“Сүнзийн дайтахуйн ухаан” зохиол эдүгээгээс 2500 орчим жилийн өмнө зохиогдсон судар аж. Эртний Хятадын Хавар Намар улсын үе хэмээгч нь НОТ-ын өмнөх 770-476 оны үед олон ханлиг улсууд хүчтэй нь хүчгүйгээ ээлжлэн мөхөөсөн он жилүүдийн үед бичигдсэн зохиол. Энэ номыг тэр үеийн аугаа их цэргийн зүтгэлтэн, их сэтгэгч Сүн Ү туурвижээ. Жинхэнэ нэрийг нь Сүн Чин гэх агаад хожмын хүмүүс Сүнз хэмээн хүндлэн дууудсанаар дэлхий дахинаа Сүнз хэмээх нэрээр алдаршсан байна. Яг тэр Хавар Намарын улсын үед Хятадын их сэтгэгч Күнз мөн төрсөн байдаг. Энэ хоёр их хүмүүн нэг цаг үед төрж, туурвиж сэтгэж байсан сод ухаантнууд ажээ. Сүнз хориодхон насандаа цэцэг ногоо тарин олны хөлөөс дайжин суухдаа цэрэг дайны судар ном уншин судалж хожмын алдарт бүтээлээ туурвин аятай цагийг хүлээн суужээ. Түүнийг нэгэн цэргийн зүтгэлтэн эрдэм чадлыг таньж хаандаа өргөн мэдүүлжээ. Хаан удтал цааргалсны эцэст түүнийг хүлээн авч Сүнз ч алдарт “Дайтахуйн ухаан” номоо өргөн барьж, энэ сод бүтээл мөнхрөн үлджээ. Сүнз ч хаанд тоогдон алдарт жанжин болж цэрэг дайны гарамгай гавьяа байгуулан ихэд мандаж явсан байна. Түүний номыг 13 бүлэгт ном гэж нэрлэдэг. “Дайтахуйн эрхэм чухаг нь даруй үтэр ялахуйд оршмуй, Дайталгүйгээр дайснаа дагаар оруулахуй болбоос сэцэн мэргэний чанад” гэх зэргээр сургадаг. Дайтахуйн өмнө дайснаа мөхөөж чадна хэмээн шинжвээс тулаанд ялахуй төгс бүрэлдэх, мөхөөж чадахгүй хэмээн шинжих нь ялахуй төгс бүрэлдээгүйн шинж,сайтар шинжих аваас ялахуй бүрэлдэнэ. Сайтар эс шинжих аваас яаж ялах билээ. Дайтахуйд үтэр ялахыг хичээх, сунжрах аваас цэрэг ядрах, хүнс хомсдох зардал сүйтгэл ихсэх, ард иргэд ядрах татвар ихэсч хүнс үнэд орох зэрэг аюултай. Тэгэхээр дайсны хүнс будааг булаах эд хэрэгслийг тэднээс олзлох зэргийг шамдах, дайсны нэг жин будаа өөрийн хорин жин амуу будаа лугаа тэнцмүй гэж сургажээ. Дайсан улсуудыг дагаар оруулах бол дээд мэргэн буюу, улс гүрнүүдийг уулгалан мөхөөх нь удаахь зэрэг буюу хэмээжээ. Дайсны зуутыг дагаар оруулах нь дээд ухаан, дайсны зуутыг хядах нь дараах зэрэг буюу. Гарамгай хүмүүн бол дайснаа дагаар оруулахаас бус, дайран эс довтолъюу, хот балгадыг эзлэн авахаас бус эвдэн эс сүйтгэюү, дайсан улсыг даран мөхөөхөөс бус удтал сунжран эс дайтъюу. Тэнгэрийн дор төгс ялах арга ухааныг сэтгэвээс цэрэг дайчдаа эс алдах агаад чухамхүү төгс ялалтыг олъюу, энэ бол довтлохуйн ухаан бөлгөө. Дайснаасаа арав дахин хүчтэй бол бүслэн хаагтун, тав дахин их хүчтэй бол турхиран довтлогтун, хоёр дахин их хүчтэй бол хагаралдуулан бутаргахыг хичээгтүн, хүч тэнцүү бол хүчлэн тэмцэлдэж дийлэхийг бодогтун, хүч дутуу ахул дутаан одогтун, хүчээр их дутуу бол хүчлэн тулалдахаас бултагтун, хүчээр дутуу цэрэг хатгалдан тулалдвал хүчирхэг дайсны олз болно. Их хаан их цэргийн хэрэг явдалд хор болохуй нь гурав буй. Давшиж болохгүй атал үл мэдэн хүчээр давш гэж зарлигдах, ухарч үл болох байтал түүнийг үл мэдэн ухрахыг адангалан зарлигдахуй, үүнийг их цэргийг үхэтгэн боомилохуй гэнэ. Цэргийн дотоод хэрэг явдлыг эс ухааран хамаг хэргийг засахуйд хавирганаас оролцвоос жанжин сайд хийгээд цэргүүд төөрөлдмүй. Эрх хэргэмийг эс ухааран цэргийг засахуйд цуг оролцвоос жанжин сайд хийгээд цэргүүд эргэлзмүй. Их цэрэг өчүүхэн төдийд эргэлзэхэд дайсан улс өчүүхэн сиймхийгээр завдан өрөвхийн довтлох аюултай.
Өөрийн бие хийгээд өстөн дайснаа мэдэж байваас хэдүй зуунтаа дайтавч хэзээд эс ялагдмой. Өстөн дайснаа эс мэдэж, өөрийн биеийг мэдэх аваас ялахуй байвчиг ялагдахуй бас буй, өстөн дайснаа эс мэдэж өөрийн биеийг ч эс мэдэх аваас дайтах бүрийдээ ялагдмуй гэх зэргээр сургажээ. Та энэ номыг олоод нэг уншаарай, энэ зөвхөн дайн байлдаанд ч биш, хүмүүний хэрэгт ихээхэн тустай ном юм.
Америк Ирантай дайтахдаа бүх цэргүүддээ энэ номыг хэвлэж өгсөн гээд бодохоор ямар ном гэдэг нь илт юм. Бодвол манай цэргүүд ч уншиж судалж байдаг буй за. Дээр үеийн армид л лав энэ тухай юу ч мэддэггүй байсан юмдаг.