БНХАУ-ын дарга Си Зиньпин (голынх нь), Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга (баруун гар талаас), ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путин нар 2018 оны зургадугаар сарын 9-нд Хятадын зүүн нутгийн Шаньдун мужийн Циндао хотноо гурван талын уулзалт хийх үеэр. Гурван талын дөрөв дэх удаагийн уулзалтыг Си Зиньпин даргалсан. (Гэрэл зургийг: Синьхуа/Ли Тао)
Улаанбаатар. (Синьхуа)
Дэлхийн удирдагчид Оросын Владивосток хотноо энэ долоо хоногт чуулж, жил тутмынДорнынэдийн засгийн чуулга уулзалтад оролцож байна. Энэхүү чуулга уулзалт нь бүс нутгийн улс орнууд, тэдгээрийндотор БНХАУ болон Монгол Улсын хувьд хамтын ажиллагааныхаа цаашдын чиг хандлагыгтодорхойлох нэгэн платформ билээ.
4710 км урт газраар хиллэдэг, ойр дотны хөршүүдийн хувьд БНХАУ болон Монгол Улс нь эртнээс нэг нэгнийхээ язгуур эрх ашгийг харилцан хүндэтгэж, өргөн цар хүрээг хамарсан салбарт хамтын ажиллагаагаа улам бүрбэхжүүлэхийг эрмэлзсээр ирсэн юм.
БНХАУ-ын дарга Си Зиньпин (баруун гар талаас) Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулгатай 2018 оны зургадугаар сарын 10-нд Хятадын зүүн нутгийн Шаньдун мужийн Циндао хотод уулзах үеэр. (Гэрэл зургийг: Синьхуа/Ян Ян)
ЗӨВ СОНГОЛТУУД
БНХАУ-ын дарга Си Зиньпин 2014 онд Монгол Улсад түүхэн айлчлал хийх үеэр хоёр улс харилцаагаа “иж бүрэн стратегийн түншлэл”-ийн хэмжээнд хүргэж ахиулсан. Тэр цагаас хойш хоёр талын хамтын ажиллагаа хурдацтай өргөжин тэлсээр байна.
Өнгөрсөн наймдугаар сард БНХАУ-ын Төрийн Зөвлөлийн гишүүн бөгөөд Гадаад харилцааны сайд Ван И Монголд албан ёсны айлчлал хийх үеэрээ “БНХАУ болон Монгол Улс нь уул усаар холбогдсон найрсаг хөршүүд. Бүх талаар хоёр талын хамтын ажиллагаагаа бэхжүүлж, иж бүрэн стратегийн түншлэлээ улам бүр гүнзгийрүүлэх нь манай хоёр улсын хувьд хамгийн зөв сонголт юм” гэж хэлсэн билээ.
БНХАУ Монгол Улсын тусгаартогтнол,хараатбус байдал болоод нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг хүндэтгэдэг болохыг Ван И айлчлалынхаа үеэр дахин нотолсны сацуу “Бүс ба Зам” санаачилгын хүрээнд нөөц баялгийн давуу талаа хөгжлийн давуу тал болгон ашиглах, эдийн засгаа төрөлжүүлэх, ард түмнийхээ аж амьдралыг сайжруулахад нь Монголд туслахад бэлэн буйгаа илэрхийлсэн.
Хятад-Монголын улс төрийн харилцан итгэлцэл улам батжин бэхжиж байгааг Ван И цохон тэмдэглээд, хоёр улсын харилцаа, хамтын ажиллагаа цаашидилүү хурдацтай бөгөөд эрүүл замаар хөгжинө гэдэгт найдаж буйгаа мөн илэрхийлсэн билээ.
Монгол-Хятадын харилцаанд ихэд сэтгэл хангалуун байгаагаа Ван И-гийнайлчлалын үеэр Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ухнаагийн Хүрэлсүх мөн илэрхийлээд “Манай хоёр улсын хоёрталынхарилцааны өнөөгийн аядуу зөөлөнхөгжил нь найрсаг хөршүүдийн хоёр талын харилцааны үлгэр жишээ болоод байгаа бөгөөд бидэнд өргөн цар хүрээг хамарсан салбарт хамтын ажиллагаагаа бэхжүүлэх асар их боломж бололцоо байна” гэсэн юм.
ХУДАЛДААНЫ ЗОРИЛТ
Хоёр талын хамтын хүчин чармайлтын ачаар БНХАУ болон Монгол Улсын худалдаа, эдийн засгийн салбарт сүүлийн жилүүдэд ихээхэн ахиц дэвшил гарсаар байна.
БНХАУ нь олон жилийн турш Монголын хувьд худалдааны хамгийн том түнш бөгөөд бараа бүтээгдэхүүнээ экспортолдог гол орон нь хэвээр байна. 2002 онд ердөө 324 сая ам.доллароор хэмжигддэг байсан хоёр талын худалдааны хэмжээ 2017 онд 6.7 тэрбум ам.долларт хүрч өссөн. Өөрөөр хэлбэл, өнгөрсөн 2017 ондХятадтай хийсэн худалдаа Монголын нийт гадаад худалдааны 63 хувийг эзэлсэн байна.
Өнгөрсөн наймдугаар сард Монголын Гаалийн Ерөнхий Газраас гаргасан статистик мэдээнд дурдсанаар, тус улс 2018 оны эхний долоон сарын хугацаанд 60 улс руу бараа бүтээгдэхүүн экспортолсон бөгөөд нийтэкспортолсон бараа бүтээгдэхүүний 86 гаруй хувийг Хятад улс авчээ.
2014 онд Си Зиньпин Монголд айлчлах үеэр хөрш хоёр улс хоёр талын худалдааны хэмжээгээ 2020 он гэхэд 10 тэрбум ам.долларт хүргэх зорилтыг дэвшүүлсэн билээ.
Дэлхийн эдийн засагт протекционизм буюу гаалийн тарифаар дамжуулан худалдааг ивээх бодлого болоод олон талт худалдааны зохицуулалтыг эсэргүүцэх хандлага газар авч буй өнөө цаг үед БНХАУ болон Монгол Улс хоёр талын худалдааны хэмжээгээ 10 тэрбум ам.долларт хүргэх зорилтдоо аль болох эрт хүрэхийн тулд чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулах асуудлаар судалгаа хийж эхлэхээр болоод байна.
Худалдааны хэмжээг 10 тэрбум ам.доллартхүргэх зорилтын хүрээнд Хятад улс руу мал аж ахуйн гаралтай болон уул уурхайн бүтээгдэхүүнүүдийг илүү ихээр экспортлоххүсэлтэй байгаагаа Монголын тал илэрхийлсэн. Хятад улс Монголын энэ хүсэлтийг харгалзан үзэж, хил дамнасан тээвэрлэлтийг нэмэгдүүлэх, далайд гарахад нь үргэлжлүүлэндэмжлэг үзүүлнэ гэж Ван И айлчлалынхаа үеэр мэдэгдсэн юм.
БНХАУ-ын дарга Си Зиньпин (баруун гар талаас) 2018 оны дөрөвдүгээр сарын 10-нд Хятадын өмнөд нутгийн Хайнань мужийн Боао-д Монгол Улсын Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхтэй уулзах үеэр. (Гэрэл зургийг: Синьхуа/Ли Тао)
БОХИРДЛЫГ БУУРУУЛАХАД
БНХАУ чухал төслүүдийг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх замаар Монголын дэд бүтцийн хөгжилд жинтэй хувь нэмэр оруулсаар байна.
Тухайлбал, Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын төв цэвэрлэх байгууламжийг шинэчлэн барихад Хятад улс тусламж үзүүлж байгаа билээ. Энэхүү байгууламжийг шинэчлэн барьснаар тус хотын хүрээлэнбуй орчны эрүүл ахуй ихээхэн сайжирна гэсэн үг.
Мөн Хятад улсын санхүүжилтээр Улаанбаатар хотын гэр хорооллыгдахин төлөвлөх төсөл эхний шатандаа ороод байгаа бөгөөд ирэх оноос бүтээн байгуулалтын ажил эхлэх төлөвтэй байна. Улаанбаатар хотын оршин суугчдын талаас илүү хувь нь буюу 800 мянга гаруй хүн гэр хороололд амьдардаг юм. “Бараг зургаан сар үргэлжилдэг” хахир хүйтэн өвлийн улирлын үеэр Улаанбаатарын гэр хорооллын оршин суугчид гэр орноо дулаацуулах, хоол цайгаа хийж идэхийн тулд мод, түүхий нүүрснээс эхлээд хуванцар сав, автомашины хуучин дугуй гээд түлж болох бүх л зүйлийг түлдэг юм. Үүнтэй холбоотойгоорУлаанбаатар нь дэлхийн хамгийних агаарын бохирдолтой хотуудын нэг болоод удаж байна. Судалгаануудын дүнгээс үзвэл, Улаанбаатарын агаарын бохирдлын 80 хувь нь гэр хорооллоос үүдэлтэй. Тиймээс гэр хорооллыг дахин төлөвлөх төсөл нь тус хотын агаарын бохирдлыг бууруулж, нийт оршин суугчийн амьдралын чанарыг сайжруулахад ихээхэн ач холбогдолтой юм.
Түүнчлэн боловсролын салбарт БНХАУ болон МонголУлсын хоёр талын хамтын ажиллагаа сүүлийн жилүүдэд өргөжсөөр байна. Монгол Улсын Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын сайд Цэдэнбалын Цогзолмаагийн хэлснээр, 2020 он гэхэд Хятад улсын тусламжаар Монголд нийтдээ 21 сургууль цэцэрлэг баригдана.
Монгол Улсын Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатар БНХАУ-ын Төрийн Зөвлөлийн гишүүн бөгөөд Гадаад харилцааны сайд Ван И-д (нүүрний эгнээний голынх)Улаанбаатар хотын Чингис хаан олон улсын нисэх онгоцны буудлын “Бүс ба Зам” тусгай гарцыг танилцуулж байгаа нь. (Гэрэл зургийг: Синьхуа/Асхан)
ГУРВАН ТАЛЫН ХАМТЫН АЖИЛЛАГАА
БНХАУ болон Монгол Улс нь ОХУ-тай түншлэн гурван талын хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхийг мөн эрмэлзсээр байна.
2014 онд БНХАУ-ын дарга Си Зиньпиний гаргасан саналд үндэслэн хөрш гурван улс тээвэр болон эдийн засгийн хамтын ажиллагаагаа бэхжүүлэх зорилгоор гурван талын эдийн засгийн коридор бий болгох хөгжлийн төлөвлөгөөнд 2016 оны зургадугаар сард Узбекистаны нийслэл Ташкент хотноо гарын үсэг зурсан юм.
Энэ оны зургадугаар сард Хятадын Циндао хотноо болсон Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагын дээд хэмжээний уулзалтын үеэр БНХАУ, Монгол Улс болон ОХУ-ын төрийн тэргүүнүүд Хятад-Монгол-Оросын эдийн засгийн коридор бий болгох ажлыг түргэсгэж, гурван талын хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхэр тохиролцсон билээ.
“Бүс ба Зам” санаачилгын нэг чухал хэсэг болох энэхүү коридор нь гурван улсын эдийн засгийн ашиг сонирхолтой бүрэн нийцэж байгаа юм. БНХАУ-ын Гадаад харилцааны сайд Ван И-гийн хэлсэнчлэн, энэхүү коридор нь Хятад-Монголын хамтын ажиллагааг улам бүр бэхжүүлэх шинэ шинэ боломжуудыг бий болгох нь эргэлзээгүй.
БНХАУ-ын Үндэсний хөгжил, шинэчлэлийн комиссын мэдэгдсэнээр, тус гурван улс нь гурван талын эдийн засгийн коридорыг бий болгох төлөвлөгөөнийхүрээнд долоон салбарт хамтран ажиллана. Уг төлөвлөгөөний хүрээнд гурван улс газар, агаар болон далайн тээврийн харилцаа холбоогооөргөжүүлж, тээврийн байгууламжуудаа сайжруулахыг зорьж байгаа юм.
Мөн гурван улс хил дагуух худалдаагаа өргөжүүлэхийн сацуу боловсрол, шинжлэх ухаан, соёл, аялал жуулчлал, эрүүл мэнд болон оюуны өмчийн салбарын хамтын ажиллагаагаа бэхжүүлэхийг зорьж байна.
Түүнчлэн Монголын удирдагчид өөрийн улсын хөгжлийн төлөвлөгөөнүүдээ Хятадын хөгжлийн бодлогуудтай уялдуулахыг хүсэж буйгаа илэрхийлсээр байгаа юм. Хятад болон Монголын хөгжлийн бодлогуудыг уялдуулах нэгэн арга зам нь Монголын “Хөгжлийн зам” төлөвлөгөөг “Бүс ба Зам”-тай нэгтгэх юм гэж Монгол Улсын Ерөнхий сайдУ.Хүрэлсүх энэ оны дөрөвдүгээр сард “Синьхуа” агентлагт ярилцлага өгөхдөө хэлсэн.
Монголын Дипломатын академийн профессор Дашдоржийн Баярхүү мөн “Синьхуа” агентлагт саяхан ярилцлага өгөхдөө “Хятад болон Монгол нь уртаас урт газраар хиллэдэг найрсаг хөршүүд. Монгол Улс нь “Бүс ба Зам” болон гурван улсын эдийнзасгийн коридороос хамгийн их ашиг хүртэх боломжтой улсуудын нэг” гэсэн юм.
Түүний хэлсэнчлэн, “Бүс ба Зам” болон гурван улсын эдийн засгийн коридор нь далайд гарцгүй Монгол Улсын эдийн засаг болон бүх иргэнд ашиг тусаа өгөх нь дамжиггүй.