Канадын хил рүү ороход
хилийн шалган нэвтрүүлэх цэг дээр нэг ази
царайтай нөхөр паспорт бичиг баримт шалгаад сууж байна. Бичиг баримтаа шалгуулангаа
хамт явсан нэг маань үгэнд дурлаж “Өөрөө хаанахын хүн бэ” гэтэл “Канадын хятад”
гэж байна. Инээдтэй санагдлаа. Манай хилийн
шалган дээр хятад залуу паспорт шалгаад зогсож
байвал ой тойнд буумгүй. Ямархуу интернационал улсад ирснээ төвөггүй
мэдчихлээ. Үнэхээр цагаачдаар дүүрсэн
тэр тусмаа Азийнхан ихтэй юм. Хоёр алхаад л нүүрэндээ инээмсэглэл тодруулсан шар
толгойтнуудтай таарна. Таньдаг юм шиг инээгээд
мэндлэх нь манайд бол хачирхалтай
санагдана. Хэзээ уулзлаа гээд араас нь бодоод олохгүй юм болно. Канад инээмсэглэл
гэдэг нь энэ. Зүгээр л найрсаг сэтгэгдэл төрүүлэх энэ инээд тийм ч үнэн сэтгэлийнх
биш, хуурай хөндий санагдав. Гэхдээ уур хүрэхгүй,
харин ч хариу инээмсэглэх хэрэг гарах юм. Таны эрх чөлөө бусдын эрх чөлөөгөөр хязгаарлагддагийг
энд ёстой хамаг байдгаараа мэдэрнэ. Бусдын
эрх чөлөөг харгалзан үзэхгүй бол таны эрх чөлөө “будаа” болно гэсэн үг.
Эндхийн амьдрал сайхан
юм аа. Утаа униар алга. Хөгжил цэцэглэлт
нь нүдэн дээр ил. Өвөлжин цас будрах бүүдгэр тэнгэрийнх нь дор амар амгалан ноёлох
мэт. Тиймдээ ч эмэгтэйчүүдийн дундаж наслалт
85, эрчүүдийнх нь 75 нас болчихоод байна. Эрүүл мэнддээ анхаарна гэж тоймгүй. Мөн түргэн
хоол идсээр гамбургер шигээ биетэй болчихсон хүмүүс ч олон тааралдах юм.
Зам тээвэр их хөгжсөн
бөгөөд хальтиргаа гэж алга. Далайн давсыг
хайр найргүй замаараа цацчихдаг бололтой.
Тиймээс машинууд нь өвөлдөө мөсөн гулгуур шиг замаар давхихгүй нь сайхан.
Замаар нэг цацсан давс арьсан гутлыг бол
юу ч үгүй болгоно. Дараа жил гутлаа өмсөх гээд гаргаж ирэхэд ул нь хагарчихдаг гэнэ. Сайны хажуугаар саар гэдэг энэ юм уу даа.
Аяллаа Оттава хотоос
эхлэв. Фэйрмонд хэмээх буудлын сүлжээгээр
хот болгонд бууж явсан юм. Тэнд амьдардаг монгол айлын хүүхэд биднийг сүнстэй буудалд
буучихаж гээд шоолоод болдоггүй. Учрыг лавлатал их эртний алдартай буудал юм.
“Титаник” усан онгоцны эзэн энэ буудлыг бариулжээ. Буудлынхаа тавилгыг “Титаник” хөлөг дээр ачиж яваад эргэж
ирээгүй юм гэсэн. Засгийн газар, парламент нь энэ хотод төвлөрчээ. Хөгшчүүд голдуу
энд амьдрах аж. Хоёр давхраас хэтрэхгүй
өндөртэй хувийн байшингууд хаа сайгүй байх ч эмх замбараатай баригджээ. Нөгөө
алдарт канад дүнзэн байшингууд нь энэ. Сэвсийсэн цасанд дарагдсан байшингууд
үлгэрийн юм шиг атлаа уйтгар төрүүлэх аж.
Манайхан шиг хатуу ширүүн хүмүүс бол нэг уурандаа байшингийнхаа ханыг цоолж,
нураачихмаар нимгэн, хэврэг юм шиг.
Уг нь гэр хорооллоо эднийх шиг өртөг багатай, хурдан барьчихдаг байшингуудаар дүүргэвэл зүгээрсэн. Байгалийн хийгээр халаалтаа шийдчихсэн болохоор
даарах зовлон алга. Үүргэвчтэй аяллынхан Канадыг “Айхавтар хүйтэн газар юм” гээд
зурагтаар яриад байсныг энд амьдардаг монголчууд үгүйсгэв. Ямар ч байсан Монголдоо
даараад байсан бид энд даарсангүй. Сүрхий дулаалж үслэг хувцастай явсан биш
ичих ч шиг болсон. Байгаль хамгаалах
үзэл ихтэй тэд амьтны арьс нөмөрсөн хүнийг ад үздэг бололтой. Нэг канад залуу хажуугаар
нь өнгөрөх үед “арр, арр” гэхээр нь эргэж харахаар гэмгүй царайлаад зогсчих юм.
Эсэргүүцэж байгаа нь тэр. Тэр зэрэгтэй өнгөрсөн нь их юм. Бүр будаг цацах, өндөг
шидэх зэргээр байгаль ан, амьтныг өмөөрдөг
гэсэн. Ер нь энд амьтны арьс нөмөрсөн хүн таараагүй шүү.
Хэдийгээр нутгийн
үндсэн иргэд гэхээсээ илүүтэй цагаачид олон ч хууль дүрмээ барина гэж жигтэйхэн.
Нутгийн уугуул иргэд нь индианчууд болон инуитууд Азийн нүүдэлчдээс гаралтай бөгөөд
Сибирь, Аляскаар дамжин энд ирж суурьшжээ. Нутгийн индианууд төрхөөрөө бидэнтэй
адил юм аа. Уугуул иргэдийн хувьд мөхөх тийшээ ханджээ. Ихэнх нь архичин, ажилгүй
бөгөөд харж үзэж байгаа нь гэж халамжаар бөмбөгдсөөр мөхөл рүү нь илгээж байгаа
нь энэ юм уу даа. Манайхаар бол өвгөнтийнхөн голдуу хүмүүс уугуул иргэд нь. Манжийг
хятадууд хөлд нь сууж бөөцийлсөөр байгаад үгүй хийсэн гэдэг жишээ индианчуудад
ирсэн аж. Аливаа жижиг үндэстэн өөрийн бодолтой байхгүй бол яаж үгүй болдгийн жишээ яруу тодоор
энд байна.
Канад улс Их Британийн
хамтын нийгэмлэгт багтдаг. Их Британийн хатан хаан энэ улсын төрийн тэргүүн бөгөөд хатан хааны бие төлөөлөгч нь эдний амбан захирагч.
Амбан захирагч нь улс төрийн намаас хамааралтай биш дипломат буюу цэргийн албан
хаагч, нийгмийн зүтгэлтнүүдээс сонгон Ерөнхий сайдын санал болгосноор хатан хаан Канадын англи, франц хэлтнүүдээс
таван жилийн хугацаатайгаар ээлжлэн сонгодог байна. Парламент, Засгийн газратай
бөгөөд олон намын тогтолцоотой. Тэглээ гээд
улс төр канадчуудад падлийгүй.
Канадад цагаачилсан монгол айлын шинээр барьж буй байшин.
Дараагийн хот Торонто
Оттавагаас огт өөр юм. Энд амьдрал буцалж байна. Хүмүүс нь залуужиж, хувцаслалт
нь хүртэл өөр болоод ирлээ. Онтариа мужийн нийслэл Торонто хотын нэр нь хурал чуулганы
газар гэсэн утгатай үг ажээ. Биотехнологи, техник технологийн төв, банк санхүүгийн
хамаг л гол төвүүд энд бий. Бас алдарт Торонтогийн биржийг хэлэх ёстой. Дэлхийд хамгийн цөөн гэмт хэрэг гардаг хотоор
шалгарсан энэ хотын бахархлын нэг нь алдарт Си Эн цамхаг. Жуулчдыг олноор нь татдаг
энэ цамхаг нь олон арван телевиз, богино долгионы радио дамжуулах цэг төдийгүй
533.33 метр өндөр байгууламжийн 360 метрт байрлах ресторан нь нэг цаг 12 минутад
нэг удаа бүтэн эргэдэг байна. Энэ ресторанд суух зуураа хотыг бүхэлд нь харчихаж
болно гэсэн үг. Торонтод Ниагара хэмээх үзэсгэлэнт
хүрхрээг очиж сонирхлоо. Өвөл болсон ч хөлдөөгүй,
дуу чимээ ихтэй урсах аж. Эргийн цаана байгаа
Америкийг эндээс харж болох бөгөөд тэндхийн байшинууд нь ойрхон харагдах юм. Ниагара
хүрхрээ Канад, АНУ-ын хилийн зааг нутгаар
урсдаг бөгөөд жилд 12 сая гаруй жуулчид ирж
сонирхдог. Дэлхийд хоёрт ордог энэ хүрхрээг зорьж ирэх жуулчдын мөнгийг давхар саачих
ухаанаа канадууд олжээ. Ниагара хүрхрээ Америкаас ч харагддаг гэсэн. Харин Канадын
талаас харахад илүү сүрлэг сайхан харагддаг юм байна. Олон давхар барилга бүхий казинод нь хүний хөл тасарсангүй. Үүдээр нь лимузин
тасралтгүй цувах бөгөөд бодвол хөрөнгө чинээ ихтэй их гарын тоглогчид бололтой.
Үргэлжлэл бий.