Зөрчлийн тухай хууль болон Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хууль мөрдөгдөж эхэлснээс хойш хоёр жил болжээ. Өнгөрсөн хугацаанд гүтгэх, байгаль орчны эсрэг, замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль зөрчих, гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль зөрчих зөрчлийн хэргүүд ихээр гарсан байна. Тухайлбал, 2018 онд нийт 35 гүтгэх зөрчлийн хэрэгт шийтгэл оноосноос 24 иргэнд тус бүр 2 сая, 25 сэтгүүлчид тус бүр 2 сая, гурван хуулийн этгээдэд тус бүр 20 сая төгрөгийн торгууль ногдуулжээ. Зөрчлийн хэрэг бүртгэх ажиллагаанд хяналт тавих ажил хариуцсан прокуроруудын зөвлөгөөний үеэр Улсын ерөнхий прокурорын туслах прокурор, Зөрчлийн хэрэг бүртгэх ажиллагаанд хяналт тавих хэлтсийн дарга Ү.Содномцогтой ярилцлаа.
-Зөрчлийн тухай хууль хэрэгжиж эхэлснээс хойш багагүй хугацаа өнгөрчээ. Уг хуулийн хэрэгжилттэй холбогдуулж улсын хэмжээнд анх удаа томоохон зөвлөгөөн зохион байгуулж байна. Энэ талаар тодруулахгүй юу?
-Зөрчлийн тухай хууль, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хууль батлагдаад хоёр жил шахам болж байна. Энэ хугацаанд бид зөрчлийн хэрэг бүртгэлд тавих хяналтыг хэрэгжүүлж ажиллалаа. Өнгөрсөн хугацаанд хүндрэлтэй асуудал юу байсан гэвэл хуулиуд маань шинээр батлагдсан, хоёрдугаарт цагдаагийн байгууллагыг эс тооцвол зөрчил шалган шийдвэрлэх эрх бүхий албан тушаалтнууд ихэвчлэн хуульч хүмүүс байсан. Хоёр жилийн хугацаанд хяналтаа хэрэгжүүлээд, мэдээж явцын дунд чиглэл, зөвлөмж өгөх асуудал байсан. Зөвлөгөөнөөр бүх асуудлаа ярилцаад, бодлого чиглэлээ тодорхойлоод, гарч байгаа хүндрэл бэрхшээлийг шийдвэрлээд, алийг нь хуульд өөрчлөлт оруулах замаар шийдвэрлэх, алийг нь заавар журмандаа тусгах вэ гэдгийг нийтээрээ хэлэлцэж байна.
-Хуулийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотойгоор ямар хүндрэл бэрхшээл гарч байна вэ. Энэ талаар прокурорууд ямар санаа бодол илэрхийлж байна вэ?
-Дөнгөж хууль гарсны дараа хууль ч биш, эрх бүхий албан тушаалтнууд маань дуртай байгаагүй. Энэ хоёр жилийн хугацаанд хяналтаа тавиад, харилцан ярилцаад, хамтран ажиллаад ирэхээр эрх бүхий хүмүүсийн хуульч ажиллагаа сайжраад, нэгдсэн ойлголцолд хүрч зөрчлийн хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх ажилд ололт гараад явж байна. Мэдээж хувь хүмүүс, албан байгууллагуудын хооронд ойлголцохгүй зүйл байсныг ярилцаж ойлголцох гэх зэргээр хяналтын ажлууд хэрэгжүүлсэн.
Прокурорын байгууллагаас барьж ажилласан бодлого юу вэ гэвэл эрх бүхий албан тушаалтнуудын ажлыг шууд шүүмжлэх бус сургалт явуулах, бүх зүйл хуульд заасны дагуу явна шүү гэдгийг харилцан ойлголцоход анхаарсан. Одоо бол прокурорын хяналт зайлшгүй гэдгийг эрх бүхий албан тушаалтнууд хүлээн зөвшөөрсөн цаг үе л дээ. Тийм учраас энэ цаг үед бид ажлаа улам боловсронгуй болгох ёстой. Зөрчлийн хуулийн онцлог нь гэмт хэрэгтэй харьцуулбал харьцангуй их тоогоор гардаг. Хумсалсаар хумсалсаар хулгайч болно гэдэг шиг гарч байгаа хууль зөрчсөн үйлдлийг бага дээр нь засч залруулбал гэмт хэрэг болтол өсөхгүй гэсэн энгийн ойлголт байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, зөрчлийг дэлхийн жишгээр жижиг гэмт хэрэг гэж үздэг. Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлж, зөрчлийн хэмжээнд байхад нь таслан зогсоож иргэддээ анхааруулах асуудал байгаа юм. Нөгөөтэйгүүр, иргэд өөрсдөө анхаардаггүй болохоос зөрчлийн хуульд зөрчигдөхөд ойрхон, иргэдийн амьдралд байгаа асуудлыг бүгдийг нь зохицуулсан юм. Гуравдугаарт, Зөрчлийн хуулиар иргэд, байгууллага, хуулийн этгээдэд жигд байдлаар хуульд заасны дагуу хариуцлага оногдуулж чадах юм бол шударга ёсны тогтолцоо бэхждэг. Тухайлбал, хяналтын камераар арга хэмжээ тооцож байгаа. Тэгвэл цэрэг нь ч бай, сайд нь ч бай хууль зөрчсөн л бол торгуулийн арга хэмжээ авагдана.
-Зөрчлийн хууль хэрэгжиж эхэлснээр иргэд, аж ахуйн нэгжүүд юм л бол торгох гэдэг болж хэмээн бухимдаж байгаа. Энэ талаар ямар байр суурьтай байна вэ?
-Хохирогч, зөрчил үйлдсэн этгээдийг зөрчлийн хэрэг бүртгэх ажиллагаанд оролцогчид гэж ярьж байгаа юм. Эд нар сүүлийн үед прокурорт хандах нь нэмэгдэж байна. Яагаад гэвэл өөрсдийнх нь эрх ашиг хөндөгдөөд ирэхээр хууль зүйн дагуу энэ нь зөв үү гэдэг асуудал яригдаж байна. Ер нь бол манай иргэд хуулиа хүндэтгэдэггүй, аливаа зүйлийг танил талаараа яваад сурчихсан болохоор хууль гэдэг зүйл байхгүй юм шиг хандах тал бий. Зөрчлийн тухай хууль хэрэгжиж эхэлснээр мэдээж эд нарт дарамт учирна. Зөрчлийн тухай хууль болон бусад хууль тогтоомж чинь яг хууль дүрмээ сахиад явж байгаа хүнд ямар ч хамааралгүй. Ганцхан зөрчсөн тохиолдолд хуулийн хариуцлага яригддаг, түүнд төвөгшөөдөг асуудал байна.
Гэхдээ зөрчлийн хууль тогтоомж иргэн болгонд жигд үйлчилснээр журмыг сахин биелүүлэхэд суралцана. Наад зах нь гарцтай газраар зам хөндлөн гардаг болно. Согтууруулах ундаа амссан бол жолоогоо эрүүл хүнд шилжүүлэх зэргээр журамлагдаад явна. Зөрчлийн хуулийн ач холбогдол нь энэ. Мэдээж Зөрчлийн хуульд хийдэл байна гэж ярьдаг. Янз бүрээр шүүмжилдэг. Прокурорын байгууллагын хувьд хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох чиглэлээр саналаа Хууль зүй, дотоод хэргийн яамаар дамжуулж засч сайжруулах ажлуудыг хийж байна. Түүнээс бид Зөрчлийн тухай хууль муу болсон, тэр нь тийм гэж ярих нь зохимжгүй. Хоёрдугаарт,бид батлагдсан хуулийг хэрэгжүүлэх үүрэгтэй л хүмүүс.
-Зөрчлийн тухай хуулиар сэтгүүлчдийг торгож шийтгэх явдал эрс өссөн. Энэ талаар та ямар байр суурьтай байна вэ?
-Ер нь гүтгэх гэдэг зөрчил дээр яригдаж байгаа. Бусдын нэр төр, алдар хүндийг гутаан доромжилсон, илтэд худал мэдээллийг нийтэд тараасан бол хариуцлага хүлээнэ. Тиймээс баримттай зүйл дээр яах ч үгүй гэсэн үг шүү дээ. Үүн дээр нэгдүгээрт анхаармаар байна. Би дээр хэлсэн. Манай прокурорын байгууллага батлагдсан хуулиа л хэрэгжүүлэх үүрэгтэй. Зөрчлийн хэргийн талаар эрүүгийн гэмт хэрэг юм уу, зөрчил юм уу гэж хуульчдын дунд маргаантай асуудал байгаа. Аль аль талдаа л анхаарах асуудал биз. Хамгийн гол нь цуу үгээр, эх сурвалж нь тодорхойгүй мэдээлэл тарааснаар сэтгүүлч холбогдоод байгаа болохоос бус сэтгүүлчдийг онилж зөрчлийн хуулиар шалгаад байгаа зүйл байхгүй. Аль аль талдаа суралцах байх. Яагаад гэвэл нэр төр нь гутаагдсан хүн хандаад зохих журмын дагуу шийдвэрлэж байгаа. Ингэхдээ үнэхээр сэтгүүлч буруутай байна гэж шийддэг, таныг гүтгэж доромжлоогүй байна гэж хэрэгсэхгүй болгодог асуудал ч олон бий.
Г.БАТЗОРИГ