Монгол Улсын соёлын гавьяат зүтгэлтэн, зохиолч Баатарсүрэнгийн Шүүдэрцэцэгтэй ярилцлаа.
-Шинэхэн гавьяатад баяр хүргэе. Гавьяатын тэмдгээ зүүх агшинд ямар сэтгэгдэл төрсөн бэ?
-Баярлалаа. Өнөөг хүртэл шагнал, цолонд төдийлөн ач холбогдол өгч байсангүй. Арваад жилийн өмнө охинтойгоо хамтран “Дэлхийн алдартай эмэгтэй зохиолчид” намтрын ном орчуулж, эрхлэн гаргаж байв. Зуун зууны турш эмэгтэй зохиолчид нийгэм соёлын хичнээн их дарамт, ялгаварлан гадуурхалтын намгийг туучин байж, зарим нь эр хүний нэрээр бичиж, агуу бүтээлүүд үлдээж, өөрсдөө хэр их дарагдмал амьдарсныг дэлхийн 30 гаруй сод зохиолчдын намтраас ясандаа тултал ухаарсан гэх үү дээ. Надад хийж бүтээх, дөрвөн уулан дундахь хэл амнаас холхон байх нь таашаалтай байдаг учир МЗЭ-д ч элсэх бодолгүй явдаг. Мартын 8-ны өдөр Төрийн ордонд шагналаа гардах үед, Төрийн дууллаа эгшиглэхийг сонсоод өөртөө гэхээс илүү Монгол төр оршин буйг судсаар гүйх цусны лугшилт мэт мэдэрч сэтгэл догдолсон. Өнөөгийн ороо бусгаа үед, төрд итгэх итгэл ороо морь шиг алдууран одсон ч юм шиг цээж хоосорч явтал Монголын төр 1913 оных шиг автономит болж буураагүй, 1919 оных шиг мөхлийн ирмэгт очоогүй, бид туурга тусгаар Монгол Улсаа өнө мөнхөд бадраан авч явж чадах нь гэсэн итгэл гэнэт дүрэлзэн асах шиг л болсон.
Төрийн ордноос гараад ирэхэд хань, охин, ээж, хадам аав, хайртай дотно хүмүүс, “Хотулун гүнж” кино багийнхан намайг их сүртэй угтсан. Тэр агшин их сайхан байсан. Ерөнхийлөгч СГЗ-ний тэмдэг зүүж өгч байхад зургаан жилийн өмнө нартаас одсон аавыгаа энэ л агшинд амьд мэнд байсан ч болоосой гэсэн харуусал урсан орж ирсэн. Одоо ч уншигчид, хамтрагчид маань баяр хүргэсээр л байна.
-Та төрийн төв хэвлэл “Ардын эрх” сонинд сэтгүүлчээр ажиллаж байсан?
-Сэтгүүлч, зохиолч хоёрын хооронд ганц хуруу зай бий гэдэг байх аа. Багаасаа хүсч тэмүүлэн байж, уралдаант шалгалтад нэгдүгээрт жагсан ээж, ааваа баярлуулан байж Орост сургуульд явж, эзэмшсэн мэргэжил минь сэтгүүлч. Намайг хоёрдугаар курст ороход ардчилал эхэлж, сургалтын төлбөрөө валютаар төлөх болсноос би МУИС-д шилжиж ирсэн. Оюутан байхдаа “Ардын эрх” сонинд дадлага хийж, Бал эрхлэгчид тоогдон хагас цалинтайгаар үлдэн ажиллаад, 1996 онд шилдэг бичлэгийн шагнал авч ЗГХЭГ-т шилжээд явчихсан юм. Би хууль зүй гэмт хэргийн хэлтэст ажиллаж, жигшүүрт гэмт хэргийн сурвалжилга, шүүхийн тэмдэглэл олныг бичсэн.
-Одоогийнхоор эрэн сурвалжлах, шуурхай мэдээллийн алба гэсэн үг үү?
-Тийм ээ. “Шилдэг бичлэг”-ийн шагнал авсан нийтлэлүүдийн нэг нь “Чемодантай юм” гэсэн гарчигтай. Зургаан настай охиныг хойд эцэг нь зодож алсныг төрсөн эх нь нөхөртэйгээ үгсэн нууж, охины цогцсыг чемоданд хийж 10 дугаар хорооллын хойд энгэрт булсан. Таван жилийн дараа үерийн усанд урсаж ирсэн чемоданаас хүүхдийн араг яс олдсоноор илэрсэн хэрэг. Биднийг гэмт хэргийн тухай тоочин бичих, ярилцлага хийх биш, уран зохиол шиг өрнөлтэй, эрэн сурвалжилж шүүхийн тэмдэглэл бичихийг шаарддаг байв. Энэ нь хожим зохиолч болоход их нөлөөлсөн. Нийтлэлээ бичихдээ баримт судалгаагүй юм хийвэл, “Тэнгэр харж байгаад сараачсан байна” гэж шуурхай дээр зэмлүүлнэ.
-Та хэр их судалгаа хийж зохиолоо бичдэг вэ?
-Би зохиол бүрээ бичихдээ маш их судалгаа хийдэг. Сэтгүүлч байхдаа шүүхийн тэмдэглэл сайн бичдэг, нийтлэлдээ их судалгаа хийдэг байсны ач л даа. Тухайлбал, эх дагина Цэндийн Дондогдулам хатны тухай “Хүйлэн огторгуйн заадас” романаа долоон жил судалж бичсэн. Эх дагины төрсөн нутаг одоогийн Хэнтийн Баян-Адарга сумаас эхлээд тэр үеийн Хөвчийн жонон бэйсийн хошууны нутаг Биндэр, Дадал, Өмнөдэлгэрээр хөндлөн гулд явж, аман хууч цуглуулж, эх дагины шүтээний дуганы суурийг хүртэл нутгийнхнаар заалган олж байлаа. Лам нар, бурханч, нутгийнхан гээд уулзсан хүмүүсийн ярианы тэмдэглэл таван дэвтэр болсон.
-Сэтгүүлчийн ажлаа орхих болсон шалтгаан юу байв?
-Би багаасаа л уран зохиолын улаан хорхойтон байсан. Нэг л мэдэхэд би өгүүллэг бичиж эхэлсэн. Гэхдээ Монголын зохиолчдын уламжлалыг дагаагүй, өөрийнхөөрөө явсаар энэ өргөөнд хаалгыг нь ч тогшилгүй орж ирсэн дээ. Зохиолоо одон тэмдэгт зохиолчид уншуулж, номын өмнөтгөл бичүүлж, ахмадуудын архинд гүйж, айж эмээж хүнээр хөтлүүлж орж ирээгүй ээ. Багаасаа омголон бардам, өөртөө итгэлтэй охин байсан. Эрхүүгийн их сургуульд уран зохиолыг Античная литература-гаас нь Эртний Хомер, Грек, Ромын домгуудаар амлан заалгаж, сайн ч уншсан. Бусдыг царайчилж, бусдаар жим гаргуулж явах хүсэлгүй учраас. Тиймдээ ч энийг дарж өгнө гэсэн дайралтуудыг давсаар явна. Элдэв номын тэмдэглэл эрээчигсдэд бүтээлээ өгч, өөрийгөө магтуулах, элдвээр тал засахыг үзэн яддаг.
“Beloved” романаараа Нобелийн шагнал хүртсэн анхны өнгөт арьст эмэгтэй зохиолч “Тони Моррисон “Хэрэв чиний уншмаар байгаа ном хаанаас ч олдохгүй бол түүнийгээ чи өөрөө л бичнэ гэсэн үг” гэж хэлсэн байдаг. Тийм ээ, би өөрийнхөө уншмаар байгаа номуудыг бичдэг. Есдүгээр ангидаа Ш.Нацагдоржийн “Мандхай цэцэн” романыг уншаад маш гүн сэтгэгдэл төрж бодож явсаар 2010 онд анхны роман “Домогт Ану хатан”-аа бичсэн. Ингэж би Сономын Удвал ахайтны араас түүхэн роман бичсэн хоёр дахь монгол эмэгтэй зохиолч болж байлаа. Анхны романы баяр дээр АУЗ Ш.Дулмаа эгч 10 мянган төгрөг, алд хадагтай, Төрийн шагналт С.Оюун эгч хайрцаг шоколадтай ирээд намайг үнсэж, “Ийм залуугаараа том роман бичсэнд бахархаж байна, зогсолтгүй бичээрэй” хэмээн ерөөж байлаа.
-Та ахмад зохиолчидтой хэр ойр байдаг вэ?
-Номын дэлгүүрт тооцоо хийж яваад УГЗ Б.Пүрэвдорж эгчтэй таарч, “Хүүе, Шүүдэрцэцэг охин нааш ир. Танилцъя би романч Пүрэвдорж байна” гээд танилцаж байв. Одоо ихэнх ахмад зохиолчид, эмэгтэй зохиолчидтойгоо ойр дотно байдаг. Ялангуяа С.Оюун эгчтэй Ордосоор аялж, Б.Пүрэвдорж эгч тэр хоёртой Өмнийн говиор уулзалт хийж, Цагаан суваргаар тэнэж байлаа. Саяхан СГЗ болсон Б.Сарантуяатай дотно найз, “Хөх судар” бүлгэмд бид хамт байдаг.
-Та яагаад феминист үзэлтэй болсон юм бэ. Таны амьдралд хүйсийн ялгаварлал тийм их тохиож байсан юм уу?
-Миний найз MIT-ийн профессор, Харвардад доктор хамгаалсан антропологич Б.Мандхай гэж эрдэмтэн байдаг. Миний үзэл санааны андуудын нэг. Мандхай хэлдэг юм, “Эмэгтэй зохиолчийн шив шинэ өнцөг гэвэл феминист хандлага юм. ХХ зууныг хүртэлх уран зохиолд феминист чиглэлээс бусдаар агуу зохиолыг эрэгтэйчүүд биччихсэн гэж үздэг юм” гэж хэлж байсан. Монголд ч мөн адил даа. С.Удвал гуайгаас бусад том зохиолчид бүгд эрчүүд байсан. Миний хувьд багадаа зарим айл шиг охин хүүхэд нөхрөө халамжлах ёстой, сайн эзэгтэй болохын тулд гэрийн ажил хий гэх мэт жендерийн ялгаварлалыг хэзээ ч амсаагүй эрх зоргоороо өссөн.
-Монголд танаас өөр феминист зохиолч байна уу, зохиолдоо заавал тийм “изм” оруулах шаардлага байдаг юм уу?
-Ахлах ангид ороод тэр үеийн Улс төрийн товчооныхон арвуулаа эрэгтэй байгааг анх удаа л анзаарч, энэ том дарга нар дунд яагаад эмэгтэй хүн байдаггүй юм бол гэж бодож билээ. Тэгээд амьдралын явцад аажим аажмаар эмэгтэй хүнд тохиолддог асар олон бэрхшээл эрчүүдэд огт хамаагүй байдгийг анзаарч гайхширч эхэлсэн. Хамаатны эгч маань жирэмсэн болж үр хөндөлт хориотой учир, таньдаг эмчтэй аймаг руу онгоцоор нисч үр хөндүүлж ирэхийг харсан. Айлын эгч нар эмнэлгийн бус нөхцөлд үр хөндүүлж, зарим нь нас бардгийг сонсож их гайхаж байв. Хожим ажилчин болоод эмэгтэй хүн албан тушаал ахих тусам адлуулдаг, амьтан хүний өвөр түрийд орж алба ахидаг мэтээр хэвшмэл үзэл ноёрхдогийг мэдлээ. МУИС-д докторантурт ороод шинжлэх ухааны философийн лекцийн нэг семинарыг удирдсан логикийн эмэгтэй доктор Момолын Отгонбаяр багштайгаа танилцаж үзэл санааны үндэс суурь онолын хувьд тогтож байлаа. Отгоо багшийн хэлж өгсөн Францын сэтгэгч, философич, зохиолч Симона дө Бовуарын “The Second sex” номын хэсгүүдийг интернэтээс олж намтрыг нь уншиж, багаасаа өөртөө тавьж байсан өнөөх асуултууд, эргэлзээ гайхашралын учрыг бага багаар тайлснаар би феминист үзэлтэй гүн танилцсан. Дараа нь “180 хэм” теле жүжиг бүтээж DVD гаргасан. Манай уран зохиолд ингэж феминист өнцгөөс бичиж эхэлсэн зохиолч өмнө нь байгаагүй. Ерөнхийлөгчийн зарлигт “Эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах чиглэлээр нийтлэлүүд бичиж, нийгмийг гэгээрүүлж буй…” гэж бичсэн байна лээ.
Зохиолч хүн зүгээр зугаацуулах зорилгоор бичээд байвал сэхээтэн хүн биш гэсэн үг. Үзэл санаатай байх ёстой гэж би боддог. Би феминист үзэлтэй зохиолч. Миний ихэнх бүтээл хүн төрөлхтний сэтгэлгээнд зуу зуун жил шигдсэн патриархатыг шүүмжилсэн, феминист үзэл санаатай. Үүгээрээ би Монголдоо анхдагч зохиолч.
-“Домогт Ану хатан”, “Хотол цагаан гүнж” романуудыг бичих санаа феминист үзэл санаанаас тань төрсөн үү?
-Авьяас бол эмзэглэл юм гэж нэг үг бий. Надад маш их эмзэглэл бий. Зүрх сэтгэлд соёолсон тэр эмзэглэлүүдээс л зохиол төрдөг. Багадаа Б.Ринчен гуайн “Ану хатан” өгүүллэгт дуртай байв. Хожим “Мандхай цэцэн” роман гүн сэтгэгдэл төрүүлсэн. Зохиол бичиж эхэлсэн хойноо Ринчен гуай өгүүллэгийнхээ төгсгөлд хэрэв миний нас хүрвэл эр нөхөртөө үнэнч, эрэлхэг энэ монгол эмэгтэйн тухай роман бичнэ гэсэн байдгийг анзаарав. Тэгээд тэр романыг би бичье гэж зориг шулуудан судалгаа эхлүүлсэн. Ойрадууд гэдэг чинь хэн билээ, Халхын түүх, соёлоос хэр ялгаатай билээ гэхээс эхлээд жил гаруй судлав.
Мэдэхгүй хүмүүс түүх хуулаад л түүхэн роман биччихдэг гэж боддог. Үнэхээр мэдэхгүйн хийдэл л гэхээс дээ. Хатдын тухай тэгж хуулаад байх юм түүхэнд огт байдаггүй. Он сар, хэдхэн томоохон үйл явдлын тойм л түүхэнд бий. Бусдыг нь харьцуулан судалж байж хэлхэж бичнэ. Ахуйг нь бичихэд алхам тутамд мэдэхгүй юм гарч ирнэ. Түүхэн зохиолын хэл гэж нэг чухал юм бий. Би зохиол бүрийн хэлээ өөр байлгахыг хичээдэг. Бяцхан Ану багадаа эцгийнхээ хүрээн дэх олон хатны тэмцлийг харж, ноён угсаатан хүнтэй ураглахгүй. Өрлөг ижий шигээ харц хүнтэй толгой холбовол олон хатангүй байдаг юм байна гэж эргэцүүлж байгаагаар бичсэн.
Хотулун гүнжийн тухайд Шведээс нэгэн уншигч, европын боловсролтой хүмүүс Хотулун гүнжийн тухай сайн мэддэг, их сонирхдог юм байна. Турандот дуурийн гол дүр учраас. Та энэ гүнжийн тухай кино хийгээч гэж 2013 онд над руу бичсэн юм. Тэр үед дөнгөж “Ану хатан” дуусаад зардлаа нөхөөгүй хэцүүхэн үе байлаа. Юун дахиж гүнжийн тухай кино хийх вэ гэж л бодоод өнгөрсөн. Алдагдлаа нөхөх гэж явсаар “Ану хатан” киногоо “Warrior Princess” нэрээр Америкт “Lion s Gate” LLC-д зарлаа. Гадаадын киноны хүмүүстэй танилцлаа. Дараагийн төсөл чинь юу вэ гэж асуудал гарахад 2015 онд “Хотулун гүнж” кино төслөө эхэлсэн. Санхүүгээс болж төсөл гацахад “Хотол цагаан гүнж” романаа бичсэн юм.
-Их хэмжээний зардал, урт хугацааны үргэлжлэх төслийг удирдах зохиолч хүний ажил мөн үү. Яагаад кино хийх болов?
-Зохиолч хүнд продюсер хийх маш хүнд ажил. Продюсер гэдэг бол ивээн тэтгэгч биш шүү дээ. Манайхан холиод байдаг юм. Продюсер гэдэг бол киноны сэдвийг сонгож, хөрөнгө босгоод төслөө удирдаж, эцсийн цэгт нь хүртэл ажилладаг маш хүнд ажил. Яагаад би өөрөө кино хийдэг юм гэхээр миний нүдээ ширгэтэл сууж, хөлөө эцтэл явж хийсэн судалгаагаар, чөмгөө дундалж бичиж цаасан дээр амилсан тэр дүрүүдийг би өөрөө л дэлгэцэнд яг өөрийнхөө төсөөлснөөр амилуулах, тэр киногоор хэлэхийг хүссэн санаагаа гаргаж чадах учраас өөрөө бүтээх гэж зүтгэдэг. Хотулун гүнж “Талын чоно, тэнгэрийн бүргэд хүртэл эрх зоргоороо амьдардаг байхад оюун ухаант хүн атал би яагаад өрлүүлж байгаа хонь мэт ургийн газар одох ёстой юм” гэж асуудаг. Энэ л үг нь ХХ зууныг хүртэл хайр сэтгэлгүй хүнтэй богтлогдон гэрлэдэг байсан бүх л эмэгтэйчүүдийн асуулт юм.
-Таны хань Д.Болдхуяг кино зохиол бичихэд хамтардаг гэсэн. Та хоёр дунд сургуулийн нэг ангийнх гэсэн үү?
-“Хотулун гүнж” киноны зохиолыг ханьтайгаа хамтарч бичсэн. Бусдыг нь бол үгүй. Хотулун гүнж бол хүйс нь эмэгтэй болохоос бөх барилдаж, эцэг Хайдутай мөр зэрэгцэн тулалдаж, Хар хорумыг хүртэл эзлэхэд гавьяа байгуулж байсан эмэгтэй. Бөхийн барилдаан, тулааны урлагийн талаар бичихэд эрэгтэй хүний оролцоо шаардлагатай байсан юм. Манай киноны баатруудын нэрийг ч хань маань өгсөн. Гадаадын зах зээлд гаргахад шууд орчуулахад хялбар гээд Баавгай, Бүргэд, Харцага, Барс, Чину гэж амь сахигч баатруудаа нэрлэсэн дээ. Хань маань нийтлэлч хүн, сайн ч бичдэг. Бид хоёр Тавдугаар сургуулийн нэг ангийн хоёр.
-“Хотулун гүнж” кинонд мөнгөн эвэртэй буга гурван удаа гардаг. Ид шид яагаад хэрэглэв?
-Миний “Хотол цагаан гүнж” роман шидэт реализмын төрөлд хамаарахаар зохиол. XIII зууны эцсээр болж буй алтан ургийнхны зөрчлийн түүх шүү дээ. Үүнийг зүгээр л нэг хүүрнэн бичих юм бол дэндүү амтгүй санагдсан учир мөнгөн эвэрт буга, Хайду хааны эх Шибкан хатны үхэл үүрийн гэгээнээр ирж хөл дээр нь суусаар эс мэдэх зүгт дагуулан одох, Хотулуныг гэрэлт цохнууд тойрон нисэх гэх мэт дүрслэлүүд оруулж бичсэн. Киногоо тулаант, уран сэтгэмжийн төрлөөр хийсэн тул ид шид явж л байхаас яахав.
-“Хотулун гүнж” киногоо анхнаасаа олон улсын зах зээлд гаргах зорилгоор хийсэн үү?
-Тийм ээ. Хотулун гүнж бол 2021 онд бүтээгдсэн хамгийн их өртөг зардалтай монгол кино. Төсөл 2015 онд эхэлсэн ч 2021 онд дууссан гэхээр хэр их цаг хугацаа шаардсан, зардал ихтэй бүтээл вэ гэдэг тодорхой байгаа биз. Тиймээс олон улсын зах зээлд гаргаж байж зардлаа нөхнө гэж үзсэн л дээ. Тэгээд ч өмнө нь ханьтайгаа хамт зүтгэсээр “Ану хатан”-г гадаад зах зээлд гаргасан туршлага байсан. Гуравдагч орны кино “action” төрлийнх байвал гадаадад худалдахад илүү дөхөм байдгийг өмнө танилцсан дистрибьютор зөвлөсөн юм. Тиймээс тулаант кино хийхээр зүтгэлээ.
-Бүрэн утгаараа тулаант кино болж чадсан уу?
-“Хотулун гүнж” кинонд долоон удаагийн том жижиг тулааныг үзүүлдэг. Гол дүрд тоглосон Цэдо маань зургаан удаа тулаан хийсний гурав нь халз тулаан байсан. Эмэгтэй дүр ийм олон тулааны үзүүлбэр хийснээрээ Монголдоо анхдагч болсон. Мөн Монголд анх удаа “action” зураглаач ажилласан. Хөдөлгөөнт зургуудыг мэргэжлийн түвшинд авсан гэсэн үг. Хоёрдугаар сард болсон 72 дахь удаагийн Berlinale кино фестивалийн кино худалдааны ангилалд Монголоос анх удаа оролцож дистрибьютортэй гэрээ байгуулаад байна. Одоо “VOO Cinema”-д найруулагчийн хувилбараар орсон байгаа. Кино театраас илүү дэлгэрэнгүй, сонирхолтой болгосон гэсэн үг.
-Танай “Шүүдэр” продакшны дараагийн кино “Хагацашгүй” роман гэж сонссон?
-Тийм ээ. 2023 оноос “Хагацашгүй” төслөө эхлүүлэх төлөвлөгөөтэй. Мөн “Улаан могой” романаараа кино хийх бодол ч байна.
-“Хагацашгүй” романы гол баатар Сүнжидмаа хайртай хүнээ алдсанаас гадна гучаад оны үеийн эмэгтэй гэхэд сэтгэхүйн хувьд маш эрх чөлөөтэй юм шиг санагдсан. Бас энэ зохиол бодит хүмүүсийн амьдрал юм уу?
-Сүнжидмаа хайрынхаа төлөө хатан зориг гаргасан бүсгүй. Жанжин Сүхбаатарын гэргий С.Янжмаа гуай 1023 онд билүү, эмэгтэй хүнийг богтолж эрд гаргахын эсрэг тогтоол гаргуулсан юм билээ. Тэгэхээр Сүнжидмаа 1936 онд сэтгэлгүй хүнд богтлогдохгүй гэж тэмцэх үндэстэй. Бутач, ядруу амьдрал хувь заяа нь өөрийнхөө төлөө тэмцэх их хүчийг Сүнжидмаад өгсөн байх. Би ер нь уйлж унжсан, хохирч хаягдсан эмэгтэйн тухай бичих дургүй. Нөгөө л феминист үзэл маань хүчтэй эмэгтэй баатрыг төрүүлчихдэг. Сүнжидмаа бол бодит хүний амьдралаас сэдэвлэсэн дүр.
-Гучаад онд, ер нь дээр үеийн хүмүүс аав, ээж, лам гурвын шийдвэр, сонголтоор хуримладаг хэрнээ гэр бүл бараг салдаггүй байжээ. Гэтэл, орчин үед хүмүүс өөрийнхөө дураар ханиа сонгочихоод яагаад салдаг юм бол?
-За хоёулаа гэр бүл гэсэн том сэдэв рүү орлоо доо. ХХ зууныг хүртэл гэрлэлт гэдэг дэлхий даяар зүгээр л уламжлалт зан үйл байв. Тийм ээ, шашин уламлжлал хоёр гэр бүлийн үндэс байсан бөгөөд үр удмаа залгамжлах гэж гэрлэдэг байж. Гэтэл ХХ зууны эхэн үеэс гэрлэлт аажмаар хайр дурлалд үндэслэдэг болов. Хайртай хүнээ сонгохдоо хүн аз жаргалыг хайж гэрлэдэг болсон. Тиймээс гэрлэлт жаргалтай биш бол салчихдаг болжээ. Эрх зүйн орчин нь ч их өөрчлөгдсөн. Өмнө нь угаасаа өөрөө сонгоогүй, аз жаргал хайж биш, уламжлалд үндэслэсэн гэрлэлт, дээрээс нь аль ч шашин хосууд салахыг дэмждэггүй байв. Ялангуяа Ромын католицизм салалтыг хатуу чанд хориглодог байсан. Хүн гэрлэхдээ сайн бодох хэрэгтэй. Түүнээс биш салалт буруу зүйл биш гэж боддог. Бүтэхээргүй, хоёр биенээ зовоосон амьдралыг үргэлжлүүлэх хэрэг байхгүй.
-Таныхаар эмэгтэй хүн ямар байх ёстой вэ?
-Эмэгтэй хүн хэзээд өөрийн гэсэн бодолтой л байгаасай гэж боддог. Дахиад л Тони Моррисоноос эш татах нь. Түүний хэлсэн “Нисмээр байна уу, тэгвэл таны жинг хүндрүүлээд доош чангаагаад байгаа тэр новшийн юмнуудаас салах хэрэгтэй” гэсэн үгэнд дуртай. Хүчтэй байя гэвэл бусдын бодлыг, яль шальгүй атаархагчдыг, өөрийнхөө хулчгар занг авч хая л гэж хэлье дээ.
-Битүү үндэстэй мод гэж ямар модыг хэлдэг юм бэ. Модыг битүү үндэстэй бэлтгэх ямар арга технологи байна?
