Инженер Б.Цэвэгмидтэй ярилцлаа.
-Өнгөрсөн долоо хоногийн баасан гаригт нийслэлд үндсэндээ тэг зогсолт боллоо. Үүнд нөлөөлж байгаа нэг шалтгаан нь замын хөдөлдөөнд оролцогчдын сахилга бат болж байх шиг. Нэгдүгээр эгнээнд тээврийн хэрэгслээ байршуулах, эгнээ байр дураараа солих, үргэлжилсэн цагаан шугам давж эргэх зэрэг бүдүүлэг үйлдлүүд өнөөдөр хэвийн үзэгдэл болж. Дүрэм зөрчсөн асуудалд хүлээлгэх хариуцлага сул байна уу. Энэ талаар таны байр суурийг сонсъё.
-Энэ бол түгжрэлд нөлөөлж байгаа нэг шалтгаан мөн. Гэхдээ жолооч дүрэм зөрчөөд л таг түгжрээд зогсчихсон асуудал биш. Ингэж бодож байгаа бол том эндүүрэл. Жолооч нарын дүрэм зөрчиж дураараа явж байгаа байдал бол Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийг биелүүлэхгүй байгааг л харуулж байгаа хэрэг. Ж.Сүхбаатар сайд “Замын хөдөлгөөний танхайрлыг зогсооно” гэж хэлж байна лээ. Үүнийг би хоёр гараа өргөөд дэмжиж байгаа.
-Замын хөдөлгөөнд оролцож байгаа жолооч дураараа дүрэм зөрчиж танхайрч байгаа үйлдлийг та яаж харж байна вэ. Танхайрсан жолоочийн толгойг илээд байна уу?
-Тээврийн цагдаагийн байгууллага ажлаа хийж чадахгүй байна. Тээврийн цагдаагийн газраас торгууль оногдуулж байгаа статистикийг нэг хараарай. 85 хувь нь бүс зүүгээгүй гэх шалтгаанаар торгосон. Өнөөдөр цагдаагийн нүдэн дээр л үргэлжилсэн цагаан шугам даваад эргэхэд дохиод гаргадаг болсон. Товчхондоо тээврийн цагдаагийн байгууллагын мэргэжлийн баримжаа бүрэн алдагдсан гэсэн үг.
-Энэ талаараа тодруулахгүй юу?
-Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдал хангадаг замын цагдаагийн байгууллагыг вагоны зодоон зохицуулдаг албаны дагавар болгож өөр бүтэц гаргасан. Замын цагдаагийн байгууллага мэргэжлийн чиг баримжаагаа бүрэн алдсанаас жолооч сахилга хариуцлагагүй болж байгаа юм. Өнөөдөр цагдаа нар гудамжинд зогсоод салхины шил рүү хэн бүс зүүгээгүй байна, хэн дугаарын хязгаарлалт зөрчив гэж хардаг болсон. Үндсэндээ энэ хоёр дээр л торгууль тавьж байгаа юм. Улаан гэрлээр гарах, зүүн гар талын эгнээнээс баруун гар тийш эргэх, баруун гар талын эгнээнээс зүүн гар тийш эргэх, явган хүний гарцанд тээврийн хэрэгслээ байршуулах зэргийг тоохоо больсон. Зам тэврийн ослын шалтгаан болж хөдөлгөөний дэг журмыг алдагдуулж байгаа зөрчлүүдэд огт анхаарал тавихаа больчихоод байгааг бүгд мэдэж байгаа. Бүс зүүсэнгүй, дугаарын хязгаарлалт зөрчсөн гээд л торгууль тавиад байдаг. Үүнийг нь анзаарахад Тээврийн цагдаагийн алба ажлаа хийгээд ч байгаа юм шиг. Ийм дүр төрх харуулаад байна. Энэ нь Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг ханагахад, дэг журам тогтооход нөлөөлөхгүй байна. Товчхондоо ТЦА тооны араас л хөөцөлддөг болсон.
-Дэг журам яаж тогтоох вэ. Танхай жолооч нарын үйлдлийг яаж хязгаарлах вэ?
-Замын хөдөлгөөний дэг журмыг сахиулах үүргийг хуулиар хүлээсэн байгууллага нь Тээврийн цагдаагийн алба. Энэ байгууллага ажлаа хийж чадахгүй байна. Дугаарын хязгаарлалт гэж бүдүүлэг, хууль бус үйлдлийн манаач нь цагдаа нар болсон. Дээрээс дугаарын хязгаарлалт сайн хянаарай, хөдөлгөөнд бага машин оролцуулаарай гэсэн даалгавар аваад л ажилдаа гардаг болсон. Энэ байгууллага хууль сахиулах байгууллага уу, эсвэл хотын захиргааны захирамж биелүүлэх байгууллага уу гэдэг нь сүүлдээ мэдэгдэхээ больсон. Уул нь дүрэм зөрчөөд, торгуулиа төлөхгүй тээврийн хэрэгслийг улсын бүртгэлтэй ярьж дугаарыг нь хураагаад авчихад л болно.
-Манайд Замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчихөд 20000 төгрөгийн торгууль бичээд л явуулдаг. Энэ торгууль олон улсын дундажтай харьцуулахад ямар байдаг вэ. Жишээ нь, БНСУ-д замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчихөд манайх шиг 20.000 төгрөгөөр торгоод явуулах уу?
-Торгуулийн санкцыг олон улстай харьцуулахад бага. Гэхдээ хүн амын дундаж цалинтай харьцуулахад дүйх байх. Гагцхүү шударгаар оногдуулсан торгуулиа улсын санд төвлөрүүлдэг байх ёстой. Үүнийг нэг нийгмийн харилцааг зохицуулах асуудлыг нөгөө нийгмийн харилцаатай уялдуулж хаяад юу ч биш болгодог.Торгууль төлөхгүй бол төрийн үйлчилгээ үзүүлэхгүй ч гэдэг юм уу. Ингээд л жолооч нар дураараа дургидаг болсон. Энд нэг зүйлийг онцлоход, архи ууж замын хөдөлгөөнд оролцсон, дур зоргоороо дүрэм зөрчсөн торгуулиудыг хоёр удаагийн Өршөөлийн хуульд хамруулсан. Өнөөдөр хүмүүс 2025 оны Өршөөлийн хуулийг хүлээгээд торгуулиа төлөхгүй явж байна. Торгуулиад ч тоохоо больж. Замын хөдөлгөөнд оролцогчдод оногдуулж байгаа арга хэмжээ нь дахиж замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчихгүй байх ухамсар суулгахгүй байна л даа. Хэдэн зуун торгуультай жолооч нар зүгээр л явж байгаа. Одоо торгуультай тээврийн хэрэгслийг хөдөлгөөнд оролцуулахгүй бол түгжрэл буурна гэж яриад явж байна лээ. Тэд торгуулиа төлөхөд буцаад л түгжирнэ биз дээ. Торгуулиа төлөөгүй бол төрийн үйлчилгээ үзүүлэхгүй, гадаад паспорт олгохгүй гэх зэрэг саналууд ч явж байна лээ. Энэ бүтэхгүй.
-Торгууль татан төвлөрүүлэх, жолооч нарыг замын хөдөлгөөнд хариуцлагатай оролцуулах гарц гаргалгааг та хэрхэн харж байна вэ?
-Замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчөөд торгууль хүлээсэн бол энэ харилцаандаа л торгууль шийтгэлээ хүлээдэг байх ёстой. Энд эрх зүйн зохицуулалт үгүйлэгдэж байгаа юм. Дүрэм зөрчөөд торгуулиа төлөхгүй яваад байгаа бол дээр дурдсанчлан улсын дугаарыг нь хурааж болно. Энэ харилцаандаа л зохицуулах хэрэгтэй. Хаа хамаагүй төрийн үйлчилгээ үзүүлэхгүй гэж хальж болохгүй. Замын хөдөлгөөн гэдэг нийгмийн харилцаанд тогтоосон дүрмийг биелүүлэхгүй бол жолоочийн үнэмлэхээ татаад авах эрх нь Тээврийн цагдаад байх ёстой. Энэ мэтээр л хялбар зохицуулах ажилд RFID гэх мэт өндөр үнэтэй технологи нэвтрүүлж дугаар хязгаарлах хэрэггүй. Энэ технологи ашиглаж түгжрэл бууруулна гэдэг үлгэр. Хэзээ ч бүтэхгүй. Сүүлд нь онцлоход, жолоочоос гадна танхайрч байгаа нь төрийн алба өөрөө. Замын тэмдэг тэмдэглэгээг хийж чадахгүй байна гэдэг төрийн алба танхайрч байгаа хэлбэр мөн. Энэ нь жолоочийг дүрэм зөрчих байдалд хүргэж, үүнийхээ төлөө жолоочид торгууль оногдуулаад байж болох уу.