Ашигт малтмал газрын тосны газрын орлогч дарга Ц.Эрдэнэбаяраас зарим зүйлийг тодрууллаа.
-Роснефьттэй гэрээ хийхдээ шатахууны үнийг буулгасан гэх мэдээллийг танай газраас өгсөн. Тонн тутамд нь хэдэн ам. доллараар буулгасан бэ?
-“Роснефьт” импортлогч компаниудтай таван жилийн урт хугацааны тогтвортой байдлын гэрээ хийдэг. Энэ гэрээ анх 2014 онд хийгдэж байсан. Сингапурын хөрөнгийн бирж дэх үнийг үндэслээд “Роснефьт” компани тухайн сарынхаа үнийг бидэнд өгдөг. Бирж дээр ханш нь 80 ам доллар болон өсөхөд Роснефьт үнээ өсгөж байсан бол сая үнэ нь буурахад дагаад үнээ бууруулж байна. Энэ л гол зарчим нь юм. Өнгөрөгч тавдугаар сард болсон Санктпетербургийн эдийн засгийн чуулга уулзалтын үеэр гэрээгээ шинэчилж, 2023 он хүртэл хугацааг нь сунгасан. Сингапурын хөрөнгийн бирж дээрх үнийг үндэслэж Роснефьт компани өөрийн үнээ тогтоодог. Он гарсанаас хойш дэлхийн зах зээл дээрх баррель тосны үнэ байнгын өсөлттэй байлаа. Аравдугаар сарын сүүл арваннэгдүгээр сарын эхээр газрын тосны үнэ бууралттай орж ирсэн. Тонн тутамдаа 80 гаруй ам доллар байсан бол өдгөө 59 ам долларын үнэтэй байна. Арванхоёрдугаар сарын эхэн үеийн үнэ бол арваннэгдүгээр сарын 25-31 хүртэлх нь “Роснефьт”-ээс орж ирсэн үнэ. 80 гаруй ам доллар байсан үнэ нь өнөөдөр 60 орчим ам доллар болсон. Өөрөөр хэлбэл тонн тутамдаа 88-144 ам доллар болж байгаа гэсэн үг юм.
-Тонн тутамд нь буулгасан энэ үнийн бууралт шатахууныг үнийг хэдэн төгрөг болгож буулгах боломжийг бүрдүүлж өгч байгаа вэ?
-Тонн тутамд буурсан үнэ бол мэдээж шатахууны үнэд нөлөөлнө. Уул уурхай хүнд үйлдвэрийн сайд Д.Сумъяабазарын ахалдаг Үнийн хамтарсан зөвлөл гэж бий. Үнийн хамтарсан зөвлөл хуралдаж гадаад зах зээл дээр жижиглэнгийн үнэ буурсан тохиолдолд дотоод зах зээл дээр ч үнийг буулгана гэсэн зөвлөмж өгсөн. Үүний дагуу энэ сарын долооны өдрөөс эхлээд нийслэл орон нутаг гээд бүхий л хэмжээнд АИ-92 ийн жижиглэнгийн үнийг 100 төгрөгөөр буулгасан. Өөрөөр хэлбэл буурсан үнийн дүнгээс хамаарч ийм хэмжээний бууралт жижиглэнгийн шатахуун дээр гарч байгаа гэсэн үг.
-Хямдруулсан түлшээ худалдаанд гаргаж эхэлсэн үү?
-Хараахан эхлээгүй байна. Одоогийн тухайд өнгөрсөн сард импортолсон бүтээгдэхүүн зах зээл дээр худалдаанд гарч байгаа. Арванхоёрдугаар сарын бүтээгдэхүүн сарын дунд, дундаас хойш орж ирнэ. Тэгэхээр ирэх оны нэг сараас худалдаанд гарч эхэлнэ. Түүнээс наана арга хэмжээ авахын тулд үнийг 100 төгрөгөөр бууруулан ажиллаж байгаа юм.
-Шатахууны үнийн өсөлттэй холбоотой таамаг байна уу?
-Шатахуун гэдэг бол стратегийн онцгой бүтээгдэхүүн. Үнэ ямар байх нь дэлхийн зах зээлтэй уялдаатай байдаг. ОПЕК-ийн холбооны гишүүд, Ираны хориг арга хэмжээ гээд АНУ тэргүүтэй газрын тос олборлогчдын тоглолтууд үнэд нөлөөлж байдаг. Өнгөрөгч оны сүүлээр Роснефьт компани газрын тосны үнийг баррель тутамдаа 55-60 орчим ам доллар байх болов уу гэж төсөөлж байсан. Гэтэл одоо 80 орчим ам долларын үнэтэй байх жишээтэй. Бидний хувьд шатахууны үнэ цаашдаа 60 орчим ам долларын ханштай байх болов уу гэсэн таамагтай байгаа. Саяхны Ираны хориг арга хэмжээ, ОПЕК олборлолтоо нэмэгдүүлэх эсэх, ам долларын ханш зэрэг нь шатахууны үнэд мэдрэгдэхээр нөлөө үзүүлнэ.
-Ам.долларын ханшийн өсөлт шатахууны үнэд айхавтар нөлөөлнө гэж эдийн засагчид хэлж байна. Ногоон валютын ханш чангарвал шатахууны үнэд хэр нөлөөлөх бол?
-Шууд жишээ авч үзвэл нэг ам.долларын ханш 2630 орчим төгрөг, нэг литр дизель түлшний үнэ 2400 төгрөг орчим гэж бодъё. Энэ хоёр үнийн харьцаа маш ойрхон байгаа биз. Тэгэхээр долларын ханш гучин төгрөгөөр нэмэгдлээ гэж бодоход шатахууны үнэ литр тутамдаа хорь орчим төгрөгөөр нэмэгдэж байгаа юм. Харьцуулсан дүгнэлтээр үнэ нь өөрөө ойролцоо байна. Үүнийг бол эдийн засагчид тооцолно.
Манайд одоогоор хэдэн өдрийн шатахууны нөөц байгаа вэ?
-Одоогоор АИ80, АИ 92, дизель болон онгоцны түлш гээд нийтдээ хорь орчим тонн буюу 30 хоногийн нөөц байна.
-Шатахууныг нөөцлөхөд шаардлагатай агуулах сав дутмаг гэх асуудал яригддаг. Энэ асуудалд ямар арга хэмжээ авч ажиллаж байна вэ?
-Компаниуд өөрсдийн хувийн агуулах савтай. Улсын эзэмшилийн агуулах савны хэмжээ бага шүү дээ. Бид нийт багтаамжийнхаа хэмжээг тооцоолохоор ажиллаж байна. Монгол Улсын шатахууны жилийн хэрэгцээ 1.5 орчим сая тонн байдаг. Энэ жилийн хувьд 1.6 сая тонн байлаа. Хувь, хувьсгалын гэлтгүй улсын хэмжээнд ашиглах боломжтой нөөцийн савны хэмжээг тодорхой болгохоор ажиллаж байна.
Э.МАРАЛМАА