Тулгар төрийн 2224, Их Монгол Улс байгуулагдсаны 809, Ардын хувьсгалын 94 жилийн ойн үндэсний их баяр наадам дууслаа. Арслантай, харцагатай, начинтай наадмын сонин сайхныг зон олон ам дамжуулан ярьж байна. Бөх нь хүчтэй, морь нь хурдтай, харваачид нь мэргэн байсан монгол наадмын нээлт олны сэтгэлд нийцсэнгүй. Өнгөрсөн жилийн наадмын нээлтийг төрийн соёрхолт Д.Сосорбарам найруулж “Хонхны дуу”-г эгшиглүүлсэн. Ардчиллын салхийг Төв цэнгэлдэх хүрээлэнд нэгэнтээ сэвэлзүүлсэн “Хонхны дуу”-нд хонзогнож байгаа мэт социализмын үеийг санагдуулсан нээлт энэ жил боллоо. Социализмын үед яадаг байсан бэ гэхээр яг энэ жилийн наадмын нээлт шиг дунд сургуулийн хүүхдүүд улаан, хөх өнгийн туг бариад гимнастик хийдэг байв. Тэдний араас гарч ирсэн зургаан талт саравчтай малгай, мөрөвчтэй өмд өмсөн бүжиглэх хүүхдүүд хуучин нийгмийн ажилчин ангийг эрхгүй санагдуулж байна лээ. Тухайн үед залуус яг ингэж хувцаслаад сангийн аж ахуй, гутлын үйлдвэрт ажилладаг байсан. 1990 оноос өмнөх Улаанбаатарын амьдралыг өнөөдрийнхтэй харьцуулбал бид диваажинд амьдарч байгаа. Дуртай дэлгүүр рүүгээ ороод хүссэнээ худалдан авч байна. Хэн дуртай нь үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлдэг эрх чөлөө ханхалсан нийгэмд амьдарч байгаа. Аль ч намын, ямар ч даргаас эмээлгүйгээр эрх дураараа амьдрах ардчилсан нийгэмд аж төрж байна. Амьдрал ийм гоё байхад амбасын үеийн хуучин машин гаргаж ирдэг нь ямар учиртай юм бэ. Техник, технологийн эрин зуунд хамгийн сүүлийн үеийн машинаар өрсөлдөж бусдадаа гайхуулдаг. Хуучин машин сонирхуулах гэж байгаа бол “Форд”, “Порше”-гийн анхны загвараар олны нүдийг хужирладаг юм. Түүнээс биш малчин айлын гадаа хэвтэж байдаг “УАЗ-469”, “Волга”-г сонирхохгүй. Эсвэл эдгээр машины үед амьдрал гоё байсан гэх гээд байгаа юм уу. Найруулагч дээрх санаагаар яг ямар утга илэрхийлэх гээд байгааг ойлгосонгүй.
Өрнөл хэсэгт мөн л хэдэн сурагч гаргаж ирээд бөмбөрийн тоглолт үзүүлнэ лээ. Аагим халуунд хүзүүнээсээ тэр том бөмбөр зүүсэн хүүхдүүдийг талбайн төвөөр ааг амьсгаагүй гүйлгэж байгаад тоглуулсан. Солонгосчууд л цагаан сар, ургацын баяр зэрэг хамгийн том баяраараа бөмбөр нүдэн хөгжилддөг. Монголчууд гэнэтхэн бөмбөр нүдээд эхэлсэн нь наадмын нээлтийн арга хэмжээнд зөвлөхөөр ирсэн солонгос найруулагчтай холбоотой байх. Монгол наадмын нээлтийн арга хэмжээн дээр зөвлөгөө өгнө үү гэж солонгос хүн урьж авчирсан юм билээ. Тэр найруулагчийн сэдлээр Төв цэнгэлдэх хүрээлэнд бөмбөрийн дуу нижигнэжээ. Соц үеийн амьдралыг тольдон харсны дараа ингэж бөмбөр нүдэх нь яг л хойд Солонгост байгаа мэт сэтгэгдэл төрүүлж байлаа. Тэндхийн баярууд л манай наадмын нээлт шиг болдог байх. Гэтэл бид ардчилсан нийгэмд амьдарч байгаа орчин үеийн хүмүүс. Ардчилсан нийгэмд төрж, өссөн залуустай улс. Манай залуучууд гадны аль ч улс үндэстнээс дутахгүй мэдлэгтэй, боловсролтой, соёлтой болсон. Тэдэнд хуучин нийгмийн биш, шинэ үеийн наадмын нээлт үзүүлэх хэрэгтэй байлаа. Уг нь төрийн наадмын нээлтийн арга хэмжээ монгол хүний омогшлыг төрүүлж байх ёстой. Үндэсний ёс заншил, өв соёл, ардын урлагаараа түмэн олноо баясуулан цэнгүүлж баяр, бахдлыг нь төрүүлэх байв. Гэтэл энэ жилийн наадмын нээлт монгол хүн гэдгээрээ бахархах бүү хэл хуучин нийгмийн үнэр ханхлуулчихлаа. Наадмын нээлтийг бид төдийгүй дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн гадныхан үзэж, олон улсад нэр хүндтэй хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд дамжуулсан. Тэд хараад юу гэж ойлгох вэ. Монгол Улс өнөөдрийг хүртэл социалист нийгмээсээ салаагүй юм байна гэж дэлхий нийтэд цацах нь байна. Тэгэхээр Монгол Улсыг ийм маягаар олон улсад сурталчлан таниулахаа больё.
Монгол хүн болж төрснөөрөө омогшиж бахархах төрт ёсны их баяр наадмыг хойшдоо ингэж хийдгээ болимоор байна. Он удаан жилийн түүхийн хуудсыг орчин үетэй хослуулж чадах шинэ, залуу найруулагчаар нээлтийн арга хэмжээг удирдуулъя. Залуус шинэлэг санаа, хөг найруулгатай наадмын нээлтэд ухаан бодлоо уралдуулах хэрэгтэй. Бүр найруулагч нарын дунд хэдэн сарын өмнөөс уралдаан зарлахад болохгүй гэх зүйлгүй. Үзэгч олны сэтгэлд хоногших тийм сайхан нээлтийн хөтөлбөрийн уралдаан зарлаад түрүүлсэн найруулагчаар удирдуулж болно. Төрийн наадмын найруулагчаар ажиллах эрх авахын тулд уран бүтээлчид оюун ухаан, уран сэтгэмжээрээ өрсөлдөг. Олон хүний дундаас шалгарч гарч ирсэн шилдэг найруулагчийг алдаршуулахын зэрэгцээ өндөр шагнал өгч болно. Заавал мөнгө төгрөг гэхгүйгээр урамшуулж болно шүү дээ. Гадаадын аль нэг улсад эх орноо сурталчлах өдөрлөгийн үеэр өөрийн найруулсан жүжгээ тавих эрх өгвөл уран бүтээлчид баярлах нь гарцаагүй. Тэртэй тэргүй гадны улсад болж буй Монголын өдөрлөгийн үеэр урлаг, соёлын баахан арга хэмжээ болдог. Тэнд оролцох уран бүтээлчдийг төсвийн мөнгөөр авч явдаг юм чинь болохгүй гэх зүйлгүй. Бүр эсвэл улсын мэдэлд байдаг заал, танхимд тоглолтоо зохион байгуулах эрх олгож болно. Найруулагч нарын дунд тодорхой хэмжээний өрсөлдөөн бий болгож тэндээс шалгарсан шилдгүүдээр монгол наадмын нээлтийн арга хэмжээг удирдуулдаг болох хэрэгтэй. Харин шалгарсан найруулагчийн зөвлөхөөр олон жилийн туршлагатай хашрууд ажиллахдаа дургүйцэхгүй болов уу. Ингэж төрт ёсны их баяр наадмын өнгийг тодорхойлох нээлтийн арга хэмжээг шинэчлэхгүй бол хүн үзэх юмгүй болох нь байна.
-АЯЛЛЫН ДЭЛГҮҮРҮҮДИЙН ХЯМДРАЛТАЙ, БЭЛЭГТЭЙ ХУДАЛДАА ЭХЭЛЖЭЭ-
Эндхийн үзэсгэлэн худалдаан дээр майхнаас гадна асар байна лээ. Аялал, зугаалгаар яваа хүмүүс асар сонирхдог болсон гэнэ. Гол, нуурын эрэг дээр олон хоног амрах гэж байгаа бол дундаж хэмжээтэй асартай байхад нарнаас айлтгүй. Асар хэмжээ болон өнгө, хээнээсээ хамаарч 280 мянгаас 1.2 сая төгрөгийн үнэтэй байна лээ. Өлзий хээтэй, хөх эрээн асар 1.2 сая төгрөг гэж байсан. Нутагтаа наадам зохиох гэж байгаа болон олон хүн цугларсан нийтийн арга хэмжээнд хэрэглэж болох ажээ. Ийм асарт дор хаяж 20 хүн элбэг багтахаар юм билээ. Түүнээс арай багахан шиг буюу 10-15 хүний асар 750 мянган төгрөгийн үнэтэй. Хэрэв гэр бүлээрээ амрах гэж байгаа бол 5-10 хүнд зориулсан сүүдрэвч сонгож болно. Сүүдрэвчүүд 80-320 мянган төгрөгийн үнэтэй байлаа. Аян замд хэрэгтэй бусад хэрэглэл болох аяны хөнжил 80 мянга, сандал дөрвөн хос нь 60 мянга, эвхэгддэг ширээ 35 мянга, хийлдэг гудас 25-80 мянган төгрөгийн үнэтэй байв. 
Улсын их дэлгүүрийн гуравдугаар давхарт байрлах “Аянчин аутфиттерс” дэлгүүрээр орлоо. Эднийх Монголын анхны аяллын дэлгүүрүүдийн нэг. Бусдаасаа ялгарах онцлог нь ан агнуур, загасчлал, уулын аялал зэрэг аяллын олон төрлийн хувцас, хэрэглэл худалддаг. Бас “Columbia sportswear”, “MountainHardwear”, “Merrel”, “CAT” брэндийг борлуулах албан ёсны эрхтэй. Тэгэхээр эдгээр брэндийн барааг харьцангуй хямд үнээр авч болно гэсэн үг. “Browning” брэндийн майхан 189-399 мянган төгрөгийн хооронд байна лээ. Хоёр хүнийх нь 189 мянга, 4-6 хүнийх 399 мянган төгрөг гэж байсан. Эднийд зарж байгаа майхнууд борооны ус нэвтрүүлэхгүй, ямар ч салхинд хийсэхгүй давуу талтай гэж байв. Бас барихад маш амархан байдлаараа давуу талтай гэсэн. Аяны хөнжил буюу мешок хоёр хүнийх нь 460-590 мянган төгрөгийн үнэтэй байлаа. Тус дэлгүүрээс ууланд алхахад зориулсан гутал, усны хувцас, загас агнуурын хэрэгсэл тэргүүтэй аялалд хэрэгтэй ихэнх зүйлээ базааж болохоор юм байна лээ. Аяллын дэлгүүрүүд дундаа боломжийн үнэтэйд тооцогдож байгаа нь “Аяны дэлгүүр”. Ардын эрхийн хажууханд байх уг дэлгүүр онлайнаар худалдаа хийдэг давуу талтай. Хүсвэл худалдаж авах бараагаа дэлгүүр дээрээс нь очиж үзээд интернэтээр захиалж болно. Хотын аль ч хэсэгт нэмэлт төлбөргүйгээр хүргээд өгчихдөг болохоор овор ихтэй бараа авахаар төлөвлөж байгаа хүмүүст хэрэгтэй байж магадгүй юм. Эднийд бусад аяллын дэлгүүрийн нэгэн адил зугаалгаар явахад хэрэгтэй бүхэн бий. Герман, Солонгос, Хятадад үйлдвэрлэсэн майхнууд өргөн сонголттой байна лээ. 2-3 хүнийх нь 120-230 мянга, 3-5 хүнийх 130-300 мянга, 6-8 хүнийх 250-600 мянган төгрөгийн үнэтэй. Дээрх үнэ бүгд үндэсний их баяр наадамд зориулж хямдарсан байгаа нь гэсэн. Бас баяр наадмын бэлэгтэй худалдаа үргэлжилж байгаа юм байна лээ. Зургаан хүний майхан авбал аяны хөнжил өгөх жишээтэй.Тайваний үйлдвэрийн хийлдэг завь хоёр болон дөрвөн хүнийх гэж бий. Хоёр хүнийх нь 180 мянга, дөрвөн хүнийх нь 290 мянган төгрөг. Хийлдэг завь авбал сэлүүр, насос нь дагалдаж ирнэ гэнэ. Үүн дээрээ нэмээд баяр наадмын урамшуулал болгон хоёр ширхэг аврах хантааз өгч байгаа юм байна. Хийлдэг завинаас гадна хийлдэг гудас өргөн, нарийн янз бүрийн сонголттой байсан. Хүүхдүүд болон өндөр настнаа дагуулан аялах гэж байгаа бол нэг хийлдэг гудас авчихад гэмгүй. Ийм гудастай байхад доороосоо чийгэнд цохиулна гэж айлтгүй гэсэн. Майхандаа дэвсэж унтахаас гадна машин дотроо тавьбал гэртээ орон дээрээ унтаж байгаа мэт тав тухыг мэдрүүлэх ажээ. Сүүлийн үеийн хийлдэг завь, гудас зэргийг сайн чанарын материалаар хийдэг болсон болохоор хэр баргийн үзүүртэй зүйлийг тэсээд гарч чадахаар болсон гэнэ. Мөн олон хоног аялал зугаалгаар явах гэж байгаа хүмүүст зориулан аяны хөргөгч зарж байв. Хонины өрөөл мах элбэг багтахаар хөргөгч 250 мянган төгрөгийн үнэтэй. Сайн хөлдөөсөн махыг уг хөргөгчинд нэг хийсэн байхад тав хоногтоо гэсэхгүй гэж байна лээ. Хөргөгчнөөс гадна газан плитка 39 мянга, аяны үүргэвч 80 мянга, мах шарагч 250 мянга, дөрвөн сандалтай эвхдэг ширээ 120 мянган төгрөгийн үнэтэй байсан. 
Тулгар төрийн 2224, Их Монгол Улсын 809, ардын хувьсгалын 94 жилийн ойн үндэсний их баяр наадмын хурдан морины уралдаан уламжлал ёсоор долдугаар сарын 10-нд эхлэв. Шүдлэнгийн уралдаанаар наадам эхлэх үед газар, газраас ирсэн 228 шандаст хүлэг бүртгүүлсэн хэдий ч 137 нь хасагдаж, 91 шүдлэн гарааны зурхай руу хөдөлсөн юм. Үндэсний их баяр наадмын Хурдан морины салбар хорооныхон үүлдэрлэг байдлыг үндэслэн 137 шүдлэнг хассан. Үүнд уяачид бухимдан “Шүдлэнгийн уралдааныг дахиж зохион байгуулах тухай гомдлыг зохих газарт нь гаргана. Дахин хэмжилт хийлгэмээр байна” гэж байлаа. Бусад насны морьдын уралдаан дээр ч гэлээ эрлийз гэх шалтгаанаар хассан тохиолдол олон байв. Гэхдээ “Түрүүлж, айрагдсан морьд дунд эрлийзүүд олон байгаа. Мөнгөтэй хүмүүс комиссын гишүүдэд таван сая төгрөг өгч морио уралдуулж байна. Эгэл жирийн уяачдад тийм хэмжээний мөнгө байхгүй болохоор эрлийз гэх шалтгаанаар хасууллаа” гэх яриа Хүй долоон худагийн Цагаан хөтөлд өрнөж байна лээ. Бас мөнгөтэй, мэдэлтэй эрхмүүдийн эрлийз морины оронд жирийн уяачийн монгол морийг сугалж хассан гэж бухимдах хүмүүс олон байсан юм.
СоЁолон-196 (264 бүртгүүлж 196 мордов)
“Өдрийн сонин”-ы долдугаар сарын 9-ны өдрийн дугаарт хэвлэгдсэн сурвалжлагыг хүргэж байна. Төрийн есөн хөлт цагаан тугийг залах ёслолд хэрхэн бэлдэж байгааг энэ сурвалжлагаас уншина уу.
Туг залах хүмүүсийн тухайд урьд өмнөх жилүүдэд Зэвсэгт хүчний 032 дугаар ангийн алба хаагчдаас гадна хугацаат цэргүүд шинээр нэмэгддэг байсан бол өнөө жил дандаа ахлагч нар оролцохоор болсон байна. Олон улсын энхийг сахиулах арга хэмжээнд оролцож байсан хариуцлагатай, тэргүүний ахлагчийн зургаа нь олон жилийн туршлагатай. Шинээр гурван хүн нэмэгдэж байгаа гэсэн. Тэд уржигдар Төв цэнгэлдэх хүрээлэнд нэгдсэн бэлтгэл хийжээ. Зүлэг ногоон дэвжээний гадуур хүрээлдэг дугуйн асфальтан замыг будсан учраас түүн дээр нь морьд халтираад урагшлахгүй байсан гэнэ. Туг залж явах бүү хэл урагш алхахад бэрх байсан болохоор зүлгэн дээгүүр явахаар болжээ. Зүлэг гэж хиймэл зүлгийг хэлж байгаа. Үүгээр явахад бас л халтирч байгаа ч гэлээ будагтай замыг бодвол арай дээр байгаа гэсэн.
Монгол Улсын дархан аварга, гавьяат тамирчин А.Сүхбат өчигдөр хэвлэл мэдээллийнхэнтэй уулзлаа. Тэрээр Тулгар төрийн 2224, Их Монгол Улс байгуулагдсаны 809, Ардын хувьсгалын 94 жилийн ойн баяр наадмын хүчит бөхийн барилдааны зүүний магнайг хэн манлайлах тухай асуудлаар өөрийн байр сууриа илэрхийлсэн юм. Мөн хэвлэлийн хуралд бөх судлаач Н.Зоригтбаатар, С.Эрдэнэбилэг, эрхзүйч Ц.Ариунболд нар оролцов.
Миний хувьд энэ жил бэлтгэл сайн байгаа. Барилдана гэдгээ ард түмэндээ хэлээд амлалтаа өгчихсөн. Төр түмнийхээ хайрласан өндөр цолыг хүндэтгээд, цолныхоо эрэмбэнд хүрч барилдана. Маргааш очиж бүртгүүлэхэд бэлэн байна.
А.Сүхбат: Баяр наадмын бэлтгэл хийгээд завгүй яваа. Уг нь үнэндээ хэн зүүнийг манлайлах вэ гэдгийг яриад байхаар зүйл биш шүү дээ. Хэн зүүнээс гарах нь тодорхой. Ерөнхийлөгч эрэмбийг нь тогтоогоод цолоо өгсөн. Баяр наадам сайхан болоосой, хэл амгүй болоосой гэж бодож байна. Би ч өөрөө хичээнэ. Төрийн наадмаа чимж, цолондоо хүрч барилдана гэдэг миний 30 жилийн хөдөлмөр юм шүү. Миний мэддэг, чаддаг ажил. 
–
Соёлын төв өргөөнөөс тасалбар авах гэж буй зарим иргэн шөнийн 23 цагаас эхлэн дугаарлажээ. Харин 04 цагт иргэдийг ирэхэд гуч гаруй хүнтэй байсан гэнэ. Эрт ирснийх ямар ч байсан тасалбартайгаа харих юм байна гэж бодож байтал 07.30 цагаас эхлээд урдуур олон хүн дайрч эхэлжээ. Яагаад дараалал дайраад байна вэ гэж хэл ам хийхэд нь тэр хавьд зогсож байсан хүмүүс “Надад захиад шээчихээд ирлээ шүү дээ” гэхчилэн өмөөрч байсан гэнэ. Урдуур зогсож байсан хориод хүн бие биенийгээ танихын дээдээр таньж нэрээр 
Аагим халуун өдөр гол, ус бараадах нь сэрүүцэх
Алтан туурайт хурдан хүлгийнхээ давхил юуг сорих дунд сунгаа өчигдөр болов. Богино, дунд, их гурван сунгаанаас хамгийн чухал нь жил бүрийн долдугаар сарын 2-нд болдог дунд сунгаа. Уяа сойлго ид жигдэрсэн байх учиртай энэ үед тухайн жилийнхээ ерөнхий өнгийг дунд сунгаанаас багцаалдаг. Тэр ч үүднээсээ дунд сунгааны үеэр хамгийн хол зайд морьдоо уралдуулна. Өчигдөр болсон сунгаануудаас хамгийн том нь Төв аймгийн Баян сумын нутаг Их булагийн сөдөт хөндийд боллоо. Энэ хавиар Монгол Улсын тод манлай уяач Б.Билэгдэмбэрэл, Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сумын уугуул, Монгол Улсын алдарт уяач Т.Галбадрах, Сүхбаатар аймгийн Дарьганга сумын уугуул, Монгол Улсын алдарт уяач Ц.Бямбадорж, Төв аймгийн Баян сумын уугуул, нийслэлийн алдарт уяач Г.Буянтогтох, Төв аймгийн Алтанбулаг сумын харьяат аймгийн алдарт уяач Б.Батхүү, Өвөрхангай аймгийн Баян-Өндөр сумын уугуул, аймгийн алдарт уяач Т.Ганзориг тэргүүтэй уяачдын гал буужээ. Баян сумын урд руу буюу 12 дугаар точек хавьд Монгол Улсын тод манлай уяач Д.Мөнхбат, Д.Онон, А.Батсүх, Б.Бат-Өлзий тэргүүтэй улсын алдар цолтонгууд зусаж байгаа. Жил бүрийн хамгийн өтгөн сунгаа Цагаан хөтөлийн дэнжид болдог байсан хэдий ч өнөө жил гантай байгаа болохоор Баян сумын сунгаанд хамгийн олон үрээ мордлоо. Хязаалан насанд зуу орчим хурдан хүлэг шандас сорьж байв. Өвс ногоо байхгүй гэмээр цагаан талд тоос их босож байгаа болохоор уралдааны замаа усалж байсан. Уяачид 150 мянган төгрөгөөр нийлэн сумынхаа Онцгой байдлын газраас гал унтраах машин авчирчээ. 
Мон Блан уулын бэлд хэдэн цаг саатаад Швейцарийн Женев хот руу хөдлөв. Ес, арван давхар байшинтай дүйцэх хэмжээний өндөр багана дээр барьсан гүүрээр дамжиж явсаар зорьсон газраа ирлээ. Женевт ирсэн анхны сэтгэгдэл “Европын хамгийн цэвэрхэн хот” гэдгээр эхлэв. Женев нуурын эрэг дэх цэцэрлэгт хүрээлэнд тухлан өдрийн хоолоо идсэн. Эндхийн хүмүүс өдрийн цайны цагаар цэцэрлэгт хүрээлэндээ сууж байгаад гэрээсээ юмуу ресторанаас авчирсан хоолоо иддэг юм байна. Албаны хослол өмссөн залуу, ажил хэрэгч даашинзтай бүсгүйчүүд саглагар модны сүүдэрт суугаад хооллох ажээ. Дараа нь гутлаа тайлж зүлгэн дээгүүр алхаж байв. Хөл нүцгэн ингэж явснаар дархлаа сайжирдаг гэх судалгааг эмнэлгүүд гаргасан тул үдийн цайны завсарлагаар цэцэрлэгт хүрээлэнд ийн алхдаг ажээ. Женев нуурын эрэг дэх цэцэрлэгт хүрээлэнгийн захад алдарт цэцгэн цаг бий. Энэхүү цагийг 1955 онд хотын төвд байгуулжээ. Зүүнээс бусад нь өнгө өнгийн цэцэг бөгөөд улирал бүр өнгө нь солигддог гэж байв. Дэлхийд гайхагддаг энэхүү цаганд улирал бүр 6500 цэцэг зарцуулдаг гэсэн. Бусад улс орнуудаас цагны болон цэцэгний мэргэжилтнүүд ирж судалж үзээд яг ийм цаг хийх гээд чаддаггүй ажээ. Япон, Сингапур зэрэг улс эндхийн цэцгэн цагтай яг ижлийг эх орондоо хийхээр бүхэл бүтэн 50 жилийн турш бүтэлгүйтэж байгаа гэсэн. Сонирхолтой нь энэхүү мандал дээр цаг тутамд зөвхөн нэг цэцэг дэлгэрдэг гэнэ лээ. Үүрийн гурван цагт эхний цэцэг дэлбээлдэг бол хамгийн сүүлд “Шөнийн дагина” нэртэй кактус дэлгэрнэ. Цэцгэн цагийн бас нэг алдартай зүйл нь энд хамгийн олон хүн зургаа авахуулжээ. Сүүлийн арван жилд 40 сая гаруй жуулчин энд зургаа авахуулсан гэх тооцоо байдаг юм байна. Цагны цаахна талд мөн л хамгийн өндөр гэдгээрээ алдартай 150 метрт оргилох Жет де эу усан оргилуур бий. Нуурын голд байх энэхүү усан оргилуурыг хотын таних тэмдэг гэж хэлдэг юм билээ. 200 км/цагийн хурдаар секундэд 500 литр ус цацах усан оргилуур 2400 вольтоор ажилладаг гэсэн. Усан оргилуурын ёроолд 500 кв-ын хүчин чадалтай хоёр насос ажиллуулдаг байна. Усан оргилуурыг 1886 онд нуурын захад байгуулсан хэдий ч хотын үзэмжинд өнгө нэмэхгүй байна гэж үзээд 1891 оноос одоогийн байгаа газарт шилжүүлжээ. 
Францад очих хүсэл ихэнх залуу бүсгүйд байдаг байх. Би тэдний нэг болохоор аялж явахдаа хурдхан шиг Парист очих юмсан гэж мөрөөдсөөр явлаа. Романтик залуучууд, ганган хүүхнүүдийг харахаар Парист ирэв. Бусад хоттой харьцуулахад ёстой нэг түм түжигнэсэн их хөлийн газар уу даа гэх сэтгэгдэл төрж байна. Хотын төвд ирээд юун түрүүнд Луврын музейг үзэхээр боллоо. Тасалбар нь 15 евро гэв. Луврын музейн барилгыг 1180-1223 оны хооронд төрийн эрх барьж байсан Филипп Август хааны зарлигаар барьжээ. Хотын нэгдүгээр дүүрэгт, Сена мөрний баруун эрэгт байх ордныг англичууд болон норманчуудын довтолгооноос хамгаалахын тулд өндөр хашаагаар хүрээлүүлэн барьсан түүхтэй. Дотроо тансаг ч гэлээ гаднаас нь харахад хэрэм, цайзтай төстэй харагдах хааны ордныг 1564 онд хатан хаан Катерин Медисис засварлажээ. Дайныг санагдуулам хүйтэн сэтгэгдэл төрүүлэх төрхийг нь эмэгтэй хүний сэтгэмжээр бүрэн өөрчлөхийн зэрэгцээ маш том цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулсан байна. Үүний дараа Европын хамгийн тансаг ордны нэгд тооцогдох болжээ. Хожим есдүгээр Луис хааны үед ордныг өргөжүүлэн хэд хэдэн танхим нэмж барьсан гэдэг. Харин музей болсон нь 1793 оны наймдугаар сарын 10. Өдгөө Луврын музей нийт 210 мянган м2 талбайтай. 60.6 мянган м2 талбайд нь өрнийн Европын буюу Грек, Иран, Египет, Ойрх Дорнодын бүс нутгуудын түүхийг өгүүлсэн 35 мянган гайхамшигт уран зураг, баримал, хөшөө, вааран эдлэл, археологийн олдворууд бий. Хүн төрөлхтөний сод бүтээлийг үзэхээр жилд 10 сая хүн Луврыг зорьдог гэх тооцоо байна.
