Author: Д Маргад

“Мөнх тэнгэрийн оньс” ТББ-аас Их эзэн Чингис хааныг тодруулан залах ёслол цэнгүүнийг Чингисийн талбайд болно гэсэн зар сар гаруйн өмнөөс түгсэн билээ. Чингисийн талбайд цэнгүүн хийх зөвшөөрлийг өгөөгүй учраас Төв цэнгэлдэхэд өнгөрсөн ням гаригт энэ ёслол болсон юм. Ёслолын үйл ажиллагааг “ETV” телевиз орон даяар шууд дамжуулан хүргэв. Төв цэнгэлдэхийн зүлэг ногоон дэвжээнд цагаан, цэнхэр, шар, номин өнгөтэй хаад хатдын хувцас өмссөн 45-аас дээш насныхан дээлнийхээ өнгөөр ялгаран зогсжээ.

Мэдэхгүй хүн бол наадмын бэлтгэл сургуулилт болж байна уу гэж андуурмаар. Тэдэн дунд улаан хүрэн өнгөтэй хувцас өмссөн найман эрэгтэй хүн харагдсан нь найман ариун дагшин хутагт хувилгаан нь гэнэ. Цэнгэлдэхийн голд тайз засаж түүн дээр нь И.Мөнхсаруул гэх эмэгтэй зогсож, ёслолыг нээн цугласан олонд ерөөл хайрлахад, наадмын талбайн баруун хэсгийг дүүргэсэн иргэд бараг үг болгоных нь араас хурайлан түрэх аж. Энэ үеэр “Байгалийн гоц үзэгдэл ажиглагдлаа, нар тойрон хүрээ татлаа” гэж хөтлөгч залуу хэлж байх юм. Хурсан олон ам амандаа шуугилдан “Нээрэн тийм байна, ямар сонин юм бэ” гэж хоорондоо ярьж буйгаас нь анзаарвал тэдний бишрэл гүнзгийрч байгааг илэрхийлэх аж. Зарим нэг нь итгэмээргүй юм хэмээн хурайлж байв. И.Мөнхсаруул хаад, хатдыг танилцууллаа. “Дайчин цагаан Дарь эхүүдээ цагаан өнгөөр гоёлоо”, “Эрдэмт мэргэн бурхдаа ногоон өнгөөр гоёлоо”, “Эрч хүчтэй бурхдаа шар өнгөөр би гоёсон юм” хэмээн урсгав. Тэмүжинд өгөх төгс сайхан таван хатнаа бас тодруулчихжээ.

99 уртын дууч цэнгэлдэхэд дуугаа хадааж, И.Мөнхсаруул ийн 1000 бурхнаа тодруулав. Эцэст нь “Ханхүүг сэвтүүлнэ гээд хаан зарлигаа буцаасан тул алтан нарнаасаа адис аваад буцаарай” гэж ард түмэндээ дуулгасан гэдгийг хэлж Чингис хаанаа тодруулсангүй. Эзэн Чингис хаанаа ирэх есдүгээр сарын 22-ны өдөр тодруулах болсноо уламжлав. Хурсан олон ундууцсангүй. Харин уухай хэмээн түрж буйг нь бодвол ирэх есдүгээр сарын 22-ны өдрийг хүлээхээр шийдсэн бололтой. Үүнийг сошиал ертөнцийнхөн тайвнаар хүлээж авчээ. Тэд И.Мөнхсаруулын уран цэцэн үгтэйг гайхаж, хуримаа тэр бүү хэл баяр наадмаа зохион байгуулуулбал зүгээр юм гэсэн санаагаар хошигнож бичиж байв. Зарим нэг нь “Тэдний яриад байгаа хар тэнгэр гэдэг нь үнэхээр байдаг бол өөрсдийг нь шийтгэх байлгүй дээ” гэсэн хатуухан үг чулуудаад авав. Юутай ч очиж хараагүй нэгэнд нь хачин санагдаж, зарим нэгэнд нь хүн итгэмээргүй зүйлийг тунхаглан яваа “Мөнх тэнгэрийн оньс“ буюу гэгээнтэн гэх И.Мөнхсаруулын зохион байгуулсан ёслолын цэнгүүн олны гайхлыг төрүүлэв.

Энэ тухай манай хууль хяналтынхан юу бодож байдгийг сонирхохоор хэд хэдэн хүнтэй уулзлаа. Дийлэнх нь тоосонгүй. Нийгэмд иймэрхүү хүмүүс байж л байдаг шүү дээ. Юуг нь анхаардаг юм гэв. Хууль хяналтынхнаас асуух болсон шалтгаан нь тэр сүртэй хатад хаад хувилгаадын хувцасны үнэ, цэнгэлдэхэд хийсэн ёслолын ажиллагаа, “ETV” телевизээр явсан төлбөртэй шууд нэвтрүүлэг, дээрээс нь реклам зар сурталчилгааны өртгийг нэмбэл энэ төрийн бус байгууллага багагүй бэл бэнчинтэйг харуулна. Үйл ажиллагаанаас нь ёслол цэнгүүнийг сайн зохион байгуулсныг анхаарахгүй өнгөрч болсонгүй. Бас тэнд цугласан иргэд И.Мөнхсаруулыг үгээ хэлээд уухай гэж хэлэхээс өмнө өөрсдөө мэдрээд үг болгон дээр уухай хэмээн түрж байсныг анзаарахгүй өнгөрч чадсангүй. Эх сурвалжийн ярьж буйгаар И.Мөнхсаруул нь АНУ-ын “Secret“ гэдэг киног үзэж, нарийн судалсны үндсэн дээр “Мөнх тэнгэрийн оньс“ болох санааг олсон гэнэ. Тэрбээр Холливудын нэртэй од Стивен Сигалийг нэгэн хаанд өргөмжилж Холливудад нэр нөлөөгөө бэхжүүлээд байгаа гэнэ. Түүний хаадын нэгээр манай нэгэн яамны дэд сайд хүртэл тодорчээ.

Физикийн шинжлэх ухаанд хэн нэгнийг тодруулна гэсэн ойлголт байдаггүй

ЦЕГ-ын эх сурвалжаас энэ талаар тодруулбал “Энэ үйл ажиллагаа хэн нэгний эрх ашгийг зөрчсөн эсвэл хэн нэг нь гомдол гаргавал шалгана. Арга хэмжээ, аливаа цэнгүүн ёслол үйлдэх нь тухайн хүний эрх. Шашин шүтэх нь бас л хувь хүний эрх гэсэн тайлбарыг өгөв. Найман зууны тэртээх их хааны нэрийг барьж тодруулна гээд байдаг нь байж болох уу, энэ нь үндэсний аюулгүй байдалд харшлах эсэхийг хууль дүрмээрээ бол Тагнуулын ерөнхий газар хариуцдаг юм байна. Тус газрын эх сурвалж “Судалж байгаа” гэсэн хариу өгөв. Үүнийг шинжлэх ухаан хөгжсөн өнөө цагт юу гэж үздэгийг тодруулахаар Шинжлэх ухааны академийг зорилоо. Хэд хэдэн хүнтэй уулзсаны эцэст физикийн шинжлэх ухаан энэ тухай хэлж чадаж магадгүй юм гэв. Физик технологийн хүрээлэнгийн захирал Д.Орлохоос энэ талаар лавлахад ийм тайлбар өглөө. “Физикийн шинжлэх ухаанд битгий хэл ямар ч шинжлэх ухаанд хэн нэгнийг тодруулна гэсэн ойлголт байхгүй. Физикийн шинжлэх ухаан битгий хэл аль ч шинжлэх ухаанд ийм зүйл байхгүй. Хэн нэгэн өөрийгөө зарлаад нэг хэсэг хүн дагаж баясаад байна гэдгийг ойлгохгүй байна. Энэ бол ямар нэгэн мунхруулгатай холбоотой зүйл. Энэ бол хүний ой тойнд багтах зүйл биш. Ийм зүйлийг дэврээх шаардлага байхгүй” гэлээ.

“Шидийг” олсон нь

Тэрбээр нэгэн хэвлэлд ярилцлага өгөхдөө “Дотор гэнэт муухайрч бие хөлөрсөн. 2012 оны зургадугаар сарын 17-ны өдөр байсан. Улаанбаатар хотод цэцэрлэгийн багш нарын семинарт оролцож байсан юм. Орой нь огт унтаж чаддаггүй бөгөөд хэн нэг нь гэрээсээ гар гээд байгаа юм шиг санагдаад гарсан. Гэрээс гартал юу юугүй толгойг нь өөд нь татаад тэнгэр дээр монгол бичгээр үг бичиж харуулсан. Тэгээд би тэрийг үг үсэггүй тогтоож авсан. Итгэхгүй байя гэхнээ нүдэн дээр илтээр үсгийг нь цувуулаад биччихсэн байсан. Тэр үг нь “бүтээл” гэсэн үг байлаа. Энэ нэр юу хэлж байгааг тухайн үедээ би ойлгоогүй. Үүрээр нөгөө өвдөж байсан бие маань босч гүйж хараймаар хөнгөрсөн байсан. Тэнгэрээс өгөгдсөн нэр маань “Оньс”, би “түлхүүр” гэж орчуулсан юм. Гэтэл дараа нь тэр үгийг тайлж уншихад “Чи өөртөө бүтээлч гэсэн нэр өгөөд бүтээл гэсэн энэ уналгад суугаад энэ үйлийг бүтээ” гэсэн үг байсан. Энэ л цагаас эхэлж, тэнгэрийн элч болж, тэнгэрийн хэлийг ард түмэнд дамжуулж, монгол хүнд ийм агуу ухаан, суу заль, нууц өөрт нь байдаг юм шүү, өөрийгөө уудлаач ээ гэдгийг зааж эхэлсэн” гэж ярьжээ.

И.Мөнхсаруул гэж хэн бэ?

И.Мөнхсаруул Өвөрхангай аймгийн Зүүнбаян-Улаан сумын харьяат, таван хүүхэдтэй, тус сумынхаа цэцэрлэгийн эрхлэгчээр 26 жил ажиллажээ. И.Мөнхсаруулд мөнх тэнгэрээс зарлиг илгээхдээ чихэнд нь шивнэж, нүдэнд нь өнгөтөөр харуулж, зүүдэнд нь оруулдаг. Тэнгэрээс зарлиг илгээхдээ 2012 оноос хойш түүнийг хоёр жилийн хугацаанд тэнгэрийн зарлигийг нууцлан хадгалж яв гэжээ. Ингээд 2014 оноос тэрээр мөнх тэнгэрийнхээ зарлигийг 21 аймгаар явж түгээсээр, 2015 онд их хаанаа залж байгаа нь энэ. 2015 онд их хаанаа залах ёслол үйлдсэний дараагийн гурван жилд тив дэлхийг алгасч, бүх хүний газар дэлхийг засан товхинуулна, түүний дараагийн гурван жилд монгол хүмүүс амар тайван амьдрах юм гэнэ. Ингээд гурав, гурав, гурав гээд нийт есөн жилийн даалгавар И.Мөнхсаруулд оногдсон гэнэ. Учир нь түүнд мөнх тэнгэрүүд нь шивнэхдээ “Чи бол их эзэн Чингис хааны гарыг нь түшиж явсан их эрдэмтэн, дараа төрөлдөө Өндөр гэгээн Занабазар болж ур ухаанаараа их эрдмээ 1000 бурханд шингээн бүтээсэн. Тэнгэрийн хуулиар чи мөнх тэнгэрийн оньс болох ёстой” гэсэн гэнэ.

“Мөнх тэнгэрийн оньс”-ыг дэмжигчид

“Мөнх тэнгэрийн оньс” гэгээнтэн гэх И.Мөнхсаруулыг “Эх орон”, “Малчин суваг”, “ETV” зэрэг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд дэмжиж ажилладаг бөгөөд түүний тухай цуврал нэвтрүүлгүүд бэлддэг гэнэ. Телевизийн тухайд тэд рекламаа нэг секундыг нь 500-800 төгрөг, нэвтрүүлгээ нэг минутыг нь 50.000, тоглолт бичүүлэхэд 500-800 мянган төгрөг, үйл явдлыг шууд дамжуулахад их мөнгө байдаг байж таараа гэж зарим сайтууд мэдээлж байна. “Эх орон” телевизийн хувьд “Ажнай” хэмээн овоглогдсон УИХ-ын гишүүн Д.Бат-Эрдэнийн телевиз, “ETV” нь “Mass Agen­cy Group”-ын Ч.Даваабаярынх бол Монгол тулгатны 100 эрхмээр овоглогдсон П.Анужин түүний өмнөх айлдвар, айлтгалуудыг даган баясч түүнийг дэмждэг нь “Мөнх тэнгэрийн оньс” фэйсбүүк групп дахь видеонуудаас харж болохыг өгүүлжээ. Мөн Б.Лхагвасүрэн, Т.Галсан нарыг дуудаж тэднийг Монголын нууц товчоог үргэлжлүүлэн бичих төөрөгтэй хүмүүс гэсэн гэдгийг ч онцолсон байна. Харин Чингис хааны сүнсийг буулгах ёстой эрхэм АПУ-гийн гэж нэрлэгддэг, УИХ-ын гишүүн Г.Батхүү гэнэ гэх мэдээлэл ч явж байна. Г.Батхүү эд баялаг дуудагч Дорж Шүгдэн шүтдэг тухай баримтууд байдаг талаар дурджээ. Төр шашин хоёр хэзээ ч хосолдоггүй гэдэг билээ.

Бусдын мухар сүсэг дээр тоглож буй мөнгө олох гэсэн арга

Энэ ёслолын ажиллагааг Эзэн Чингисийн нэрийг барьж мөнгө олох гэсэн явуургүй арга гэж олон хүн хэлж байна. Сүлжээний бизнес шиг пирамид хэлбэртэй. Энэ сүлжээнд 45-аас дээш насныхан ордог аж. Амьдрал нь тогтсон үр хүүхэдтэй. Бас боломжийн амьдралтай. Зарим нь бизнес эрхэлдэг. Тодорсон гээд байгаа хаад хатдууд хань ижилтэй байх нь хамаагүй гэнэ. И.Мөнхсаруул өмнөх үедээ чи тэр хааны хатан байсан байна хэмээн хаадуудтай нь танилцуулж өгдөг аж. Тэд хоорондоо иргэний үнэмлэхэн дээр байдаг нэрээр өөрсдийгөө дууддаггүй бөгөөд Лигдэн хаан, Өгөдэй хаан, Мөнх хаан хэмээн ярьдаг гэнэ. Тэд “Бид их эзэн Чингис хааныхаа ивээлд багтлаа. Хаандаа баярлаж өргөл барьц өргөе” гэж хөрөнгө татдаг тухай нэгэн хүн ярив. Манай сонинд өөрийг нь хатан бол гэж хоёр сар гаруй гуйсан гэдэг тухай ч зарим иргэн хандсан юм. Тэдний мессэжний зургийг баримт болгон дэлгэж байна.

Юу ч хийдэггүй лекц уншсан хүмүүсээр Монгол дүүрэх нь

Улс төр судлаач, доктор А.Саруултай энэ талаар ярилцлаа.

-“Мөнх тэнгэрийн оньс” тбб өнгөрсөн ням гаригт Чингис хааныг тодруулах ёслол гэж үйлдлээ. Үүнийг хараад та улс төр судлаач хүнийхээ хувьд юу гэж бодож байна?

-Мүүнийн шашны Монгол загвар. Ингэхдээ эзэн Чингисийн нэрийг барьж мөнгө олох гэсэн хэсэг хүмүүсийн явуургүй үйлдэл. Хамгийн сайхан нь монголчууд энэ үйл явдлыг хараад доог тохуу хийж байгаа нь сэтгэл тайвшруулж байна. Миний олж сонссоноор энэ үйл явдлыг зохион байгуулж байгаа хүн 2017 онд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд гарах замаа бэлдэж байгаа юм гэнэ. Чингис хааныг тодруулах нэрээр бусдыг залилж мөнгө босгож яваа аж. Үүнийг мэддэг хүн надад ярилаа. Ямар хүн Чингисийн багш, Занабазар, Ногоон дарь эх байх вэ дээ. Шизо өвчний дээд шатанд орсон хэлбэр нь өөрийгөө агуу хүн гэж боддог. Дээрээс нь агуу хүн учраас өөрт нь даалгавар өгч байна гэж үздэг. Сул дорой сэтгэхүйтэй хүмүүсийг дагуулж тэднийг мөнгө олохдоо ашиглаж байна.

-Та шууд хараад л Мүүнийн шашин гэж хэлж байгаа хэрэг үү?

-Мүүни,”Scientology sekt” гэх урсгал нь хүмүүсийн сэтгэл санааг ариусгах, агуу зүйл бүтээх их сайхан зүйлийг ярьж уриалдаг. Мүүни шашныхан Христийн шашин бол үеэ өнгөрөөсөн. Бид бол жинхэнэ өнөө цагийн Христийн тусгай сонгогдсон хүмүүс гэж гарч ирж байсан. Нийгэм ороо бусгаа болохоор хүмүүс хошуурдаг. Ийм хүмүүс бурхан шиг шүтэгдсэн алдартай хүмүүсийн нэрийг барьж явдаг. Манайд Чингисийн нэрийг барьж явж байна. Чингис хаанаар дамжуулж одоо алтан ураг бий болгох юм уу. Уучлаарай, тэр түүх ингэлээ гээд сэргэхгүй, давтагдахгүй. Яагаад гэвэл Мүүнийхэн дээрээс сонгогдсон бусдаас илүү гэж итгүүлдэг. Дагагч нар нь итгэсэн учраас өөрт байгаа мөнгөө энэ шашиндаа өгдөг. Арга хэлбэр техник нь Мүүни шашин гэдгийг харуулж байгаа юм. Тэгээд толгойлогч нар нь баяждаг. Буцаад энэ үйл ажиллагааг зохион байгуулж байгаа хүмүүс нь сонгогч бүлэгтэй болж байна. Сонгогч бүлэгтэй болж байна гэдэг нь тэдний УИХ-ын ч юм уу аль нэг сонгуулиар худалдах боломжтой. Нэр дэвшиж байгаа хүмүүс тэдний саналыг авахын тулд эзэдтэй нь наймаалцана. Энэ бол тэдний амьдрах арга. Мөн тэдний цаад зорилго нь төр засгийн эрхийг хууль бусаар авах оролдлого. Юу ч хийдэггүй лекц уншдаг хүмүүсийн гарт Монгол Улс орох гэж байна шүү дээ. Эд нарыг шууд бага дээр нь дарах хэрэгтэй. Бидэнд хоёр дахь төр хэрэггүй.

-Үүний цаана ямар хүмүүс байгаа юм бол олон хүний нэр дуулдаж байх юм?

-Энэ И.Мөнхсаруул З.Бат-Отгоны шавь гэсэн. П.Анужин нар нэг бүлэглэл гэж сонслоо. Цахим ертөнцөөр энэ тухай шуугиж байна. Тэр “Соён гэгээрүүлэх” сувгаар З.Бат-Отгон яриад байдаг. Энэ хүн санхүүгээ хаанаас босгож байна. Тэр их мөнгөөр хүмүүсийг элий балай болгох зүйл яриад суу ухаан л гээд явсан. Хатан суу ухаан гэж олон жилийн өмнөөс сонссон. Яагаад хатан суу ухаан гээд байв. Тэр нь энэ үйл явдлын гэрч болж байна. Нийгэмд хийх зүйл их байна шүү дээ. Гэтэл тэд ганц ч болсон гол горхи хамгаалав уу. Монгол нэг их олон лекц уншдаг хүнтэй болж.

“Scientology sekt” гэдэг бас ямар учиртай юм бэ?

-Мүүнийнхэн шиг бас л адилхан. Эрүүл амьдарна, эрүүл хооллоно гэж уриалдаг. Тэгээд үнэтэй хичээлүүд заана, татвар төлнө. Хэнд ч хэрэггүй үнэтэй ном бусдад зарж, шоу арга хэмжээнүүд зохион байгуулна. Холливудын одууд энэ урсгалд ороод зарим нь амьд сэрүүн байж хөрөнгөө өвлүүлэх гэрээслэлээ биччихсэн байдаг юм билээ. Ийм сүлжээнд орсон хүн зугтвал алуулдаг. Өөрийнхөө нөлөөг алдахгүйн тулд урвасан хүнээ алдаг.

-Олны дунд нэртэй хүмүүсийг бас нэр хүндийг нь гутаах гэсэн санаа агуулдаг хүмүүс бий шүү. Мэдээлэл баталгаатай юу?

-Эрүүл хоол, эрүүл амьдарна гээд сургалт зохиодог мөртлөө үхлийн дасгал хийлгэдэг гэж тэр П.Анужинг ярьдаг. Энэ хүн 2000 доллараар курс хичээл заадаг. Үүндээ баян, хөрөнгө чинээтэй нөлөө бүхий албан тушаалтнуудын эхнэрийг уруу татагддаг. Эхнэрээр нь дамжуулж гэр бүлд нь нөлөөлөх гэсэн санаа. Хэрэв тэнгэрээс тэр хүмүүс тодордог юм бол яагаад “Чи хатан болохгүй юм уу” гэж явдаг юм. Энэ нэр холбогдоод байгаа хүмүүс ч тайлбараа өгөх хэрэгтэй. Тагнуулынхан үүнийг анхааралдаа авах хэрэгтэй. Манайх шиг иргэд нь шийдвэр гаргаж чадахгүй, эрхгүй нийгэмд ийм зүйлс гаарахаас өөр аргагүй. Сайхан амьдруулах эрүүл хооллоно гэчихээд үхлийн дасгал заана гэхээр энэ чинь өөрөө залилан.

-Нөгөө талаар шашин шүтэх эрх үндсэн хуулиар нээлттэй гэсэн зүйлийг ярьдаг шүү дээ?

-Энэ чинь залилангийн хэрэг . Бүгд тэгш эрхтэй гэсэн атлаа Үндсэн хуулиа зөрчиж байна. Уучлаарай, бүгд тэгш эрхтэй. Хэн нэгэн тусгай гэсэн ойлголт байхгүй. Энэ бол Үндсэн хуулийн зарчмыг зөрчиж буй хэрэг.

-Хаанаар Г.Батхүү тодорсон л гэх юм?

-Би ийм мэдээлэл сонслоо. Г.Батхүү санхүүжүүлсэн юм уу. Эсвэл хаан болно гээд их мөнгө өгчихсөн юм уу. Төрийн түшээ байж өөрийгөө доог болгох ямар хэрэгтэй юм. Мэдэгдэл хийгээд тайлбар өгөхийг шаардаж байна. Хэрэв энэ нь үнэн бол УИХ-ын гишүүнээс нь эргүүлэн татах хэрэгтэй. Энэ хүнийг өнөөдөр ямар нэгэн тайлбар хийх болов уу гэсэн чинь хийсэнгүй. Би гайхаж байна. Эсвэл энэ хүний нэрийг барьж золиос болгоод байгаа юм уу. Ерөнхийлөгчийн санаачилсан иргэдийн санаа бодол дээр нь тулгуурлаж шийдвэр гаргах хуулийг нь хурдан батлахгүй бол парламант өөрөө мөхнө. Манай парламент хэврэг шүү дээ. Нийгэмдээ хүлээн зөвшөөрөгдөхөө байсан.

Д.Маргад

-ХЭРГИЙН ЗАХИАЛАГЧИЙГ
ТОГТООСОН ГЭДГЭЭ ТУС УЛСЫН ЦАГДААГИЙНХАН УЛАМЖИЛЖЭЭ-

Малайзад гэнэтийн халдлагад өртсөн 26 настай бүс­гүйг Н гэдэг
хэмээн тус улсын цагдаагийнхан өөрийн улсын хэвлэлд ярилц­лага өгөхдөө мэдээл­сэн
байдаг. Хамгийн сүүлд авсан мэдээллээр бүсгүйн биеийн байдал сайн байгаа гэх мэдээлэл
манай Консулын газарт иржээ. Малайзад гарсан
хэргийн ард гэмт бүлэглэлийн гишүүн Брадер буюу “Ах” гэдэг хочтой этгээд байж болзошгүй
гэнэ. Брадер гэгч нь өөрөө халдлагыг зохион байгуулж, машин руу буудсан гэж албаны
хүмүүс үзэж байгаа аж. Тус этгээд хохирогчтой хамт автомашинд сууж явсан Малайз
бизнесмэнтэй хувийн өс хонзонтой байс­ныг мөрдөгчид тогтоожээ. Сэжигтэн хууль бус
кибер бооцоот тоглоом, хууль бусаар мод бэлтгэх, биеэ үнэлэх үйл ажиллагаанд оролцож
явсан нэгэн гэнэ. Бизнесмэн залуу ч мөн тэдэнтэй хамт ийм төрлийн гэмт хэрэг үйл­дэж
байсан гэмт хэрэгт холбогдож байжээ. Малай­зад сурдаг нэгэн оюутан­тай утсаар холбогдож
энэ хэргийн талаар ярилцлаа.

-Монгол бүсгүй гэмт хэрэгтнүүдийн халдлагад өртсөн мэдээллийг сонссон биз дээ. Наана чинь юу болж байна?

-Бүсгүй таван удаа цээжиндээ буудуулсан гэсэн. Өнгөрсөн даваа гаригаас
эхлэн энэ талаар хэвлэлүүд нь мэдээлж байгаа.
Манай сургуулийнхан намайг Монгол хүн болохоор
ийм мэдээлэл гарсан байна гэж анх надад үзүүлсэн. Мэдээллийн хэрэгслүүдээр гарч
байгаагаар бол бүсгүй тэр бизнесмэний хамтран
амьдрагч байсан. Тэр бизнесмэнийг буудах гэж байгаад бүсгүйг буудсан гэх мэдээлэл
гарч байгаа. Бүсгүйг гэмт бүлэглэлийн золиос
боллоо гэж малайзчууд үзэж байгаа юм билээ. Энэ нь Ш.Алтантуяагийн хэрэгтэй төстэй
болохоор малайзчууд Алтантуяа гэдэг нэрийг хэлээд дахиад нэг монгол бүсгүй халдлагад
өртсөн байна гэж ярьж байгаа. Малайз их хэцүү газар, гэмт хэрэг их гарна. Он гарснаас
хойш хэд хэдэн монгол хүн бас хар тамхины
хэрэгт холбогдсон гэж сонссон. Тийм болохоор монголчуудтайгаа таарахаас ч айдаг.

-Яагаад, уг нь хүний газар бие биенээ түшээд хань бараандаа байвал
зүгээр юм биш үү?

-Малайзад ер нь хэн нэгэнтэй нөхөрлөхөд хэцүү. Тэр тусмаа монголчуудтайгаа
таарахгүйг боддог. Ар гэрийн­хэн маань ч болгоомжтой байхыг захидаг. Гарч буй хар
тамхины хэрэгт холбогдож буй хүмүүс өөрснөө мэдээгүй нутаг нэгтнийхээ барааг хад­галж
эсвэл авч явж байгаад хэрэгт холбогддог. Хэдэн хувцас байгаа юм. Үүнийг гэртээ хэсэг
байлгаж байгаач. Байр хөлслөхөөрөө авъя гэдэг гэсэн. Гэвч тэр нь хар тамхи байдаг
тухай таарсан монголчууд хэлж байсан болохоор би зөвхөн сурахаар ирсэн тул аль болох
монголчууд багатай дүүргийг сонгож байр хөлсөлсөн. Малайзын захын дүүрэгт амьдардаг.

-Эмэгтэйтэй хамт явсан Датук
гэж ярих юм. Тийм баян хүн үү. Тансаг зэрэглэлийн машинтай явсан гээд байх
юм?

-Датук гэх залуу өмнө нь гэмт хэргийн бүлэглэлийн нэг залууг ах шигээ
үздэг байсан ч бизнесийн улмаас маргалдаж үл ойлголцож байсан хэмээн мэдүүлсэн гэж телевизээр гарч байсан. Тэр бизнесмэн бас
буруу гарын хүн бололтой юм билээ. Хэн гэдгийг нь цагдаагийнханд мэдүүлэг өгөхдөө
хэлсэн гэж цагдаагийн албан тушаалтан хэлж байсан. “SUV” загварын машин гэж мэдээлэгдэж
байна лээ.

-Тийм тансаг зэрэглэлийн машин юм уу?

-Тийм. “SUV“ загварын машин гэдэг нь өөрөө тансаг зэрэглэлийн машин
гэсэн үг. Дэлхийд нэлээд эрэлттэй байдаг. Ийм төрлийн машин 1990 оноос анх үйлдвэрлэсэн.
“Sport Utility Vehicle / SUV” машиныг монголчилбол спорт маягийн жип. 2017 он гэхэд
“Bentley”, “Maserati”, “Lamborghini” зэрэг компани өөрсдийн SUV загварын автомашинуудыг
худалдаанд гаргахаар төлөвлөөд байгаа гэсэн. Ийм төрлийн машинууд үнийн хувьд
$200.000 ам.доллар орчим байдаг гэж уншиж
байсан. Гэмт халдлагад өртсөн машин яг ямар маркийнх гэдгийг нь мэдэхгүй.

-Бүсгүй тэр бизнесмэнтэй хамт амьдардаг байсан юм болов уу?

-Хамтран амьдрагч эхнэр нөхөр гэх мэтээр шуугиж байгаа. Тухайн хүмүүс
ямар харилцаатай байсныг би яаж мэдэх вэ.

-Бүсгүйтэй таарч байсан уу?

-Би таарч байгаагүй. Миний нэг танил монгол хэрэг гарсныг телевизээр
үзээд би энэ бүсгүйтэй танилцаж байсан гэж над руу утасдаж хэлсэн. Куала-Лумпурын
нэгэн ресторанд таарсан гэсэн. Монгол хүмүүс болохоор мэндлээд утсаа солилцсон гэсэн.

-Бүсгүйн талаар өөр юу гэж ярьж байх юм?

-1989 оных гэсэн. Өөр нэг их
зүйл яриагүй.

-Малайзад очсон гэхээр Монголд таагүй зүйлс яригддаг. Тэр тусмаа
охид бүсгүйчүүдийн тухайд. Энэ бүсгүйн талаар ч янз бүрийн таамаг төдий зүйл ярьж
байна.

-Малайзад бүсгүй 2013 онд
анх ирсэн юм билээ. Тэгээд сургалтын визтэй гэж хэлсэн гэсэн. Ирснээсээ хойш огт
Монгол руу яваагүй гэж хэлсэн гэсэн. Сургалтын виз Малайзад ирээд авна гэхээр мэдээж
гайхаж л байсан. Бүсгүй Малайзад анх сошиал визээр нэвтэрсэн юм билээ. Энэ нь интернэтээр
виз авсан гэсэн үг бөгөөд найз нөхөд, хамаатнуудтайгаа уулзах, сурч боловсрох зорилготой
хүмүүст олгодог.

-Яагаад гайхаж байсан гэж?

-Ойлгомжтой шүү дээ. Манай охид бүсгүйчүүд ирээд мөнгөтэй болоод
сайхан амьдарна л гэдэг. Малайзын аяллын визийг зовох юмгүй гаалиар орж ирэхдээ
авчихдаг. Удаан хугацаанд амьдрахын тулд сургалтын визээр халхавчилж амьдрах нь
түгээмэл. Бүтэн хоёр жил болно гэдэг мөнгөгүй хүнд бол янз бүрийн амьдралаар амьдрах
хугацаа. Ер нь хэцүү шүү дээ. Гэхдээ хүнийг
мэдэхгүй байж бас хамаа намаагүй хэлэх нь
ч хаашаа юм. Тэр өдөр нөгөө залуугаараа брэндийн
хувцас авахуулахаар явж байсан юм шиг байна лээ.

-Найз чинь тэгж хэлсэн юм уу?

-Хэрэг болсон газар чинь угаасаа
брэндийн хувцсаараа алдартай. Бодвол дэлгүүр хэсэхээр явж байсан байх гэж таасан.
-Пералинг дүүргийн Да­ман­сара хотод байрлах
Бан­дар Ютама гудамж гэсэн байх аа?

-Бандар Ютама гудамж чинь брэнд дэлгүүрээрээ ал­дартай. Аялал жуулчлалаар
ирсэн хүмүүс тэнд очдог. Малайзын баячууд ч гэсэн тэнд очиж дэлгүүр хэсдэг.

-Биеийн байдал нь ямар­хуу байгаа бол?

-Гайгүй байгаа гэсэн. Их цус алдсан гэж хэлж байна лээ. Хэвтэж байгаа
эмнэлэг нь нэг сайн эмнэлэг биш байна гэж манай найз хэлж байсан. Өчигдөр цагдаа нар ирж бүсгүйгээс мэдүүлэг авсан гэсэн.

-Ар гэрийнхэн нь холбог­дохгүй байгаа гэж цагдаагийн газрын хүн
ярьсан гэсэн?

-Тиймэрхүү утгатай мэ­дээлэл
хэвлэлээр гарсан байсан. Ээж нь охинтойгоо
холбогдсон байна лээ.

-Бизнесмэн залуугийн тухай
мэдээлэл байна уу?

-Датук гэдэг бөгөөд Сибу хотдоо алдартай бизнес эр­хэлдэг хятад гаралтай
залуу гэж мэдээлж байсан. Бизнесмэн залуу өнгөрсөн аравдугаар сарын 5-нд халдлагад
өртөж шархдаж байсан гэж Селангор мужийн
цагдаагийн газраас мэдээлсэн. Сибу дахь түүний
эзэмшлийн байшин руу гал нээж байсан. Утсаар
түүний амь насанд халдана гэсэн сүрдүүлэг
олон удаа ирж байсан гэж байсан. Өнгөрсөн
аравдугаар сард болсон дээрх халдлага болон даваа гаригийн хэрэг шууд холбоотой
байсан эсэх нь одоогоор батлагдаагүй ч хоёр хэргийг Селангор муж болон Сибу хотын
цагдаагийн газар шалгаж байгаа гэсэн.

-Тэд яаж танилцсан юм бол?

-Бизнесмэн залуу Номин-Эрдэнийг жил гаруйн өмнөөс мэддэг болсон гэж
мэдүүлсэн гэсэн. Тэд анх “WeChat” сошиал сүлжээгээр танилцсан болохыг цагдаагийнхан
тогтоосон гэсэн гэв.

­Манай талд ирсэн мэ­дээллээр
бүсгүй 2003 онд Малайз явна гэж Монголоос явсан байна. Түүнээс хойш дахиж
хилээр орж ирээгүй бөгөөд ар гэрийнхэндээ
нэг найзтайгаа хамт Малайз явлаа гэж хэлсэн гэнэ.

Д.МАРГАД

-14 хоногийн дараа түүнийг үргэлжлүүлэн хорих эсэхээ шийднэ-

“Монгол-Орос”-ын хувь нийлүүлсэн нийгэмлэг УБТЗ-ын даргын үүрэг гүйцэтгэгч асан Г.Сэрээнэндоржийг Авлигатай тэмцэх газрын Мөрдөн шалгах хэлтсээс эрүүгийн хэрэг үүсгэн цагдан хорьсон билээ. Түүнийг УБТЗ-ын даргын үүрэг гүйцэтгэгчээр ажиллаж байхдаа шинэ зүтгүүр худалдаж авах гэрээ байгуулсан. Зүтгүүрийн мөнгө болох 800 сая төгрөгийг “Арвижих трейд” компанийн данс руу шилжүүлсэн. Гэвч авсан зүтгүүр нь 400 саяын үнэтэй, хуучин зүтгүүр байсан гэнэ. Дээрх зүтгүүрийг өндөр үнээр авч дундаас нь их хэмжээний мөнгө хувьдаа завшсан гэж үзэж байгаа юм байна. Энэ тухай УБТЗ-ын нэр бүхий ажилтан АТГ-т гомдол гаргасан байна. Шүүхээс түүнийг Цагдан хорих 461 дүгээр ангид 14 хоног саатуулан шалгах зөвшөөрлийг олгожээ.14 хоног нь дуусахаар үргэлжлүүлэн хорих эсэхээ шийднэ гэж албаны эх сурвалж мэдээллээ. Энэ хэрэгт түүнээс гадна хоёр хүнийг сэжиглэн шалгаж байгаа бололтой. Зарим гэрчээс мэдүүлэг авчээ. Мөн түүний нэр дээрх эд хөрөнгийг нь битүүмжилсэн байна. Үүнээс гадна түүнийг вексель буюу өрийн бичиг бичиж албан тушаалын эрх мэдлээ хэтрүүлсэн гэж үзжээ. Энэ хэргийг сийрүүлбэл “Жаст” группт гаргаж өгсөн өрийн бичгийн хэрэг нь нэрмээс болж байгаа аж.

“Жаст” групп нь Төмөр зам болон МИАТ-т шатахуун нийлүүлдэг байсан аж. Тиймээс Г.Сэрээнэндорж, “Жаст”-ын Г.Батхүүтэй нууц гэрээ байгуулж, баталгаа гаргаж өгсөн байдаг. Нууц гэрээндээ ОХУ, “Роснефть”-д баталгаа гаргаж өгчээ. Энэхүү гэрээ нь орос хэлээр 2012 оны арваннэгдүгээр сард хийгдсэн аж. Түүнчлэн уулын баяжуулах “Эрдэнэт” үйлдвэрт шалгалт хийхэд тухайн шалгалтыг тус газрын хуулийн хэлтсийн дарга И.Идэш бусад нөхдийн хамт шалгаж байжээ. И.Идэш нь Хууль зүйн сайд асан Ц.Мөнх-Оргилын хамт хуулийн фирм ажиллуулж байсан нэгэн учир түүнийг ашиг сонирхлын зөрчилтэй байж магадгүй хэмээн “Эрдэнэт”-ийн удирдлагууд үүрэгт ажлаас нь чөлөөлсөн байдаг. Өмнө нь “Жаст”-ын гэрээг Ц.Мөнх-Оргил хуулийн талаас нь хянаж байсан гэсэн мэдээлэл тухайн үед гарч байсан юм. Тэгэхээр цөөнгүй хүн энэ хэрэгт татагдах нөхцөл байдал үүсчээ. Г.Сэрээнэндоржид холбогдох бас нэг хэрэг нь төмөр замын ажилтай холбоотой гэнэ. “Ухаа худаг- Гашуунсухайт” хооронд тавьж буй төмөр замын ажлыг анх “Энержи Ресурс” компани концессын гэрээгээр эхлүүлж гүйцэтгэгчээр “Самсунг” корпораци ажиллахаар болж байсан аж. Г.Сэрээнэндорж дарга байхдаа тус гэрээг цуцалж захиалагч тал нь “Монголын төмөр зам” компани болж өөрчлөгдсөн байдаг гэнэ. Ингэхдээ гүйцэтгэгч гэрээг шинээр хийж төсөвт өртгийг нь 594.6 сая ам.доллараас 439.8 сая ам.доллар болгон буулгаж гэрээ хийсэн гэж байгаа юм. Гэвч үнэн хэрэгтээ цаашид гаргах хөрөнгийн хэмжээ буюу бүр анхны гэрээ буюу 594.6 сая доллараас 45.6 саяар хэтрүүлсэн байна. Энэ мэтээр Г.Сэрээнэндоржтой холбоотой асуудлууд сөхөгдөж байгаа юм байна.

Түүнд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 266.2-т зааснаар эрүүгийн хэрэг үүсгэжээ. Тус зүйл ангид төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгжийн албан тушаалтан эрх мэдлээ хэтрүүлэх, энэ хэргийг давтан үйлдсэн, эсхүл түүний улмаас их хэмжээний хохирол учирсан бол тодорхой албан тушаал эрхлэх, үйл ажиллагаа явуулах эрхийг хоёр жил хүртэл хугацаагаар хасч хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг тавин нэгээс нэг зуу дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, гурваас дээш зургаан сар хүртэл хугацаагаар баривчлах, эсхүл таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ гэж заасан байна.

Г.Сэрээнэндорж гэж хэн бэ?

Тэрбээр 1963 онд Дорноговь аймгийн Замын-Үүд суманд төмөр замчны гэр бүлд төржээ. Эхнэр, 3 хүүхдийн хамт амьдардаг. 1981 онд Дорноговь аймгийн Сайншанд хотын 10 жилийн дунд сургуулийг төгсч, 1987 онд ЗХУ-ын (тэр үеийн нэрээр) Ленинград хотын Төмөр замын дээд сургуулийг автоматик, телемеханик, холбооны инженерийн, 1993 онд Төрийн захиргаа, удирдлагын хөгжлийн институтийг бизнес удирдлагын мэргэжлээр тус тус дүүргэжээ.

Хөдөлмөрийн гараагаа 1987 онд Сайншанд дахь Дохиолол холбооны гуравдугаар ангид монтероор эхэлж, механик, ахлах инженер, орлогч даргаар, 1992 оноос Улаанбаатар дахь Дохиолол Холбооны хоёрдугаар ангид хэсгийн ахлах инженер, орлогч даргаар, 1995 оноос Дохиолол холбооны албаны ахлах инженерээр, 2003 оноос Дохиолол холбоо, эрчим хүчний албаны ерөнхий инженер, даргаар, 2005 оноос УБТЗ-ын Ерөнхий инженерээр тус тус томилогдон ажиллаж иржээ. Г.Сэрээнэндорж нь Улаанбаатар төмөр замд тасралтгүй 25 жил ажиллаж байгаа юм байна. Техникийн ухааны магистрийн зэрэг, Монгол Улсын зөвлөх инженер, спортын мастер цолтой аж.

Д.Маргад

-Тус улсын олон нийтийн сүлжээгээр 35 настай Датук Монгол бүсгүй хоёрыг эхнэр нөхөр, хамтран амьдрагч хэмээн бичиж байгаа гэнэ-

Малайз улсад монгол эмэгтэй халдлагад өртсөн тухай тус улсын орон нутгийн хэвлэл өчигдөр мэдээлсэн. Мэдээлэлд дурдсанаар уржиг­дар орой буюу энэ сарын 15-ны өдрийн 17 цаг 45 минутын орчимд Селангор мужийн Пералинг дүүргийн Дамансара хотод байрлах Бандар Ютама дүүрэгт энэ хэрэг болсон байна. Гэрчүүдийн мэдээлснээр буутай хоёр халдагч этгээд мотоциклиосоо Ланд-круйзер жийп машин руу зогсолтгүй гал нээж эхэлжээ. Халдагчдын онилж буудсан машин дотор монгол эмэгтэй байсан бөгөөд цээж мөрөндөө дөрвөн удаа буудуулжээ. Гэмт этгээдүүдийн дайрал­тыг харсан өөр нэгэн мото­цикль­той эр тэднийг мөргөж унагаасан нь тансаг машин дотор байсан монгол эмэг­тэйн амийг аварсан байж болзошгүй гэж мэдээлжээ.

Сибу хотод бизнес эрхэлдэг 35 настай Датук гэх залуутай хамт явж байжээ

“Toyota Land Cruiser” машиныг жолоодож явсан 35 настай бизнесмэнийг Датук гэдэг бөгөөд Сибу хотод бизнес эрхэлдэг гэнэ. Монгол бүсгүй машины зорчигчийн суудалд сууж явжээ. Тэд Датаран Утам хурдны замын хажуугийн зогсоолд машинаа тавих үед мотоцикльтой хүмүүс гал нээж эхэлсэн аж. Гал нээх үеэр Датук гэх бизнесмэн утсаар ярьж байсан бөгөөд мотоцикльтой этгээдүүд буудах үеэр ямар нэгэн гэмтэл аваагүй байна. Тус улсын цагдаагийн газрын манай талд мэдээлснээр машины цонх руу нийт найман удаа гал нээсэн болохыг тогтоосон байна. Холбогдох албаныхан гэмт этгээдүүдийг эрэн сурвалжлах ажиллагааг эхлүүлсэн бөгөөд тус улсын тусгай албаныхан энэ хэрэгт орж ажиллахаар болсон гэдгийг хэлжээ. Малайзын олон нийтийн сүлжээгээр 35 настай Датук, 26 настай монгол бүсгүй хоёрыг эхнэр нөхөр, хамтран амьдрагч хэмээн бичиж байгаа гэнэ.

“Калибрь” маркийн хагас автомат буугаар буудсан гэнэ

Гэмт этгээдүүд “Калибрь” маркийн хагас автомат есөн мм-ын диаметртэй буугаар машин руу буудсан нь тогтоогджээ. Бууны суманд бүсгүйн цээж мөр өртсөн байна. Монгол эмэгтэй одоогоор ухаан ороогүй, эрчимт эмчилгээ хийлгэж байгаа аж. Түүний биеийн байдлыг харзнаж, биед нь байгаа хоёр ширхэг сумыг авах талаар эмч нар зөвлөлдөж өчигдөр орой 18 цагийн үед хагалгаа хийсэн байна. Сум азаар бүсгүйн аминд хүрэхээр аюултай газар оноогүй байсан гэнэ. Бүсгүйн биеийн байдал одоогоор тогтвортой байгаа гэдгийг Малайзаас авсан албан бус эх сурвалж мэдээлэв. Монгол эмэгтэйг хамгийн анх Дамансара дүүргийн эмнэлэгт хүргэсэн бөгөөд дараа нь Малай анагаах ухааны их сургуулийн эмнэлэг рүү шилжүүлжээ.

Азми: Халдлага өс хонзонгийн сэдэлтэй

Малайзын Куала Лумпур хотын Петалинг дүүргийн Цагдаагийн газрын комиссарын туслах, мөрдөн байцаагч Азми Аву Кассим (Petaling Jaya district police chief Assistant Commissioner Azmi Abu Kassim)-тай Тайланд дахь манай элчин сайдын яамныхан утсаар холбогдож мэдээлэл авсан байна. Утсаар холбогдоход мөрдөн байцаагч Азми энэ сарын 15-ны өдрийн 17 цагийн орчимд гарсан зэвсэгт халдлагад монгол эмэгтэй өртсөнийг нотолж, хэргийг нягтлан шалгаж эхлээд байгаа юм. Тэрбээр гэмт этгээдүүд машин дотор монгол эмэгтэйтэй хамт байсан Малайзын иргэн бизнесменийг онилон буудсан боловч хажууд нь сууж байсан монгол эмэгтэй суманд оногдсон хэмээгээд хэрэг явдал өс хонзонгийн сэдэлтэй гэдгийг хэлсэн байна. Иймд Малайзын тусгай албаныхан энэ хэрэгт давхар ач холбогдол өгч буй гэдгийг хэлжээ. Гэмт хэрэгтнүүдийг мөн эрэн сурвалжилж байгаа бөгөөд Датуктай өс хонзонгийн сэдэлтэй байж болох хүмүүсийг шалгаж байгаа тухай зарим Малайзын хэвлэлд дурджээ.

Датук гэх бизнесмэн өмнө нь халдлагад өртөж байжээ

Тэрбээр Сибу дүүрэгтээ алдартай нэгэн гэнэ. Хятад гаралтай юм байна. Баар ресторан болон үйлчилгээний чиглэлийн бизнес эрхэлдэг. Хүний наймаа болон хар тамхины хэргээр өмнө нь хуулийн байгууллагад шалгагдаж байсан ч хэргийг нь хэрэгсэхгүй болгож байжээ. Халдлага болох үед нэгэн авто машинд зорчиж явсан зорчигч түүнийг таньж цагдаагийнханд мэдээлсэн байна. Өөрийн амьдардаг дүүрэгтээ нэртэй нэгэн аж. Тэрбээр өмнө нь машинтайгаа явж байгаад халдлагад өртөж, бууны сумны шарх авч байсан гэдгийг эх сурвалж хэлж байгаа юм. Тийм болохоор түүнд өс санасан хүмүүс дохио өгөх замаар хамт явсан бүсгүй рүү нь чиглүүлж буудсан гэх мэдээлэл ч байгаа аж. Хэрэв бизнесмэн рүү халдах байсан бол шууд түүнийг буудах байсан гэж тус улсын цагдаагийн газар үзэж байгаа бололтой. Тэднийг Малайзын олон нийтийн сүлжээгээр эхнэр нөхөр, хамтран амьдрагч хоёр хэмээн бичиж байгаа гэнэ. Малайзын Сибу хот гэдэг Хятад гаралтай малай иргэд болон хятадуудын оршин суудаг хот бөгөөд эндхийн хятад мафи нь Малайзын бусад хотуудын гэмт бүлэглэлүүдтэй байнга тэмцэлдэж байдаг гэнэ. Тиймээс малай болон хятад гаралтай малай иргэдийн хооронд гардаг гэмт хэргийн шинжтэй сөргөлдөөнд монгол бүсгүй өртсөн байж магадгүй хэмээн тэндхийн хэвлэлүүд таамаглаж байгаа аж.

Бүсгүйн аюулгүй байдлыг хангах үүднээс цагдаагийн хамгаалалт гаргажээ

Монгол бүсгүйн ар гэрийнхэнтэй Консулын газрынхан холбогдож чадахгүй байгаа гэнэ. Түүний талаарх мэдээллийг олон нийтэд дэлгэхгүй байхыг Консулын газрынхан хүссэн юм. Малайзад монгол хүн амиа алдлаа, хэрэгт холбогдлоо гэхээр иргэд янз бүрээр харааж биеэ үнэлэгч байсан мэтээр сэтгэгдэл бичдэг. Иймд хувь хүний аюулгүй байдал болон нууцтай холбоотой зүйлийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр олон нийтэд дэлгэхгүй гэдэг ч тайлбарыг өглөө. Бүсгүйн ар гэрийнхэн нь орон нутагт амьдардаг юм байна. Бүсгүй Малайз руу ирж очдог байсан бололтой юм. Тус улсад сурдаггүй ч байнга шахуу амьдардаг гэдгийг эх сурвалж хэлж байгаа бөгөөд Интерполоор дамжуулж хоёр улсын цагдаагийн байгууллага мэдээлэл солилцож байгаа гэнэ. Бүсгүйн аюулгүй байдлыг хангах үүднээс тус улсынхан цагдаагийн хамгаалалт гаргажээ. Малайзын Куала Лумпур хотын Петалинг дүүрэгт бууны суманд өртсөн хохирогч монгол эмэгтэй тэнд суралцаж байсан эсэх нь тодорхойгүй, ойр дотнын холбоо барих хүний тухай мэдээлэл одоогоор байхгүй байгаа аж.

Датук: Монгол эмэгтэйтэй танилцаад удаагүй

Бүсгүйтэй хамт явж байсан бизнесмэн залуу цагдаа нарт мэдүүлэг өгөхдөө “Анх юу болоод байгааг мэдээгүй. Их цочирдсон. Монгол эмэгтэйтэй танилцаад удаагүй байгаа. Түүний талаар сайн мэдэхгүй. Малайзад юу хийдэг, хэзээ ирсэн талаар нь асууж байгаагүй огт мэдэхгүй” гэжээ.

Энэ хэргийн талаар ГХЯ-ны Консулын газрынхан өчигдөр хэвлэлийн хурал хийлээ. Тус газрын захирал Н.Батаа хэлэхдээ “Сошиал ертөнцөөр Малайзад Монгол Улсын нэг иргэн буудуулсан мэдээлэл байгаа. Малайзад манай консул болон дипломат төлөөлөгчийн газар байдаггүй. Бид Тайландаас Малайзын гадаад хэргийн яам болон цагдаагийн Интерполын шугамаар хэн гэдэг эмэгтэй, хэдэн настай, сурч байсан юм уу, бизнесийн ажлаар явж байсан уу эсвэл бүр байнга оршин сууж байсан үгүйг тодруулахаар ажиллаж байгаа. Албан ёсны мэдээллийг авахад цаг хугацаа шаардагдаж байна. Тодорхой мэдээлэл ирвэл хэлнэ” гэв.

Зүүн өмнөд Азийн Малайз улсад монгол бүсгүйн амийг хэрцгийгээр хөнөөсөн хэрэг олон жилийн өмнө гарч монголчуудыг цочирдуулж байлаа. Тэр цагаас хойш Малайзад монголчууд ялангуяа охид бүсгүйчүүд ямар нэг байдлаар гэмт хэрэгт холбогдох, гэмт хэргийн золиос болсон тухай мэдээлэл тасрахаа байсан билээ. Дээрх хэрэг бол Малайзад монгол бүсгүйн амь нас аюулд орсон дөрөв дэх хэрэг юм.

Д.Маргад

-Монголд амьдардаг гадаадын нэгэн иргэн каннабисаас хар тамхи гаргаж авдаг бичил үйлдвэр ажиллуулж байсан гэнэ-

“Хархорин” захын эзний хүү Л.Цэгцбаатарыг Эрүүгийн цагдаагийнхан цагдан хорьжээ. Түүнийг хар тамхи хэрэглэсэн, борлуулсан гэж шалгаж буй аж. Л.Цэгцбаатартай хамт явсан хэдэн залууг мөн саатуулсан байна. Тэдэнд Эрүүгийн хуулийн192 дугаар зүйл анги буюу хар тамхи борлуулсан, худалдаалсан биедээ авч явсан, хэрэглэсэн хэмээн эрүүгийн хэрэг үүсгэжээ.Энэ үеэр хар тамхи хэрэглэсэн, борлуулсан, боловсруулсан, бусдад худалдаалсан гэх арван хэрэгт 20 гаруй хүнийг баривчилж, саатуулаад байгаа юм байна. Энэ дунд эмэгтэй хүн байгаа гэнэ. Монголд амьдардаг гадаадын нэгэн иргэн каннабисаас хар тамхи гаргаж авдагбичил үйлдвэр маягийн агуулахтай байсныг мөн илрүүлжээ. Баривчлагдсан хүмүүс дунд хар тамхины захиалагч нар ч байсан гэдгийг эх сурвалж хэлж байна. Одоогоор тэднийг ШШГЕГ-ын харьяа 461 дүгээр ангид саатуулан, шалгаж байгаа аж. Хар тамхи үйлдвэрлэдэг гэх агуулахдаа гашиш болон каннабис боловсруулж бусдад худалдаалдаг байсан байна. Үйлдвэртээ каннабисын давирхайг ялган авч, нунтаглах аргаар боловсруулан, баримлын шавар мэт болгож бэлддэг байна. Тэр бэлдмэлээ өндөр үнээр борлуулдаг байсан бөгөөд өөрийн гэсэн захиалагч нартай. Тэднийг захисан бэлдмэлээ авахаар ирэхэд нь цагдаагийнхан баривчилжээ.Тэр бодис нь цайвар ногооноос бор хүрэн өнгөтэй, өвөрмөц үнэртэй гэнэ. Гашишт тетрагидроканнабинолын хэмжээ 2-10 хувьтай агуулагдаж, үйлчилгээ нь каннабисын төрлийн мансууруулах үйлчилгээтэй ургамалтай төстэй. Харин “Ice” буюу “Мөс” нь метамфетамины төрлийн бодист хамаарах бөгөөд хатуу, талст хэлбэртэй, тунгалаг биет бодис аж. Агуулагдах метамфетамины хэмжээ нь 90-98 хувь. Тархины төв мэдрэлийн системд хүчтэй нөлөөлдөг. “Мөс” нь ихэвчлэн байгалийн мөс бөгөөд шилний жижиг хэлтэрхийг санагдуулам тунгалаг талст хэлбэртэй байх боловч шар, улаан өнгөнд хувиргасан гэх мэтээр олонтөрөл байдаг бололтой. ”Мөс”-ийг тусгай аргааргаргаж авдаг тул манайд үйлдвэрлэх боломжгүй гэнэ. Иймд гадаадруу хүнд захиж эсвэл хэрэгт холбогдсон хүмүүс өөрснөө явж авдаг байсан тухайгаа мэдүүлжээ.

Энэ талааралбан эх сурвалжаас тодрууллаа.

-Иргэдээс ирсэн мэдээллийн дагуу дээрх хүмүүсийг баривчилсан уу?

-Хар тамхи хэрэглэгчдийн тоо ил далд хэлбэрээр бидний төсөөлж байгаагаас ч илүү болсон байна. Иймд Хар тамхины борлуулалт, худалдаа, хэрэглэгч дээр бид тандалт хийж эхэлсэн. Иргэдээс ч багагүй мэдээлэл ирсэн. Тэр мэдээллүүдэд түшиглэж дээрх хүмүүсийг баривчилсан. Өмнө нь бидэнэ төрлийн бодис хадгалсан, хэрэглэсэн иргэдийг барьж байсан бол энэ удаа захиалагч, хэрэглэгч, борлуулагч тэр бүү хэлбичил үйлдвэрлэл явуулж байсан иргэдийг баривчиллаа. Мөн хар тамхи борлуулах, худалдаалахад зохион байгуулалттай ажилладаг иргэдийг тогтоосон.

-Баригдсан хүмүүс дунд өмнө нь энэ төрлийн хэргээр ял эдэлж, шийтгүүлж байсан хүн бий гэж сонслоо?

-20 гаруй хүний 5-6 нь 2003, 2008 онд хар тамхины хэргээр шийтгүүлж байсан.Хар тамхи борлуулах ажиллагаанд эмэгтэй хүн оролцож эхэлсэн гэдгийгэнэ баривчилгаа харуулж байна. Энэ явдлыг таслан зогсоож тэмцэхгүй бол хар тамхины хэрэглээ маш өндөр хэмжээнд эрчимжжээ.

-Сэжигтнүүдийг хаанаас баривчлав?

-Гэрээснь, хилээр орж ирэхэд нь, хар тамхи бусдад худалдаалж байхад ньгэх мэтээр…

-Хар тамхи боловсруулж байсан тэрбичил үйлдвэр гэдэг ньхаана байсан юм бэ?

-Улаанбаатар хотын нэгэн дүүрэгтхар тамхи боловсруулж бэлдээд худалдаалдаг болохыг тогтоосон. Захиалагч, борлуулагч, хэрэглэгчид нь үйлдэл дээрээ баригдсан. Хөдөлшгүй нотлох баримтаар тогтоогдсон.

-Гадаадын иргэн байгаа гэсэн. Тэр хаанахын иргэн бэ?

-ОХУ-ын болов уу гэж таамаглаж байгаа. Яг аль орных гэдгийг нь тогтоогоогүй байна.

-Хэдий хэмжээний мансууруулах төрлийн бодис хурааж авсан бэ?

-Их хэмжээнийх, яг нарийн тоог нь одоогоор гаргаагүй байна. Мөрдөн байцаалтын ажилд өнгөж эхэлж байна. Ирэх баасан гаригт энэ талаар хэвлэлийн хурал хийж нарийн зүйлсийг мэдээлнэ.

-Олны танил хүний хүү гээд байсан. “Хархорин” захын эзний хүүтэр дунд байгаа гэж сонслоо?

-Баригдсан хүмүүс дунд нэг захын эзний хүү байгаа гэсэн. Тэрийг сайн мэдэхгүй байна. Ер ньолны танил хүмүүс лхар тамхи хэрэглэдэг гэдэг ойлголттой байсан бол одоо нийгмийн дунд шатныхан их хэрэглэдэг болж байна. Энэ нь үндэсний аюулгүй байдлын хэмжээнд хүрэх асуудал болоод байна.

-Тэр хар тамхи худалдаалж борлуулсан юм болов уу. Чухам ямар үйлдэл хийсэн юм бол?

-Худалдаалж, борлуулсан, хэрэглэсэн гэдэг зүйл ангиар эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн байгаа.

-Үйлдвэрт боловсруулан зарж байсан хар тамхины төрлийн бодис нь хэр хор хөнөөлтэй бодис вэ?

-Мансууруулах бодисыг хэрэглэсэн хүн сэтгэцийн өвөрмөц үйлчлэлд нь татагдан, маш хурдан хугацаанд түүний хамааралд орж ахин дахин хэрэглэсээр дон тусдаг. Удах тусам бие махбодь түүнд дасан архагшина. Амфетаминд донтсон хүн системтэй эмчилгээ хийлгэхгүй л бол эцсийн дүнд зайлшгүй үхэл, сүйрэлд хүргэх аюултай. Тэдгээрийн хараат байдалд орсон өвчтөнүүд амфетаминаар дутагдсан үед түүнийг л олж авах цор ганц хүсэлд автаж, энэ зорилгоо биелүүлэхийн төлөө юу ч хийхээс буцдаггүй. Иймд энэ төрлийн бодисоос аль болох холуур явах ёстой.

-Сэрэмжлүүлж хор хөнөөлийнх нь талаар хэлбэл?

-Удаан хугацааны хэрэглээний дүнд ядарсан царайтай болж, турж, арьс шаргалтаж, хумс салж унан, гарын судсанд тарианы сорвинууд үлддэг. Хэл ягаарч, цагаан өнгөр тогтдог. Мөн нүүрний арьсанд идээт бижрүүнүүд гарч, шарх сорвины эдгэрэлт удааширдаг. Үс, хөл хэврэгшин, дуу хоолой сөөнгө болж хэл хагарч, хатууран, хэлний арьс хуурдаг. Судасны хана хатуурч, цусны бөөмөнд бижрүү үүсч, унтах шаардлагагүй болно. Сэтгэхүйн чадвар нь эрүүл хүнийхээс доогуур үнэлэгддэг бөгөөд эцсийн үр дүн нь тунг хэтрүүлэн хэрэглэсэн тохиолдолд шууд үхэлд хүргэдэг гэв.

“Хархорин” захын эзний хүү гэх Л.Цэгцбаатар нь хэсэг нөхдийн хамт хар тамхиндмансуурч биедээ авч явсан гэдгийг эх сурвалж хэлж буй юм. Мөн тэрбээр энэ төрлийн бодисыг зарж борлуулдаг байсан бололтой. “Чингэс трейд” ХХК-ийн ерөнхий захирал, “Хархорин” захын эзэн Ч.Лхагвадоржийн хүү юм байна.Л.Цэгцбаатар нь хэдэн жилийн өмнө манай нэртэй топ модель бүсгүйг хэвтэрт ортол нь зодсон хэргээр өмнө нь шүүхийн хаалга татаж байсан нэгэн юм. Эмэгтэй хүнийг хардалтаас болж зодож, хүндэвтэр бэртэл учруулсан Л.Цэгцбаатарт шүүх 40 хоног буюу 360 цаг албадан хөдөлмөр хийх ял оногдуулж байсан билээ.

Д.Маргад

-Гэрийн хорионд байлгах ялыг нэг сараас таван жил хүртэл хугацаагаар оногдуулахаар заасан байна-

Эрүүгийн хуулийн шинэчлэн найруулсан төслийг УИХ-д саяхан өргөн барьсан билээ. Хуулийн төслийг шинэчлэн найруулснаар Үндсэн хуулиар тунхагласан үнэт зүйлсийг хуулиар хамгаалахдаа гэмт хэрэг, зөрчлийн шинжийг ялгамжтай байдлаар, өнөөгийн нийгмийн хэрэгцээ шаардлагад нийцүүлэн өөрчилж, хүний эрх, эрх чөлөө,халдашгүй байдлыг баталгаажуулахад Эрүүгийн хуулийн шинэтгэл чиглэж байна гэж салбарын зарим мэргэжилтэн үзэж байгаа юм. Мөн орчин үед гарч байгаа гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнийг тодорхойлж, бусдыг эрүүдэн шүүх, орон байранд нь хууль бусаар халдах, нэгжих, эд хөрөнгө хураан авах, битүүмжлэх, хүнийг зөвшөөрөлгүй мөрдөж мөшгих, хууль бусаар баривчлах, саатуулах, ялгаварлан гадуурхах, гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэх зэрэг гэмт хэргийг хуулийн төсөлд тусгажээ. Ингэснээр Монгол Улсын Үндсэн хуулиар хамгаалагдсан үнэт зүйлс болох хууль ёсны ашиг сонирхлыг гэмт халдлагаас бодитой хамгаалахын тулд хувь хүнээс гадна хуулийн этгээдийг гэмт хэргийн субьектэд тооцож, хариуцлага хүлээлгэх талаар зохицуулалтыг оруулснаар олон улсын гэрээ, конвенциор хүлээсэн үүргээ биелүүлэх боломж бүрдэнэ гэж үзэж байгаа юм байна. Хуулийн төслийг боловсруулахдаа Зөрчлийн тухай хуулийн төсөлтэй уялдуулан авч үзсэн бөгөөд гэмт хэрэг, зөрчлийн шинж нь адилхан үйлдэл, эс үйлдэхүйг ялган авч үзэж, одоо хүчин төгөлдөр үйлчилж буй Захиргааны хариуцлагын тухай хууль, Эрүүгийн хуульд заасан 18 төрлийн үйлдэл, эс үйлдэхүйг эрэмбэлэн, давхардал хийдлийг арилгахаар, урьд тусгаж байгаагүй 45 гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнийг шинээр, 182 гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнийг өөрчлөн найруулж тусгасан гэнэ. Энэ тухай тоймлон хүргэе.

зөрчлийг материаллаг шинжээр ялган төсөөтэй байдлаар хэрэглэдэг байдлыг хална

Эрүүгийн хуулийн төсөлд гэмт хэргийн талаарх ойлголтыг өргөн хүрээтэй болгох, хүн, нийгэм, төрд учруулах хор аюулын шинж чанараас хамааруулан гэмт хэргийг зөрчлөөс үйлдлийн шинжээр нь тодорхой ялган зааглах юм. Түүнчлэн хохирлын хэмжээ гэсэн шалгуур үзүүлэлт бүхий, босго тогтоосон ойлголтыг байхгүй болгосноор гэмт хэрэг, зөрчлийг материаллаг шинжээр ялган төсөөтэй байдлаар хэрэглэдэг байдлыг хална гэж үзэж байгаа юм байна. Тухайлбал, Гэмт хэргийн шинжтэй мэдээллийг шалгахдаа хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнд хүрээгүй бол гэмт хэрэг биш гэж шийдвэрлэж байгаа ньхуулийн зарчмыг гажуудуулахад хүргэж байна. 2000 оноос хойш хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ 13 удаа өөрчлөгдсөн. Иймд хор уршиг, хохирол шаарддаг зарим гэмт хэргийн тухайд их хэмжээ, ноцтой хохирол гэсэн шинжийг тодорхойлж, хүндрүүлэх нөхцөл байхаар тусгасан аж.

Баривчлах ял долоо хоногоос 20 жил хүртэлх хугацаатай

Одоо хэрэглэж байгаа баривчлах ял үр нөлөөгүй байгааг харгалзан үзэж хорих ялыг долоо хоногоос хорин жил хүртэл хугацаатай байхаар тооцож, иргэн, нийгэм, төрд шууд хохирол учруулахад чиглэгдсэн үйлдлүүдийг тодорхой тоочих замаар хуулийн төсөлд тусгажээ. Гэмт хэргийг ердийн болон хүнд гэмт хэрэг хэмээн хоёр ангилж, ялыг оногдуулахад харгалзан үздэг байхаар зохицуулсан юм байна. Хорих ялын доод хэмжээг таван жилээс дээш хугацаагаар тогтоосон гэмт хэргийг хүнд гэмт хэрэг гэж үзэн тэнсэх боломжгүй болжээ. Харин гэм буруугаа хүлээсэн, хохирлоо арилгасан тохиолдолд оногдуулсан хорих ялын хэмжээнээс хоёрны нэгээс дөрөвний нэг хүртэл хувиар хасахаж. Бүлэглэсэн, урьдчилан үгсэж тохиролцсон бүлэг, зохион байгуулалттай гэмт бүлэг, гэмт бүлэглэл гэсэн тодорхойлолтыг өөрчилж, томъёоллын зарчмыг нэгтгэж гэмт хэрэг үйлдсэн тохиолдолд хуулийн төсөлд заасан ялын төрөл хэмжээ, хязгаарын хүрээнд хүндрүүлэн авч үзэх бодлого баримтлах юм байна.

торгууль төлөөгүй бол хорино

Хуулийн төсөлд ялын төрлийг дараахь байдлаар тусгажээ.Торгох ялаас хохирогчид учирсан хохирлыг төлүүлэх, ялтан торгох ялыг сайн дураараа биелүүлээгүй тохиолдолд албадан биелүүлэх, албадан биелүүлэх ажиллагаанд саад учруулсан, оргон зайлсан тохиолдолд торгох ялыг хорих ялаар солих юм байна. Мөн нийтэд тустай ажил хийлгэх ялыг өдөрт дөрвөөс дээшгүй цагаар эдлүүлэх, ялыг эдлүүлэх хугацаа нь нэг зуун хорин цагаас дөрвөн зуун наян цаг, уг ялаас зайлсхийсэн тохиолдолд хорих ялаар солих гэнэ.Харин хөдөлмөрийн чадваргүй хүн, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн, жирэмсэн, гурав хүртэлх насны хүүхэдтэй ганц бие эх, эцэг, тавин таваас дээш насны эмэгтэй, жараас дээш насны эрэгтэйд нийтэд тустай ажил хийлгэх ялыг оногдуулахгүй байхаар тусгажээ.

Гэрийн хорионд байлгах ялыг нэг сараас таван жил хүртэл хугацаагаар оногдуулахаар заасан байна. Тодорхой хүн, хэсэг бүлэг хүн, тогтоосон замаар зорчих, хууль сахиулах байгууллагын зөвшөөрлөөр оршин суух газраа өөрчлөх зэргээр эдлүүлэх бөгөөд шүүхээс хүлээлгэсэн үүрэг, хоригийг зөрчвөл уг ялын нэг хоногийг хорих ялын нэг хоногоор дүйцүүлэх аж. Энэ нь шинэ төрлийн ял бөгөөд шүүхээс хорих ялыг оногдуулах явдлыг багасгах зорилгоор электрон гавны тусламжтайгаар цахим хяналт тавих гэнэ.

Хорих ял нь хугацаатай ба бүх насаар хорих гэсэн хэлбэртэй

Хугацаатай хорих ял нь долоо хоногоос хорин жил хүртэл хугацаагаар хэмжигддэг юм байна. Харинбүх насаар хорих ял нь хорин жилээс дээш хугацаагаар байх бололтой. Суллагдах үндэслэл нь хорин таван жилээс дээш хугацаагаар хорих ялыг биечлэн эдэлсний дараа үүсэхээроруулжээ.

Монгол Улс нь Иргэний болон улс төрийн эрхийн тухай олон улсын пактын нэмэлт II Протоколд нэгдэж орсонтой холбогдуулан цаазаар авах ялыг бүрмөсөн хална. Харин энэ онцгой ялын оронд бүх насаар хорих ялыг хуулийн төсөлд тусгаж, 25 жилийн дараа тодорхой болзол хангаж байвал ялаас чөлөөлж болох талаар зохицуулалтыг шинээр оруулжээ.

Өсвөр насны хүүхдэд оногдуулах ял

Ял шийтгэл хүлээлгэх насны хязгаарыг 16 наснаас, тодорхой төрлийн гэмт хэрэгт 14 наснаас байхаар хуулийн төсөлд тусгахдаа урьд уламжлан ирсэн долоон төрлийн гэмт хэргийг тусгасан байна. Эрүүгийн хариуцлага нь өсвөр насны хүн бүрт хорих ял оногдуулах зорилгогүй бөгөөд хүүхдийн хүмүүжил нас бие, сэтгэхүйн онцлогт тохирсон ял шийтгэл оногдуулах гэнэ. Хүүхдийг аль болох хорих бус хүмүүжүүлэх, гэмт хэрэг үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх шинжтэй байх зохицуулалтыг тусгажээ. Өсвөр насны хүний хувийн байдал, гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, үйлдсэн гэмт хэргийн шинж, учруулсан хохирлоо сайн дураараа төлсөн байдлыг харгалзан үзэж хорих ял оногдуулахааргүй бол шүүхээс тодорхой хугацаагаар хүмүүжүүлж хянан харгалзах арга хэмжээг хэрэглэх аж.

нийт эдлэх ялын хэмжээг тогтооно

Түүнчлэн хэд, хэдэн гэмт хэрэгт болон хэд хэдэн шийтгэх тогтоолоор ял оногдуулах заалтыг нэгтгэж, эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад ялтан, шүүгдэгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулах, нэг гэмт хэргийг шийдвэрлэхгүйгээр нөгөө хэргийг шийдвэрлэх боломжгүй байдалд хүргэдэг шалтгааныг арилгах хэрэгтэй гэж үзсэн байна. Ингэхдээ шүүхийн практикт тулгамдаж буй асуудлыг судалжээ. Судалгаагаар хуулийн дээрх заалтаас шалтгаалж хэргийн шийдвэрлэлт удаашрах, “хэргээ задлах”, “хэрэг наймаалцах” зэрэг сөрөг үзэгдэл гарах болсон гэнэ. Тийм учир хуулийн төсөлдхэрэг бүрт оногдуулсан ялыг нэмэх замаар жинхэнэ эдлэх ялын хэмжээг тогтоох, ингэхдээ хуульд заасан дээд хэмжээнээс хэтрүүлэхгүй байхаар хэргийг тусгаарлан шийдвэрлэхээр хуулийн төсөлд тусгажээ. Мөн уламжлагдан ирсэн зохицуулалтыг харгалзан үзэж ялтанд оногдуулсан ялыг эдэлж дуусахаас өмнө шинээр гэмт хэрэг үйлдвэл сүүлд үйлдсэн гэмт хэрэгт нь ял оногдуулж өмнөх шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан ялаас эдлээгүй үлдсэн ялыг бүгдийг, эсхүл заримыг нэмж нэгтгэн нийт эдлэх ялын хэмжээг тогтоохоор болжээ.

Сүүлийн гурван жилд хорих ял биечлэн эдлэгсдийн дундаж тоо 5000-5200 орчимд хэлбэлзэж байсан бол 2012 оны байдлаар 8000 хоригдол хорих ял эдэлж байгаа гэсэн дүн гарсан байна. Иймд хорих ял биечлэн эдлэх явдлыг багасгах чиглэлд анхаарч гэрийн хорионд байлгах ял, тэнсэх албадлагын арга хэмжээ, гэм буруугаа хүлээсэн хүнд оногдуулах эрүүгийн хариуцлага, өсвөр насны хүнд оногдуулах ял гэсэн шинэлэг зүйлсийг оруулсан гэнэ. Ингэснээр хорих ял биечлэн эдлэх явдлыг 20-30 хүртэл хувиар бууруулна гэж тооцоолж байгаа бөгөөд ялын үр нөлөө дээшилнэ гэж үзжээ. Түүнчлэн Эрүүгийн хуулийг хэрэглэдэг мөрдөн байцаагч, прокурор, шүүгчдийн түгээмэл шүүмжилдэг, хэрэглэхэд бэрхшээлтэй, зүйлчлэхэд эргэлзээ учруулдаг гэмт хэргийн бүрэлдэхүүн, түүний шинж байдлын ялгааг гаргах үүднээс гэмт хэргийн бүлгийг шинээр эрэмбэлж оруулсан байна.

Д.Маргад

Шинэчлэлийн Засгийн газар байгуулагдахад УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжин хуулийн салбарт томоохон шинэчлэл хийнэ гэж Хууль зүйн сайдаар томилогдож байсан. Хуулийн байгууллагын эрх зүйн шинэтгэлийн хүрээнд олон ч ажлуудыг эхэлсэн байдаг. Тухайлбал, Гэрч хохирогчийг хамгаалах, Тахарын албаны, Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай, Цагдаагийн албаны тухай гэх мэт олон хуулийг шинэчлэн найруулж батлуулсан. Энэ хүрээнд Тахарын алба, Зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх газар, Гэмт хэргийг илрүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх газар гэх мэт олонгазар шинэ нэршилтэйгээр бий болж, хуулийн салбар шинэ бүтэц зохион байгуулалтын горимд шилжсэн. Хуулийн шинэтгэлийн хүрээнд хийгдсэн үйл явдлуудаас болж нэг хэсэгтээ л тус салбарынхны юу нь хаанаа байгаа нь мэдэгдэхээ больж, ажилчид нь “Хуулийн салбарт шинэтгэл хийх хэрэгтэй, цаг нь болсон хэдий ч зарим хуулийн заалт шийдвэрүүдийг таатай хүлээж аваагүй. Хэзээ энэ шинэчлэл нь дуусах юм бол” гэж залхсан байдалтайгаар бүтэн жилийг өнгөрөөсөн юм. Шинэтгэлийн учир начир одоо л нэг юм олдож, ямар газар нь хаанаа байгааг иргэд мэдэж эхэлмэгц дахиад л өөрчлөлт бүтэц зохион байгуулалтын ажлыг Хууль зүйн сайд Д.Дорлигжав хийж эхэллээ. Тэрбээр Зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх газрыг хоёр хувааж, Эрүүгийн цагдаагийн газар, Улсын мөрдөн байцаах газар хоёрыг салгах шийдвэр гаргасан байна. Зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх газрын дарга, хурандаа Ц.Батсүх, ЦЕГ-ын дэд дарга, ЦЕГ-ын Гэмт хэрэгтэй тэмцэх газрын хоёрдугаар хэлтсийн дарга, хурандаа Ц.Ням-Очир Дотоод хяналт шалгалт, аюулгүй байдал хариуцсан дэд дарга болсон бол Дэмжлэг үзүүлэх асуудал хариуцсан дэд даргаар Замын цагдаагийн газрын даргаар ажиллаж байсан хурандаа Ж.Буянбатыг томилжээ.

Улсын мөрдөн байцаах газрын даргаар Наранбаатарыг, Эрүүгийн цагдаагийн газрын даргаар Буянтөр нарыг томилсон байна. Ингэснээрээ Х.Тэмүүжингээс өмнө нь хуулийнсалбарямар байсан тэр байрандаа очиж буй дүр төрх ойрын өдрүүдэд өрнөж байна. Сураг сонсохнээ хуулийн шинэтгэлийн багцад шинэчлэн найруулагдаж батлагдсан зарим хуулийн зүйл заалтад өөрчлөлт оруулж дахин өргөн баригдаж буй мэдээлэл ч байна. Хамгийн сүүлд л гэхэд Цагдаагийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг Хууль зүйн сайд УИХ-ын дарга З.Энхболдод өргөн барьжээ. Шинэ төсөлд цагдаагийн албан хаагчийн эрх зүйн байдалтай холбоотой зохицуулалт, цагдаагийн байгууллагын зохион байгуулалтын бүтцийг хуулиар шууд зохицуулжээ. Мөн цагдаагийн алба хаагч албан үүргээ гүйцэтгэх явцдаа биеийн хүч, тусгай хэрэгсэл, галт зэвсэг хэрэглэх үндэслэл, журмыг НҮБ-ын хүний эрхийн стандартад зааснаар хэрэгжүүлэхээр уг хуулийн төсөлд тусгажээ. Ингэснээр Х.Тэмүүжингийн хийсэн цагдаагийн байгууллагын шинэчлэлийг, цагдаагийн хуулийг дахин шинэчлэх болж байгаа юм.

Энэ талаартус салбарын эх сурвалжаас лавлахад ”Цагдаагийн зарим байгууллага салж өөрчлөгдөж буй ч яг хуучин байдалдаа шилжсэн зүйл бараг л байхгүй. Шинэтгэлийн хүрээнд цаашид олон хууль батлагдана. Үүнийг дагаад зарим нэг газруудыг буцаан хуучин нэршлээр нь өөрчилсөн. Хуулийн салбарт бужигнаад байгаа юм алга” гэсэн тайлбарыг өглөө. Харин хуулийн салбарын алба хаагчид үүнийг өөрөөр хүлээж авч байгаа бололтой. Тэдний дийлэнх нь юу болоод байгааг мэдэхгүй байгаа бөгөөд хэрэв ингэж буцаах байсан бол өмнө нь ингэж бужигнуулахгүй байх ёстой байсан гэдгийг хэлж байгаа юм. Улаанбаатар хотын замын цагдаагийн газрыг буцаан Замын цагдаагийн газар болгосон байна. Даргаар нь Ү.Зоригтбаатарыг томилжээ. Энэ мэтээр буцаан хуучин өнгө төрхөндөө очиж буй хуулийн салбар дахин бужигнаагүй байна гэж хэлэх үндэслэл олдохгүй байна. Учир нь Улсын мөрдөн байцаах газар, Эрүүгийн цагдаагийн газар, Замын цагдаагийн газар гэдэг нь бараг л хуулийн салбарын тэр дундаа цагдаагийн байгууллагын гол тулгуур газрууд юм. Энэ газруудыг хуучнаар нь байлгаж гэмт хэрэгтэй чиглэл чиглэлээр ньтэмцэжажиллах нь арай боловсронгуй тодорхой, ойлгомжтой байна гэж үзэж буй гэнэ. Нөгөө талаасаа эрх зүйн шинэтгэлийн хүрээнд хийгдсэн зарим бүтэц зохион байгуулалтын ажлууд нь практик дээр нийцэхгүй байсан тул ийм алхмууд хийж байгаа гэсэн тайлбарыг өгч байгаа хүн ч байна. Юутай ч цагдаагийн албан тушаал дагасан цолыг болиулсан гээдолон асуудлуудыг энд дурдахгүй өнгөрч болохгүй. Олон ч цагдаа нар цолны асуудалд сэтгэл дундуур үлдэж байсан бол өнөөдөр хуучин хэвэндээ орсон. Шинэчлэлийн нэрээр бий болсон зарим нэг зүйлсэнэ хүрээд дуусахгүй нь бололтой. Цаашид ч бүтэц зохион байгуулалтын үйл явц өрнөх өнгө аясандаа оржээ.Мөн прокурорын мөрдөн байцаах албыг сэргээн байгуулах тал дээрХууль зүйн сайд анхаарал тавьж байгаа бөгөөд энэ байгууллагыг АТГ-т нэгтгэхэд анхнаасаа таатай хандаагүй хүмүүсийн нэг юм.

Д.Маргад