Нийслэлийн эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд Монгол Улсын сайд асан М.Энхсайханд холбогдуулан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 19.6 дугаар зүйлийн 1, 22.1 дүгээр зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн эрүүгийн хэргийг шүүгдэгчийн өмгөөлөгчдийн гомдлоор хянан хэлэлцжээ. Давж заалдах шатны шүүх Баянзүрх дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс шүүгдэгчид оноосон ялыг хэвээр үлдээв. Тодруулбал, анхан шатны шүүхээс ногдуулсан 4.6 жилийн хорих ялыг хэвээр үлдээсэн байна.
Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан М.Энхсайханы өмгөөлөгч, доктор Ц.Цэлмэгтэй ярилцлаа.
-Таны үйлчлүүлэгч М.Энхсайханы давж заалдах шатны шүүх хурал болсон. Хурлын үр дүнгийн талаар тодруулахгүй юу?
-Энэ сарын 30-нд Нийслэлийн эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүх хуралдаанаар М.Энхсайханд холбогдох 40 хавтаст хэргийг хянан хэлэлцээд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг үндэслэлтэй гэж үзэж хэвээр нь баталсан. Өмгөөлөгч бид энэ шийдвэртэй санал нийлэхгүй учир хяналтын шатны шүүхэд гомдол гаргах болно.
-Давж заалдахдаа Эрүүгийн хуулийг буруу хэрэглэсэн, олон улсын гэрээ конвенцийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн гээд долоон ч үндэслэл дурдсан байсан. Давж заалдах шатны шүүх гомдлын үндэслэлүүдийг хүлээж аваагүйгээ хэрхэн тайлбарласан бэ?
-Эхний үндэслэл нь Таван толгойн мега төслийг УИХ-д өргөн барьсан үйл явдал нь 2015 онд болсон учир тухайн үед үйлчилж байсан 2002 оны Эрүүгийн хуулиар зүйлчлэх ёстой гэж бид үзсэн. Учир нь албан тушаалын гэмт хэрэг нь 2002 оны Эрүүгийн хуульд үлэмж хэмжээний хохирол шаардаж байж гэмт хэрэг болдог байсныг 2015 оны Эрүүгийн хуулиар хохирол шаардахгүй үйлдэл хийснээр гэмт хэрэгт тооцдог болсон.Хэргийг гэмт хэрэг үйлдэгдсэн үеийн хуулиар шийдвэрлэнэ гэж Эрүүгийн хуулийн 1.8-д заасан бөгөөд зөвхөн шүүгдэгчийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн тохиолдолд 2015 оны Эрүүгийн хуулийг хэрэглэх байтал эрх зүйн байдлыг дордуулсан, хэрэглэх ёсгүй хуулийг хэрэглэж хууль зөрчсөнийг давж заалдах шатны шүүх нүд анин өнгөрөөв. Өөрөөр хэлбэл, 2002 оны Эрүүгийн хуулийн 263, 264 дүгээр зүйлийн алинаар нь ч М.Энхсайханыг зүйлчилсэн үлэмж хэмжээний буюу 8,5 сая төгрөнөөс дээш хэмжээний хохирол учирсан тохиолдолд л гэмт хэрэг болно, гэтэл гэрээний төслийг УИХ-аар хэлэлцээгүй учир ямар ч хохирол учраагүй, гэмт хэрэг биш болчихоод байсан учир анхан шатны шүүх НҮБ-ийн Авлигын эсрэг конвенцийг баримталж байгаад 2015 оны хүндрүүлсэн Эрүүгийн хуулийг баримталж ял оноосныг зөвшөөрөхгүй байгаа. Хоёрт: Таван толгойн төслийг Монгол улсад ашиггүй, гадаадын хөрөнгө оруулагчдад давуу байдал олгосон гэж анхан шатны шүүх дүгнэсэн. Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах нь аливаа улсын нэн тэргүүний зорилт байдаг бөгөөд Таван толгойн нүүрсний орд газрыг ашиглах мега төслийг хөдөлгөхийн тулд харилцан ашигтай нөхцөл заах нь хэнд ч тодорхой.
Гэтэл прокурор, шүүхээс гадаадын хөрөнгө оруулагчдад таатай нөхцөл олгосон гэрээний зүйл заалтуудыг түүж аваад яллах атлаа Монголын талд ашигтай тусгагдсан гэрээний заалтаас огт дурдсангүй.
-Тухайлбал?
-Олон жил маргалдаж одоог хүртэл тавьж чадаагүй байгаа Таван толгой-Гашуун сухайт чиглэлийн төмөр замыг төслийн компанийн хөрөнгөөр барьж байгуулах, нүүрс боловсруулах үйлдвэр барих, 13 төрлийн татвар, хураамжийг Монголын талд төлөх зэрэг ашигтай гол гол заалтуудыг зориуд орхигдуулж яллалаа.Давуу байдал олгосон гэдгийг гэрээ хүчин төгөлдөр болж хэрэгжиж эхэлсэн үеэс эхэлж тооцох ёстой доо, энгийн ухаанаар бодоход. Гэтэл байгуулагдаагүй гэрээний төслийг боловсруулсны төлөө ялтан болж байгаа нь цаашид мега төслийг хөдөлгөх албан тушаалтан Монголд олдохгүй болж магадгүй.
Гуравт: М.Энхсайханыг дур мэдэн хамтын зарчмаар шийдвэрлэх асуудлыг дангаар шийдвэрлэж албан тушаалаа урвуулсан гэж буруутгасан нь үндэслэлгүй.
Тэрээр дангаараа Таван толгойн гэрээний төслийг боловсруулаагүй бөгөөд ажлын дэд хэсэг гэж 15 хүн /Ерөнхий сайдын 2015 оны 28 дугаар захирамжаар байгуулагдсан/, үндсэн ажлын хэсгийн 10 хүн, Засгийн газрын нийт 17 гишүүн гээд олон арван хүний оролцоо, хүч хөдөлмөр шингэсэн үйл ажиллагааны үр дүнг ингэж харлуулж таамаглалаар хүнийг буруутгаж болохгүй.
Дөрөв: Таван толгойн мега төслийг өргөн барьсан асуудлыг нь прокуророос албан тушаалаа урвуулснаас гадна давхар хорлон сүйтгэх гэмт хэрэг гэж үзээд шүүхэд шилжүүлснийг шүүх нотлогдохгүй байна гэж прокурорт буцаасан. Буцаахдаа Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн ямар нэгэн зүйл заалтыг удирдлага болгоогүй нь тус хуулийн 1.6-д заасан “…Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа хууль ёсны байх” зарчмын заалтыг зөрчиж байгаа юм. Зүй нь нотлогдохгүй л бол хэрэгсэхгүй болгох учиртай атал заавал яллана гэж байгаа юм шиг тусгаарлаж шийдвэрлэхээр заасныг буруу гэж давж заалдсан.
Тав. Хорлон сүйтгэх үйлдлийг тусгаарласныг зөвтгөх гээд ЭХХШтХ-н 34.18 дугаар зүйлд зааснаар “Хэргийг тусгаарлаж хэлэлцэх” гэсэн заалтыг барьсан юм болов уу гэж таамаглаад хартал тухайн зүйлд “…Шүүх зөвхөн эрүүгийн хэргийг тусгаарлах тухай улсын яллагчийн санал, өмгөөлөгчийн хүсэлтийг үндэслэн эрүүгийн хэргийг тусгаарлана” гэж заасан ба өмгөөлөгч, прокурор нарын хэн нь ч санал гаргаагүй.
Зургаа. Хамаарал бүхий этгээдээсээ автомашин худалдан авсан үйлдлийн тухайд гэмт хэргийн шинжтэй байж болох ч үнэлгээг зөв хийх ёстой. Уг автомашин 2013 онд улсын хилээр 13000 mile гүйлттэй орж ирснийг анх хүлээн авсан жолооч гэрчилдэг, гэтэл шинжээч нар 2019 оны байдлаар 120,000 mile гүйлттэй үед нь үнэлгээ хийх жишээтэй.Тэгээд хөөн хэлэлцэх хугацааны талаар манай нөгөө өмгөөлөгч нар нэлээд мэтгэлцсэн боловч давж заалдах шатны шүүх гомдлыг хэрэгсэхгүй болгож, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээлээ.
-М.Энхсайхан давж заалдах шатны хуралд өөрийн биеэр оролцох хүсэлт гаргасан байсан. Шүүх энэ хүсэлтийг яагаад хүлээж аваагүй юм бол?
-М.Энхсайхан өөрийн биеэр шүүх хуралд оролцох хүсэлт гаргасан. Гэхдээ цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор цахимаар хуралд оролцож өөрийн санал, хүсэлтийг илэрхийлсэн.
-Шүүх хурал хуулийн хүрээнд явагдсан уу. Гэр бүлийнхэн нь оруулахгүй байна гэж ярьж байсан?
Шүүх хурал хэлбэрийн хувьд хуулийн хүрээнд явагдсан. Дээр өгүүлсэнчлэн цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор ар гэрийн хүмүүсийг нь шүүх хуралд оруулахгүй байгаа. Цахимаар оролцож санал хүсэлтээ илэрхийлэхэд техник гацсан, сонстохгүй байх зэрэг асуудал гараагүй.