээг гардаж хийсэн таныг тойргийн гадна үлдээлээ гэж харах хүмүүс байна л даа?

-Манай намаас гарсан ажлын хэсэгт Н.Энхбаяр, З.Баянсэлэнгэ, Г.Шийлэгдамба гэсэн гурван хүн орж ажилласан юм. АН-тай анх байгуулсан гэрээнданхаарах асуудал байсан биз. Гэхдээ сая байгуулсан гэрээгээр Шударга ёс эвсэлд байсан дөрвөн сайдын квотыг гурав болгосон зэрэгт шүүмжлэлтэй хандах асуудал байгаа. Гэрээнд гарын үсэг зурах үеэр Д.Тэрбишдагва байсангүй гэсэн яриа нэлээд гараад байх шиг байна. Нэгдүгээрт, ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд ороогүй. Хоёрдугаарт, Шадар сайдын хувиар гадаадад албан томилолтоор явж таарсан.БНСУ-д болсон Зүүн Азийн паралимпийн нээлтэд оролцож, тамирчдадаа урам зориг өгч дэмжлэг үзүүлэх ажилтай байсан. Тэр наадмаас манайхан хоёр алт, нэг мөнгө, долоон хүрэл гээд нийтдээ 10 медальтай ирсэн нь үнэхээр бахархал байлаа.Хөгжлийн бэрхшээлтэй хэрнээ тэгж их хүч чадал гаргаж, улс орныхоо нэрийг гаргаж байгаа тамирчдаа хараад өөрийн эрхгүй сэтгэл хөдөлж,өөртөө төдийгүй бусдадулам өндөр шаардлага тавьж,их эрч хүчтэй ажиллах юм байна гэсэн сэтгэгдэлтэй ирсэн шүү.

–Ер нь бол Н.Энхбаяр даргын эзгүйд намаа авч явсан таны үйл хэргийг одоо үгүйсгээд байгаа юм биш үү?

-Н.Энхбаяр дарга БНСУ-д эмчлүүлж байхдаазаавар зөвлөгөө өгдөг байсан. Бид тэр шийдэл, заавар, зөвлөгөөгхэрэгжүүлэхийн төлөө л ажиллаж ирсэн.

–Тэгэхээр танд ямар ч мэдэл байгаагүй гэсэн үг үү?

-Тэгж хэлж болохгүй л дээ.Н.Энхбаяр бол манай намын дарга.Намын өдөр тутмын үйл ажиллагааг Ерөнхий нарийн бичгийн дарга хариуцах үүрэгтэй байдаг. Тиймээс тодорхой асуудлууд дээрН.Энхбаяр даргатай зөвшилцдөг.Даргын болон намын эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр намын бодлого хувь заяатай холбоотой ямар нэг асуудлыг шийдэх эрх мэдэл надад байхгүй. Харин дэд даргын хэмжээнд хийх ёстой ажлаа боломжийнхийж байсан.

–Ер нь АН, МАХН–ын гэрээнд гарын үсэг зурах хүртэл ямар тохироо явсан юм бол. Дөрвөн яамыг гурав болгох шийдлийг танай ажлын хэсгийнхэн шууд хүлээгээд авчихсан бололтой юм?

-Харин тиймээ. Нөхцөл байдлаас болоод яалт ч үгүй хүлээн зөвшөөрөх шаардлагатай болсон байх.

–Магадгүй ажлын хэсгийн гишүүд чинь дараагийн ээлжинд сайд болох тохироогоо хийчихсэн байж болох л юм?

-Одоо сайдын алба хашиж байгаа хүмүүсийг ажлын хэсэгт оруулбал ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэж үзсэн юм. Ирээдүйд сайд болох магадлалтай хүмүүс ч ялгаагүй.Тиймээс л дээрх гурван хүнийг томилсон л доо. Сайдын суудалд санаархаагүй хүмүүс л ажлын хэсгийг бүрдүүлсэн болохоор тийм тохироо хийгдээгүй байлгүй.

–Н.Энхбаяр даргын бие илааршаагүй, мөд ирэхгүй гэдэг мэдээллийг танай намынхан өгдөг байсан. Гэтэл яагаад хүрээд ирэв. Жишээ нь та хэзээ ирэхийг нь мэдэж байсан уу?

-Н.Энхбаяр дарга гэнэт л ирсэн. Ирдэг орой нь манай намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Г.Шийлэгдамба18.00 цаг өнгөрч байхад “Дарга ирнэ. Тэдэн цагт онгоцноос бууна” гэжхэлсэн.Үнэндээ миний хувьд сүүлийн хэдэн сар Н.Энхбаяр даргатай тэр болгон уулзаж, холбогдож чадаагүй байсан.

–Уг нь тэр онгоцны буудал дээр буухдаа “аав, ээжтэйгээ уулзаад агаар салхи амьсгалаад буцна” гэж ярьсан. Гэтэл ирснийхээ маргаашаас улс төрд ханцуй шамлаад орчихлоо. Яагаад гэжам асуух хүн олон байна…

-Өөрөөс нь асуу.Хүний өмнөөс хариулах ньзохимжгүй.

–Н.Энхбаярын эзгүйд Д.Тэрбишдагва намыг нь авахыг санаархлаа, муу ажиллалаа гэдэг шүүмжлэл өнгөрсөн хугацаанд байсан. Тэгвэл намын дарга чинь ирээд ямар дүн тавьсан бол?

-Би төрийн хүн. Төрийн хүн ямар байх ёстой юм, тэр зарчмыг л баримталж ажилладаг. Аливаа асуудлыг дипломат аргаар шийдэж,аль болох хурцадмал байдал үүсгэхгүйг хичээж, төв байр сууринаас зөв л авч явахыг хичээсэн.Шадар сайдын албаамаргүй. Өдөр бүхэн бэлэн байдал шаарддаг байнга л”гал дүрэлзэж” байдаг хэдэн салбарыг хариуцдаг. Тухайлбал, Онцгой байдлын ерөнхий газар, Мэргэжлийн хяналтын байгууллага, Худалдан авах ажиллагааны газар, Стандартчилал хэмжил зүй, Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газар гээдбүгд л асуудал ихтэй. Ийм байхаас ч аргагүй.Учир нь жинхэнэ амьдрал дунд буцалж байгаа хурц асуудлуудыг барьж авч шийдэж байдаг салбарууд шүү дээ.Дээрээс нь Монгол-Оросын болоод Монгол-Хятадын Засгийн газар хоорондын комиссыг ахалж байна.Энэ хүрээнд өнгөрсөн хугацаанд чамгүй ажилтай байлаа. Хамгийн сүүлд гэхэд л Монгол- Германы Засгийн газар хоорондын хамтын ажиллагааг шинэ түвшинд гаргах үүрэгтэй комиссын даргаар сонгогдлоо.Ингээд харвалхийх ажил маш их байна. Хоёр жил амралт авалгүй ажиллаж байгаа.Тэглээ гээдхариуцсан ажилдаа ялархаад зовлон тоочдоггүй.

–Намын ажлаас илүү төр түмний төлөө хийх ажил их гэсэн үгүү?

-Төр засаг, нам, ард түмэн надад итгэж байхад ажлаа үнэнч хийх нь миний үүрэг. Би баруунд боловсрол эзэмшсэн тэр чигийн соёлд суралцсан хүн.Аав минь лам хүн байлаа. Архангай аймгийн Эрдэнэмандал сумандтөрж өссөн, монгол ахуй, зан заншил, ёс уламжлал, дорно дахины зан суртахууныг юу юунаас илүү эрхэмлэдэг. Өрнийн боловсрол, монгол ухааныг хослуулахыг зорьдог гэх үү дээ. Хөдөөгийн жирийн амьдрал ахуй хүнийг ажил хөдөлмөрт сургадаг. Өдий зэрэгтэй яваань нутаг усныминь ивээл, аав, ээжийн маань хишиг буян, өөрт ногдсон заяа тавилангэж сэтгэлдээ биширч, сүлдэлж явдаг даа.

Хүн бүрт таалагддаг төгс төгөлдөр хүн, улстөрч гэж байдаггүй байх. Тиймээс намаа бэхжүүлэн нягтруулах, хамтарч байгуулсан засгаа тогтвортой ажиллуулахын зэрэгцээ улс орныхоо эрх ашгийн төлөө сэтгэлээсээ зүтгэн хоёр жилийг үдлээ. Ажлыг хийвэл хийсэн шиг хийе гэсэн зарчимтай.Үүнээс гажилгүй ажиллаж байна. Харин гүзээнд наалдсан дэлүү шиг бусдын ивээл дор хоргодож, хэн нэгнийг даган далдганаж, шарыг харж шарваж, улааныг харж урваж явдаг хүмүүст яснаасаа дургүй. Хэзээ ч ажил хийж сураагүй, сэтгэлд нь юу ч таалагддаггүй, бүгдийг хараар буддаг, хамт олны шийдвэрийг дандаа үгүйсгэж, хүлээн зөвшөөрдөггүй, эх оронч, тэмцэгч дүр эсгэдэг мэр сэр хүмүүст миний ажлын арга барил таалагддаггүй байх.Ийм хүмүүс аль ч намд байж лбайдаг.Цөөхөн хэдий ч хор нөлөө нь багаддаггүй.Н.Энхбаяр дарга өөрийн нүдээр харж хэн нь хэн бэ гэдгийг мэдэх хэрэгтэй. Үүнийг ойлгож байгаа байх. Манай намдтөлөв төвшин, тууштай, зарчимчхүмүүс олон бий.

–Өнөөдөр Н.Энхбаяр гэдэг хүн Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаан хоёроос зайгаа бариад эхэллээ. Намаасаа холдуулах арга хэмжээ авч байна гэх мэдээллүүд яваад байна. Энэ тал дээр юу хэлэх вэ?

-Монгол төрийн тэргүүн байсан хүнийг авлига хээл хахуулийн хэрэгт холбож, харгис дээрэнгүй аргаар баривчилсан. Энэ бүхэн дэндүү эрээ цээргүй, ардчилсан улс оронд байж боломгүй балмад үйлдэл байсан болохоор эсэргүүцэж бид хэд Энхбаяр даргын гэрт очсон л доо. Эмнэлэг ч бай, шорон ч бай, шүүх хурал ч бай хаана ч байсан түүнтэй хамт байсан цөөхөн хүмүүсийн нэг нь гэж боддог. Монгол төрийн тэргүүн байсан хүнд хэтэрхий хатуу ширүүн, шударга бус хандаж байсныг тэр үед эсэргүүцэж, Ч.Улаан, О.Чулуунбат хоёрыгоо уриалж, хүн ёсны хувиар л жудаг гаргацгаасан хэрэг. Түүнээс биш алс хойчийн ашиг хонжоо хайж, албан тушаал горилжочоогүй. Н.Энхбаярын эзгүйд Тэрбишдагва дарга болох гээд байна гэдэг хардлага сэрдлэг өнгөрсөн хугацаанд мөнхөд намайг дагасан. Хүний ар хударгаар хуншгүй зан гаргах хүмүүжил, ёс суртахуунгүй хүн гэж өөрийгөө боддоггүй. Миний хувьд улс орон,ард түмнийхээ эрх ашгийг намын болон хувийнэрх ашгаас дээгүүр тавьж ажиллахыг нэн тэргүүнд чухалчилдаг. Ч.Улаан сайд бид хоёрыг намаас холдуулах, буруушаахямар ч үндэслэл байхгүй.

–Н.Энхбаяр Ч.Улаан сайдаар ажлыг нь өгүүлсэн. Одоо Д.Тэрбишдагваас Шадар сайдынх нь албан тушаалыг нь авна гэдэг яриа ч байна л даа?

-Эрх мэдэл албан тушаал бол үхэн хатан зууралдаж, улайран тэмцээд байх зүйл биш шүү дээ. Жирийн нэг цехийн мастер, дагалдан технологичоос үйлдвэрийн дарга хүртлээ ажиллаж явлаа. Цаашлаад олон улсын байгууллага, Германы төрийн байгууллага, бизнесийн салбар, дипломат алба, хөдөө аж ахуйн салбар гээд ажилласан газар бүртээ амжилт гаргаж, хийж бүтээсэн, үзүүлж харуулахзүйл олонтой. Өнгөрсөн хугацаанд хариуцсан ямар чажлыг унагааж байсан удаагүй. Төрийн ажлыг гацааж, явцуу намчирхсан үзлээр хүмүүсийгхавчин гадуурхаж ирсэн түүх байхгүй. Албан тушаалыг авч ч байсан, өгч ч байсан. Хааны алба халаатай, эзний алба ээлжтэй гэдэг шүү дээ. Тийм учраас Шадар сайдын албан тушаалаас бууххангалттай шалтгаан байвал ажлаа өгөхөд татгалзах зүйлгүй. Хэрэв муу ажилласан гэж үзэж байгаа боляг юун дээр алдавгээд үндэслэл байх шаардлагатай. Намын дэд даргын үүргийг муу гүйцэтгэсэн, энэ асуудлыг ингэж хариуцлагагүй шийдсэн гээд гаргаад ирэх хэрэгтэй. Ийм юм байгаа бол одоо ч ажлаа өгөхөд бэлэн байна. Яахав, намын байрны мөнгийг босгож чадсангүй, намын гишүүдийг ажилд оруулаагүйгэх байдлаар намайг шүүмжлэх явдал байгаа. Ийм шалтгаанаар огцор гэж хэлдэг хүмүүс ч бий. Гэвч төрийн албаны шаардлага хангахгүй, ажил хийдэггүй хүнийг албан тушаалд томилохгүй. Албан тушаалаараадалайлгажавлига авч мөнгө босгож чадахгүй ээ. Намын байрны мөнгийг босгож, гишүүдийг бүгдийг нь ажлын байртай болгож чадах хүн гараад ирвэл намын дэд дарга, Монгол Улсын Шадар сайдын суудлыг өгье гэдгээ хэлдэг.

–Гэхдээ намын даргын чинь зүгээсямар нэгэн байд­лаар ажлаа өг гэжшахаагүй юм байна гэж ойлголоо…

-Мэдээж хэвлэлээр л ийм зүйлүүд бичигдээд байгаа.

Н.Энхбаяр дарга надтайсанал солилцсон. УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайдадбайр сууриа ч илэрхийлсэн юм билээ. Гэхдээ одоогоор ажлаа өг гэсэн албан ёсны бичиг, санал ирээгүй л байна.

Үнэндээ Н.Энхбаярыг шоронд хоригдож, өлсгөлөн зарлаж байх тэр хүнд хэцүү цагт хажууд нь байгаагүй, ган хийж ганц үг дуугараагүй хүмүүс өнөөдөр хачиг шиг наалдаж, элдвээр аашилж байгааг тэртэй тэргүй олон түмэн харж байна.Тэр хүмүүсийн явуулгаар элдэв захиалгат мэдээлэл хэвлэлээр яваад байгааг ч үгүйсгэхгүй. Үүнд эмзэглэх юм алга. 2012 оны сонгуулиар 76 суудлын төлөө 570 гаруй хүн өрсөлдсөнөөс Сонгинохайрхан дүүргийн сонгогчдын итгэлийг хүлээж, авсан саналын тоогоороо улсын хэмжээндхоёрдугаарт бичигдсэн. Гурван удаагийн сонгуулиар хамгийн олон санал өгч, дэмжсэн сонгинохайрханчууддаа баярлаж явдаг.

Одоогийн УИХ-д намын жагсаалтаар орж ирчихээд түүнийгээ өөрийн чадлаар, ард түмний итгэлээр сонгогдсонтой адил үзэж, том дуугарч яваа нөхдүүд байна л даа. Тойргоос үнэмлэхүй олон санал авч УИХ-д сонгогдож, МАХН-ын нэр хүндийг ард түмний дунд өргөж байж тэр нөхдүүдийн намын жагсаалтаар төрд орж ирэх нөхцөлийг хангаж өгсөн хүн л гэж өөрийгөө бодож яваа. Нөгөөтэйгүүр О.Чулуунбат, Ч.Улаан бид гурав МАХН-ын батлахаа сэргээж, тэр үед парламентад гурван гишүүнтэй болсон зэрэг нь сонгуулиар амжилт гаргахад тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн л гэж бодож байгаа шүү.

Шуудхан хэлэхэд намын доторх жижиг фракц бүлэглэлүүд Монголын улс төрийг идэж байна. Одоо АН-ынхныг хар л даа. Намын дарга нь фракциудаа зангидаж дийлэхгүй байх шиг байна.Гишүүд нь эхлээд фракцийн даргынхаа амыг харж дараа нь намын даргынхаа үгийг сонсч байна. Энэ нь хямрал руу түлхээд байна шүү дээ. МАХН энэ зам руу халтирч болохгүй. Нэг хүнээр овоглодог, компанийн эзэмшлийн гэж хэлэхээр ч юмуу эсвэл тойрон хүрээлэгчдийн нам хол явахгүй. Монгол Улс гэдэг ганцхан фракц л байх учиртай. Үүний төлөө санаа бодол, зорилго чиглэлээ нэгтгэж зүтгэвэл бидний эх орон хөгжинө. Миний хувьд ганцхан фракцын төлөө ажилладаг. Үнэндээ улс төрд орсноос хойш Тэрбишдагва гэдэг хүн өөрийнбайгуулсан хувийн компаниа зөнд нь орхиж, төрийн төлөө хоёргүй сэтгэлээр зүтгэсэн гэдгийг олон түмэн ч мэднэ. Өнчин өрөөсөн намайг гадаадад сургаж боловсролтой болгосон төрийн хайр хишгийг ард түмнийхээ төлөөажиллаж л хариулахыг хичээдэг.

–Тэгвэл Н.Энхбаяр болон түүнийг дагалдаж яваа хүмүүстэй зөрчилдөөд эхэлжээ?

-Би сая хэллээ. Надад ганцхан фракц бий. Тэр нь Монгол Улс. Энэ эрх ашгаасаа хэзээ ч ухрахгүй. Хэн нэгэн дарангуйлагч, нам эвсэл, аль нэг даргаас айж, өөрийн итгэл үнэмшлээсээ урвахгүй. Хүний хамгийн арчаагүй зан чанар бол өөрөө өөрөөсөө урвах юм шүү дээ. Өөрөөсөө урвасан хүн бусдаас ч урвах нь тодорхой.

–Та Н.Энхбаяр даргыг хэлээд байна уу?

-Үгүй дээ. Яагаад заавал Н.Энхбаяр дарга бид хоёрыг зөрчилдсөн, үл ойлголцсонмэт харагдуулах гээд байгаа юм.Бодитоор хар л даа. Улс төрд иймбэртэгчингүүддүүрэн байна шүү дээ. Үүнийг л хэлж байна. Гэхдээ бүгдийг нь хамруулаагүй шүү.АНУ-ын Ерөнхийлөгч агсан Жон Кеннеди нэгэнтээ “Эх орон минь надад юу өгсөн юм гэжасуухын оронд би эх орныхоо төлөө юу хийж чадах вэ гэж өөрөөсөө асууж бай” гэж хэлсэн байдаг. Монголын улстөрчид үүнтэй адил “Би Монгол Улсын төлөө юу хийж чадах вэ” гэдгээ өглөө бүр боддог байвал мөн ч сайхан сан. Ийм л байр сууринаас асуудалд ханддаг байвалфракцлах, бүлэглэлд хуваагдахшаардлага байхгүй. Энэ зун манай хоёр хөршийн тэргүүн айлчиллаа. Монголын эдийн засаг, цаашлаад улс орныхөгжилд тустай олон гэрээ, хэлэлцээрийг хийж “Танай улсыг дэмжье, хамтаръя” гэж хэлээд явлаа. Гэтэл тэд явав уу, үгүй юу ард нь бид дотроохөлөө жийлцээд, сандал ширээ булаацалдаад, ажлаа хийсэн юмгүй бужигнаад эхэллээ шүү дээ.Ингэхээрбид гадныхан төдийгүй иргэдийнхээ итгэлийг яажолох юм бэ. Одоо хоёр хөршийнхөн маань биднийг шоолж байгаа. Шоолохоос гадна “Монголчууд бүтэхгүй юм байна, итгэл даахгүй нөхдүүд байна, хэлсэн ярьсандаа хүрдэггүй” гэдэг дүгнэлт хийж толгой сэгсэрч суугаа байлгүй. Тиймээсл фракцлахын гайг дахин дахин сануулаад байгаа хэрэг.

–Тэгэхээр Ч.Улаан гишүүн та хоёрыг АН–д орж магадгүй гэдэг яриа гарсан байна. Энэ тал дээр юу хэлэх вэ?

-Зорилготой тарааж байгаа худлаа мэдээлэл гэдэг нь ойлгомжтой шүү дээ. Хэсэгхэн хүн баяжаад, дийлэнх нь ядуу биш , нийтээрээ сайхан амьдралтай болгохыг баримталдаг зүүний үзэл баримтлалтай хүн. Үүнээсээхэзээ ч ухрахгүй.

–Ер нь одоо Н.Энхбаяр дарга та хоёрын харилцаа ямар байгаа вэ?

-Том дарга нарыг долоочих шахаад гүйгээд байдаггүйг минь хүмүүс мэдэх байх. Н.Энхбаяр даргыг өндөр дээд албан тушаалд байхад нь үүдэнд нь дугаарлаад суугсдын дотор байгаагүй гэдгээ бардам хэлнэ. Оногдсон ажлаа хариуцлагатай хийхийн төлөө л зүтгэжявлаа. Тиймээс би хэнд ч өргүй. Хэлэх гэснээ хэнээс ч эмээлгүй хэлчихдэг зантай. Мэдээж Н.Энхбаяр даргын хэлсэн болгон, хийсэн бүхэн зөв гэж боддоггүй. Хүн учраас алдах, эндэх, буруу ташаа ойлгох юм байна. Хамгийн гол нь дээд түвшний удирдлагыг даган далдганаж, буруу ташаа мэдээллээр тархийг нь угаадагбүхэл бүтэн бүлэг хүмүүс байдаг гэдгийг ухаарч ойлгож тэднээс зай бариуштай байгаа юм.Гэхдээ энэ олон жил улс төрд зүтгэсэн түүний хувьд арвин туршлага мэдлэг, бусдад үлгэр болохоор сайхан чанар их бий. Хэлсэн ярьсанд нь авах гээхийн ухаанаар ханддаг. Ажил хийж яваа хүмүүст мэдээж санал зөрөлдөх зүйл гаралгүй яахав. Тэр болгонд өөрийнхөө итгэл үнэмшлээс урваж, бусдыг дагадаг алиа салбадай байхыг хүсэхгүй байна.

–Угшил нэг МАН–тайгаа дайсагналцах ёсгүй гэдэг таны үзэл бодол Н.Энхбаяр даргын дургүйцлийг төрүүлдэг байж болох юм?

-Мэдээж бид АН-тай гэрээ байгуулсан учраас замын дундаас буцаж, тавьтиргүй загнах учиргүй.Нэг үзэл баримтлалын дор нэг зорилго өвөртлөн явсан журмын нөхөдтэйгээ одоо ч сайн харилцаатай. Тийм болохоор зарим хүмүүсхардажсэрддэг тал бий.

–Тэгэхээр өнөөдөр Ерөнхий сайдын оруулж ирсэн бүтцийн өөрчлөлтөөс илүү Засгийн газрын тэргүүн огцорчихож ч мэдэх нөхцөл байдал үүчихээд байх шиг байна. АН–ынхан өөрсдөө ч гарын үсэг цуглуулаад байгаа бололтой. Та энэ талаар ямар байр суурьтай байна вэ?

– Шинэчлэлийн Засгийн газар хоёр жилийн турш боломжийн хэмжээнд ажиллаж байна.Ерөнхий сайд бүтцийн өөрчлөлт хийх төсөл оруулж ирснээр долоон сайдаа явууллаа. Үнэндээ тэр санал хураалтын үеэр долоон сайдаа явуулахгүй гэжби кноп дарсан. Манай Ч.Улаан сайдаас эхлээд бүгд л муугүйажилласан.Гэтэл одоо Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудал хөндөгдөөд эхэллээ. Нэг танхимд ажиллаж байж, Засгийн газрын тэргүүнээ огцруулна гэдэг саналыг би лав өгөхгүй.Н.Алтанхуягийгогцрууллаа гэхэд намын даргаар хэнийгсонгох, хэн Ерөнхий сайд болох гээдхор найруулалт улам л гаарч мэднэ.Дараагийн засаг нь гарлаа ч түлхэн унагах гээд эцэс төгсгөлгүй улстөржилтүргэлжилнэ шүү дээ. Энэ бүхний цаана эдийн засгийн байдал улам хүндэрчард иргэд л хохирсоор үлдэнэ.

Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ

Урд эгнээнд Зүүний хүчний холбоог тэргүүлэгчид

Зүүний хүчний холбоо хоёр өдөр хуралдлаа. Энэ холбоог МАН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга асан У.Хүрэлсүх тэргүүлдэг. Зүүний хүчний холбооныхон өөрсдийгөө төрийн бус байгууллага гэдэг ч МАН доторх далд фракциудын л нэг. 2012 оны сонгуульд нам нь ялагдаж, У.Хүрэлсүх гишүүнээсээ татгалзаж, улс төрд сураг алдарсантай хамт энэ холбоо алга болсон гэхэд хилсдэхгүй. Харин энэ намраас сэргэж, “амь” орж эхэлснээ тэд зарлах шиг боллоо. Учир нь МАН-ынхан эрх барьж явсан хуучин цаг шигээ үүдэндээ цагдаагаар мануулах шахам байж хаалттай чуулав.

Ингээд Зүүний хүчний холбооны бага хурлын гишүүдийг шинэчилж, тоог нь 301 болгосон байна. Удирдах зөвлөлийн гишүүдийг цөмийг нь өөрчилж. Хуучин хүмүүсийнх нь оронд УБЕГ-ын дарга асан Л.Амарсанаа, Хөрөнгийн биржийн дарга байсан Х.Алтай нарыг сонгожээ. Тэднийг Ерөнхий сайд асан С.Баярын хүн гэлцдэг. Сү.Батболдыг Ерөнхий сайд байхад зөвлөхөөр нь ажилласан О.Одбаяр, мөн л Сү-гийн үед Гадаад харилцааны сайдад томилогдож явсан Д.Цогтбаатар нарын хүмүүс У.Хүрэлсүхийн Зүүний хүчний холбооны Удирдах зөвлөлд багтжээ. Тус холбоо өмнө нь байсан олон дэд ерөнхийлөгчөө хоёр болгож цөөлсөн байна. “Бишрэлт”-ийн Б.Ундармаа гэхээр хүмүүс мэдэх байх. Тэр бол нэг дэд ерөнхийлөгч нь. Түүнийг Сү.Батболдын фракц гэдгийг намынхан нь андахгүй. Нөгөө дэд ерөнхийлөгчөөрөө УИХ-ын гишүүн Ж.Эрдэнэбатыг сонгожээ. С.Баяр, У.Хүрэлсүх, Сү.Батболд нараар “овоглож” явдаг эрхмүүд нэгэн бүл болж, Зүүний хүчний холбоо гээчийг хүчирхэгжүүлэхээр нийллээ гэдэг нь нэгэнт ил болов бололтой. Үнэндээ 2012 оны сонгуульд нам нь ялагдаж бүгд гудамжинд гарчихсан. Дээрээс нь нам дотроо М.Энхболдын хотын фракцид шахагдаж, хэн ч биш болцгоосон учраас С.Баяр, Сү.Батболд, У.Хүрэлсүх гурав хүчээ нэгтгэж байгаа нь энэ гэнэ. Ардын намынхан дунд ч ингэж үзэх хүн олон байна лээ. Зарим эх сурвалжийн хэлснээр тэр гурав 2016 оны сонгуульд хүч хавсарч, намаа ялалтад хүргэх зорилготой. Мөн намын даргын ажлыг У.Хүрэлсүхийн гарт атгуулах цаад санаатай. Үүнийхээ эхлэлийг тавьж Зүүний хүчний холбооны хурлыг өргөтгөсөн бүрэлдэхүүнтэйгээр хийсэн гэлцэж байна. Гэхдээ хуралд ирнэ гэсэн С.Баяр, Н.Багабанди, Сү.Батболд нар өчигдөр үзэгдээгүй. Харин оройн 18.00 цагт эхэлсэн хүндэтгэлийн хүлээн авалтад нь тэд иржээ.

Эх сурвалжийн мэдээлс­нээр өчигдөр У.Хүрэлсүх холбооныхондоо хандаж үг хэлэхдээ ийм утгатай зүйлүүд ярьжээ. “УИХ-ын гишүүнээсээ яагаад татгалзсан шалтгаанаа үнэндээ намын анд нөхөд та нарт ч олигтой тайлбарлаж чадаагүй. Олон нийт ч гайхсан байх. Намайг худлаа шалтгаан хэлж, алга боллоо гэдэг тайлбарууд ч хөвөрсөн болов уу. Та нар ч гэсэн сая “Яагаад УИХ-ын гишүүнээсээ татгалзсан юм. Нийгэм улам харгис хатуу, ард түмэн өлөн зэлмүүн, амьдрал ядуурлаа. Харамсалтай нь энэ бүхнийг цэгцлэх аавын хүү байсангүй. Та хөдлөөч. Өнөөдрийн хурлаа хаалттай хийдэг нь ямар учиртай юм. Та ийм аймхай, ичимхий болчихсон юм уу. Нөгөө зориг чинь хаачаав” гэж надад хэлж байна. Тийм учраас хариулъя. УИХ-ын гишүүнээс татгалзсан эхний шалтгаан бол мэдээж ар гэрийн асуудалтай холбоотой. Биеэ засаад гэрээ зас, гэрээ засаад төрөө зас гэж үг бий дээ. Яах аргагүй эхнэр маань хорт хавдар туссан. Тиймээс надад гэрээ засч байж төрөө засах шаардлага тулгарсан юм. Жагсаалын цэрэг байхаас минь тоож, олон сайхан хүүхдийн минь ээж болсон гэргийгээ түшиж тулж, хань болох шаардлага үүссэн учраас гишүүнээс татгалзсан. Харин одоо эхнэр минь бүрэн эдгэсэн. Дараагийн шалтгаан бол мэдээж намтай хамаатай. Яалт ч үгүй би “МАХН-ын нэрийг МАН болгосны дараа сонгуульд ялагдвал хариуцлагыг нь үүрнэ” гээд хэлчихсэн хүн. Тиймээс хэлсэн амандаа хүрэхийг хичээсэн юм. Яахав хүмүүс хариуцлага хүлээх байсан юм бол гишүүний тангараг өргөхөөсөө өмнө татгалзахгүй яагаав гэх байх. Гэхдээ нэгэнт ард түмэн итгэл үзүүлж, сонголтоо хийсэн учраас би төрөө хүндэтгэж, сүлдэндээ мөргөж, адис авчихъя л гэж бодсон. Хувьсгалт гэдэг үгийг авсан нь ялагдах шалтгаан болоогүй. Энэ үгийг авахсан гэж тун олон удаа надад хэлж байсан хүн өөрөө бүтээсэн бүхнээ нураасан учраас ялагдсан. Энэ намын итгэлээр төрийн бүх өндөр сэнтийд гарсан хүн өөрөө бүтээснээ нурааж улс төрийн хямрал бий болгосон. Өнөөдөр бид Ху намын хулгайчид гэж адлагдахгүй байна. Дэлхий ч коммунист нам гэж ойлгохгүй байна.

Би дөрөв дэх засаглал буюу хэвлэл мэдээллийнхнийг дэмжиж ойлгодог. Тэр утгаараа жирийн сэтгүүлч байсан Уянга гэдэг эмэгтэй парламентын танхимд орж ирсэнд нь баярлаж байлаа. Тэр утгаараа Д.Сарангэрэл гэдэг эмэгтэйг УИХ-д оруулъя гэсэн юм. Зарим хүмүүс надад тухайн үед “Зүгээр хоёр жилийн чөлөө авчихаач” гэж зөвлөж байлаа. Гэхдээ Д.Сарангэрэлийг мэргэжлийнхээ салбарт хариуцлагатай ажиллаж, Сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн дарга зэрэг алба хашиж байхад нь элдэв амлалт өгч, гуйж байж намдаа авч ирсэн удирдлагын хувьд амлалтаа биелүүлсэн хэрэг. Ер нь бол улс төрд эмэгтэйчүүдийг дэмжих ёстой, тэгж байж эрчүүдийн хатуу бодлогыг зөөллөнө шүү дээ. Миний УИХ-ын гишүүнээс татгалзсан шалтгаан ийм л байлаа. Харин одоо би хаашаа ч явахгүй. Байран суурин эндээ ажиллана” гэжээ. Зүүний хүчний холбооны хурал дууссаны дараа төлөөлөгчид цөм гадаа зургаа татуулав. Энэ үед У.Хүрэлсүхээс ярилцлага авахаар бид тал талаас нь шалгааж, чангаасан боловч тэрээр ийм л үг унагасан юм.

У.Хүрэлсүх: БИ ИРЧИХСЭН Л БАЙГАА БИЗ ДЭЭ

-Та өнөөдрийн улс төрийн нөхцөл байдлын талаар юу хэлэх вэ?

-Манай ерөнхий нарийн бичгийн даргаас асуучих.

-Танаас л хариулт авмаар байна. Та Зүүний хүчний холбооны хуралд үг хэлэхдээ улс төрд ирж байгаагаа зарласан юм уу?

-Та нар чинь юу асуугаад байгаа юм бэ. Би ирчихсэн л байгаа биз дээ. Дараа сайхан тухтай ярилцлага өгье за юу.

Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ