Author: Лхагвасүрэнгийн Мөнхтөр

Ардын намынхан Н.Алтанхуягийн Засгийн газрыг огцруулсан нь, саяхан. Тэд ард түмний төлөө бус Ардын намынхаа эрх ашгийн төлөө байснаа хэдхэн хоногийн дотор нотоллоо. Н.Алтанхуяг засгаа тэргүүлж, монгол төр тогтвортой байхад буюу хагас сарын өмнө М.Энхболд, С.Бямбацогт, Я.Содбаатар, Ч.Хүрэлбаатар гээд цааш үргэлжлэх МАН-ын гэсэн тодотголтой УИХ-ын гишүүд “Н.Алтанхуягийн Засгийн газар л солигдвол бүх гацаа арилна” гэж амаа цангатал ярьж байв. Гэтэл тэд өнгөрсөнд хэлж ярьж байснаа өнөөдөрт умартан улс төрийн давамгай байдлын төлөө санхүүгийн эрх мэдлийн төлөө улайрч шинэ Засгийн газрыг эмхлэх шинжгүй байна. МАН-ынхны нүдэнд зөвхөн 2016 оны сонгууль л харагдаж байгаа бололтой. Ирэх сонгуульд ороход АН-ын тэргүүлсэн Засгийн газар хийсэн ажил, хэлэх үггүй зогсч байвал МАН илүү оноо авна. Улс орон уруудан доройтож, эдийн засаг ойрын арван жилдээ сэхэл авахааргүй болох аваас иргэд МАН-ыг сонгоно. Ийм л шалтгааныг зорилгоо болгож байжээ гэдэг нь энэ өдрүүдэд харагдаж байна. Тиймдээ ч МАН-ынхан улс төрийн энэ тогтворгүй байдлыг хэдэн өдөр, сараар ч хамаагүй уяж ард иргэдийг туйлдуулан, тэвчээрийг нь барах цаад санаатай байгаа бололтой. Энэ бодлогоо хэрэгжүүлж ард түмнийг туйлдуулах ту­сам МАН хүчирхэгжинэ гэ­сэн ганцхан логик үйлчилж эхэлжээ.

Үнэн хэрэгтээ Засгийн газрыг огцруулснаар юу ч дээрд­сэнгүй. Бүх зүйл эс­рэ­гээрээ төрийн ажил цалгар­даж, төрийн албан хаагчид назгайрч сууна. Засгийн газар түүний харьяа агентлаг, УИХ дээр сүүлийн сар илүү хугацаанд ямар ч ажил хийгдсэнгүй. Саарал ордонд өрнөх зөвшилцөл нь үл ойлголцол болж, улс төрийн энэ нөхцөл байдал удах тусам МАН-ынхны хүслээр болох өнгөтэй. Товчхондоо шинэ засаг бүрдэхээс эхлээд улс оронд хийгдэх бүх ажилд МАН тээг тавьж байна. Ерөнхий сайдыг огцруулах гэж яарсан шигээ одоо томилох гэж яарахгүй байгаа нь энэ бүхний нотолгоо юм.

Ер нь МАН-ынхан Засгийн газрыг огцрохын өмнө “Улс орон, ард түмнээ” хэмээн юу ярьж, ямар байр суурь илэрхийлж байсныг эргэн саная . МАН-ын дарга, УИХ-ын дэд дарга М.Энхболд ар­ваннэгдүгээр сарын 4-нд “Иргэд жижиглэнгээс жижиглэсэн байдлаар худалдан авалт хийж байна. Хонины тал элэг эсвэл хоёр хавирга ч юм уу, ийм байдлаар худалдан авалт хийдэг болчихож. Энэ байдлыг засах талаар эрх баригчид тодорхой арга хэмжээ авах ёстой. Бид Засгийн газарт орох гээд ч юм уу эсвэл Засгийн газарт оруулаагүй учраас өс өвөрлөж асуудалд хандаж байгаа юм биш. Нийт сонгогчдын 40 орчим хувь нь МАН-ыг сонгосон. Бид хяналтын үүргээ бүр илүү гүйцэтгэх ёстой гэж үзэж байгаа” гэж ярьсан байдаг бол УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга С.Бямбацогт аравдугаар сарын 20-нд “МАН-ын бүлэг төрийн ажлыг гацаахын тулд Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг оруулж ирлээ гэж эрх баригчид мушгиж байна. 100 хоногийн хугацаанд алдаагаа засч, бүтцийн өөрчлөлтөөрөө давхар дээлээ тайлчих юм болов уу, 2015 оны төсвийн хуулиараа цалин тэтгэврээ нэмж, аж ахуйн нэгжүүдээ дэмжих юм болов уу гэж хангалттай харлаа. Гэтэл юу болов. 100 хоногийн дотор эдийн засаг улам хүндэрлээ. Өнгөрсөн зун ямар ч бүтээн байгуулалт хийгдсэнгүй. Долларын ханшаа тавиад туучихлаа. Төсвийн орлого 1.4 их наяд төгрөгөөр тасарлаа. Цалинтай иргэдийн 40 хувь, тэтгэврийн насныхны 80 хувь нь зээлтэй байна. Монгол Улсын иргэн бүрт таван сая төгрөгийн өр оногддог болсон. Гадуур яваад үзээрэй. Орон сууцны худалдаалалт тэг болж зогссон. Өргөн хэрэглээний барааны үнэ 30-40 хувиар өссөн. Эдийн засгийг ийм хүнд байдалд оруулсны хариуцлагыг хэн хүлээх ёстой юм бэ. Хэн ч ямар ч хариуцлага хүлээхгүй болж байна уу. Цаашдаа цалин, тэтгэврээ тавьж чадах нь уу гэдэгт хүрэх нь. Тиймээс энэ байдлаар яваад байж болохгүй. Ажил хийж чадах хүнээр нь Засгийн газраа удирдуулах нь зөв. Н.Алтанхуягаас илүү сайн удирдагч АН-д олон бий. Энэ хүн улс орныг бүх салбарт нь унагалаа. Тиймээс илүү сайн хүнээр удирдуулаасай, эдийн засгийн хүндрэлээсээ салаасай гэж бид хүсч байна. Дараагийн Засгийн газар нь ойлголцож зөвшилцөөд сөрөг хүчнээ сонсч, асуудал нь үнэхээр зөв байвал бид дэмжээд л явна” гэж байжээ.

Мөн УИХ-ын гишүүн Д.Хаянхярваа арваннэгдүгээр сарын 5-нд өгсөн ярилцлагадаа “Өнгөрсөн засгийн үед Д.Зоригт сайдыг огцруул гэж дөрвөн удаа оруулж ирж байсан. Ажлаа хийж чадахгүй хэнийг ч бид огцруул гэж шаардах эрхтэй. Хэрэв чадаж байгаа юм бол энэ Ерөнхий сайдынхаа асуудлыг яагаад УИХ-аар хэлэлцэхгүй хууль зөрчөөд байгаа юм бэ. Баахан завсарлага аваад засаг ч үгүй, төр ч үгүй яваад байна” гэсэн бол УИХ-ын гишүүн Б.Чойжилсүрэн арваннэгдүгээр сарын 3-нд “Ерөнхий сайдыг огцруулах нь тийм ч чухал асуудал биш. Бодлогын алдаагаа л засчих. МАН-ынхан бүх хүнд тааруулж ажилласан гэж өөрсдийгөө өмөөрмөөргүй байна. Гэхдээ Ардын нам ингэж нурааж яваагүй. Ардын нам тэмцэж чаддаггүй, АН засаглаж чаддаггүй гэсэн хэлц үг хүртэл гарчихаад байгаа биз дээ. Эрх баригчид эдийн засгийн тал дээр барьж буй чиглэлээ өөрчлөхгүй бол амаргүй байна. Энэ байдлаараа цаашаа эдийн засаг улам л хүндэрнэ” гэсэн байдаг. УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяр ч гэлээ аравдугаар сарын 31-нд “Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг Төрийн байгуулалтын байнгын хороо хэлэлцэлгүй хуулиа зөрчөөд хоёр хонолоо. Өмнө нь хэний ч үзүүлж байгаагүй зүйлийг энэ Их хурал, байнгын хороо харуулж байна. Одоо хууль зөрчилгүй, хугацаа алдалгүй Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг нэг тийш болгох хэрэгтэй. Түүний цаана өвөлжилтийн бэлтгэл, төсөв, мөнгөний бодлого, хөрөнгө оруулалтын гээд шил шилээ дарсан асуудлууд бий. АН-ынхны дотоод маргаанаас болж бид долоо хоног ажилгүй сууж байна. Засгийн газрын тэргүүний асуудал шийдээгүйгээс болж кабинетын гишүүдийг сонгох ажил таг зогсчихлоо” гэж ярилцлага өгсөн удаатай.

Тухайн үед МАН-ынхныг ингэж хэлэхэд үнэний ортой мэт сонсогдсон байж магадгүй. Гэхдээ өнөөдрөөс эргээд харахад төрөө бусниулж, түмэн олноо туйлдуулах зорилгыг өвөрлөж байсан нь харамсалтай. Үнэхээр улс орны эдийн засаг, өвөлжилт, төсөв мөнгө, ард түмний хоногийн хоол, орон сууц, өр зээлэн гээд Монголын Улсын хэтэд санаа зовниж байсан нь үнэн бол Засгийн газрыг байгуулахын эсрэг ажиллахгүй л байсан байх. МАН-ынхан “Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг хуулийн хугацаанд нь хэлэлцэх”-ийг шаардаж хэлэлцэхэд нь дуун дээр дэмжсэн шигээ “Ерөнхий сайдаа хуулийн хугацаанд нь томил” гэж шаардаж бас дэмжиж чадвал ард түмнээ бодсон хэрэг болох биз.

Л.МӨНХТӨР

УИХ өчигдөр улсын төсвийг хэлэлцэж баталлаа. Нэгдсэн хуралдааны ирц бүрдэж 59 хувьд хүрснээр 12.10 цагт чуулган эхлэв. УИХ-ын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуульд заасны дагуу З.Энхболд дарга 2015 оны төсвийн тухай хуулийн төслийн зүйл, заалт бүрийг гишүүдэд уншиж сонсгон тус бүрээр нь санал хураалгасан юм. Түүний уншсаныг гишүүдийн олонх нь дэмжсэн бөгөөд чуулган нэг цаг гаруйн хугацаанд үргэлжлээд өндөрлөсөн. Ийнхүү Монгол Улсын 2015 оны төсвийн тухай болон Нийгмийн даатгалын сангийн 2015 оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2015 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдийг гишүүд хуулийн хугацаандаа амжиж шуурхайлан баталсан нь энэ. Хэрэв арваннэгдүгээр сарын 15-ны дотор төсвөө баталж чадахгүй бол парламент тарах учиртай. Ямартай ч хуулийн хугацаатай уралдаж, нэг хоногийн өмнө улсын төсвийг гишүүд батлахын хувьд баталчихлаа. Иймд хэлэлцүүлгийн шатанд чуулганы нэгдсэн хуралдааныг сунжруулахгүйг хүсээгүй бололтой, төсвийн төсөлтэй холбоотой санал, асуулттай хүн Д.Дэмбэрэл гишүүнээс өөр байсангүй.

Ирэх оны төсвийн төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг пүрэв гаригийн нэгдсэн хуралдаанаар хийсэн. Харин гурав, дөрөвдүгээр хэлэлцүүлгийг өчигдөр зэрэг явуулжбаталлаа.Монгол Улсын 2015 оны төсвийн тухай хууль батлагдсантай холбогдуулан авах зарим арга хэмжээний тухай УИХ-ын тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ. Тогтоолын төсөл нь ажлын хэсгээс гаргасан саналуудыг ямар хүрээнд, хэрхэн шийдэх талаар Засгийн газарт үүрэг, чиглэл болох юм байна. Ингээд тогтоолын төслийг анхны хэлэлцүүлгээр нь батлах горимын саналыг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 87.5 хувь нь дэмжив. Улмаар Монгол Улсын 2015 оны төсвийн тухай хууль батлагдсантай холбогдуулан авах зарим арга хэмжээний тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг батлахыг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 83.9 хувь нь дэмжлээ.

УИХ-ын дарга З.Энхболд УИХ-ын нийт гишүүд болон ажлын хэсэгт талархал илэр­хийлснээр чуулганы нэгдсэн хуралдаан өндөрлөсөн юм. Чуулганы танхимаас Ч.Улаан, Н.Энхболд, Д.Зоригт нарын гишүүнд түрүүнд гарч ирэв. Д.Зоригт гишүүн Ч.Улаан гишүүнд хандан, “Ханатай төсөв болов уу, ямар санагдаж байна” гээд баяр хүргэж байгаа бололтой гар барив. Хариуд нь Ч.Улаан гишүүн “Ямар УИХ байна, тийм л төсөв болдог юм ш дээ” гэж ёжтойхон хэлээд цааш алхана лээ.

УИХ-ын чуулганаар 2015 оны нэгдсэн төсвийг баталсан даруйд УИХ-ын дарга З.Энхболд, МАН-ын бүлгийн дарга С.Бямбацогт, АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат, “Шударга ёс” эвслийн бүлгийн дарга Н.Батцэрэг, Төсвийн байнгын хорооны дарга Ц.Даваасүрэн нар хэвлэлийн бага хурал хийж, сэтгүүлчдэд дараахь мэдээллийг өгсөн юм.

УИХ-ЫН ДАРГА З.ЭНХБОЛД: ТӨРИЙН АЛБАНЫ ОРОН ТООГ ЦӨӨЛСӨН

УИХ-аар 2015 оны төсвийг хугацаанд нь баталлаа. Ирэх оны төсвийг анх өргөн барьснаас хойш маргаан дагуулсан. Өргөн барьж, эргүүлэн татаад. Тэгээд ямар ч л гэлээ УИХ цаг хугацаандаа амжсан. УИХ дахь гурван намын бүлэг идэвхтэй оролцож, ажлын хэсэг шөнийн гурав, дөрвөн цаг хүртэл ажиллаж байсан. Энэ жилийн төсвийн гол онцлог нь ирэх онд тохиож болзошгүй байгаа эдийн засгийн хямралтай холбогдуулан урсгал зардлыг 118.8 тэрбум төгрөгөөр бууруулж баталсан. Үүнд төрийн байгууллагын бараа, ажил үйлчилгээний зардал 5-30, Засгийн газрын тусгай сангууд, төрийн байгууллагын шаардлагагүй орон тоо, урсгал болоних засварын ажлуудыг 50 хүртэл, эрүүл мэнд боловсролын их засварын зардлыг 30 хувиар зарим хэсгийг нь тэглэх зарчмаар баталсан байна. Урьд өмнө нь урсгал зардлыг 100 гаруй тэрбум төгрөгөөр бууруулсан түүх байхгүй. Өнөө жил онцгой нөхцөл байдалд байгаа учраас ийм арга хэмжээ авсан. Энэ хүрээнд 1000-гаад орон тоо буурсан. Баахан орлогч, зөвлөх, шаардлагагүй байгууллагын орон тоог цөөлсөн.

С.БЯМБАЦОГТ: ИРЭХ ЖИЛ ШИНЭЭР БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ ХИЙГДЭХГҮЙ

Улс орны нийгэм, эдийн засгийн байдал амаргүй байгаа үед 2015 оны төсвийг УИХ баталлаа. УИХ дахь МАН-ын бүлэг төсвийг аравдугаар сарын 1-ний өдөр УИХ-д өргөн барьснаас хойш найман удаа хуралдлаа. Ингэхдээ төсвийн орлого, зарлагыг тооцсон үндэслэл, эдийн засгийн хэмнэлтийгтооцсон. Мөн мөнгөний бодлоготой уялдсан байх зэрэг зарчмыг баримталж ажилласан. Засгийн газраас оруулж ирсэн төсөв Монголын түүхэнд байхгүй замбараагүй, олон хууль зөрчсөн, ард иргэд, аж ахуйн нэгжид дарамт учруулахуйц, үндэслэл тооцоогбодитой хийгээгүйтөсөворуулж ирсэн. Төсвийн хүрээний мэдэгдлийн есөн шаардлагад нийцсэн байх ёстойгоос таван шаардлагад нь нийцээгүй байсан. МАН-ын бүлгээстатварын дөрвөн хуулийг буцааж, гаднаас зээл авахгүй байх, 2011 оноос эхлэн царцаагдсан барилгыг 2015 онд дуусгах саналоруулсныг баталлаа. УИХ-ын хяналтаас гадуур мөнгө зарцуулах, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөмжийг зөрчсөн нь хэвээрээ үлдлээ. Харин эдийн засгийн нөхцөл байдлаас үүдэн шинээр хөрөнгө оруулалтын ажил хийгдэхгүй. Өнгөрсөн онд төсвийн бүрдүүлэлт нэг их наяд, энэ онд 800 гаруй тэрбум төгрөгөөр тасарсан. Төсвийн алдагдлаа бодитоор тооцоогүй гээд олон зөрчил байсныг УИХ дахь нам, эвслийн бүлгүүд хэлэлцэн баталлаа. Хамгийн аюултай нь 2011 онд зээлийн үйлчилгээнд 31 тэрбум төгрөг зарцуулж байсан бол үүнээс 20 дахин их буюу 708 тэрбум төгрөгийн зээлийн үйлчилгээний зардлыг барагдуулахаар оруулж ирсэн.

Ц.ДАВААСҮРЭН: ТӨРИЙН АЛБАН ХААГЧДЫН ОРОН ТООГ ЦӨӨЛӨХ АЖИЛ ҮРГЭЛЖИЛНЭ

Ирэх оны төсвийг цаг хугацаанд нь батлахад ажлын хэсгүүд идэвхтэй ажиллалаа. Сүүлийн дөрвөн жилийн хугацаанд ийм хэмжээний буурсан төсөв баталжбайсангүй. Мөн улс төрийн нөхцөл байдлын хувьд Засгийн газар огцорсон,Сангийн сайдгүй хүнд үе таарлаа. Хоёр зүйлийг онцолж хэлмээр байна. Өмнөх жилүүдэд 20-30 хувиар өсч байсан үр ашиггүй зардлуудыг бууруулсан. Тухайлбал дэд, орлогч, зөвлөх гэх шинээр үүссэнорон тоон дээрх 345 хүнийг цомхотгосноор гурван тэрбум, төрийн байгууллагын 540 орон тоо бууруулснаар дөрвөн тэрбум, бараа ажил үйлчилгээний зардлыг 32тэрбум төгрөгөөр бууруулжээ.Гэхдээ боловсрол, эрүүл мэндийн байгууллагын зардлыг хөндөөгүй. Цаашдаа төрийн албан хаагчдын орон тоог бууруулах ажлыг үргэлжлүүлнэ. 2010-2013 онд ажил нь эхэлсэн 400 гаруй обьектын санхүүжилтийг шийдэж, арилжааны банкуудын чанаргүй зээлийн асуудлыгнэг тийш болголоо. Гэхдээ УИХ-ын 30 дугаар тогтоолыг эргэж харах хэрэгтэй. Хөгжлийн банкинд 302 тэрбум төгрөгийн обьектыг шилжүүлсэн.

Төрийн албан хаагчдын орон тоог цөөлж, бууруулах арга хэмжээ үргэлжилнэ. Он гарангуут Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороогоор асуудлыг дахин хэлэлцээд хэмнэлттэй үр ашигтай бүтцэд шилжих ажлыг хийнэ. Эцэст нь хэлэхэд Монголын төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого 7.1 тэрбум төгрөг буюу ДНБ-ий 29.8 хувь байж хязгаартаа багтсан. Мөн нэгдсэн төсвийн нийт зарлага 7.5 их наяд төгрөг буюу ДНБ-ий 31 хувь бол төсвийн алдагдал 439.2 тэрбум буюу хязгаараас 0.2 хувиар сайжирч батлагдлаа.

Д.ЭРДЭНЭБАТ: ТӨСӨВТ СУУЛГАСАН 500 ТЭРБУМ ТӨГРӨГ ИРГЭДИЙН АМЬДРАЛЫН БАТАЛГАА БОЛЖ ЧАДАХГҮЙ

Энэ оны төсөв УИХ-д суудалтай намуудын харилцан ойлголцол дээр явсан гэдгийг тэмдэглэх хэрэгтэй. Гэхдээ бүлгүүдийн хооронд, ажлын хэсгийн хооронд зарчмын зөрүүтэй санал гарсан. Өнөөдөр төсөв чамбай болж чадсан ч гэсэн эргэж харах ёстой хэд хэдэн заалт шийдэгдээгүй үлдсэн. Энэ асуудлаар бид сая төсөв ойлголцсон шигээ хамтрах нь зүйтэй гэж үзэж байна. Ялангуяа төсөвтэй холбоотой асуудал дээр 2015 онд гүйцээж чадах уу үгүй юү гэдэг баталгаа төсөв дээр байхгүй. Энэ тал дээр улс төрийн намуудтай зөвшилцсөн боловч хараахан үр дүнд хүрээгүй. Тодруулбал, Чингэс, Самурай бондыг төсөвт тусгах, үгүйэсэх дээр нэг үл ойлголцол үүссэнийг арилгах ёстой хэмээн АН-ын бүлэг санал нэг байгаа. Чингэс, Самурай бондыг төсөвт тусгах ёстой. Тэгэх юм бол Төсвийн тогтвортой байдлын хууль, Өрийн удирдлагын тухай хуулиа эргэж харах ёстой гэсэн байр суурин дээр АН байна. Хоёр дахь асуудал нь төсвийн орлогыг бүрдүүлэхийн тулд, эдийн засгийн чадамжаа дээшлүүлэхийн тулд Монгол Улс хөрөнгө оруулалт, зээл, Зас­гийн газрын батал­гааныхаа асуудлыг шийдэх­гүйгээр бизнесийг тэлэх боломж бага байна. Зөвхөн зардлыг багасгаснаар эдийн засгаа эрүүлжүүлнэ гэвэл өрөөсгөл ойлголт болно гэдгийг улс төрийн намууд хаа хаанаа ойлгох ёстой. Төсвийн зардалтай холбоотой асуудлаар хэд хэдэн зүйлийг онцолж хэлмээр байна. Өмнө нь улстөрчдийн лоббигоор явуулж ирсэн энэ олон барилгабайгууламжийн асуудлаар бид нэгдмэл саналд хүрлээ. Жилийн юмыг жилд нь дуусгадаг зарчмыг оролдоод үзье гэсэн маш том амжилтад хүрлээ гэж бодож байна. Жишээлбэл, энэ жил нийгмийн шинж чанартай 141 обьектууд шинээр ашиглалтад орно. Энэ дотор эмнэлэг 36, сургууль 63, цэцэрлэг 24, дотуур байр 18, соёлын төв 15 ашиглалтад орох юм. Энэ бол сүүлийн жилүүдэд манай улсад хийгдэж байгаагүй томоохон бүтээн байгуулалтын ажил болох юм. Хоёр дахь асуудал нь урьд хожид байгаагүйгээр цалин тэтгэврийг 500 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэхээрболсон. Гэхдэээнэ бүхэн төрийн алба хаагч, өндөр настны нийгмийн баталгаа болж чадахгүй учир төсвийн тодот­гол зайлшгүй хийх шаард­лагатай гэж үзэж байгаа.

Н.БАТЦЭРЭГ: ТОДОТГОЛ ХИЙХ ХҮЛЭЭЛТТЭЙГЭЭР БАТАЛЛАА

Төсвийг өргөн барихад УИХ-ын нам эвслийн бүлгүүд ойлголцож, анхаарч ажиллаж чадлаа. Ер нь Засгийн газрын өргөн барьсан 2015 оны төсөвт учир дутагдалтай зүйл олон байсан. Тухайлбал төсвийн орлого, зарлагыг тооцсон үндэслэл нь бодитой бус байсан. Учирч болзошгүй эдийн засгийн хүндрэлийг ямар арга замаар даван туулах талаар тодорхой санал болгох зүйл байгаагүй зэрэг шүүмжлэх юм цөөнгүй байсан. УИХ дээр энэ учир дутагдалтай зүйлүүдийг хамтран засаж чадлаа. Гэхдээ эдийн засгийнямар ч хүндрэл биднийг хүлээж байгааг хэлж мэдэхгүй. Тиймээс 2015 оны эхний улиралд төсөвт тодотгол орж ирнэ гэсэн хүлээлттэйгээр “Шударга ёс” эвсэл ирэх жилийн төсвийг баталлаа. Засгийн газар 7.1 хувиар эдийн засгаа өсгөнө гэсэн төлөвлөлттэй орж ирсэн ч одоо 10 хувиар өсгөхөөр хуульчлагдсан тоо байгаа. Энэ баталсан төсвөөр эдийн засгаа ингэж өсгөж чадахгүй гэв.

Ийнхүү УИХ-ын дарга З.Энхболд, УИХ дахь бүлгийн дарга, Төсвийн байнгын хорооны даргыг мэдээлэл өгсний дараа сэтгүүлчид АН дотор өрнөж буй асуудлын талаар УИХ-ын даргаас тодруулсан юм.

–ҮЗХ өнөөдөр хуралдаад Ерөнхий сайдад нэр дэвшсэн Р.Амаржаргалыг дэмжих эсэхээ шийднэ. Энэ утгаараа Ерөнхий сайдаар сонгогдсон хүн автоматаар намын дарга болох уу, эсвэл намын дүрмээ өөрчлөх үү?

-Үндсэн хуулиар Засгийн газар гүйцэтгэх удирдлагын байгууллага. Тэнд олон намын дарга орж суучихаад, олон тийшээ хараад байхболомжгүй. Нэг хүний удирдлагаар явдаг гүйцэтгэх эрх мэдлийн байгууллага юм. Хуулийг МАН, АН, Шударга ёс эвслийнхээр биелүүлнэ гэдэг ойлголт байхгүй шүү дээ.Тийм учраас олонхигүй тохиолдолд одоогийнх шиг Засгийн газарт намын удирдлага орох нь буруу гэж үзэж байгаа. Одоо Ерөнхий сайдад нэр дэвшигчийн хувьд”Засгийн газарт хийх ажил хангалттай их байна, зөвхөнөмнөх ажлаа хийе” гэдгээ бүлэг дээр хэлсэн. Тиймээсүүнээс цааш Үндсэн хуулийнхаа дагуу олонхигүй болсон тохиолдолд намуудын удирдлагууд танхимаасаа гарахгүй байх санаа дэвшүүлж байгаа. Гүйцэтгэх удирдлага улс төрөөс хол, захиргааны байгууллага байх ёстой. Харин одоо бол олон намын дарга өөр өөр юм ярьдаг, Ерөнхий сайддаа захирагддаггүй байдал байна. Үүнийгхалъя гэж байгаахэрэг.

–Шинэ Засгийн газар давхар дээлээ тайлсан Засгийн газар байх уу?

-Ямар Засгийн газар байгуулах нь Ерөнхий сайдын хийх ажил. Бид Ерөнхий сайдаа баахан дарамталж, эцэст нь ажил хийх боломжгүй болгоод огцрууллаа. Ямар Засгийн газар байгуулах ньЕрөнхий сайдын ажил болохоос бидний ажил биш.

М.МӨНХ, Л.ТӨР

УИХ-ын дэд дарга, МАН-ын дарга М.Энхболд, УИХ-ын гишүүн Д.Сумъяабазар, Ж.Сүхбаатар нар өчиг­дөр Сонгинохайрхан дүү­рэгт ажил­лалаа. Тэд Сонгинохайрхан дүүргийн 23, 24 дүгээр хорооны “Тумбааш” худалдааны төв, 127 дугаар цэцэрлэг, шинээр баригдаж буй сургуулийн барилгын ажилтай танилцаж, иргэдтэй уулзсан.

МАН-ын удирдлага, УИХ-ын гишүүдэд хандан иргэд амьдралын боломж тааруу болсоор байгааг өгүүлж байв. Зам дагуу дэлгүүр, гуанз гээд худалдааны бизнес эрхлэгч иргэд сүүлийн хэдэн сар орлого муу, худалдан авагчгүй болсноо ярьж байлаа. Учир нь зам дээр машинаа орхиод дэлгүүр ороод гарахад ачаад явчихдаг болсноос хойш тэр хавийн худалдааны төвөөр үйлчлүүлэх хүн цөөрсөн гэнэ. Тэгээд ч иргэдийн худалдан авах чадвар эрс муудсан, 1500 төгрөгөөр зарагддаг хонины элгийг гурав, дөрөв хуваан авдаг болсныг ч өгүүлж байсан. Бас өөрийгөө элэгний церрозтой хэмээн тодорхойлсон нэгэн эмэгтэй группийн мөнгөө жил бүр зээлээр авч эмчилгээндээ хэрэглэдэг тухайгаа өгүүлж байв. Ингээд МАН-ын дарга, УИХ-ын дэд дарга М.Энхболдоос дараахь тодруулгыг авлаа.

-Та Сонгинохайрхан дүүр­гийн иргэдтэй уулзлаа. Иргэдийн амьдралд ямар дүгнэлт өгөв?

-УИХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүд сүүлийн нэг сарын хугацаанд буюу чуулган эхэлснээс хойш орон нутаг, үндсэн нэгжид ажиллалаа. Иргэдийн амьдрал ямар байгаатай танилцаж аж байдлыг нь сонслоо. Хөдөө орон нутгийн хувьд Сүхбаатар, Говьсүмбэр, Дорноговь аймагт ажилласан бол Улаан­баатар хотод Баянзүрх, Сүхбаатар, Сонгинохайрхан дүүрэгт явж иргэдийг сонслоо. Хүмүүсийг сонсоход амьдрал хэцүү болж байгааг л ярьж байна. Бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсч, ядуурал өмнөх жилүү­дээс нэмэгдчихэж. Өмнөх жилүүдтэй харьцуул­бал хүнс­ний захуудад худал­даалагдаж байгаа бараа бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ багасчээ. Бас нэг онцлог нь жижиглэнгээс жижиглэсэн байдлаар худалдан авалт хийж байна. Хонины тал элэг эсвэл хоёр ширхэг хавирга ч юм уу ийм байдлаар худалдан авдаг болчихож. Энэ бүгд цаанаа юуг илэрхийлж байна вэ гэвэл ерөнхийдөө хүмүүсийн амьдрал муудаж, Монгол орны амьжиргаа дордож байгаа­гийн илэрхийлэл гэж ойлгож бай­гаа. Энэ байдлыг засах, өөрч­лөлт хийх талаар засгийн эрх баригчид тодорхой арга хэмжээ авах ёстой гэж үзэж байгаа. Харамсалтай нь өнөө­гийн засгийн эрх барьж буй нөхдүүд ард иргэдийн амьдралд ямар нөхцөл бий болсныг судалж үзэхээсээ урь­таж өөрсдийнхөө хийж байгааг л сайн, зөв гэсэн байдлаар хүмүүст ойлгуулахаар зүтгэдэг болсон. Тэгээд бусдыг буруу, өмнөх хийгдэж байсан бүх зүйл буруу, алдаатай байсан гэж ойлгуулахаар ажиллаж байна. Газар дээрээ олон түмэн тэгж дүгнэхгүй байгааг бид харлаа. Өнөөгийн Засгийн газрыг муу ажиллаж байна гэдгийг уулзалт хийсэн газар бүрт хэлж байсан. Бас улс орны өр, төсвийн байдалд санаа зовних иргэн ч олон байна.

-Жишээлбэл?

-Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар баригдаж байгаад зогссон объектууд, өнөөдөр 150 хүүхдийн хүчин чадал­тай цэцэрлэгт 250 хүүхэд хүмүүжиж байгаа, цэцэр­­лэг нэмж барих шаард­лага­тай байгаа гэх мэт зүйлүү­дийг ярьж байна. Мөн өр ихэсч байгаад харуусах хүн цөөнгүй таарсан. Монголын Засгийн газрын гадаад өрийн хэмжээ их хурдацтай өслөө. Үндсэндээ 1990 оноос хойших 20 гаруй жилийн дотор тавьсан зээлтэй тэнцэхүйц өрийг хоёрхон жилийн хугацаанд хийлээ. Тэгээд тавьсан өрийн мөнгөөр үр дүнтэй бүтээн байгуулалт хийгдэж байна уу гэвэл үгүй. Өнөөдөр “Чингэс” бондын 40 хувийг жил гаруй ашиглаагүй. 100 гаруй тэрбум төгрөгийг Чингэс бондын хүү, зээлийн үйлчилгээний төлбөрт төлсөн байх жишээтэй. Энэ мэтээр орж ирж байгаа мөнгийг үр дүнгүй ашиглаж, төсвийн бүр­дүү­­лэлтэд анхаарал тавихгүй бол цаашид эдийн засаг санхүүгийн байдал улам хүндрэх нь. Энэ асуудалд эрх баригчид нэгийг бодож тодорхой арга хэмжээ авах ёстой гэж үзэж байгаа. Сөрөг хүчний хэлж, ярьж байгааг ажил болгохгүй байгааг иргэд ярьж байна. Бид сүүлийн хоёр жилд 30 гаруй хууль санаачилж өргөн барьснаас хоёр, гурван хуулийг л хэлэлц­сэн байгаа. Ер нь сөрөг хүчний хэлж, ярьсныг анхаарч үздэггүйгээс төр засгийн ажил алдаатай болж байгааг эрх баригчид ойлгоосой. Иргэд ингэж л ойлгож байна.

-Ирэх оны төсвийн чана­рын тухайд ямар ойлголттой байна вэ. Иргэдэд хэр наал­даж, үр өгөөжөө өгөх бол?

-Төсвийн байдал нэлээд хүндхэн байгаа. Орж ирэхдээ л ийм байсан. Төсвийн эрх мэдлийг орон нутагт шилжүүлж байна гэдэг нэрийдлээр орон нутагт баригдах бүтээн байгуулалтын нэрсийг бичээд шаардагдах хөрөнгийнх нь арван хувьд ч хүрэхгүй мөнгийг тавьчихаж байгаа юм. Ингээд аль ажлаа явуулах вэ гэдгээ өөрсдөө шийд гээд орхиж байна. Орон нутагт эрх мэдлийг өгч байна гэдэг нэрийдлээр төв Засгийн газар хариуцлагаас зайлсхийсэн ийм төсвийг оруулж ирсэн. Үүнд бид ихээхэн шүүмжлэлтэй хандаж байгаа. Нөгөөтэйгүүр анхны буюу аравдугаар сарын 1-нд өргөн барьсан төсөв бол дөрвөн төрлийн татварыг нэмэхээр хуулийн төсөл оруулж ирснийг бид эсэргүүцсэн. Сая төсвийг татаж аваад дахин өргөн барих­даа энэ алдаагаа зассан байна билээ. Хямралтай үед татварыг нэмнэ гэдэг байж боломгүй үйлдэл. Мөн төсвийн эх үүсвэрүүдийг бүрэн дүүрэн дайчлах, зардлаа танах талаар Засгийн газар ямар ч арга хэмжээ авахгүй байна. 2012 онд 147 мянган төрийн албан хаагчтай байсан Монгол Улс өнөөдөр 180 мянган төрийн албан хаагчтай болчихлоо. Хоёр жилийн дотор 30 гаруй мянгаар төрийн албан хаагчийн тоо нэмэгдсэн. Энэ хэмжээгээр төрийн албаны зардал өсч байна. Төрийн албыг цөөн, хөнгөн шуурхай бүрэлдэхүүнээр хийх тал дээр санал санаачилга гаргаагүй нь 2015 оны төсөв, улс орны аж байдалтай нийцээгүй.

-Ерөнхий сайдыг огцруу­лах асуудлыг МАН өргөн барь­­сан ч хэлэлцээгүй байна?

-УИХ-ын 28 гишүүн Засгийн газрын тэргүүнийг огцруулъя гэдэг тогтоолын төслийг өргөн бариад 17-18 хонож байна. Уг нь Монголд мөрдөгдөж байгаа хуулиар энэ асуудал 14 хоногийн дотор шийдэгддэг. Гэтэл байнгын хороогоороо ч хэлэлцээгүй байх жишээтэй. Хоёр удаагийн байнгын хорооны хурал дээр завсарлага авсан, хойш нь тавьсан. Энэ нь ямар нэгэн сайн зүйлийг авчрахгүй. Өнөө­дөр улс орны эдийн засгийг ийм нөхцөлд оруулсан хүмүүс өөрсдөө засч чадахгүй. Заавал чадалтай, чадвартай улс орныг илүү томоор харж чадах хүн гарч ирж байж л асууд­лыг урагшлуулна. Ингэж цаг хугацаа хожиж байгаа явдал бол улсын эдийн засгийг, улсын сан хөрөнгийг улам доройтоход нэрмээс болж байгаа үйлдэл. Эрх баригчид өөртөө дүгнэлт хийж ойрын хугацаанд асуудлыг шийдэх ёстой. Бид байнгын хороо, УИХ-ын даргын зөвлөлийн хурал бүр дээр энэ асуудлыг ярьсаар байгаа.

-МАН засагт хамтрах сонир­­холтой байгаа гэдэг үнэн үү?

-Бид Засгийн газарт орох гээд ч юм уу эсвэл Засгийн газарт оруулаагүй учраас өс өвөрлөж асуудалд хандаж байгаа юм биш. Монгол Улсын нийт сонгогчдын 40 орчим хувь МАН-д саналаа өгсөн. Бид Засгийн эрх бариагүй ч хяналт тавьж ажилла гэдэг үүд­нээс сонгогчид ийм хэмжээний санал өгсөн байх. Бид хяналтын үүргээ бүр илүү гүйцэтгэх ёстой гэж үзэж байгаа.

Л.МӨНХТӨР

Төрийн соёрхолт, гавьяат жүжигчин Д.Сосорбарам саяхан зурагтаар өөрийнхөө тухай бас энэ засгийн тухай ярилаа. Түүний ярьсныг ца­хим орчинд байршуулсан нь шуугиан тарьж, аанай л магтаал дагуулж байна. Тэрээр ардчиллын эхнээс нь оролцож өнөөдөр АН-ын голлох, өмнөө барьдаг зүтгэлтний нэг болсон. Одоо­гоос 20 гаруй жилийн тэртээ буюу 1990 оноос ард­чилагчдын бэлдсэн илтгэлийг уран тодоор уншин нийгэмд хүргэсэн нь түүний улс төрийн замнал. Жүжигчин, найруулагчийн хувьд түүнтэй эгнэх хэн байх билээ. Тэгээд ч энд тэр тухай ярих гээгүй байна.

Харин зурагтаар ярьсан яриаг нь тойрон бичих гэсэн юм. Тэрбээр ярихдаа улс төрийн талаар айхтар ширүүн өнгөөр ярьж, нэр бүхий улстөрчдийг хурц шүүмжилж байгаа харагдлаа. Сэтгүүлчийн асуултад “Н.Алтанхуягийг би огцруулах л болно. Бид огцруулж чадах ч ёстой. Х.Тэмүүжинг би дэмжсэн, харин одоо яг тэрэн шигээ түлхэн унагаж бас чадна. Х.Тэмүүжин сайдыг би огцруулна” гэх зэргээр хариулж айхтар “туйлж бас тургиж” байх нь гарав. Түүнийг ингэж зөөлөн хэлбэл ширүүн ярьснаар хүмүүсийн бах үнэн ханаж байх шиг байна. Ер нь бол нийгэм нэлээд хөөрхөн бужигнав. Энэ нь ч Ардчилсан нам болон Сосорбарамын нийгэмд ямар нөлөөтэй байгааг харуулсан зүйл юм. Тэд “Манай Со ёстой буулгаж тавилаа. Хэлсэн шиг хэллээ. Эрх баригчдыг ингэж л хэлэх ёстой байсан байхгүй юу. Эрх баригчдад ийм үг хэлэх дутаад байсан юм. Н.Алтанхуяг яв зайл, далд ор” гэх зэргээр Ерөнхий сайдыг үгийн муугаар муулж Со гавьяатыг амаа олохгүй магтаад эхэлжээ. Үзэгчдийн сэтгэгдэл Сосорбарам гавьяатад ийн урам хайрлаж, улс төрийн нэгэн туйлшрал, хийрхэл өрнөдгөөрөө өрнөж байна.

Гэхдээ үүнийг арай өөр байдлаар хараад төсөөлөөд үз дээ. АН-ын гишүүний ийн өгүүлснийг Монголын улс төрд хамгийн тулхтай нам болох МАН-тай жишээд үзье. За Сосорбарам гавьяатыг МАН-ын ямар зиндааны зүтгэлтэнтэй харьцуулах вэ гэвэл тэрээр АН-даа МАН-ын Д.Содном гуайн дайны, түүнтэй дүйхүйц хүн. Ерөнхий сайдын албыг л хашаагүй болохоос биш АН дотроо Д.Содном гуайн хэмжээнд зиндаархана. Тэгэхээр одоо зурагтаар Д.Содном гуай ярьж байна гээд бод. Сү.Батболд Ерөнхий сайд, Засгийн газрын тэргүүнээр, Я.Содбаатар гишүүн Хууль зүйн сайдаар ажиллаж байна гэж төсөөлцгөөе. Ийм нөхцөлд Д.Содном гуай Д.Сосорбарам гавьяатын хэлснийг хэлж байгаагаар харьцуулъя. “Би Сү.Батболдын Засгийн газрыг унагана. Бид огцруулж чадах ёстой. Хууль зүйн сайд Я.Содбаатарыг унагах л болно. Би Я.Содбаатарыг яаж гаргаж ирсэн, яг түүн шигээ татаж унагаж чадна” гээд хэлчихлээ гэж төсөөлөхөд бэрх сонсогдохоор байгаа биз. Энэ тохиолдолд нийгэмд юу болох бол. “Пээ пүү” болж “Энэ Содном гуай чинь яачих нь энэ вэ. Юу болоод байна аа. Мэдрэл нь бүрэн үү. Галзуурсан юм биш биз. Ийм юм ярьж байгаа нөхрийг ахин хэвлэл мэдээлэл рүү бүү ойртуул” гэж ирээд л шуугицгаана. Үнэндээ энэ бол төсөөлөл, Д.Содном гуай хэзээ ч ингэж хэлэхгүй, тулхтай, ноён нуруутай улс төрийн зүтгэлтэн билээ.

Тэгвэл Со гавьяатыг ин­гэж ярихаар яагаад “Гялалзуулчихлаа. Хэлсэн шиг хэллээ. Хэлснийг нь сонсоод тайвширлаа” гэцгээгээд байгаа юм бэ. Шууд хэлбэл хоёр намын нэг ижил үзэгдэлд нийгэм яагаад ийм өөр, өөр үнэлэлт өгнө вэ. Яагаад АН-ынхан ингэж улс төрийн жишиг, стандартаас гадуур авирлаж болдог, МАН-ынхан стандарт хэмжээнд ярих ёстой гэж. Нийгмийн нэг л хэсэг, ижил эрх үүрэгтэй хоёр намаас адилхан стандарт, авир, үйл хөдлөлийг шаардаж баймаар юм. Энэ үзэгдэл эрүүл үү. Энэ талаар та бүхэн бодож үзсэн үү.

Зүй нь намын ажлыг шүүмжлэх бол нам дотроо байвал зөв биз дээ. МАН-ынхан ч ингэдэг. Тэд намын асуудлыг нийгэмд гаргаж тавьдаггүй. Яагаад гэвэл намын нэр төр олон түмний дунд хугарна гэж үзсэнээс тэгдэг. Түүнээс хэн нэгнээс айгаад бас шударга бусдаа юмаа нуугаад байдаг юм биш. Намын нэр хүнд олон түмэнд унавал тэр нам ялалт байгуулж чаддаггүй. Нам ялж байж намын гишүүд нь сайн сайхан явдаг. Харин Ардчилсан намын нөхөд намын нэр төр огтхон ч бодож үздэггүй хүмүүс байдаг. Тэд өөрсдөө л нийгэмд тодрон гарч ирэх гэж ингэж намын хэрүүлийг нийгэмд цацдаг. Энэ айхтар хэрүүл шуугиан хийгээд байгаа хүмүүс хоорондоо утсаар ч болтугай үг зөрж үзсэн болов уу. Аягүй бол тэгээгүй дээ. Шууд л хэвлэл мэдээлэл радио телевиз гээд гүйгээд хамаг нарийн нандин зүйлээ олон түмэнд дэлгэж хаяад байх нь нийгэм төлөвшихөд бас нам төлөвшин хүчирхэг болоход их саадтай байна.

Тиймдээ ч манай сонин АН-ынханд хандан байнга уриалж байдаг даа. “Дотооддоо асуудлаа ярилцаж байгаач. Ойлголцож, зөвшилцөх асуудлаа тэрүүхэндээ шийдчихээд олны өмнө гарч бай” гэж. Тэгэлгүйгээр манай намын ардчилал хэмээн ханхалзаж ганц үгний солионоос болоод л уур цухал болж хэвлэл, зурагт, радио, нийгэм рүү хэл амаа билүүдэхээ яарах юм. Өглөө тэврэлдээд сүйд байсан нөхдүүд орой тангараг тасарчихсан хэвлэлээр хэрэл­дээд сууж байх нь энүүхэнд

Ер нь 1990 оны тэртээд гурван цуглаан хийж, нэг өлсгөлөн зарласан нөхөд одоо ч АН-ын толгойд байгаад асуудал оршиж байгаа мэт ойлгогдох болж. Тэд тэр үеийнхээ арга барилаас огт гарахгүй, өөрөөр ажиллаж чадахгүй байна. Юм л бол “огцруулна, нураана” гэнэ. Болгоно бүтээнэ гэх хүмүүс энэ намд маш цөөхөн. Улс орондоо ганц байшин ч барьж үзээгүй юм чинь арга ч үгүй юм даа гэж хүртэл бодох боллоо. Үнэндээ АН-ынхны ганц хийж чаддаг огцруулж, хольж солих асуудал бол Монгол төрийг л нурааж байгаа хэрэг. Тэгэхээр АН Их хурлаа хуралдуулж шинэ хүмүүсээ гаргаж ирэн цус сэлбэх цаг нь болоогүй юу. Намаа шинэ үеэр удирдуулах болоогүй юу. 1990 оны хувьсгалын толгойлогчид биш энх цагийн удирдагчид, бүтээн босгогчид энэ нийгэмд бас Ардчилсан намд хэрэгтэй байна. Алийн болгон партизаны дайн хийж ойд байгаа партизаны байгууллага шиг явах болж байна даа, энэ Ардчилсан нам.

Дашрамд хэлэхэд Ерөнхий сайдын шийдвэрээр Баян­хонгорын Засаг даргаас сая­хан чөлөөлөгдсөн Д.Жаргал­сайханыг Д.Сосорбарам гавьяатын дүү гэцгээх юм. Үнэн худлыг хэн мэдлээ. Энэ үнэн бол Со гавьяатын ярьсан бүхэн эрх ашгийн зөрчилтэй болж харагдах нь түүний хэлсэн ярьсныг хүчгүйдүүлж байна. Түүн шиг шу­дарга үнэний элч хэ­мээг­дэн хүндлэгдэх болсон хүний хувьд эвгүй л санагдах юм. Гэвч сайн хүний нэрийг шороонд хутгах гэсэн “золбин”-гууд “хуцаж ” л байгаа биз дээ.

Л.МӨНХТӨР

УИХ–ын гишүүдийн дугаараас иргэд рүү илгээгдсэн эзэнгүй гэх мессежний талаар УИХ–ын гишүүдийн байр суурийг сонирхлоо.

О.Баасанхүү: НААД МЕССЕЖИЙГ ЧИНЬ НЭГ ИХ ТООХГҮЙ БАЙГАА

–УИХ–ын гишүүдээс иргэдийн утсанд мессеж ирээд байна л даа. Яагаад ингэж ард түмнээрээ тохуурхаад байгаа юм бол оо?

-Наад мессежийг чинь нэг их тоохгүй байгаа шүү дээ. Үүнээс илүү Ерөнхий сайдын гарын үсгийг хуурамчаар үйлдсэн явдлыг л тоогоод байна. Тэр чинь гэмт хэрэг шүү дээ. Өнөөдөр Ерөнхийлөгч, УИХ-ын даргын гарын үсгийг хуурамчаар үйлдвэл яах вэ. Түүнээс биш тэр мессеж яадаг юм. Хэвлэлүүдээр гарч байгаагаас нь харвал мессежийг хамаагүй явуулчихаж болдог юм биш үү.

–Мессеж бичиж ард түмнээр тохуурхаж болохгүй байх аа?

-Би лав ач холбогдол өгөхгүй байна.

–ТЕГ–аас УИХ–ын гишүүд дотроос энэ мессежийг явуулсан гэдэг мэдээлэл өгөөд байгаа.Энэ нь үнэн учраас та жишээлбэл энэ асуудлыг тоохгүй өнгөрөөх гээд байгаа юм уу?

-Мэдэхгүй. Би үнэн гэж хэлээгүй шүү. Шалгадаг газар нь шалгаад тогтоох л учиртай. Зүгээр агуулгынх нь талаас харахад тийм аймшигтай юм харагдахгүй байна гэж үзсэн хэрэг. Гэхдээ ер нь хуулийн байгууллага магадлалтай гэдэг үгийг нэг их хэрэглээд байх шаардлагагүй юм билээ. Нотлох үүрэгтэй байгууллага шүү дээ. Жирийн иргэнийхээ хувиар битаамаглаж болох юм. Тэглээ гээд надад ямар ч ач холбогдолгүй.

С.Дэмбэрэл: ОДОО ТЭГЭЭД СҮРЖИГНЭЭД БАЙХ ХЭРЭГ ЮУ БАЙНА

–УИХ–ын гишүүдээс иргэдийн утсанд мессеж ирээд байна л даа. Яагаад ингэж ард түмнээрээ тохуурхаад байгаа юм бол оо?

-Би яаж мэддэг юм. Тэгээд ч наадахыг чинь холбогдох газар нь шалгаж байгаа байлгүй. Иймэрхүү зүйлийг яасан их ярьдаг юм. Өөр ярих сэдэв байдаггүй юм уу.

–УИХ–ын гишүүд та нар өөрсдөө ийм юм гаргаж ирчихээд асуудал үүсгээд байгаа юм биш үү. ТЕГ–ынхан тийм хандлагатай мэдээлэл өгөөд байна л даа?

-Мэдэхгүй ээ. ТЕГ нь мэддэг юм байгаа биз. Холбогдох газар нь шалгасан биш юм уу. Одоо тэгээд сүржигнээд байх хэрэг юу байна.

–Гэмт хэрэг биш үү?

-Мэдэхгүй.

–Түмний төлөөлөл болж УИХ–д орж ирсэн та нарыг учрыг нь мэдэж байх ёстойгэж ойлгоод байгаа…

-Би мэдэхгүй л байна.

–Тэгэхээр яах гэж сонгогдсон юм гэдэг асуулт гарах байх л даа?

-УИХ-ын гишүүн ард түмний элч гэж Үндсэн хуульд заасан байдаг юм. Ард түмний элч болсон хүмүүсийн эрхийг хуулиар заагаад өгчихсөн байдаг юм. Гэтэл тодорхой асуудлууд дээр байр сууриа илэрхийлэх гэж байхад нь ямар нэгэн байдлаар утсаар нөлөөлнө гэдэг зохистой хэрэг биш.

Я.Содбаатар: ЗАСГИЙН ГАЗАР РУУ ГАЛ ЧИГЛЭСЭН УЧРААС ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТТАЙ ИЙМ ЗҮЙЛ ХИЙЧИХЭВ ҮҮ ДЭЭ

–УИХ–ын гишүүдээс иргэдийн утсанд мессеж ирээд байна л даа. Яагаад ингэж ард түмнээрээ тохуурхаад байгаа юм бол оо?

-Өнгөрсөн долоо хоногийн баасан гаригт УИХ-ын гишүүдийн утаснаас өөрт нь болоод сонгогчид руумессеж очсон. Үүнийг УИХ-ын гишүүд өөрсдөө бичээгүй.Энэ бол хоёр талтай. Монгол Улсад кибер аюулгүй байдлын асуудалд анхаарах шаардлагатай болжээ. Дэлхий нийтэд ийм маягаархувьсгал хийдэг тохиолдол ч байгаа. Тиймээс бид анхаарах ёстой юм байна. Хоёрдугаарт энэ үйл явдлыг Засгийн газартай холбож ойлгож байгаа. Засгийн газар руу гал чиглэсэн учраас зохион байгуулалттай ийм зүйл хийчихэв үү дээ. Нийгмийн анхаарлыг өөр зүйлд хандуулах зорилготой байж магадгүй. Гэтэл нэг аж ахуйн нэгж эвсэл ганц хоёр хүн Монгол Улсын ийм том сүлжээнд халдсан зүйл хийхгүй болов уу. Тиймээс холбогдох байгууллага шалгах ёстой.

–ТЕГ бол энэ асуудлын эзэн УИХ–ын гишүүд дунд байгаа гэх утгатай мэдээлэл хийгээд байгаа л даа?

-Сүүлийн үед тагнуулын байгууллага нэг хүний хувийн мөрдөх товчоо маягаар ажиллаж байна. Улс төрийн намын өмч рүү халддаг. Янз бүрийн батлагдсан, батлагдаагүй мэдээллийг шууд гаргаж тавьдаг. Уг нь ТЕГ Монголын аюулгүй байдлыг хангаж, гадаад тагнуулын үйл ажиллагаа руу анхаарах ёстой. Гэтэл дотоодын тэр дундаа улс төрийн үйл ажиллагаа руу хэтэрхий оролцоод ирэх нь аюултай.

–Гэрээний нууц хавсралтыг Ардын намынхан зохиомлоор гаргасан гэдэг зүйл яригдаад эхэллээ. Үүн шиг мессежний асуудлыг танай намынхантай холбож хардах хүмүүс байна л даа?

-Ардын намд ингэх ямар ч шаардлага байхгүй. Ийм асуудлуудыг гаргаж, нийгмийн анхаарлыг өөр тийш нь хандуулах шаардлага Н.Алтанхуяг тэргүүтэй Засгийн газарт л байгаа.

Ч.Хүрэлбаатар: ТАГНУУЛЫН ЕРӨНХИЙ ГАЗАРТ ИТГЭХГҮЙ БАЙГАА

–УИХ–ын гишүүдээс иргэдийн утсанд мессеж ирээд байна л даа. Яагаад ингэж ард түмнээрээ тохуурхаад байгаа юм бол оо?

-Надад миний өөрийн утаснаас мессеж ирсэн. Бусдын утаснаас хүмүүс рүү хичнээн мессеж явсныг мэдэхгүй. Миний утаснаас ч хичнээн хүн рүү тийм мессеж явсныг ч мэдэхгүй байгаа. Тэгэхээр холбогдох байгууллагууд шалгаад тодорхой хариуг олох байх. Үүнийг сургамж болгох шаардлагатай. Ний нуугүй хэлэхэд гар утасны оператор компаниуд өөрсдөө хариуцлагатай байх ёстой. Тэгэхгүйгээр “Тэндээс л мессеж ирсэн бололтой” гэж хэлчихээд хариуцлагаас бултаад үлдэж болохгүй. Тиймээс төрийн байгууллагууд биш гар утасны оператор компаниуд чанга хяналт тавьж ажиллах ёстой. Гарах үр дүнг нь гар утасны компаниуд хариуцах хэрэгтэй. Дахиад ийм зүйл болбол тэдний үйл ажиллагааг хаах ёстой. Яагаад гэвэл олон түмэн Тагнуулын байгууллагыг харсан байх. Тагнуулын ерөнхий газар улс төрийн сөрөг хүчний байранд шөнөөр нэвтэрч, хаалга үүдийг нь эвдэж шалгалаа. Ийм зүйл аль ч оронд байхгүй. Тэгэхээр ийм төрлийн чанга хяналтыг төрийн нэг байгууллагад хариуцуулчихвал сонгуулийн үеэр “Уучлаарай. Андуурсан байна” гэж хэлээд л өнгөрнө. Сонгуулийн үеэр УИХ-ын гишүүний, нэр дэвшигчийн утаснаас сонгогчид руу баахан мессеж илгээгдвэл улс төрийн тогтворгүй, ойлгомжгүй байдал руу хүргэнэ гэсэн үг. Тэгэхээр гар утасны оператор компаниуд хяналтаа өөрсдөө тавьж хариуцлагаа ч хүлээдэг байх ёстой.

–Хамгийн гол нь та бүхний дотор буюу УИХ–д захиалагч нь байгааг тагнуулаас мэдэгдсэн?

-Тагнуулын ерөнхий газарт би итгэхээ больсон. Энэ мэдэгдэлд нь ч огт итгэхгүй байгаа. Яагаад вэ гэвэл сөрөг хүчний хаалга үүдийг прокурорын зөвшөөрөлгүй эвдэж ороод гүйцэтгэх ажиллагаа явуулж буй нөхдүүд юу ч ярьж болно. Тэгэхээр гар утасны компаниуд мэдэгдэл хийгээсэй гэж хүсч байгаа.

Д.Ганхуяг: ЮУ БОЛООД БАЙНА ВЭ ГЭДГИЙГ ХАРАХ ХЭРЭГТЭЙ

–УИХ–ын гишүүдээс иргэдийн утсанд мессеж ирээд байна л даа. Яагаад ингэж ард түмнээрээ тохуурхаад байгаа юм бол оо?

-Хууль хяналтын байгууллага үүнийг тогтоох ёстой. Асуулгын агуулга нь Монгол Улсын иргэн, хэний ч дургүйцлийг төрүүлэхээр байсан. Жишээ нь газраа 100 жилээр гадны иргэнд өмчлүүлнэ гэх мэтээр. Тийм хуулийн төсөл УИХ-аар хэлэлцэгдэж, батлагдсан зүйл лав байхгүй. Тэгэхээр энэ юу болоод байна вэ гэдгийг харах хэрэгтэй байх. Нийгмийг тогтворгүй байдалд ч хүргэж болзошгүй учраас оператор компаниуд хийгээд холбогдох байгууллагууд нь үнэн зөв мэдээллийг ард түмэнд ойлгуулах хэрэгтэй. Дараагийн асуудал нь төлбөрөө төлж үйлчилгээ авч байгаа учраас гар утасны тухайн дугаар нь хувийн өмч болох болов уу. Тэгэхээр хүний, иргэний эрхийн асуудал болно. Улмаар УИХ-ын гишүүн гэдэг хүн сонгогчдоор баталгаажиж бүрэн эрх эдэлдэг. Түүнд халдсан тохиолдол байж ч магадгүй гэж харж байгаа.

–Ийм мессеж илгээх сонирхол хэнд байж таарах вэ. Та нарыг ийм зүйл хийсэн гээд байгаа?

-Энэ тухай мэдээлэлгүй байна. Өчигдөр АН-ын бүлгийн хурлаар яригдсан. Үүнийгээ тодорхой болго, судалж тогтоо гэсэн чиглэлийг өгсөн.

–Тагнуулаас УИХ дотор мессеж явуулсан эзэн нь байгаа гэж байгаа бол сөрөг хүчин Засгийн газарт бий гэж байна?

-Би яаж мэдэх вэ.

Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ

Л.МӨНХТӨР