АНУ-ын Төрийн департаментын санхүүжилттэй 2018-2020 оны Фулбрайтын хөтөлбөр зарлагдлаа. Тодруулбал, Америкийн Нэгдсэн Улсын манай улс дахь Элчин сайдын яам Фулбрайтын мастерын хөтөлбөрийн өргөдөл хүлээн аваад эхэлжээ. Хөтөлбөрийн өргөдлийг тус Элчин сайдын яамны байранд ирэх гуравдугаар сарын 27-ны 12:00 цаг хүртэл хүлээн авах юм байна. Фулбрайтын Оюутны хөтөлбөр нь магистрын зэрэг олгох бүрэн тэтгэлэгт хөтөлбөр юм. АНУ болон бусад орны ард түмэн хоорондын харилцан ойлголцлыг бэхжүүлэх зорилготой. Тус хөтөлбөр нь АНУ-ын Төрийн департаментын боловсролын солилцооны хөтөлбөрүүдийн хамгийн том хөтөлбөрт тооцогддог бөгөөд одоогоор дэлхийн 150 гаруй оронд хэрэгжиж байгаа юм байна.
АНУ-ын Засгийн газрын санхүүжилттэй энэхүү хөтөлбөр нь манай улсад 1994 оноос хэрэгжиж эхэлсэн бөгөөд тухайн үед жилд 4-5 оюутанг уг хөтөлбөрт хамруулдаг байжээ. Харин 2011 оноос манай улсын Боловсрол, шинжлэх ухааны яамтай хамтарсан хоёр дахь Фулбрайтын гадаад оюутны хөтөлбөрийг эхлүүлснээс хойш АНУ-ын ЭСЯ-наас тус хөтөлбөрийг жилд хоёр удаа зохион байгуулдаг болсон байна. Ингээд нэг жилд дунджаар 13-15 оюутан хамруулсаар иржээ. Хөтөлбөрт хамрагдах оюутнуудыг сонгон шалгаруулах ажил нэг жилийн хугацаанд үргэлжилж, шалгарсан оролцогчид өргөдөл гаргасны дараа жилийн зун нь хөтөлбөрөө эхлүүлдэг байна. АНУ дахь мастерын хөтөлбөрүүдийн дийлэнх нь 1-2 жил үргэлжилдэг, уг хөтөлбөр ч мөн ийм хугацаатай. Гэхдээ Фулбрайтын тэтгэлэгт гэр бүлийн гишүүдийг хамтад нь хамруулдаггүй ажээ.
ФУЛБРАЙТЫН ТЭТГЭЛЭГТ ЯМАР ЗАРДАЛ БАГТАХ ВЭ?
Тэтгэлэгт хөтөлбөрт суралцагчийн амьдрах байр, хоол хүнс болон бусад холбогдох зардлын тэтгэмж, сургалтын төлбөрийг бүтнээр нь, хөтөлбөрийн удиртгал уулзалтанд оролцох буудал, хоол, эрүүл мэнд, сургалтын зэрэг бүх зардлыг даадаг байна. Мөн суралцагчид өөрсдийн хөтөлбөрийн хугацаанд гэнэтийн ослын болон эрүүл мэндийн даатгалаар бүрэн хангагддаг ажээ. Түүнчлэн визний төлбөрөөс чөлөөлөгдөнө. Үүнээс гадна аяллын тэтгэмж олгодог бөгөөд суралцагчдад ачаа болон аялалтай холбогдолтой бага хэмжээний бусад тэтгэмжийг олгодог ажээ. Мөн хөтөлбөрийн эхний сард нэг удаагийн ном, лаптоп зэргийг худалдан авах тэтгэмжтэй байдаг аж. Фулбрайтын хөтөлбөр нь нийгмийн ухаан, хүмүүнлэг, инженер, эдийн засаг, бизнесийн судалгаа, төрийн болон төрийн албаны судалгаа зэрэг бүх чиглэлээр зарлагддаг ч эрүүл мэндийн салбарт зөвхөн нийгмийн эрүүл мэндийн судалгаа чиглэлээр зарлагддаг байна.
ХӨТӨЛБӨРТ ХАМРАГДАГЧДАД ТАВИГДАХ ҮНДСЭН ШАЛГУУР
Хөтөлбөрт хамрагдах оролцогч Монгол Улсын иргэн бөгөөд Монголд оршин суудаг байх. Мөн хамгийн багадаа 1.5 жилийн ажлын туршлагатай, дээд боловсролтой буюу бакалаврын зэрэгтэй. Англи хэлний TOEFL эсвэл IELTS-ийн хүчин төгөлдөр оноотой байх шаардлагатай аж. Суралцах чиглэлээсээ хамааран IBT 80, PBT/IPT 550, IELTS 6.5 юм уу IBT 90, PBT/IPT 575, IELTS 7.00 зэрэг оноотой байх ёстой юм байна. АНУ-д өмнө нь ямар нэг байдлаар зорчиж байгаагүй буюу цөөн удаа зорчсон бол уг тэтгэлэгт хөтөлбөрт хамрагдахад давуу тал болно. Тухайлбал, АНУ-ын ногоон карт эзэмшигч монголчууд уг хөтөлбөрт өргөдөл гаргах эрхгүй юм байна.
ФУЛБРАЙТЫН ХӨТӨЛБӨРТ ХЭРХЭН ӨРГӨДӨЛ ГАРГАХ ВЭ?
Нэгдүгээрт, Фулбрайтын өргөдлийн маягт бөглөнө. Ингэхдээ өргөдлийн маягтыг хөтөлбөрийн зарлалд хавсаргах ба зарлал ЭСЯ-ны вэб сайт дээр тавигдсан байгаа юм байна. Хоёрдугаарт, тодорхойлох захидал бүрдүүлэх. Тухайлбал, таны академийн болон мэргэжлийн ур чадварыг гэрчилж чадах хоёр хүнээр тодорхойлолт бичүүлээд захидалд хавсаргана. Тодорхойлох захидлыг зөвхөн англи хэл дээр хүлээн авах ба монгол хэлнээс нотариатаар хөрвүүлсэн баталгаат хуулбарыг нь давхар хавсаргаж болно. Гуравдугаарт, яагаад АНУ-д суралцах хүсэлтэй байгаа, хөтөлбөр дууссаны дараа юу хийхийг хүсэж байгаа талаараа товч буюу хоёр хуудсаас ихгүй эссэг англи хэлээр бичээд материалд хавсаргана. Дөрөвдүгээрт, их дээд сургууль төгссөн дипломын баталгаат хуулбарыг англи хэл дээрх баталгаат орчуулгын хамт хавсаргана. Хөтөлбөрт хамрагдах өргөдлийн материалыг буцаан олгохгүй бөгөөд өргөдлийг Элчин сайдын яам руу зарласан хугацааны дотор илгээх шаардлагатай.
ӨРГӨДЛИЙГ БӨГЛӨХДӨӨ ЮУГ АНХААРАХ ШААРДЛАГАТАЙ ВЭ?
Өргөдлийг англи хэл дээр, электрон хэлбэрээр бүрэн зөв бөглөнө. Мөн өргөдлийн маягт дээрх бүх асуултад хариулах хэрэгтэй. Бүрэн гүйцэд бөглөөгүй өргөдлүүдийг техникийн хувьд шалгуур хангаагүй гэж үздэг аж. Хэрвээ өөрт холбогдолгүй асуулт гарвал N/A гэж бичнэ. Өргөдлийг компьютер дээр бөглөсөн байх. Гараар бичсэн өргөдлийг тэнцээгүйд тооцдог байна. Эссэ нь тухайн өргөдөл гаргагчийн өөрийн санааг тусгасан байх ёстой. Өөр зорилгоор, хаа нэгтээ хэрэглэсэн өргөдөл байж болохгүй. Бусдын ажил, санаанаас тэмдэглэсэн бол заавал дурдах шаардлагатай. Өргөдлийн эссэний хэсгүүдийн үг болон тэмдэгтийн тоог анхаарч, заасан тэмдэгтэд багтааж бичнэ.
ХӨТӨЛБӨРИЙН СОНГОН ШАЛГАРУУЛАЛТЫГ ХЭРХЭН ЯВУУЛДАГ ВЭ?
АНУ-ын Засгийн газрын бүхий л тэтгэлэгт хөтөлбөр нь сонгон шалгаруулалт дээр суурилсан байдаг. Хөгжлийн бэрхшээлтэй болон эмзэг бүлгийн нэр дэвшигчдийн онцгой нөхцөлийг тооцон үзэх ч эцсийн шийдвэрийг өргөдлийн чанар болон ярилцлагын үеэр үзүүлж буй нэр дэвшигчийн ерөнхий чадамж дээр тулгуурлан хийнэ. Хөтөлбөрт хамрагдах өргөдөл гаргасан хүмүүсээс соёлын элч байх, нийгэмдээ буцаад сайн сайхныг хийж, хэрэгжүүлэх хүсэл эрмэлзэл, чадамжтай иргэнийг сонгодог байна. Ингэхдээ эхлээд техникийн шалгалт авна. Техникийн шалгалт гэдэг нь өргөдлийг бүрэн гүйцэд бөглөсөн эсэх, хавсралт материалууд бүрэн байгаа эсэх, өргөдөл гаргагч нь тавигдсан үндсэн шалгуурыг хэр хангасан зэргийг хянадаг байна. Ингээд техникийн шалгуурыг давсан өргөдлүүдийг өргөдөл хяналтын хороонд илгээнэ. Өргөдлийг дор хаяж гурван хүн уншиж шалгана. Ингээд анхан шатны шалгаруулалтаар өргөдөлтэй танилцаж, ярилцлагад дуудах өргөдөл гаргагчдыг сонгоно. Анхан шатны шалгаруулалтад тэнцсэн хүмүүсийг ярилцлагад биеэр ирж оролцохыг урина. Ярилцлагыг ЭСЯ-ны, АНУ-д Засгийн газрын тэтгэлгээр суралцаж ирсэн төгсөгчдийн төлөөллүүд авна. Ингээд ярилцлагыг удирдан явуулсан хүмүүс дэлхийн хэмжээнд өрсөлдүүлэх хөтөлбөрт оролцогчийг сонгон шалгаруулна. Харин эцсийн шалгаруулалтад FSB-ээс зөвшөөрөгдсөн оролцогчдод хөтөлбөрт хамрагдах эрх олгох юм байна.
АНУ-ЫН ЗАСГИЙН ГАЗРЫН САНҮҮЖИЛТТЭЙ ФУЛБРАЙТ ХӨТӨЛБӨРИЙН СОНГОН ШАЛГАРУУЛАХ ДАРААЛАЛ
2-4 дүгээр сард хөтөлбөрийг зарлаж, өргөдөл хүлээн авах бөгөөд дөрөвдүгээр сард техникийн шалгуурыг хийж, өргөдлийг шалгана. Харин тавдугаар сард Фулбрайтын анхан шатны шалгаруулалт буюу ярилцлага хийнэ. 7-10 дугаар сарын хооронд шалгарсан оролцогчид АНУ-ын их дээд сургуулиудад элсэлтийн өргөдлөө илгээх бэлтгэл хийж, IBT, GRE/GMAT зэрэг шалгалтуудыг өгдөг. Ингээд 10-12 дугаар сард АНУ-ын их, дээд сургуулиудад элсэлтийн өргөдлийг илгээнэ. Харин 1-4 дүгээр сард элсэлтийн өргөдлийн хариу хүлээнэ. 5-6 дугаар сард элсэлтийн өргөдлийн хариуг зарлаж, Элчин сайдын яамнаас хөтөлбөрийн өмнөх уулзалт зохион байгуулна. Ингээд 7-8 дугаар сард хөтөлбөр эхэлж, тэнцсэн оролцогчид АНУ-ыг зорино.