Элдэв ургамалын содон үнэр ханхалсан өрөөнд ороход Улаанбаатарын хөл ихтэй амьдралаас зайдуу ирсэн мэт сэтгэгдэл төрсөн шүү. Өрөөний нэг ханыг амьд агаар цэвэршүүлэгч болох ургамал, ногоон навчаар бүржээ. Гэрлийн чийдэнд тарагны шил углаад, обжур болгосон нь хямдаас гадна содон үзэгдэнэ. Уулнаас хугарсан мөчир авчраад, сараалжин тортой таазны хэсэгтээ “хаясан” нь ойн уур амьсгалыг авчрах мэт. Тэр ч байтугай хатсан цэцгийн баглааг хаяхын оронд чимэглэл болгож уруу нь харуулан дүүжилжээ. Энд бас хар өнгийн үстэй, модон иштэй шүдний сойз, жорлон угаагч “зараа” нь хүртэл био бүтээгдэхүүн болохыг олж харах вий. “Био амьдрал” дэлгүүрийг үүсгэн байгуулагчдын нэг А.Очгэрэл бүсгүйтэй био амьдралын философиос нь хуваалцлаа. Түүнийг нөхөд нь Ожинка гэж дуудах юм билээ.
-Ожинка өөрийгөө танилцуулаач. Улаанбаатарт био философийг авчрах санаа яаж төрсөн бэ?
-Би сэтгэл зүйч мэргэжилтэй. Гэхдээ мэргэжлээрээажилладаггүй. 19 жил Чехэд амьдарч байгааднэг сарын сүүлээр Монголдоо ирсэн.Ирсэн гол зорилго маань хүний нутагт сурсан мэдсэн, сайхан санагдсан бүхнийг Монголдоо нутагшуулах.XXI зууны хандлага био, органик, эко, хүний эрүүл мэндэд халгүй, байгальд ээлтэй байх шүү дээ. Бизнес,хувь хүний хөгжил, нийгмийн бодлого дээр ч энэ хандлага бий. Бид монголчууд хөгжлийн хувьд хоцорч байгаа гээд хойш суугаад, урсгал дагадаг. Тэр нь надад онцгүй санагдаад, эх орондоо ирж, нэг алхмын өмнө ч болов асуудлыг шийдье гээд зориглосон юм. Эрсдэл өндөр байсан. Яагаад гэхээр манайхан иймэрхүү амьдралын хэв маягт хараахан дасаагүй. Олонхи нь өнөө, маргаашийн талхандаа санаа тавьж байгаа. Тэдний хувьд био, органик хүнс сонин биш. Гэхдээ биэнэ бизнесийг зөвхөн баян хүмүүст зориулахыг хүсээгүй.Дундажамьдралтай хүмүүст хүрэхийг хичээж байна.Хэрэглээ нь цөөхөн бөгөөд чанартай бол харинч хэмнэлттэй тусна. Хэрэглэсэн бүтээгдэхүүн нь байгальд ээлтэй, агаар хөрс бохирдуулахгүй байх учиртай. Эдийн засаг байгалийн хүчин зүйлсээс хамаарч байдаг. Усхомсдож, байгалийн баялагийн нөөц шавхагдан,хөрс бохирдоод, үр тариа ургуулах газар хомсдоод эхэлбэлюмны үнэ нэмэгдээд эхэлдэг.Гэтэл бид эдийн засгийн өсөлтийг байгальтайгаа холбож ойлгодоггүй.Банкны хэдэн статистикаар төсөөлдөг. Бид “Үр минь үлдэх хорвоо” гэж ярьдаг мөртлөө байгальдаа ямар хор учруулж байгаагаа төдийлөн анзаардаггүй. Тийм учраас байгалиа түшиглэсэн концепциор бизнесээ эхэлсэн. Монголд эрүүл амьдрал гэдэг ойлголт буруу хөгжөөд байх шиг санагддаг. Дэндүү эго буюу би гэсэн сэтгэлээр байгальд ээлгүй хэрэглээг өөгшүүлж байна.
-Ингэхэд био бүсгүйчүүд өөрсдөө ахуйн хэрэглээний зүйлсээ урладаг гэсэн үү?
-Эмэгтэй хүн өдөр тутмын ахуйн хэрэглээний зүйлсээ өөрсдөө хийх нь үр дүнтэй гэж үздэг. Зар сурталчилгааны боол болохгүй байя. Хүнийгар нүдэнд харагдах тархи гэж ярьдаг. Гараараа юм хийх тусам сэтгэн бодох чадвар сайжирдаг. Юмыг өөр өнцгөөс харж эхэлдэг. Өөрөө хийдэгхүнбүтээлч болно. Манай эдийн засаг дотроосоо, цөмөөсөө хөгжнө. Бид манайсургалтын өрөөнд сууж байна. Түүхий эдашиглаад өөрсдөө юмаа хийнэ. Эмэгтэйчүүд болсон хойно өдөр тутам юу хамгийн их хэрэглэдэг билээ. Нүүрний будаг, тосоо ч өөрсдөө хийгээд сурчихъя гэсэн юм.Манайд бас цайны өрөө бий. Цай уухсоёлыг Монголд түгээе. Бидний уламжлалт цай сүүтэй цай. Өглөө нь халуун савтай цай хийгээд, түүнийгээ өдөржингөө уудаг. Энэ уламжлал маань ч алдагдаад байгаа. Хүмүүс ихэвчлэн гадуур ус, ундаа ууцгааж, халуун бүлээн юмнаас холдчихсон. Халуун бүлээнээс холдохоор халуун дулаан яриа өрнөхгүй.Манай цайны өрөөнд хүүхнүүд хоёр гурваараа ирээд, халуун цай уунгаа амьдралын сайхан муухайгаа ярилцаж тухтай суудаг. Цайгаар дамжуулаад хэрэглээний шинэ соёл бий болгож байгаа.
-Ногоон цай юу, ямар цай уудаг вэ?
-Төрөл бүрийн цай бий. Ногоон цай, жимстэй цай, ургамалын цай. Ер нь 250-иад төрлийн цай бий.
-Био цайны түүхий эдээ хаанаас авдаг вэ, зарим хүмүүс нохойн хошуу түүгээд, цай чанаж уудаг.Иймэрхүү цайг хэлж байна уу өөр төрлийн цайны тухай ярьж байна уу?
-Био гэдэг тодотгол хүнсэн дээр хэрэглэгддэг. Харинэко машин гэх мэтчилэн тодотгодог. Органик гэдэг нь Америкт хэрэглэгддэг. Европчууд био гэж ярьдаг. Био, органик гэж бид хослуулж хэрэглэдэг юм. Био цай гэхээр ямар нэг химийн нэмэлт бодисууд ороогүй, ягбайгалийнхаа жамаар ургуулсан хамгийн гол нь эзэнтэй бүтээгдэхүүн. Хэн хаана яаж тарьж, ургуулсан мэдээлэл нь бүгд тодорхой байдаг. Жишээ нь “Сэтгэлийн толь” гэж цай бий.Био цайны бүх илэрхийллийг би танд хэлье. Энэ цай гялгар уут гэж харагддаг ч эрдэнэ шишийн цардуулаас гаргаж авсан тусгай материалтай ууттай. Байгальд долоо хоноод задарна. Энэ бор цаас нь ямар нэгэн цайруулах материал агуулаагүй. Мөн л байгальдхоргүй задарна. Энэ цайг хийсэн хүний нэр шошгон дээрээ байна.
ЦайгЧехээс оруулж ирсэн юм. Био гэдгийг илэрхийлсэн Европын холбооны тэмдэгтэй. Хайрцаг сав нь байгальд хоргүй, шингэдэг. Цайболгон өөрийн регистрийн дугаартай. Ямар нэгасуудал гарвал энэ дугаараар нь хөөж олно. Цайнд агуулагдаж буй бүх ургамалууд нь химийн бодис агуулаагүй.
-Буух эзэн буцах хаягтай юм аа. Монголд эзэнтэй цай бий юу?
-Манайхан гэртээ хийсэн юм аа органик, био гэж нэрлээд байгаа. Гэвч ямар хөрсөнд, хэн, яаж тарьсан ньтодорхойгүй. Түүхий эдийг нь нэг газраас аваад гэртээ савлачихдаг. Ихэнхи хүмүүс органик гэхээр гэртээ гараараа хийсэн зүйл гэж ойлгодог. Гэвч органик гэхээр ямар бордоо хэрэглэсэн нь ч чухал. Миний гол зорилго дэлхийн стандартыг Монголдоо оруулж ирээд, яг энэ жишгээ бариад, монголчуудтайгаа хамтарч ажиллавал дэлхийд гарахад хялбар болно гэж найддаг. Манайд импортийн жишиг бараанууд байна. Энэ цайны бас нэг онцлог гараар тариад, хураагаад, бүгдийг гар аргаар савласан. Ямар нэг байдлаар төмөртэй контактлаагүй. Гараар савладаг хүмүүс нь ганц бие ээжүүд байдаг. Ганц цай бус бүхэл бүтэн процесс юм шүү дээ.
-Танай фэйсбүүк хаягаар орж үзсэн. Монгол эмэгтэйчүүдийн урласан бүтээгдэхүүнийг борлуулахад туслах санаатай юм байна гэж ойлгосон?
– Монголд ирээд цайны уут захиалгаар хийлгэсэн. Монгол ээж нар буюу хоригдож байгаабүсгүйчүүд урласан юм. Пакеттай цайгаа эндээхийж болно. Халуун ус энд тэндээс аваад цайгаа уучихна. Кредит карт агуулж болно. Гол онцлог нь байгалийн материалтай, монгол хүүхнүүд оёсон. Монголд хийсэн саван байна. Байгальд шингэдэгбор цаастай, орцыг нь бичсэн, чацарганатай саван. Нягтрал сайтай учраас удаан хэрэглэгдэнэ. Нүүрстэй саванг бас нэг монгол ээж хийж байгаа. Нүүр цэвэрлэгч саван л даа. Бас нэгмонгол ээжийн хийсэн лаа байна. Лааны сав нь шил байх учиртай. Шил биш бол дахин хэрэглэгдэхгүй хаягдал болно. Шар буурцагны тос болон тансаг үнэрт эфирийн тос ашиглан гар аргаар хийсэн лаа юм. Гэтэл жирийнлаанд парафин гэдэг газрын тосноос гаргаж авсан хаягдал бодисордог шүү дээ.
Монгол гоёлууд байна. Чулуу бүр өөрийн онцлогтой, бүтээгдэхүүн болгон өөрийн кодтой. Энд бас эмчилгээний дэр байна. Бид энэ ээж нарт юугаараа тус болж байна гэхээр “Дэлхийн жишиг ийм байна. Ийм стандартаар хийгээд ирвэл хамтарч ажиллая” гэдэг. Чехийн био дэлгүүрт ороход ихэнхи нь өрхийн үйлдвэрлэл эрхэлдэг чех хүмүүсээ дэмжсэн худалдааны философитойбайдаг.Тэр нь надад их таалагдсан. Аливаа юм ганцаараа бус цогцоороо байж хөгжих юм байна.
Био худалдаа гэдэг хэн нэгнийг дэмжиж, нэгэнд нь нөгөөг нь танилцуулжбайждэлгэрдэг. Тийм учраас та манай дэлгүүрийн сурталчилгаагэнд тэнд харахгүй.Бидний философийг ойлгосон, бүтээгдэхүүний чанарыг мэдэрсэн хүмүүс л бидэнд ханддаг. Тэр нь бидэнд урам зориг өгдөг.Бид зөв юм хийгээд байна гэсэн үг.
-Био бүтээгдэхүүн гэхээр харьцангуй үнэтэй байдаг?
-Био бүтээгдэхүүн аль ч улсад харьцангуй үнэтэй. Ийм байж хөрсөө хамгаална, хүн цалинжуулна. Тонн тонноор нь үйлдвэрлэдэг масст зориулсан бүтээгдэхүүн биш. Амьдрал өөрөө сонголт. Арван ширхэг жирийн бүтээгдэхүүн авах уу,нэг ширхэг чанартай бүтээгдэхүүн авах уу гэдэг хувь хүний сонголт юм.
Бидсонголтыг бий болгох гэж хичээдэг. Гоо сайхны бүтээгдэхүүнээс харшдаг ч нүүрээ будмаар байгаа эмэгтэй байвалманайд ирээд био косметик авч болно. Хүмүүсийн хэрэгцээнд тулгуурлаад сонголт бий болгож байгаа юм. Түүнээс биш заавал био бүтээгдэхүүн сонгох ёстой гэхгүй ээ.
-Энэ өрөөнд шил савтай зүйлс их байна аа?
-Био амьдралын нэг гоё зүйл нь байгалийн материалаа түшиглэдэг. Энд ургамалын тос, цэцгийн нэрмэл уснууд байна. Эфирийн тоснууд байна. Энэ бүгдийн технологийг нь мэдээд, жорыг нь тохируулж чадвалта нүүрний тос бүх зүйлсээ өөрөө хийж чадна.
-Гоо сайхны бүтээгдэхүүнээ өөрөө хийнэ гэхээр химийн тусгай мэдлэг шаардлагатай юу?
-Үгүй л дээ. Эрт үеэс хүүхнүүд гоо сайхны зүйлсээ өөрсдөө хийж ирсэн. Тэд бүгд химийн мэдлэгтэй байгаагүй.Амьдралын туршлага, хүсэл зорилго нөлөөлнө.Хоол хийхтэй адил. Хоол хийж сурахдаа инстинктээрээ хийдэг шүү дээ.
-Та бас хэрэглэдэг зүйлсээөөрөө хийдэг үү?
-Гоо сайхны бүтээгдэхүүнүүдээ, нүүрний тосоо, гэр ахуйн зүйлс угаалгын нунтаг, савангаа өөрөө хийдэг.
-Тэр воок, савангаа юугаар хийж байна?
-Ургамалын тоснууд байна. Саван хийхэд хэрэгтэй түүхий эд нь байна. Суурь нь тоснууд. Хийсэн савангаа үрээд, нунтаглаж, содтой холиод угаалгын нунтаг хийчихнэ. Дэлгүүрээс авч байгаа угаалгын нунтагийн 80 хувь нь сод байдаг.Үлдсэн 20хувь нь янз бүрийн үнэр, өнгө зүс оруулагч. Цэвэрлэгээний гол бодис сод. Содыг дангаар нь аваад савантай холиод, хоёр гурван дусал эфирийн тос дусаахад угаалгын нунтаг болно.
-Орчин үеийн хүмүүс завгүй болсон. Дэлгүүрээс худалдаж авахад болох зүйлийг өөрөө хийх гэж зүдрэх шаардлагагүй гэж хүүхнүүд хэлэх байх даа?
-Цаг хэмнэж байна гээд дэлгүүрээс бэлэн юм авчихдаг. Тэр мөнгийг олохын тулд хэдэн цаг ажил хийнэ. Тэгэхээр дүндээ дүн болчихдог. Бид дэлгүүр хэсэхэд цаг зарцуулахын орондгэртээ хийчихвэл цагаа, мөнгөө ч хэмнэнэ. Эргэлзээтэй сонсогдож мэдэх ч энэ амьдралын хэв маягт ороход үр дүнг нь мэдрэнэ. Дэлхий нийтээрээ ногоон урсгал руу тэмүүлж байгаа.
Өөрсдөө гар дорх материалаа ашиглаж юмаа хийе. Аль болохмассын, маркетингийн өдөр болгонбидэнд дарамт өгдөг зүйлсээс хол байя.Зурагтаа асаагаад л бидзар сурталчилгаа үздэг.Төдий л хайхардаггүймэт мөртлөө тархинд мэдээлэл өгөөд байдаг. Дэлгүүрт ороход зурагтаар үзсэн зүйлс маань танил харагдаж, итгэл үнэмшилтэй санагдаад өөрийн эрхгүй худалдаж авдаг.Бидний сэтгэл зүй дээр тоглолт хийж мөнгө босгож авдаг. Түүнээс жаахан хөндий баймаар байна. Яахав авдаг хүмүүс нь авч л байг. Гэхдээ бас өөр амьдралын хэв маяг бас бий шүү гэдгийг үзүүлэхийг хичээж байна.
-Ямар төрлийн сургалт хийдэг вэ?
-Салбартаа нэртэй, хийсэн зүйлтэй хүмүүсийг урьж сонсдог. Ээж нарт хандсан, хүүхдүүдээ уламжлалтаргаар хүмүүжүүлэх, эмгүйгээр хүүхдээ эмчлэх тухай сургалт хийхээр төлөвлөж байна. Дараа нь уран бичлэгийн тухай сонсоно. Хамгийн хямд зардлаар яаж дэлхийг тойрох тухай ч ярилцах юм.
Бид эмэгтэйчүүдийн хувь хүний хөгжилд маш их анхаарч сэдвүүдээ сонгодог.Өнөө цагийн эмэгтэйямар байх ёстой вэ. Бид эмэгтэй хүн гэхээр ажилдаа сайн, гэрээ ч сайн цэвэрлэдэг, хүүхдээ арчилдаг байх ёстой гэдэг. Тэр бүх шалгуурыг хангасан эмэгтэй насны эцэст аз жаргалгүй байх нь бий. Хүүхдүүд нь том болоод явчихвал ганцаардана. Эмэгтэй хүний аз жаргал бие даах чадвар дээр тогтдог. Эмэгтэй хүн бусдаас бага хамаарах тусмаа өөртөө итгэлтэй, дотор нь байдаг охинлог чанар нь дэлгэрдэг юм байна л даа. Охинлог чанар гэдэг нь багаасаа элс чулуун дээр тоглохдоо гараараа урладаг, бүтээдэг. Харинтом болох тусмаа энэ чанар нь алга болчихдог. Манай хүрээнд ороод ирэхээр ямар мэргэжилтэй, хэн байхаас үл хамаараад бүгд гараараа юмаа хийдэг. Энэ агшин аз жаргалыг мэдрүүлдэг юм байна. Бид охидоо багаас нь гүнж хэв маягаар өсгөчихдөг.Эрэгтэй хүнээс бэлэг авах ёстой, болзоонд явах ёстой гээд аз жаргалыг хайр сэтгэлтэй холбодог.Аз жаргалын даавар гараар бүтээх үед ялгардаг юм байна. Тийм учраас монгол хүүхнүүд үйл мэтгэхдээ жаргалтай байж.
ГЭРЭЛ ЗУРГИЙГ Г.БАЗАРРАГЧАА