Author: Сүхбаатарын Алтанцэцэг

Түрүүч нь ¹ 143(5095), 144(5096), 146(5098), 150(5102) дугаарт

Италийн Милан хот дэлхийн хувцас загварын чиг хандлагыг тодорхойлогч гэдгээрээ алдартай. Гудамжаар хөлхөх хүмүүсийн хувцаслалт манайхнаас онцгойрч ялгарахааргүй мөртлөө ийн нэрлэгдэх болсон нь Монтенаполеоне гудамжтай холбоотой. Энэ гудамжинд дэлгүүрээ нээгээгүй бол өөрсдийгөө брэнд үйлдвэрлэдэг гэж яриад ч хэрэггүй хэмээн “томчууд” шивнэлддэг гэсэн. Хүссэн болгон дэлгүүрээ нээж чаддаггүй нь “Ла Галерей” гэх дэлгүүрийн байшинтай холбоотой. Зуу гаруй жилийн настай энэхүү байшинд дэлгүүр нээх талбай олно гэдэг тийм ч амар зүйл биш гэсэн. Өнгөрсөн жил л гэхэд “Burberry” брэнд “Ла Галерей” доторх хоёр дахь салбарынхаа талбайг зарах гэж хувцас загварынхныг хооронд нь “дайтуулжээ”. Тус дэлгүүрт бараг хорин жилийн дараа ийн талбайгаа зарах брэнд гарч ирснээс үүдэн “Манго”-гийн боссууд Италийн үндэсний үйлдвэрлэгч брэндтэй шүүхдэлцэх дээрээ тулж байсан гэнэ. “Тулаанд” Манго ялж өдгөө дэлгүүрийн нэгдүгээр давхарт салбараа нээжээ. Энэ хавиас хувцас худалдаж авахгүй бол эмэгтэй хүний заяа гомдох байлгүй гэсээр хэд хэдэн дэлгүүрээр оров. Дэлхийн оддын хэрэглэдэг брэндүүд тэгтлээ үнэрхээд байдаггүй бололтой. Монголдоо бол тэнгэрт хадсан үнээс нь халгаад орж чаддаггүй брэндийн хувцаснууд хямдарсан үедээ 50 евро хүрэх нь ч бий. Дуртай дэлгүүрээсээ сонирхсон өмдийг 100 еврод багтаагаад авчих нь урамтай байлаа. “Ла Галлерей”-г Миланд ирсэн хүн бүр сонирхоно. Худалдаа наймаа хийдэггүй юмаа гэхэд музей шиг тохижилттой дэлгүүрийн гоё сайхныг бахдахаар орж ирдэг. Эгээ л хааны ордон руу ороод ирэв үү гэмээр өндөр тааз, ханан дээгүүрх уран баримал, алдарт зураачдын бүтээлийг эндээс харж болохоор байв. Дэлгүүр бүрийн хооронд жижигхэн сахиусан тэнгэрийн баримал тавьжээ. Харин хоёрдугаар давхарт нь “Georgio Armani”, “Louis Vuitton”, “Dior”-ын эзэд амьдардаг гэсэн. Бас алдарт загвар өмсөгч Миранда Керр, дуучин Риана тэргүүтэй оддынх байдаг ажээ. Улс гүрэн дамжин явсаар хааяахан эндхийн байрандаа ирэхэд нь Италийн төдийгүй алдартай сонин, сэтгүүлийнхэн шавчихдаг гэнэ. Оддыг гэртээ орох, гарахад нь зураг авчих санаатай эргэлдэх хэвлэлийнхэн хотын төвийн амьдралыг хэд хоногтоо л бужигнуулчихдаг юм байна.

Хотын төв талбайд алдарт Миланы сүм бий. Миланы зүрхэн хэсэг болсон сүмийн барилгыг XVI зуунд барьж эхэлжээ. Дэлхийд алдаршсан нь барилгыг 600 жилийн турш барьж буйтай холбоотой юм. Одоог хүртэл сүмийн засварын ажил дуусаагүй байгаа гэсэн. Гадна талын нүүрэн хэсгийг өндөр төмрөөр сараалжлан тусгаарлаж байгаад засвар хийж байсан. Католик шашны сүм рүү биеийн аль нэг хэсгээ ил гаргаагүй хувцастай хүн бүр орж болно. Үүдээр нь буу барьсан цэргүүд, хар хослолтой хамгаалагч нар хамгаалалтад гарчээ. Орж буй хүмүүсийг нэг эгнээгээр эмх цэгцтэй оруулах бөгөөд мэргэжлийн камераар бичлэг хийх, зураг авахыг хоригложээ. Дотор бас л засварын ажил явагдаж байв. Нарийхан үзүүртэй багаж барьсан бүсгүй хананы ирмэг, булан тохойг засаж байна. Чулууны хэлтэрхий бүрийг нүдний цөцгий мэтээр болгоомжлон хэт нарийн хэмжээсээр янзлах ажээ. Сүмийн гол хэсэгт урт урт модон сандлууд тавьсан байх бөгөөд италичууд залбиран суух ажээ. Дотроо сайн сайхныг мөрөөдөв бололтой нүдээ анин хэсэг сууж байгаад бурхан руугаа харан “Амен” хэмээн адислаж байв. Кинон дээр гардаг шиг бурхны ойролцоо харанхуй өрөөнд суугаад санваартантай ярих өрөө байдаг болов уу, тэнд орж юм яривал яах бол гэсээр хайгаад үзвэл баруун хаалганы дэргэд тийм өрөө байна. Хоёр талаасаа ордог хаалгатай, жижигхэн өрөөний дундуур торон хаалт байх бөгөөд түшлэгтэй модон сандал харагдав. Гэхдээ санваартан, нүглээ наминчилж байгаа сүсэгтэн хоёрын аль, аль нь байсангүй.

Готик загвартай, цагаан гантиган сүмийн барилга хамгийн олон архитектур, уран барималчийн гар дамжсан гэдгээрээ дэлхийн уран барилгын түүхэнд бичигддэг юм билээ. Олон урчуудын гар дамжихын зэрэгцээ нэрт математикч Габриэль Сторналоко Миланд урилгаар очиж сүмийн барилгын тооцооллыг гаргасан гэдэг. 158.5 метрийн урттай, 92 метрийн өргөнтэй, 108 метрийн өндөртэй энэхүү сүмд нэг дор 40 мянган хүн багтана гэж байлаа.

Төв талбайд явж байхад өнгөт арьстай хүмүүс бүчиж аваад өнгө өнгийн нарийхан утас бугуйнд зүүж өгөх гээд хүрээд ирэх юм. Хайр дурлалтай учруулна, эд баялаг дуудна гэж тайлбарлаж байв. Тэднээс зугтах гэж хоёр гараа ардаа нуугаад тойрч гүйсэн ч дагаад салах янзгүй. Бүр энийг чамд үнэгүй зүүж өгье гэсээр нэгийг зүүхдээ өөрийг хамт зангидчихав. Ингээд 15 евро нэхээд явуулдаггүй. Хаа газар байх жуулчдын ангууч гэмээр тэднээс хурдан салахыг хүсээд таван евро өгсөн. Сүүлд сонсох нь ээ, тэдний гарыг цайлгаж хэд ч хамаагүй евро өгөхгүй бол яаж ийж байгаад цүнх савыг нь хулгайлах, бичиг баримтыг нь дээрэмдэх зэргээр төвөг учруулдаг гэсэн.

Милан хотыг италиар “Милано” буюу “төв хот” гэдэг. Италийн хоёр дахь том хот бөгөөд Ломбарди мужийн нийслэл гэж явдаг. МЭӨ V зуунаас эхлэн маш олон удаагийн эзлэн түрэмгийлэлд өртөж байсан бөгөөд 1162 онд том тулаан болсноос хойш тогтворжжээ. XVIII зуун гэхэд Миланд дуурийн урлаг хөгжиж эхэлснээр дэлхийн алдартнууд болох Моцарт, Верди нарын эрхмүүд цуглах болсон байна. 1796 онд Милан хотыг Наполеон булаан авч Италийн нийслэл болгожээ. Удалгүй Австрийн эзэн хааны гарт орсон ч 1859 онд Итали улс нэгдэхэд хоёр дахь том хот болж хөгжсөн гэдэг. Гэвч улс төрийн болон эдийн засгийн гол шийдвэрүүдийг Милан хотоос гаргадаг гэсэн. Өдгөө Милан хот улсынхаа аялал жуулчлалын орлогыг тэргүүлж байгаа юм байна.

Милан хотын бас нэгэн бахархал нь үндэсний хөлбөмбөгийн лигийн “АС Милан”, “Интер Милан” багууд. Хотын төвөөс автомашинаар арав гаруй минут яваад “Сан Сиро” цэнгэлдэх хүрээлэнд ирлээ. Хөлбөмбөгийн тоглолтгүй ч гэлээ дотогш орж цэнгэлдэх хүрээлэнтэй танилцаж болдог юм байна. “Сан Сиро”-гийн музейг үзэх, тамирчдын хувцас солих өрөөгөөр ороход 20 евро төлөв. “АС Милан”-ы тамирчдын хувцас солих өрөөнд багийн үндсэн өнгө болох хар, улаан зонхилж байлаа. Өрөөг тойруулаад багийн гишүүдийн тоогоор савхин бүрээстэй сандал байрлуулжээ. Дунд нь “ACM 1899” гэсэн бичигтэй жижигхэн ширээ байв. Цаана нь тамирчдын хувцасны шүүгээтэй усанд орох газар бий гэсэн. Хөлбөмбөгчид тоглолт эхлэхийн өмнө багийн хурлаа хийхийн зэрэгцээ завсарлагаанаар энд орж ирж амардаг ажээ. Өрөөнөөс гараад нарийхан урт хонгилоор явсаар цэнгэлдэх хүрээлэн рүү орлоо. 1926 онд албан ёсны нээлтээ хийсэн, 80018 хүний суудалтай энэхүү талбайг Милан хотын захиргаа эзэмшдэг ажээ. Харин “АС Милан” баг 1926 оноос, “Интер Милан” баг 1947 оноос хойш хамтдаа өнөөдрийг хүртэл түрээсэлж байгаа юм. Миланд ганцхан байх энэхүү цэнгэлдэх хүрээлэнг анх байгуулахдаа 85700 хүний суудалтай барьж байсан ч 1990 оны хөлбөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд зориулан томоохон засвар хийжээ. Энэ үеэр ОУХХ-ны шинэ дүрэмд нийцүүлэн 5682 үзэгчийн суудлыг хасаж 80018 болгосон гэнэ. Италийн үндэсний лигийн шилдэг багууд талбайг хамтран эзэмшихдээ “АС Милан” нь эзэн багаар тогловол цэнгэлдэхээ “Сан Сиро” гэж нэрлээд “Интер Милан” нь “Стадио Гиүсэппэ Мизза” гэдэг юм байна. Тэгэхээр үндсэндээ нэг цэнгэлдэх хүрээлэнд хоёр өөр нэр өгч байгаад тоглодог ажээ. Гэхдээ дэлхий нийт энэхүү цэнгэлдэх хүрээлэнг түрүүлж байгуулагдсан “АС Милан”-ы нэрээр буюу Сан Сиро гэдгээр сайн мэднэ.

“АС Милан” баг 1899 оны арванхоёрдугаар сарын 16-нд байгуулагдсан түүхтэй. Европын аваргуудын лигийн долоон удаагийн аварга, Европын цомтой багуудын хошой цомын эзэн, Италийн 18 удаагийн аварга, Италийн цомын таван удаагийн эзэн гэхчлэн олон жилийн түүхтэй. Харин “Интер Милан” баг 1908 онд байгуулагдсан. 2009-2010 оны улиралд Италийн аваргаар 15 удаа шалгарснаар улсынхаа хөлбөмбөгийн түүхэнд бичигдэж байжээ. Бас Европын болон дэлхийн цомд аваргалж байсан бөгөөд дотоодын 29, лигийн 18, улсынхаа зургаан удаагийн цомыг хүртэж байсан түүхтэй. Цэнгэлдэх хүрээлэнгийн музейд Италийн домогт хөлбөмбөгчдийн зураг болон лааны тосон баримлыг байрлуулсан байв. Паоло Малдини, Авиер Занетти зэрэг хөлбөмбөгийн түүхэнд домог болон бичигдэх тамирчдын өмсөж байсан гутал, хувцас, түүхэн дурсгалт гэрэл зургуудыг байрлуулжээ.

Милан хот зайрмагаараа алдартай юм байна. Гудамжинд нь тав алхаад л зайрмаг зарж буй мухлаг таарч байлаа. 3-10 еврогийн үнэтэй зайрмагууд төрөл бүрийн жимснийх байв. Жимсийг тэр чигт нь хөлдөөчихөө юу гэмээр гоё амттай болохоор хэдийг ч идсэн уйдахааргүй ажээ. Тав зургаан төрлийг авч идсээр Миланаас хөдлөх болов. Уг нь хонохоор төлөвлөөд байсан ч хотоос 92 км-ийн зайтай хямдралтай барааны төвд очихоор яаран хөдөллөө. Европын хамгийн том аутлет дэлгүүр байх тосгоныг “Серравелли” гэдэг юм байна. Энд 180 брэндийн дэлгүүр бий. Гэхдээ брэнд гэсэн болгон энд байхгүй. Жишээлбэл “Zara”, “H&M”, “Polo” зэрэг хямд үнэтэй, дэлхийд хамгийн олон салбартай дэлгүүрийг хүлээн зөвшөөрдөггүй юм байна. Аль үнэтэй, чанартай болгон байх хэдий ч бусад дэлгүүрийнхээ үнээс 30-70 хувийн хямдралтай байдаг гэдгээрээ ялгардаг. Жилийн дөрвөн улиралд өдөр бүр хямдарч байдаг болохоор Европ тивийн­хэн “Серравелли”-гээс хувцасладаг гэсэн. Дэлгүү­рийн гадаа очиход хүний хөл хөдөлгөөн багатай байв. Орж байгаа хүмүүст аутлетсийн газрын зургийг өгөх юм. Газрын зураг дээр хаана, ямар брэндийн дэлгүүр байгааг хайж олоод хүссэнээ авах боломжтой ажээ. Мөн эндхийн ихэнх дэлгүүр татваргүй. 150 еврогоос дээш худалдан авалт хийхээр барааны бичиг өгнө. Түүнийгээ ашиглан Францын хилээр гарахдаа татварт өгсөн мөнгөө буцаан авах боломжтой. Зарим дэлгүүрүүд нь Шенгений орныг орхин гарах үедээ нисэх онгоцны буудлаас мөнгөө буцааж авахыг сануулж байв.

Үргэлжлэл бий>>

Австрийн Салзбург хот бол алдарт хөгжмийн зохиолч Моцартын төрсөн нутаг. Манайхны хөдөө нутгийг санагдуулам буйдхан газар ажээ. Хотын хаана ч очсон Моцартын зураг байх юм. Моцартын нэртэй хоолны газар, гоо сайхны салон, кофе шоп алхам тутамд таарч байлаа. 150 мянган хүн амтай энэ жижигхэн хотод жилд хоёр сая жуулчин ирдэг гэсэн. Тэд алдарт хөгжмийн зохиолчийн гэр музейг үзэж төрсөн нутгаар нь аялахыг урьтал болгодог ажээ. Хотынхоо төвд байх Моцартын гэр музейн тасалбар 15 евро. Музей түүний амьдарч байсан байшинд тэр чигтээ нүүж орсон бөгөөд нийт 11 өрөөтэй юм байна. Эдгээрээс дээд давхрын гурван өрөөнд Моцарт амьдарч байжээ. Музей үндсэн гурван хэсэгтэй. Түүний хөгжмийн зэмсгийн өрөөнд ороход метр хүрэхгүй өндөртэй гурван төгөлдөр хуур байв. Орчин үеийн нүсэр төгөлдөр хууртай харьцуулахад хүүхдийн тоглоом гэмээр жижигхэн хөгжим дээр Моцарт суугаад “Увидаст лимбэ”-ээс эхлээд дөч, дөчин нэгдүгээр симфониудаа бичсэн байна. Төгөлдөр хуурын эх биеийг сайн чанарын модоор хийсэн байх бөгөөд цөөн даруултай ажээ. Харин он цагийн уртад элэгдэн муудаж байгааг үзүүр хэсгийн гөлчийснөөс харж болохоор байв. Хөгжмийн цаахна Моцартын зарим ноотны гар бичмэлийг эгнүүлсэн байсан. Хар хөх өнгийн бэхээр нямбай бичсэн ноотны хуудсыг шилэн хоргоор хамгаалжээ. Хөгжим судлаач, сонгодог урлагийн үнэнч фэнүүд энд ирэхээрээ алдарт хөгжмийн зохиолчийн төгөлдөр хуурыг хараад л сэтгэлээ барьж дийлэлгүй нулимс мэлмэрүүлдэг гэсэн. Хөтөч “Гурван жилийн өмнө Монголын нэлээн алдартай хөгжмийн зохиолчийн хүүхэд энд ирсэн юм. Улаанбаатараас гарахдаа л Моцартын музей гэж ярьсаар ирсэн. Музейд орж ирээд бараг шоконд орсон байх аа. Уйлж байснаа өрөөний нэг буланд очоод бясалгаад зогсчихсон. Сүүлд учрыг асуувал тэр хүний энергиэс хуваалцаж байсан юм билээ” гэж ярив. Гадныхан ч бас Моцартын гэрт орж ирээд уйлах тохиолдол олон гардаг гэсэн.

Хөгжмийн өрөөтэй залгуулаад Моцартын өмсөж байсан хувцас, бичиж байсан захиа, хэрэглэж байсан үзэг тэргүүтэй эд зүйлсийг дэлгэн үзүүлжээ. Тэрээр намхан нуруутай байсан болохоор үеийнхээ хүүхдүүдэд “Тайрдас” гэж хочлуулдаг байсан гэнэ. Үнэхээр л өмсөж байсан хувцас нь хүүхдийнх гэмээр ажээ. Зузаан даавуугаар хийсэн хөх өнгийн өмд, цайвар өнгийн цамц нь тухайн үеийнхээ сайн чанарын материалаар хийсэн бололтой байв. Түүний эцэг, эх сэхээтэн гаралтай хүмүүс байжээ. Аав Леодолд Моцарт хотдоо төдийгүй Австрали улсад алдар нэрээ цуурайтуулсан хөгжмийн зохиолч байсан байна. Өөрөө хийл тоглодог байсан болохоор хүүдээ төгөлдөр хуур зааж өгчээ. Тэр үед хүү гуравхан настай байсан гэдэг. Хүү нь аавынхаа зааж өгснийг нэг ч алдалгүйгээр сурч байсан болохоор Леодолд хөгжим зохиохоо больж хамаг цаг зав, анхаарлаа Моцартад хандуулж байжээ. “Миний Вольфи (Моцартыг гэрийнхэн нь ингэж дууддаг байсан байна) надаас илүү хөгжмийн зохиолч болно” гэж байнга хүүгээ урамшуулдаг байсан гэнэ. Тэгээд ч тухайн үед Европын сонгодог хөгжим оргил үедээ хөгжиж байсан болохоор өчүүхэн төдий авьяастай хүүхдээ эцэг, эхчүүд нь төгөлдөр хуур, хийл тоглуулдаг байжээ.

Моцарт гуравтай байхдаа төгөлдөр хуураар амархан тоглохооргүй аянуудыг тоглож сурсан тул эцэг нь хийл зааж өгчээ. Улмаар анхныхаа аяыг таван настайдаа зохиосон түүхтэй. Түүний анхны бүтээл минуэт буюу бүжгэн жүжгийн хөгжим байжээ. Зарим эх сурвалжид “Моцарт анхны бүтээлээ дөрөвтэй байхдаа бичсэн” гэдэг юм байна. Жаахан хүүхэд хэрнээ хөгжмийн зохиол бичиж эхэлснээс хойш янз бүрийн тоглоом тоглож сатаарахаа больсон гэсэн. Үүнийг батлах мэт түүний музейд багадаа тоглож байсан болов уу гэмээр тоглоом харагдаагүй. Харин анхны тоглолтын үеэр өмсөж байсан хувцас байв. Кинон дээр гардаг ихэс дээдсийнх шиг улаан хүрэм, цагаан цамцтай ёслолын хувцас ажээ. Чамин тансаг харагдах энэхүү хувцсыг тэрээр долоон настай байхдаа өмсөөд хотынхоо бүжгэн жүжгийн сургуулийн танхимд анхны тоглолтоо хийсэн гэдэг. Түүнийг төгөлдөр хуур сайн тоглох, хөгжим зохиох, тоглолтоо хийх бүрт эцэг нь хүүгээрээ бахархаж юу юунаас илүүтэй баярладаг байжээ. Түүгээр ч үл барам Моцартын төрсөн эгч Мариа Аннаг дүү шигээ хөгжмийн хүн болохыг ятгаж байсан гэдэг. Гэвч Анна сонгодог урлагийн авьяасгүйн дээр ойлгодог ч үгүй байжээ.

Моцартын гэр бүл ихэнх суутнуудын адил ядуу тарчиг байсангүй. Тухайн үед үнэтэйд тооцогдож байсан гангар шаазан тэргүүтэй эд хогшилтой байсан нь музей доторх үзмэрүүдээс харагдаж байлаа. Бас Австрийн хатан хаанаас өгч байсан бэлэг анхаарал татав. Тэрээр есөн настайдаа Венад очиж Австрийн хатан хаан Мариа Тресагийн төрсөн өдрөөр төгөлдөр хуур тоглож өгчээ. Мэргэжлийн уран бүтээлчдийн хүнд, хэцүү гэдэг аяыг ямар ч зовлонгүйгээр тоглох нь хатан хааны төдийгүй язгууртнуудын анхаарлыг татсан гэдэг. Улмаар хоёр жилийн дараа хатан хаан Моцартыг Венад байх үед нь ордонд хоёр дахь удаагаа урьжээ. Энэ удаа бас л ихэс дээдсийн хүлээн авалтад өөрийн бүтээлээ сонордуулахдаа хар даавуугаар нүдээ боож байгаад тоглосон байна. Нүдээ боож байсан хар даавуу нь өдгөө Моцартын музейд байдаг ажээ. Урт нарийхан энгийн даавуугаар нүдээ боож “гайхуулахад” нь хатан хаан “Та бол Австрийн бахархал” гэж магтаад гарын бэлэг өгч байсан байна. Бэлгэн доторх зүйлсээс ган үзэг өдгөө олны нүдийг хужирлан музей дотор хадгалагдаж буй.

Цаашлаад Моцартын аялж байсан газруудын зураг, тэнд юу хийж байсан тухай тэмдэглэл бий. Энэ хэсгийн хамгийн сонирхолтой нь Моцартын жинхэнэ төрхийг харуулсан хар зураг байв. Зорьж ирсэн хүмүүсийн анхаарлыг хамгийн их татдаг уг зурагт Моцартын толгой хэсгийг л харуулсан байлаа. Шингэхэн хэрнээ өрөвгөр үс, нийлэх шахам зайтай хоёр нүд, хэлбэр муутай том хамартай царай муутай хүн байжээ. Бас болоогүй нуруун дээрээ том овойсон бөгтрөгтэй байсан гэдэг. Музейн тайлбарлагч “Моцартын жинхэнэ төрхийг харахаар л бурхан хэзээ ч төгс хүн бүтээдэггүй гэх үг санаанд буудаг юм. Ийм муухай царай бэлэглэснийхээ хариуд агуу бүтээл туурвих гоц авьяас заяажээ” гэлээ. Харин Австричууд өөрсдийнхөө суут эрхмийг дэлхий нийтэд танилцуулахдаа ихэнх европчуудын нэгэн адил өндөр хамартай, өө сэвгүй царайтай зурдаг. Музейн нэг хэсэгт Моцартын өндрийг харуулсан метр байв. Харвал суут хөгжмийн зохиолч ердөө 150 см-ийн өндөртэй хүн байсан байна. Дэлхийн сонгодог урлагийн түүхэнд алдар нэрээ мөнхөлсөн тэрээр 1791 онд 35-хан насандаа үе мөчний өвчнөөр хорвоог орхижээ. Өдгөө Салзбург хотын төвд Моцартад зориулсан дурсгалын хөшөө бий. Түүнийг тойрсон бэлэг дурсгалын дэлгүүрүүдэд алдарт хөгжмийн зохиолчтой холбоотой эд зүйлсийг зардаг юм байна. Мөн хатан хаан Сиситэй холбоотой дурсгалын зүйлс бий. Уг хотод “Хатан хаан Сиси” киноны Франц Иосеф хааны дүрийг бүтээсэн жүжигчин амьдарч байгаад өнгөрсөн жил 87 насандаа өөд болжээ. Түүнийг амьд сэрүүн байхад уулзахыг хүссэн хүмүүс хотын аялал жуулчлалыг нэмэгдүүлдэг байсан байна.

Хотын төвөөс 30 гаруй минут яваад Сант гилген нууран дээр ирлээ. Явах замд “Хатан хаан Сиси” киноны зураг авалтыг хийсэн байшингаар дайрах ажээ. Бас “Red bull” ундааны төв оффисийн дэргэдүүр өнгөрөв. Гаднаас нь харахад албан байгууллага гэж хэлэхээргүй усан дээр тогтсон энэ газар “Red bull” ундааны түүхтэй холбоотой музей байдаг гэсэн. Гэвч амралтын өдөр таарсан тул орж үзэж чадсангүй.

Нуурын эрэг дээр ирэхэд газар газраас ирсэн жуулчдын хөл хөдөлгөөн ихтэй байв. Нуурын эргэн тойрны уулс мөнх цасаар хучигджээ. Хад асга ихтэй, сүрлэг сайхан уулын дээгүүр шүхрээр бууж байгаа хүмүүс харагдав. Энд ирэхийн гол зорилго нь сэрүүн үед өндрөөс шүхрээр буух байдаг юм байна. Мөнх цастай уулыг дээрээс тольдохын зэрэгцээ Сант гилген нуурын эрэг дэх нов ногоон зүлэгтэй цэцгийн талбайг харж болно. Хэрэв цаг агаар дулаан байвал моторт завинаас чирэгдэн нуурын усаар аялж болох ажээ. Бас эрэг дээрээс Салзбургийн алдарт шарсан нугасны мах идэх боломжтой юм байна. Ерөнхийдөө байгалийн үзэсгэлэнг хослуулсан аялал жуулчлал гэж юу байдгийг эндээс харж болохоор байв. Нуурын эрэг дээр байх зочид буудлууд жуулчдын захиалгаар янз бүрийн адал явдалт аялал зохиодгоороо алдартай гэнэ. Уулан дээрээс шүхрээр үсэрч үзэхийг хүсэж байвч зориг хүрээгүй тул далайн түвшнээс дээш 1265 метрийн өндөрт байх Гайсберг ууланд гарлаа. Энэ уул Альпийн нурууны хойд салбар уулсын нэг ажээ. Уулын замаар машинтайгаа өгсөх тусам чих дүнгэнэсээр яг орой дээр нь ирэхэд онгоцонд суусан мэт болов. Бас хүйтэн салхи ширүүн үлээж байлаа. Энэ хэсэгт жуулчдаас гадна Салзбург хотын иргэд явган аялал хийдэг юм байна. Манайхаар бол Цэцээ гүн бололтой. Оргил дээр нэг еврогийн зоосон мөнгөөр ажилладаг дурангууд байрлуулсан байв. Түүгээр нь Салзбург хот болон эргэн тойрны мөнх цаст сүрлэг уулсыг харлаа.

Монгол Улсын гавьяат тамирчин Б.Сэр-Одтой ярилцлаа.

-“Улаанбаатар марафон-2015” олон улсын тэмцээн өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд боллоо. Бүтэн марафонд түрүүлсэнд тань баяр хүргэе.

-Тав дахь жилдээ болж буй “Улаанбаатар марафон”-оос Монголын ард түмэн гүйлтийн төрлийг сонирхдог болсон, өөрсдөө гүйдэг болсныг харлаа. Нийслэлийн удирдлагууд ард түмнийхээ хүсэл сонирхлыг мэдрэн хотынхоо төвөөр марафон тэмцээн зохион байгуулж байгаад талархах хэрэгтэй. Хотоо гадаадад сурталчлах том боломж гэж харж байгаа. Өнөө жилийн тухайд 10 км-ийн тойргийг дөрөв тойрч гүйсэн. Гүйлтийн замыг цагдаагийн бие бүрэлдэхүүн бүрэн хамгаалалтад авсан нь тэмцээний давуу тал юм. Дутагдалтай зүйл бас байсан. Бүх төрөлд оролцож байгаа тамирчид нэг зам дээр гүйсэн. Энэ үед гараанаас гарч байгаа, барианд орж байгаа тамирчид давхцах асуудал гарч байлаа. Би эхнийхээ тойргийг дуусгаад хоёр дахь руугаа орох гэж байхад таван км-ийн зайд гүйсэн тамирчин барианд орохтой давхцах жишээтэй. Барианд орж байгаа тамирчид замаа хаагаад юу ч бодолгүй зогсчихдог. Цааш үргэлжлүүлэн гүйх би тэдний дундуур гарах, тойрч гарах гээд хугацаа алдах асуудал гарсан. Ер нь тэгээд олон улсын марафон тэмцээн зохиож байсан туршлага аргагүй дутаж байна лээ.

-Уралдааны зам дутуу байсан гэх яриа гарсан. Та мэдрэв үү?

-Зам дутуу байсан шүү дээ. Хагас, бүтэн марафоны замд 600 гаруй метр дутуу байсан. Дутуу зам дээр гүйж байгааг олон улсын тэмцээн гэж хэлэх хэцүү л дээ. Бүтэн марафон олон улсын жишигт 42 км 195 метр гэсэн ганцхан хэмжигдэхүүнтэй. Гэтэл бид сая 41 км 600 гаруй метр гүйсэн байгаа юм. Тэгэхээр олон улсын түвшний тэмцээн биш. Бид замаа бүрэн хийж чадахгүй болохоор олон улсын зэрэглэлтэй мундаг тамирчид ирж оролцохгүй. Яагаад гэхээр дутуу зам дээр гүйсэн амжилтыг хаана ч тооцохгүй.

-Зам дутууг яаж мэдэв?

-Уг нь тэмцээн эхлэхээс өмнө зохион байгуулагчид дээр дасгалжуулагчийн хамт очоод 10 км-ийн замыг хэмжиж өгсөн юм. Марафон гүйлтийн зам хэмждэг албан ёсны хэмжүүр байдаг. Түүгээрээ хэмжсэн. Дараа нь 42 км-ийг хамтдаа хэмжье гэсэн боловч өөрсдөө хэмжсэн байна лээ. Зам дутууг яаж мэдэв гэхээр миний цаг хэмжигчтэй. Олон улсын тэмцээнд гүйсээр байгаад тодорхой хэмжээний баримжаатай болчихдог юм. Дээрээс нь тамирчид яг хаагуур тойрохыг хэлээгүй. Намайг гүйж байхад “Наанаас эргэхээр болсон шүү” гэх мэдээ ирсэн. Гүйж байгаа болохоор наанаас гэхээр аль хавийг хэлж байгаа юм бол доо гэж бодоод өнгөрсөн. Энэ мэтчилэн дутагдалтай зүйл зөндөө байлаа.

-Гүйж байгааг тань харж байлаа. Олон хүн таныг дэмжиж байна лээ?

-Өмнөх жилүүдийг бодвол энэ жил хөгжөөн дэмжигч маш олон байсан. Эхний гурван жил Улаанбаатараас Налайх хүртэл гүйдэг байсан болохоор үзэгч байхгүй байсан гэж хэлж болно. Харин сүүлийн хоёр жил нийслэлийн төвөөр гүйлгэж байна. Энэ нь марафон гүйлтийн төрлийг олон нийтэд сурталчлах сайхан арга. Саяын тэмцээнийг зурагтаар шууд дамжуулж байсан болохоор гэртээ байсан хүн “За одоо манай гэрийн хажуугаар өнгөрөх нь” гээд гарч ирээд зам дээрээ зогсчихсон. Гүйж байхад замын хажууд байгаа хүмүүс алга ташин урам зориг өгч байсан. “Гүйгээд байгаарай. Дэмжиж байгаа шүү. Тасархай шүү” гэхчлэн орилно. Бусад төрөлд гүйж байгаа тамирчдын хажуугаар өнгөрөх үед нэг хэсэгтээ дагаж гүйх жишээтэй. “Найман шарга” захын урдуур гүйж байхад нэг ах миний биед хүрэх гээд нэлээн дагаж гүйсэн.

-Яаж байгаа юм бол оо?

-Монголчуудын сайхан уламжлал байна шүү дээ, түрүүлээд ирсэн хурдан морины хөлснөөс адис авч хийморио сэргээдэг. Тэрэнтэй л адил байхгүй юу. Яг тэмцээнд оролцоод гүйж байх үед хүн тэгж дагахаар эвгүй юм байна лээ. Гэхдээ гоё шүү дээ. Намайг дэмжиж байгаа тэр хүмүүсээс би урам зориг авч улам хурдалдаг юм. Шууд бэлэн мөнгө май гээд өгөхгүй ч гэлээ сэтгэл гэж юугаар ч үнэлшгүй сайхан юм байна.

-Германд болсон тэм­цээнээс “Рио-2016” олим­пийн наадмын эрхээ авсан. Тэр тэмцээний тухай ярихгүй юу?

-Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын 26-нд Германы Хамбург хотноо болсон олон улсын тэмцээнд оролцож олимпийн наадмын эрхээ авлаа. Энэ тэмцээний бүтэн марафон буюу 42 км 195 метрийн зайд 20 мянган тамирчин оролцсон. Их тоо байгаа биз. Би 2 цаг 10 мин 15 секундын амжилтаар зургадугаар байрт шалгарч хөнгөн атлетикийн төрөлд хамгийн эхний олимпийн эрхээ авлаа.

-Олимпийн наадам ч ойр­тож байна шүү. Таны бэлтгэл хэр байгаа вэ. Бэлт­гэлээ хаана хийж байна вэ?

-Том уралдаан тэмцээний сэргээлтийн болон суурь бэлтгэлээ Монголд хийж байгаа. Яг чухал бэлтгэлээ Японд очиж хийж байна.

-“NTN” клубт харьяалаг­даж байгаа хэвээрээ юу?

-Хэвээрээ. Гэхдээ намайг тэнд бэлтгэл хийж байгааг зарим хүмүүс ташаа ойлгоод байдаг юм шиг байна лээ. Японы клубээс бүх зардал мөнгөө даалган бэлтгэлээ хийдэг. Тэмцээн уралдаанд оролцох зардлаа клубээсээ гаргуулж байна гэж ойлгодог. Үнэндээ тэмцээнд оролцох зардлаа би өөрөө гаргадаг. Заримдаа улсаас гаргаж өгч байгаа. Жижиг тэмцээнд буюу “NTN” клубийн тамирчидтай баг болон оролцох зардлыг япончууд гаргадаг. Тэр бүү хэл Японы бусад хотод очиж бэлтгэл хийхэд гарах бүх зардлаа би өөрөө төлж явна.

-Тэндээс цалин авна биз дээ?

-Цалин авахгүй ээ. Зүгээр л бэлтгэл хийх боломжоор хангаж байгаа юм. Яагаад тэд нар намайг өөрсдийн байранд аваачин бэлтгэл хийлгээд байна вэ гэхээр бүтэн марафонд 2 цаг 08 минут 50 секунд гүйсэн тамирчин Ази, Европт цөөхөн шүү дээ. Гэтэл гүйлт мэдэхгүй орны тамирчин ийм амжилт гаргаж том тэмцээнд түрүүлээд байхаар анхаарлыг нь татаж байна. Энэ хүний бэлтгэл хийх боломжийг хангаад өгвөл өшөө ямар амжилт үзүүлэх бол гэсэн сэтгэлээр дэмждэг юм.

-Яваад жил болчихсон уу?

-Яг л нэг жил болж байна. Гэтэл намайг аль хэдийнэ Японы иргэн болчихсон мэтээр ойлгоод байх шиг байдаг.

-Олон улсын тэмцээнд орохдоо хаанахаар овоглож байна вэ. “NTN” клубийн тамирчин гэж дуудуулдаг уу?

-Олон улсын ямар ч тэмцээнд очсон Монголын тамирчин гэж явдаг. Майкан дээр л “NTN” клубийн таних тэмдэг байдгаас биш Монгол Улсын тамирчин Б.Сэр-Од гэж дуудуулж байгаа.

-Шигшээ багт таны дасгалжуулагчийг авахгүй байгаад байсан. Одоо асуудал шийдэгдсэн үү?

-Одоо хүртэл шийдээгүй ээ. Он гарснаас хойш “Б.Сэр-Одын багшийг шигшээ багт авлаа” гэх мэдээлэл гарч байсан ч өнөөдрийг хүртэл албан ёсоор шигшээ багт ороогүй байгаа. Бусад спортын салбарт эхнэр, нөхөр хоёр бие биенийгээ дасгалжуулаад явах тохиолдол гардаг. Гэтэл бид хоёр дээр л ашиг, сонирхлын зөрчил гэсэн зүйл гараад байдаг юм. Тэртээ тэргүй би олимпийн эрхээ аваад ирдэг. Тэгэхээр олимпийн наадмаас жил хүрэхгүй хугацаанд миний дасгалжуулагчийг шигшээ багт авдаг. Олимп дуусахаар хасчихна. Гурав дахь олимптоо ингэж байна даа.

-Удахгүй дэлхийн аварга болно. Ямар зорилго тавьж байгаа вэ?

-Энэ жилийн ДАШТ их хариуцлагатай тэмцээн болж байгаа. Тэгэхээр Японд очиж бэлтгэл сургуулилтаа хийх гэж байна. Өнөөдөр юмуу маргааш явах бодол байна. Олимпийн өмнөх ДАШТ гэдэг бол асар өндөр хариуцлага шүү дээ.

-Японд өдөрт хэдэн цагийн, ямар бэлтгэл хийдэг юм бэ?

-Яг тогтсон зүйл байхгүй. Өдөр бүр өөр бэлтгэлд гарна. Тамирчин хүн ямар бэлтгэл хийх ёстой байдаг тэр бүхнийг хийнэ. Хурд, хүч, уян хатан, авхаалж самбаа, тэсвэр гээд цогц бэлтгэл хийдэг юм.

-Дасгалжуулагчтайгаа хамт явах уу?

-Ганцаараа явна. Багштай­гаа явъя гэхээр зардал мөнгөний асуудал хэцүү шүү дээ. Бүх зардлаа хувиасаа гаргаж байгаа болохоор хамт явах боломжгүй.

-Та одоо аль байгууллага, клубт харьяалагддаг юм бэ?

-Яг тэр гээд харьяалагдаж байгаа байгууллага алга. Чингэлтэй дүүргийн нэгдүгээр хэлтсийн хэв журмын офицер, цагдаагийн ахмад цолтой. Манай нэгдүгээр хэлтсийн дарга Батбаатар болон хамт олон маань дэмждэг юм.

-Олон улсын тэмцээн уралдаанд оролцох зардал мөнгөө яаж зохицуулж байна вэ?

-Сая өнгөрсөн нэгдүгээр сараас дөрөвдүгээр сар хүртэл бэлтгэл хийх зардлыг шигшээ багаас гаргаж өгсөн. ДАШТ-д оролцох зардал надад хэрэггүй. Тэртэй тэргүй Олон улсын хөнгөн атлетикийн холбооноос гаргаад өгчихнө. Би жирийн нэг тамирчин биш шүү дээ. Дэлхийд данстай тамирчин. Тэгэхээр ДАШТ-д оролцох бүх зардлыг олон улсын холбооноос гаргана. Надад одоо юу хэрэгтэй вэ гэхээр ДАШТ-д оролцох бэлтгэлийн зардал хэрэгтэй. ДАШТ эхлэхэд 71 хоног үлдээд байна.

-Таныг олон улсын тэм­цээнд оролцохоор очиход хэр хүлээж авдаг вэ?

-Жаахан дэгсдүүлээд хэлэхэд төрийн айлчлалын хэмжээнд хүлээж авна даа. Монголын Б.Сэр-Од ирчихсэн байна гээд шуугичихна. Тэмцээний өмнө “Та өнөөдөр ямар бэлтгэл хийх вэ. Ямар зам бэлдэх үү” гэж асуухаас л эхэлнэ дээ. Тусгай машинаар үйлчлээд эхэлдэг.

-Таны яриаг сонсож байхад монголчууд таныг дэмжихгүй байгаад гомдолтой байдаг мэт сэтгэгдэл төрөх юм?

-Тэгж хэлж болохгүй ээ. Монголын ард түмэн надад хайртай. Намайг хаана ч явсан чин сэтгэлээсээ дэмждэг. Мөнгө төгрөгний асуудал бол хэдэн дарга нартай л холбоотой шүү дээ. Миний сул тал хүнд тал засаж чаддаггүй. Хэний ч өмнө шууд хэлдэг. Тэр нь зарим нэг даргын эгдүүг хүргэдэг шиг байгаа юм.Энэнээсээ болоод жаахан хавчуулагдаад, дарагдаад байдаг тал бий.

-ДАШТ-д таны гол өрсөлдөгчид хэн байх бол?

-Бүтэн марафоны дээд амжилт 2 цаг 02 минут 57 секунд байдаг юм. Гэхдээ энэ амжилтыг зөвхөн Берлиний марафонд л эвдэх боломжтой. Өөр улсад эвдэх болон давтах боломж байхгүй. Учир нь Берлиний л цаг агаар, зам дээр энэ амжилтыг эвдэж болно. Бусад газар боломжгүй. Өрсөлдөгчийн тухайд Африкийн тамирчид байлаа. Харин сүүлийн үед Кенийн тамирчдыг өндөр хөгжилтэй улсууд худалдаж аваад өөрсдийн нэр дээр гүйлгээд байна. Тэгэхээр өрсөлдөгч чангарч байна гэсэн үг.

-Таныг манай тамирчин болооч гэсэн санал ирж байсан байх. Хаанаас санал тавьж байв?

-Ази болон Европын хоёр улсаас санал тавьж байлаа. Азийнхийг хэлээд яахав. Гэхдээ Япон бол биш. Тэр нь 2009 он. Дараа нь Англи улс манай тамирчин болооч гэсэн санал тавьж байлаа. Тухайн үед татгалзаж байсан ч гэлээ одоо харамсаж байна. Хэрэв Английн тамирчин болчихсон байсан бол өдийд зардал мөнгөн дээр санаа зовохгүй явах байлаа.

-Тамирчин болооч гэх санал тавихад юу амалдаг юм бэ?

-Тамирчин хүний насан туршийн амьдралын баталгаа өгч байсан. Ер нь их том зүйл амласан л даа. Цалин мөнгө хангалттай өгнө. Хамгийн гол нь гүйхээ болилоо гэхэд насан туршдаа хангалттай амьдрах баталгаатай. Англи улс марафон гүйлтийн сайн тамирчингүй шүү дээ. Одоо хүртэл байхгүй байгаа.

-Та хэдэн хүүхэдтэй вэ. Хүүхдүүд тань гүйлтийн тамирчин болох нь уу?

-Би хүү, охин хоёртой. Хүү маань 13-тай. Охин 6 настай. Хүү маань сая өөрийнхөө сонирхлоор “Улаанбаатар марафон”-д гүйсэн. Даанч зохион байгуулагч нарын хариуцлагагүйгээс болоод хэддүгээр байр эзэлснийг нь хэлээгүй байна лээ. Бүртгэж аваагүй гэсэн үг.

С.АЛТАН

Долоо хоногийн эхээр “Женнифер Лопес Монголд ирж наадмын нээлтэд дуулна. Түүнд нэг сая ам.доллар өгөхөөр болжээ” гэх мэдээлэл нэлээн хүчтэй газар авлаа. Бүр хэдэн өдөр дамнуулан ярьж цахим ертөнцөөр шуугиан тарьж байна. Бүгд л эдийн засаг хүндхэн байхад гадны дуучинд бидний татварын мөнгөнөөс өгөх гэлээ хэмээн зүхэцгээх юм. Яг үнэндээ Женнифер Лопест сая ам.доллар өгөөд аваад ирдэг бол түүн шиг сайхан зүйл алга. Хоёр тэрбум хүрэхгүй төгрөгөөр дэлхийн хөгжмийн ертөнцөд домог болж үлдэх дуучныг аваад ирвэл ямар эерэг үр дүн гарах бол.

Жэй Ло 2012 онд “Dance again” нэртэй дэлхийг тойрох аялан тоглолтоо хийж байлаа. Ази дахь тоглолт нь арваннэгдүгээр сарын 24-нд Шанхай хотноо болсон юм. Тэр тоглолтыг үзэхээр Монголоос олон хүн явсны нэг нь би. Шанхай явахаар долоо хоногийн өмнө онгоцны тасалбар захиалахад суудал олдохгүй сандарч байлаа. Монголоос тэгж олон хүн явсан хэрэг. Хилийн цаана болж байгаа болохоор Шанхай хотыг давхар үзнэ гэж төлөвлөөд явсан. Гурав хоногийн өмнө очоод зочид буудалд байрлан хотоор өдөржин зугаалж байлаа. Энэ нь эргээд л Шанхай хотод хөрөнгө оруулж байгаа хэрэг. Шанхайд болсон тоглолт тэндхийн “Мерседес Бенз арена”-д болж байв. Уг цэнгэлдэх хүрээлэн 18 мянган хүний суудалтай. Тасалбар нь суудлынхаа зэрэглэлээс хамаараад 60-350 ам.долларын үнэтэй байсан. Тасалбараа цахимаар борлуулсан болохоор хэдхэн хоногийн дотор дуусаж байлаа. Харин тоглолт болохоос гурав, дөрвөн цагийн өмнө шагийн наймаачид 150 ам.долларын тасалбарыг хоёр нугалсан үнээр зарж байсан юм даа. Хамгийн гол нь түүний тоглолтыг Хятадууд голдуу үзэх байх гэсэн таамаглал минь тоглолтын танхимд ороод л замхарсан. Жэй Лог үзэхээр Монгол, Энэтхэг, Орос, Солонгос, Япон, Тайвань, Сингапураас олон мянган хүн Шанхайд иржээ. Тэд бүгдээрээ Жэй Логийн тоглолтыг үзэх гэж ирсэн ч гэлээ нэгэнт ирснийх гээд Шанхай хотоор зугаалах нь гарцаагүй. Нэг хүн дор хаяж гурав хоноод буцна гэхээр хэчнээн юань үлдээгээд гарах вэ гэдгийг тооцоод үзчихээрэй. Бас 18 мянган хүний талаас илүү нь гаднаас очсон гэхээр тэр хэрээр Хятадын агаарын тээврийнхэнд орлого оруулсан байж таарах нь. Харин манайд ирээд, бид зөв менежментээр ажиллаж чадвал тэр горойгоод байгаа сая ам.доллараас хэд дахин илүүг Монголд “өгчихөөд” яваад өгөх боломж бий. Дээрээс нь Монголыг дэлхий даяар сурталчлах бас нэг сайхан боломж гарч ирэх юм.

Харин түүнийг урьсан эсэх нь одоогоор тодорхойгүй байгаа. Ямар ч байсан өөрийнх нь албан ёсны цахим хуудсанд зургаа, долдугаар сард тэр чигтээ АНУ-ын Лас Вегас хотноо тоглолттой байх юм билээ.

Женнифер Лопес бол өнөөгийн дэлхийн хөгжмийн ертөнцөд дэндүү хол тасарчихсан карьертай дуучин. Тайзан дээр олон жил дуулж байгаа ч гэлээ түүнээс уйдаж байгаа хүн алга. Зургаан жилийн өмнө түүнийг 40 насны төрсөн өдрөө нижгэр тэмдэглэж байхад нь “Жэй Ло-гийн үе ингээд дууслаа даа” хэмээн шуугиж байлаа. Гэтэл тун удалгүй Пит Бүллтэй хамтран “On the floor” дуугаа гаргасан. Түүний шинэ уран бүтээлийг “Youtube” зэрэг хөгжмийн сайтуудаар 60 сая хүн үзсэн байдаг гэж “Wikipedia” дээр бичжээ. Түүний араас “I’m into you”, “Dance again” дуунуудаа гаргаж дэлхий нийтийг бишрүүлсэн юм. Нас бол зүгээр л тоо гэдгийг уран бүтээлээрээ байнга харуулж байдаг түүнийг үеэ өнгөрөөсөн, хоцрогдсон гэж хэлж боломгүй. Өнгөрсөн жилийн хөлбөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний үеэр л гэхэд түүнийг урьж дуулуулсан. Тэгэхээр Жэй Ло Монголд ирж дуулбал дэлхийн, тэр дундаа залуучуудын анхаарал Монгол руу хандах биз ээ.

Тэрээр Грэммигийн хоёр, Латин Грэммигийн хоёр, “American music awards” наадмын гурван удаагийн шилдгээр шалгарч байсан юм. Дуучин бүсгүйн “J.Lo” цомог дэлхий даяар 12 сая хувь борлогдон амжилт тогтоож байсан удаатай.

С.АЛТАН

Энхтайваны өргөн чөлөө буюу 25 дугаар эмийн сангийн зүүн талд шинээр нээгдсэн “KFC”-гийн салбарт “Drive thru” буюу машинаасаа буулгүйгээр үйлчлүүлэх боломжтой болжээ. Машинаасаа буулгүйгээр хэрхэн захиалга өгч, хоолоо яаж авах боломжтойг сурвалжлахаар KFC дээр очив. Гадна нь очиход хоолны газрын зүүн талд автомашинд зориулсан хэсэг байв. Зогсоол хайлгүйгээр сум заасан хэсэг рүү машинтайгаа очлоо. 20 км цагаас илүү хурдлахгүй байхыг сануулсан тэмдэг байрлуулчихаж. Мөн 2.5 метрээс илүү өндөртэй машинтай орж болохгүйг анхааруулжээ. Учир нь орох, тооцоо хийх хэсэгт саравчтай болохоор өндрийн хязгаарлалт хийжээ. Тэнд үдийн цайны өмнөхөн очсон тул дараалалгүй байлаа. Орох хэсэгт бэлэн мөнгөөр үйлчилнэ гэсэн сануулга байхын зэрэгцээ хоолны зурагтай цэс байрлуулжээ. Бяслагтай шарсан төмс 4000, “Найзууд” багц 18500, хос тахиа 8500, “Филле” бургерийн сэт 8500, нэг ширхэг тахиа 5000, хоёр бол 8500, “Снакер” бокс 5500, “Стрипс” 4500 төгрөгийн үнэтэй байв. Машинтайгаа “KFC” рестораны зүүн талаар гарч яваад хойно нь ирэхэд захиалга авах хэсэг байна. Тэнд цонхоо онгойлгоод зогсоход чанга яригчаар захиалга авдаг ажээ. “Сайн байна уу, танд юугаар туслах вэ” гэсээр захиалга авдаг юм байна.

Ингэж захиалга авах хэсэг машины зүүн талд бий. Буруу талдаа жолоотой машинтай мөртлөө дэргэдээ байгаа хүнтэй ярьж байгаа мэт “Найзууд” багц авъя гээд тийм ч чанга биш хэлээдхэв. Захиалга өгч байгаа хэсэгт хүн алга. Тэгсэн мөртлөө “Таны захиалгыг хүлээж авлаа. Та төлбөр төлөх хэсэг дээр ирнэ үү” гэв. Хоёр, гуравхан метр яваад мөнгөө өгөх газар ирвэл рестораны ажилтнууд зогсож байна. Чихэндээ тогтоодог чанга яригч зүүсэн эмэгтэй шилэн цонхны цаанаас үйлчилж байлаа.

Мөнгөө өгөхөд зөрүүлээд захиалгын хуудас өгөв. Түүнийг нь авч зүүн гар тийш эргэн рестораны баруун талд гарахад захиалгаа авах хэсэг байна. Тэндхийн шилэн цонхоор хоолоо авдаг юм байна. Цонхоо онгойлгоод авч явахаар савласан хоолоо авчихлаа.Савлаад уутанд хийгээд өгдөг ажээ. Дотор нь нойтон, хуурай амны цаас, сэрээ, халбага, кетчуп, шүдний чигчлүүр гээд хоол идэхэд хэрэгтэй бүхнийг хийсэн байв. Ингээд л болчихлоо. Машинаасаа нэг ч буулгүйгээр идэхийг хүссэн зүйлээ захиалаад авчихав. Гол нь маш түргэн үйлчилгээтэй ажээ. Хаалгаар нь орж ирснээс хойш таван минут хүрэхгүй хугацаанд захиалгаа авчихлаа. Яарч байгаа үедээ, эсвэл найз нөхдөдөө “KFC”-гийн шарсан тахиа аваачиж өгөхөд амар болжээ.

Машинаа тэндхийн зогсоол дээр тавьж байгаад захиалсан шарсан тахиагаа амтархан идэв. Хаа очиж автомашины зогсоол ихтэй болохоор машинаа байрлуулаад ресторанд орж идсэн ч болох юм байна.

Зогсоол дээр машинаа тавиад хооллох зуур машинаасаа буулгүйгээр үйлчлүүлж байгаа хүний цуваа тасрахгүй байв. Ар араасаа дугаарлан дараалал үүсгэхгүй хэрнээ машин орж ирэхгүй байна гэж байхгүй ажээ. Ихэнх хүмүүс цайныхаа цагаар завгүй байгаа нэгэндээ хоолыг нь дөхүүлж өгөхөөр ирдэг юм байна. Бас гэртээ амарч байгаа үр хүүхдүүддээ шарсан тахиаг халуунаар нь аваачиж өгөхөд хялбар болжээ. Машинаасаа буулгүй захиалга өгч байгаа залуутай уулзахад “Бусад газар очихоор зогсоол олдохгүй хэцүү байдаг. Энд машинаасаа буулгүйгээр үйлчлүүлэх амар байна. Хамгийн гол нь хурдан юм” гэж байлаа.

Машинаасаа буулгүйгээр хоол идэх, дэлгүүрээс хэрэгтэй зүйлээ авах үйлчилгээ 1930-аад оны үед АНУ-д үүсчээ. Жордин Мартин гэх залуу тодорхой бүлэг хүмүүст зориулан машинаасаа буулгүйгээр хэрэгтэй зүйлээ авах үйлчилгээг санаачилж байсан юм байна. Энэхүү үйлчилгээ эхэндээ газар аваагүй хэдий ч сүүлийн 10 жилд АНУ төдийгүй дэлхийн олон улсад ихээхэн дэлгэрч байгаа юм байна.

С.АЛТАН

Гэрэл зургуудыг Г.ЛХАГВАДОРЖ

Дэлхийд алдартай тансаг зэрэглэлийн “Шангри Ла” зочид буудлын Улаанбаатар хот дахь салбар өнөөдөр албан ёсны нээлтээ хийж байна. Тус буудал нийт 21 давхар. Өндөр зэрэглэлийн дөрвөн төрлийн өрөөтэй бөгөөд одоогоор хоёр ангиллын өрөөнд зочдоо хүлээж авч эхэлжээ. Энгийн өрөөнүүд нь 42 м.кв, люкс нь84 м.кв талбайтай. Өрөөнүүд нь дандаа модон тавилгатай бөгөөд утасгүй интернэт, ажлын ширээ, гантиг чулуун угаалгын өрөөтэй. Буудлын ор “Siemens” брэндийнх бөгөөд зөвхөн “Шангри Ла” зочид буудлын хэрэгцээнд зориулан үйлдвэрлэдэг юм байна. Нэг ёсондоо уг зочид буудлынхтай яг ижил орыг хаанаас ч худалдан авах боломжгүй. Мөн ор хөнжлийн цагаан хэрэгсэл, гар нүүрний алчуур, хөнжил зэргийг зөвхөн өөрсдийн хэрэгцээнд тулгуурлан тусгай захиалгаар хийлгэдэг гэсэн. Саван, шампунь ч гэсэн ялгаагүй. Тансаг брэндүүдийн нэг болох “L’Occitane” Шангри Лагийн зочдод зориулан бүтээгдэхүүнээ гаргадаг ажээ. Өрөөнүүдийн дотоод засал Монголын уламжлалт загварын хэв шинжийг орчин үеийн загвартай хослуулсан байв. Хана хэсгээрээ монгол үндэсний хээтэй байхад гэрэлтүүлэг нь сүүлийн үеийн загвартай байх жишээтэй. Ихэнх өрөөнүүд тагттай болохоор төв талбай, хүүхдийн паркийг харах боломжтой юм билээ. Үнийн тухайд энгийн өрөөнд нэг хоноход 215 ам.доллар, люкс бол 310 ам.доллар. Удахгүй дээд зэрэглэлийн өрөөнүүдээ ашиглалтад оруулахаар ажиллаж байгаа юм байна. Эднийд байрлах гэж байгаа гадна, дотны зочид интернэтээр бүртгүүлэн өрөөгөө захиалж болно. Ирсэн зочдыг монгол үндэсний хувцас өмссөн ажилтнууд угтаж авах бөгөөд ачаа тээш оруулах, бүртгүүлэх зэрэгт туслах ажээ. Бас өндөр зэрэглэлийн үйлчилгээ авахыг хүссэн зочдодоо “Хорайзон” клубыг санал болгодог юм байна. Тус клубээр үйлчлүүлж байхдаа зочид буудалд байрлах, гарах бүртгэлийг хурдан шуурхай хийлгэх боломжтой. Дээрээс нь клубээр үнэ төлбөргүй үйлчлүүлэн өглөөний цай, коктейль, зууш, ундаа, ус зэргийг хүссэнээрээ авч болно. Мөн зочид буудлын уулзалтын өрөөг өдөр бүр хоёр цагийн турш ашиглах эрхтэй байдаг байна.

Тус буудалд “Шангри Ла Боллрүүм” гэж бий. Нийт 1300 м² талбайтай уг зааланд хурал, чуулган болох тэмдэглэлт арга хэмжээнүүдийг зохион байгуулах боломжтой юм. Түүнээс томоохон талбайд арга хэмжээ зохион байгуулахыг хүсвэл 2643 м² талбай гаргаж өгөх боломжтой гэсэн. Хурим найр, шинэ жилийн цэнгүүн зэрэг олон хүнийг хамарсан тэмдэглэлт баяруудаа Шангри Лагийн танхимд зохион байгуулах боломж хүн бүрт бий.

Зочид буудал дотор уушийн дөрвөн төрлийн газар бий. Хоёрдугаар давхарт Европ хоолны “Наадам” ресторантай. Эндхийн тогооч нь Шангри Лагийн бусад орны салбаруудад 13 жилийн турш ажилласан Швейцарь хүн гэсэн. Хоолны цэсэнд төрөл бүрийн стейкээс авахуулаад салат, зууш, нэг, хоёрдугаар хоол бий. Үнэ нь дунджаар 21 мянган төгрөг. Бас “Парк” кафед хооллохоор ирсэн зочид тогоочийн нэрийн хоолыг идэж болно. Мөн олон үндэстний хоолнуудаас сонгон идэх боломжтой юм билээ. Энэ сарын 17-ныг хүртэл гурван хүний үнээр дөрвүүлээ хооллох урамшуулал зарлаж байгаа юм байна. Нээлтийн арга хэмжээнд зориулсан энэхүү урамшуулалд хамрагдаж буфетээр үйлчлүүлэхийг хүсвэл нэг хүний 33 мянган төгрөг төлөөд “Парк” кафед хүссэн бүхнээ идэж болно гэсэн. Онцлох зүйл нь өвөрмөц хэлбэрийн задгай гал тогоотой. Тэгэхээр зочид тогооч нар хэрхэн хоолоо бэлтгэхийг болон ямар ямар бүтээгдэхүүн хэрэглэж байгааг харж болно. Зочинтой хамт яваа зургаан наснаас доош настай хоёр хүүхэд бүх л өдрийн турш үнэгүй хооллох эрх эдэлнэ. Гурав дахь хүүхэд болон 6-12 насныхан 50 хувийн хөнгөлөлттэй хоолоор үйлчлүүлэх ажээ. Харин бээжин нугас зэрэг Хятад үндэсний хоолоор үйлчлэх “Хутун” ресторанаа ирэх наймдугаар сард нээхээр төлөвлөжээ. Зочид буудлын нэгдүгээр давхарт байрлах лобби лоунжоор үйлчлүүлж байгаа хүмүүс 15 мянган төгрөг төлөөд хөнгөн зууш, амттанаар үйлчлүүлэх боломжтой юм байна. Энд нийслэл хотын өөр хаана ч байхгүй гурван метрийн өргөнтэй болор лааны суурин гэрлэн чимэглэл байрлуулжээ. Эргэн тойрны хана чулуун бөгөөд дээр нь үндэсний хэв шинжийг шингээсэн хээ, зураг дүрсэлсэн байв. Гэрлийн бүрхүүл нь л гэхэд ангийн эвэр бүхий дүрстэй. Үүгээрээ монгол үндэстний дайчин баатрын сүр сүлдийг илэрхийлэхийг зорьжээ. Ресторан, кафе, лоунжуудаас гадна бүрэн тоноглогдсон чийрэгжүүлэх клуб ажиллана гэсэн. Эндхийн багш нар зочдын биеийн жингээ барих, эрүүлжих, чийрэгжих, алжаал ядаргаагаа тайлахад туслах зорилгоор богино хугацааны хөтөлбөр санал болгож байгаа юм байна. Дотроо уурын болон хуурай саун, жакузи, алжаал тайлах массажны өрөөтэй болохоор холоос ирсэн зочдын ядаргааг хэдхэн цагийн дотор тайлах юм билээ.

Хонгконг улсад төвтэй дэлхийн хамгийн дээд зэрэглэлийн Шангри Ла зочид буудал нь олон улсад 90 гаруй салбартай. Тэдгээр нь 37 мянган өрөөтэй юм байна. “Чин сэтгэлээсээ зочломтгой байя” уриатайгаар сүүлийн 40 гаруй жилийн турш үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд нийгмийн хариуцлагын хүрээнд Филиппин, Камбож, Хятад, Энэтхэг, Шри Ланк, Мьянмар зэрэг улсын хөгжлийн бодлого дээр хамтран ажилладаг ажээ.

Зочид буудлын зүгээс хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст зориулсан хэрэгслийг давхар ашигладаг юм байна. Мөн утасгүй интернэттэй лимузин машин хөлсөлж болох ажээ. Түүнээс гадна угаалга, хувцас цэвэрлэгээ, гутал өнгөлгөө, мэдээллийн технологийн тал дээр туслах, гадаад валют солих үйлчилгээтэй. Хэрэв хүсвэл нисэх онгоцны буудлаас тосуулж, үдүүлэх боломжтой.

Зочид буудлын залгаа хэсэг болох Шангри Ла төв ирэх онд ашиглалтад орох ажээ. Тэнд тансаг зэрэглэлийн орон сууц, бизнес төв, үзвэр үйлчилгээний төв байрлах юм байна. Нийт 28 давхар барилгатай байх бөгөөд нэгээс дөрвөн давхарт нь үйлчилгээний төвүүд байрлана. Мөн дотроо усан сан, жакузи, саунтайгаас гадна хүүхдэд зориулсан хоёр давхар тоглоомын талбайтай 7200 м² спортын цогцолбор баригдах ажээ.

“Шангри Ла” зочид буудлын Улаанбаатар дахь салбарт одоогоор гадны 20, Монголын 250 гаруй хүн ажиллаж байгаа ажээ. Өөрсдийнхөө цахим хуудсанд нээлттэй ажлын байрны зарыг тавьсан бөгөөд шаардлага хангаж байгаа хүмүүсийг аижлд шалгаруулан авч байгаа гэнэ.

С.АЛТАН